Η στρατηγική ως πολεμολογική έννοια

 Νίκος Λυγερός

Ενώ κατά τον Clausewitz τα στοιχεία της στρατηγικής εμπεριέχουν τα ηθικά, τα φυσικά, τα μαθηματικά, τα γεωγραφικά και τα στατιστικά, αυτός ο επιμερισμός δεν εξετάζεται συλλογικά και ολικά από τα στρατηγικά κέντρα που καταφεύγουν στη εξειδίκευση. Προτιμούν την εμβάθυνση ξεχωριστών αντικειμένων, παρά την ολιστική προσέγγιση, με αποτέλεσμα να μεγεθύνουν τις εσωτερικές τριβές του όλου συστήματος.
Η θεωρία του Clausewitz δεν εξετάζει αυτούς τους τομείς ως ανεξάρτητα στοιχεία αλλά ως στοιχεία μιας ομάδας και μάλιστα μιας μηχανής, αν ερμηνεύσουμε το πνεύμα του μέσω της κυβερνητικής. Έτσι, έννοιες, όπως η πολεμική αρετή ή το στρατιωτικό πνεύμα, καταρρέουν από μόνες τους δίχως την ολιστική προσέγγιση και το ίδιο ισχύει για το θάρρος και τον αιφνιδιασμό στον τομέα της τακτικής.
Τα προβλήματα της γραμμικής προσέγγισης εμφανίζονται με το διαχωρισμό της στρατηγικής και της τακτικής. Η στρατηγική είναι η σκέψη σε πλαίσιο πολέμου και η τακτική, η δράση στο ίδιο πλαίσιο. Με άλλα λόγια, η τακτική υλοποιεί τη στρατηγική και κατά συνέπεια υπάρχει μια φαινομενική ταύτιση, δίχως αυτή να είναι οντολογική. Αυτό σημαίνει ότι είναι πολεμολογικές έννοιες, οι οποίες εκφυλίζονται, όταν υποστούν μια προβολή σε πλαίσιο ειρήνης.
Έτσι, η ενσωμάτωση της γεωστρατηγικής στην γεωπολιτική δεν είναι απαραίτητα μια απλούστευση, όπως θεωρούν μερικοί αναλυτές.
Αναλογικά, δεν ακολουθεί το σχήμα της ένταξης μιας μάχης στον πόλεμο. Το πολεμικό πεδίο έχει τις δικές του ιδιομορφίες και ανωμαλίες που δεν αντέχει το πολιτικό πλαίσιο. Διότι ο πόλεμος δεν είναι μόνο ένας επιστημονικός κλάδος αλλά μια τέχνη που χρησιμοποιεί την επιστήμη.
Ο πόλεμος δεν μπορεί να ενσωματωθεί σ’ ένα κοινωνιολογικό πλαίσιο, διότι αυτό δεν έχει τις δυνατότητες και το βάθος για να καλύψει την ευρύτητα του πολέμου και τις χαμαιλεοντικές του ικανότητες.
Η μοντελοποίηση του πολέμου ως είδος εμπορίου δεν στέκει ως επιχείρημα, διότι και το εμπόριο ακολουθεί όλο και περισσότερο μαθηματικά μοντέλα, όπως το αποδεικνύουν οι οικονομικές θεωρίες.
Όσο για την αναλογία με την πολιτική, έχει τεχνικό πρόβλημα εφαρμογής, όταν βρισκόμαστε εκτός του δυνητικού πλαισίου ενός αποτρεπτικού δόγματος. Η πραγματικότητα του πολέμου δεν είναι της ίδιας τάξης με αυτή της πολιτικής, διότι βασίζεται σε ασύμμετρες σχέσεις που δημιουργούν οριστικές αλλαγές φάσης. Μόνο και μόνο ο στρατιωτικός οπλισμός δεν επιτρέπει στην κοινωνιολογική προσέγγιση να σταθεί.
Αυτή η στάση βέβαια από τους θεωρητικούς που δεν έχουν αναπτύξει επιστημονικές ικανότητες και προσπαθούν να προβάλλουν μοντέλα που δήθεν δίνουν έμφαση στην ανθρώπινη φύση, ενώ στην ουσία, αντιμετωπίζουν προβλήματα πεδίου και πλαισίου, διότι δεν μπορούν να καλύψουν τον επιμερισμό της θεωρίας του Clausewitz.
Οι συνδυασμοί και οι ελιγμοί της στρατηγικής χρησιμοποιούν νοητικά σχήματα της πολεμολογίας που ακόμα και η θεωρία παιγνίων αγγίζει μόνο σποραδικά, εξαιτίας της πολυπλοκότητας και της ποικιλομορφίας.
Κατά συνέπεια, δίχως το φυσιολογικό χώρο της πολεμολογίας, η στρατηγική δεν μπορεί να μελετηθεί. Αλλιώς, καταλήγουμε ν’ ακούμε κριτικούς καλών τεχνών να νομίζουν ότι είναι και ζωγράφοι, διότι ξεχνούν ότι είναι απαραίτητο να κατέχεις την τεχνική, για να μελετάς την τέχνη.