Aρχαίο δικαστήριο ανακαλύφθηκε στην περιοχή Μακρυγιάννη

Πρόσφατα ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια των ανασκαφών της Γ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων το νότιο τμήμα του δικαστηρίου.

 Τμήμα του αρχαίου Δικαστηρίου επί Παλλαδίω, που λειτούργησε από την κλασική και μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή για να δικάσει υποθέσεις ακούσιων φόνων, αλλά και κινητά ευρήματα που μας δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για τον τρόπο λειτουργίας του, ήρθαν πρόσφατα στο φως κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην περιοχή Μακρυγιάννη. 

Ο πρώτος εντοπισμός του συγκεκριμένου δικαστηρίου, που έχει βρεθεί αποσπασματικά στις οδούς Μακρή και Αθανασίου Διάκου, έγινε κατά τη δεκαετία του '60 από τον αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό, ο οποίος είχε εντοπίσει την είσοδο του δικαστηρίου και έκανε την ταύτιση του κτιρίου με το «Δικαστήριο επί Παλλαδίω». 

Οι πρόσφατες ανασκαφές (από τους αρχαιολόγους Χρήστο Κοντοχρήστο και Αντωνία Κοκκολιού) δίνουν μια περισσότερο ολοκληρωμένη εικόνα του κτιρίου, το οποίο φαίνεται πως ήταν πιόσχημο και είχε τη μορφή στοάς, στο εσωτερικό της οποίας γίνονταν οι δίκες. Ανάλογες κατόψεις έχουν βρεθεί στην αρχαία Αγορά, όπως η εμπορική Στοά του Αττάλου ή η Ποικίλη Στοά που χρησίμευε ως δικαστήριο. 

Το Δικαστήριο επί Παλλαδίω λειτούργησε από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Πρωτύτερα, κατά τη γεωμετρική εποχή, ο χώρος χρησιμοποιούνταν ως νεκροταφείο παιδικών ταφών. 

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κινητά ευρήματα, μεταξύ των οποίων πήλινα όστρακα και μία χάλκινη ψήφος. Τα ευρήματα αυτά συνθέτουν την εικόνα λειτουργίας του δικαστηρίου. Σε αυτό στήνονταν πήλινες κάλπες, όπου οι δικαστές τοποθετούσαν την ψήφο τους υπέρ ή κατά της υπόθεσης. 

Επίσης, ήρθαν στο φως χάλκινα νομίσματα του 4ου αιώνα π.Χ. που συνέβαλαν στη χρονολόγηση του χώρου, και γραφίδες των δικαστών. 

Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια ανασκαφής το 2008 είχαν έρθει στο φως η λίθινη κατασκευή του βάθρου και τα μαρμάρινα λεοντοπόδαρα που τη στήριζαν. Δεν βρέθηκε η ανωδομή, ωστόσο στη Δήλο έχουν βρεθεί αντίστοιχα ολόκληρα βάθρα, οπότε υπάρχει πλήρης εικόνα της μορφής τους. Πιθανολογείται ότι το βάθρο αποτελούσε τη θέση του δικαστή. 

Το δικαστήριο ήταν σε πολύ κεντρικό σημείο των Αθηνών, καθώς βρίσκεται κοντά σε ένα σύστημα διαφόρων οδικών αρτηριών της Αρχαιότητας. 

Το δικαστήριο ονομαζόταν «επί Παλλαδίω» γιατί ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά Παλλάδα. Σύμφωνα με τη Μυθολογία, στους ναούς της θεάς Αθηνάς υπήρχε ένα ξύλινο ειδώλιο, το «Παλλάδιο», το οποίο έφτιαξε η θεά Αθηνά, στη μνήμη της φίλης της Παλλάδας, κόρης του Τρίτωνος, την οποία τραυμάτισε θανάσιμα καθώς έπαιζαν. Σε κοντινό ιερό, η θέση του οποίου δεν έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα, λατρεύονταν (στο ίδιο ή σε διαφορετικά ιερά) η Αθηνά Παλλάδα και ο Δίας. 

