Το 2011 μπορεί να είναι η απαρχή μιας μεγαλύτερης κρίσης;

Τα οικονομικά και πολιτικά γεγονότα του 2011 ήταν όλα εντυπωσιακά. Η αραβική άνοιξη, η παγκόσμια οικονομική κρίση, η άνοδος του αμερικανικού Tea Party, η οικονομική κυριαρχία της Κίνας, κ.ά. Και ενώ τα περισσότερα δημοσιεύματα θέλουν όλα αυτά είναι ασύνδετα μεταξύ τους, μόνο συμπτώσεις δεν είναι.

Η κρίση του καπιταλισμού που ξεκίνησε το 2008, έχει παίξει μεγάλο ρόλο σε όλα τα παραπάνω. Σε όλη τη  διάρκεια της οικονομικής άνθησης των ετών 1980-2008, η συμβατική οικονομική σκέψη αγνόησε τις αρχές της πολιτικής οικονομίας που είχαν θέσει οι Adam Smith, Karl Marx, και John Maynard Keynes.

Έτσι, μας έφεραν τον μονεταρισμό, και την ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς. Τις θεωρίες του Alan Greenspan για μια «νέα οικονομία», ακόμη και τις θεωρίες περί της δυνατότητας της Κίνας να κυριαρχήσει στο πλανήτη και να διατηρήσει τη παγκόσμια ευημερία. Σήμερα όμως βλέπουμε, πως η περίοδος 2008-09 ήταν το τέλος μιας εποχής και η αρχή μιας άλλης (αβέβαιης προς το παρόν).

Ο πατέρας του σύγχρονου καπιταλισμού Adam Smith, ήταν πεπεισμένος ότι οι δημόσιοι θεσμοί είναι απαραίτητοι για τη καλή λειτουργία της οικονομίας της αγοράς. Όμως οι θεωρίες του Μαρξ είναι αυτές που σήμερα αντηχούν περισσότερο από όλες. Όχι τόσο η πρόβλεψή του για τη κατάρρευση του καπιταλισμού, όσο η ανάλυσή του για τις αντιφάσεις μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, που θα οδηγούσαν σε επανειλημμένες οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, και σε κοινωνικές συγκρούσεις. Τέλος, ο Keynes μας θυμίζει ότι οι κρίσεις του καπιταλισμού δεν είναι απαραίτητο να θεωρούνται «θανατηφόρες».

Το 2008 απέδειξε ότι οι υποσχέσεις των οικονομολόγων και των πολιτικών των 1980`ς για διαρκή σταθερότητα και ευημερία, που θα διασφαλίζονταν από τον χαμηλό πληθωρισμό, τις ελεύθερες αγορές, και την παγκοσμιοποίηση,  ήταν απλά κούφια λόγια. Έτσι οι επικρατούσες θεωρίες μας οδήγησαν σε ανυπέρβλητα χρέη, απώλεια πίστωσης, διάλυση των υπηρεσιών, στασιμότητα στην ανάπτυξη, ανισότητα στα εισοδήματα, και μια ανάδυση του λαϊκισμού ως αντίδραση στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ. Η κρίση συντάραξε την ισχύουσα οικονομική και πολιτική τάξη, σε βαθμό που είχε να συμβεί από το 1930. Το ύφασμα της παγκοσμιοποίησης άρχισε να ξηλώνεται.

Υπ αυτό το πρίσμα, τα γεγονότα του 2011 δεν μοιάζουν καθόλου τυχαία. Έτσι, ήταν αναπόφευκτο, οι πιο αδύναμοι κρίκοι του παγκόσμιου συστήματος, να είναι και οι πιο ευάλωτοι. Η Μ. Ανατολή είναι ένας τέτοιος αδύναμος κρίκος, επειδή οι χώρες της δεν ήταν σφιχτά προσδεμένες στη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, πέρα από τα πετρελαιοπαραγωγά καθεστώτα που στηρίζονταν από τις δυνάμεις της Δύσης.

Η κρίση στράγγιξε την οικονομική ισχύ της Αμερικής, με λίγη βοήθεια από την ανάδυση της Κίνας. Και όσο ο παγκόσμιος ρόλος των ΗΠΑ περιορίζεται, τόσο πιο κοντινή φαίνεται η αμερικανική παρακμή που συζητιέται θεωρητικά εδώ και χρόνια. Η πτώση της αμερικανικής επιρροής έχει ενισχύσει τις βλέψεις των αντιπολιτεύσεων σε πολλά κράτη (π.χ. Μπαχρέιν, Τυνησία, Υεμένη, κλπ).

Οι συνθήκες όμως για την αραβική άνοιξη προϋπήρχαν της αμερικανικής παρακμής. Εδώ και δυο δεκαετίες, τα κατά κεφαλή εισοδήματα σε πολλά κράτη της Μ. Ανατολής ήταν στάσιμα. Η ανεργία έφτανε το 25%  σε πολλές περιοχές, με αυτή των νέων κάτω από τα 30 να είναι ακόμη μεγαλύτερη. Η σπίθα που οδήγησε στη πυρκαγιά ήταν οι τρομερές αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων και των καυσίμων. Και εδώ, η αρχική ρίζα του κακού βρίσκεται στις δυτικές καταχρεωμένες οικονομίες.

Η αμερικανική Federal Reserve και άλλες κεντρικές τράπεζες αντέδρασαν εφαρμόζοντας πολιτικές κινήτρων με τη μέθοδο της ποσοτικής χαλάρωσης. Αυτό συντέλεσε στην αύξηση της τιμής των τροφίμων παγκοσμίως, που στάθηκαν η  βασική αιτία των αραβικών εξεγέρσεων. Η εκτύπωση χρήματος υπονομεύει την εμπιστοσύνη στο χαρτονόμισμα, και στο δολάριο, οδηγώντας τους επενδυτές στην αγορά πραγματικών (φυσικών) στοιχείων, όπως είναι τα μέταλλα, η ενέργεια, τα αγροτικά προϊόντα, ως εγγύηση απέναντι στον πληθωρισμό και στην υποτίμηση.

Η κρίση της Δύσης επηρεάζει αρνητικά και τη Κίνα που ήταν ο μεγαλύτερος κερδισμένος πριν απ αυτήν. Μέχρι στιγμής, οι πολιτικές δυσαρέσκειες του κινεζικού λαού είναι ελεγχόμενες. Οι διαδηλώσεις του «γιασεμιού» για τα ανθρώπινα δικαιώματα αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές, ενώ οι τιμές των τροφίμων κλπ. εξισορρόπησαν. Υπάρχουν όμως μεγαλύτερα ζητήματα, όπως αυτά της πολιτικής νομιμότητας και της οικονομικής σταθερότητας που θα απειλήσουν οσονούπω τη Κίνα.

Το καπιταλιστικό μοντέλο της Κίνας,  που  της έχει προσφέρει μεγάλη οικονομική επιτυχία είναι εγγενώς ελαττωματικό. Η «κοιλιά» στη ζήτηση της Δύσης προκάλεσε τριγμούς στις κινεζικές εξαγωγές το 2008-09. Χιλιάδες εργοστάσια έκλεισαν, και 20 εκατομμύρια βιομηχανικοί εργάτες αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην ύπαιθρο, λόγω ανεργίας.

Η χώρα μπόρεσε και ανέκαμψε λόγω κινήτρων που δόθηκαν, αξίας του 14% του κινεζικού ΑΕΠ! Σήμερα όμως, η Κίνα συνεχίζει να αντιμετωπίζει μειωμένη παγκόσμια ζήτηση, σε συνδυασμό με αύξηση του πληθωρισμού, εξαιτίας της πιστωτικής έκρηξης. Ήδη, η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας αρχίζει να μειώνεται στο 8% ετησίως.

‘Όλα δείχνουν πως η κινεζική οικονομία θα αντιμετωπίσει πολύ σύντομα αυτό που προέβλεψε ο Μαρξ. Ότι δηλαδή, η επενδυτική άνθιση, ενδημική στον καπιταλισμό, καταλήγει σε υπερπαραγωγή, και μειωμένη κατανάλωση, και στη συνέχεια σε κοινωνικές συγκρούσεις.

Αν το Πεκίνο δεν προχωρήσει σε ριζικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η οικονομία της χώρα θα υποκύψει σε πιστωτική και επενδυτική σύνθλιψη, με αποτέλεσμα τη στασιμότητα της ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για τη Κίνα, όπου οποιαδήποτε κοινωνική αναταραχή έχει πολύ μεγάλες επιπτώσεις λόγω του πληθυσμιακού μεγέθους που αφορά. Εν τη απουσία ευνομούμενου δημοκρατικά κράτους, το μοναδικό συμβόλαιο που συνδέει το καθεστώς του Πεκίνου με τον λαό είναι η υπόσχεση σταθερής οικονομικής ανάπτυξης της τάξης του 8-10% ετησίως. Αν αυτό δεν τηρηθεί, η Κίνα θα υποστεί τεράστιες κοινωνικές επιπτώσεις. Αν αποτύχει η Κίνα, η οικονομία της θα φρενάρει για αρκετά χρόνια. Μια εξέλιξη που σημαίνει ότι η φετινή ταραγμένη χρονιά θα αποτελεί την κάλμα πριν από τη μεγάλη καταιγίδα.

Foreign Policy

http://www.foreignpolicy.com/articles/2011/08/31/crisis_convergence?page=full

http://www.antinews.gr

 http://www.filoumenos.com