Στο Δικαστήριο επί Παλλαδίω δικάζονταν μόνο όσοι έκαναν φόνο εξ αμελείας. Σε κοντινή απόσταση βρισκόταν και το Δικαστήριο επί Δελφινίω, όπου δικάζονταν οι «δίκαιοι» φόνοι, δηλαδή όσοι διαπράττονταν σε περίπτωση μοιχείας ή κατά τη διάρκεια πολεμικών αγώνων. 

Ωστόσο, το μεγαλύτερο δικαστήριο της αθηναϊκής πολιτείας ήταν το δικαστήριο της Ηλιαίας, όπου γινόταν και κλήρωση για το ποιοι δικαστές θα δίκαζαν σε κάθε δικαστήριο. Η Ηλιαία βρισκόταν στους χώρους της Αγοράς, όπου ήταν συγκεντρωμένες οι κύριες πολιτικές, διοικητικές και νομοθετικές λειτουργίες του αθηναϊκού κράτους. Αναφορά στον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων κάνει ο Αριστοτέλης στην «Αθηναίων Πολιτεία». 

Η πληθώρα των δικαστηρίων του αθηναϊκού κράτους και το γεγονός ότι δεν υπήρχε οργανωμένο σώμα δικαστών, κατηγόρων ή συνηγόρων, αλλά ο κάθε πολίτης μπορούσε να βρεθεί σε κάποια από αυτές τις θέσεις, καθιστούν τη δικανική δραστηριότητα ένα εξαιρετικά κεντρικό στοιχείο του αθηναϊκού κράτους, ιδιαίτερα κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.

Ανασκαφές της Γ' ΕΠΚΑ
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών η Γ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων διενήργησε 50 ανασκαφές στο χώρο αρμοδιότητάς της σε ιδιωτικά και δημόσια έργα, στα όρια του δήμου Αθηναίων, στην Ελευσίνα και στη Μεγαρίδα. Διερευνήθηκαν οικιστικά σύνολα ιδιωτικού και δημόσιου χαρακτήρα και εργαστηριακές εγκαταστάσεις, νεκροταφεία, τμήματα της οχύρωσης των Αθηνών και Μεγάρων, που τοποθετούνται από τους προϊστορικούς έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους.

Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα που έφεραν στο φως οι αρχαιολόγοι (με επικεφαλής την αρχαιολόγο Κατερίνα Σταμούδη) ήταν ένα ψηφιδωτό της πρώιμης ρωμαϊκής περιόδου σε οικία, στους πρόποδες του λόφου των Νυμφών. Στο κέντρο του ψηφιδωτού δεσπόζει παράσταση με τον Γανυμήδη, την ώρα που τον αρπάζει ο αετός του Δία. 

Το ψηφιδωτό κοσμούσε τον χώρο επίσημης υποδοχής και εστίασης, το τρικλίνιο, όπως ονομαζόταν κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Η οικία πρέπει να χρονολογείται από τα ελληνιστικά χρόνια, ενώ η χρήση της συνεχίστηκε ως τη ρωμαϊκή εποχή. 

Η οικία βρίσκεται στην περιοχή του Θησείου, όπου έχουν εντοπιστεί και άλλα ψηφιδωτά με αφηρημένα ή φυτικά μοτίβα σε ανάλογες οικίες της πρώιμης ρωμαϊκής και ρωμαϊκής εποχής. Φαίνεται ότι η περιοχή ανήκε σε εύπορο τμήμα του αθηναϊκού κόσμου. 

Επίσης, από τις ανασκαφές της Γ' ΕΠΚΑ ήρθαν στο φως μεταξύ άλλων τμήματα της οχύρωσης της Αθήνας του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. στις περιοχές Θησείου και Ψυρρή, περίβολος του Ιερού Καλλίστης και Αρίστης στην περιοχή του Δημοσίου Σήματος στο σημερινό Μεταξουργείο, τμήματα οικιών, εργαστηρίων και νεκροταφείων που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους στην Ελευσίνα και τμήμα του συστήματος υδρεύσεως της πόλεως των Μεγάρων.

Στις σημαντικότερες ανασκαφές της Γ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κατά την τελευταία διετία θα αναφερθεί η προϊσταμένη της Εφορείας, Ελένη Μπάνου σε διάλεξη που θα δώσει σήμερα, στις 7 μ.μ., στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Μαρία Κουζινοπούλου