Γιατί η Γερμανίδα καγκελάριος θέλει ξαφνικά την Ελλάδα με κάθε τρόπο στο ευρώ

«Τα „Mantras“ είναι σύντομες, τυπολογικές φράσεις, που τις επαναλαμβάνει κάποιος όταν κάνει διαλογισμό. Η έννοια προέρχεται από τα Σανσκριτικά και σημαίνει «ρητό, τραγούδι, ύμνος¨. Ένα „Mantra“ μπορεί κανείς να το πει, να το τραγουδήσει, να το ψιθυρίσει, να το επαναλαμβάνει με το μυαλό του. Ή το γράφει και μετά το τρώει.

Τον τελευταίο καιρό η καγκελάριος αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη λεκτική εκδοχή, που αποτελεί τη συμβατική μορφή. Το „Mantra“ της Άνγκελα Μέρκελ αποτελείται από 5 λέξεις («Περιμένουμε την έκθεση της τρόικας») και το επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία. Πριν από δύο εβδομάδες για παράδειγμα, όταν ο έλληνας πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ήταν στο Βερολίνο.

Δεν χρειάζεται να έχει κανείς την ευφυΐα ενός πυρηνικού φυσικού (σ.σ.: το επάγγελμα της κ.Μέρκελ προτού γίνει πολιτικός), για να αντιληφθεί τους
υπολογισμούς της Μέρκελ: Η καγκελάριος θέλει να κερδίσει χρόνο, για να καθησυχάσει με διαλογισμό την κοινή γνώμη και τις χρηματαγορές, και τελικά να δημιουργήσει την εντύπωση ότι όντως όλα εξαρτώνται από το τι θα ανακαλύψουν οι απεσταλμένοι της τρόικας της Κομισιόν, του ΔΝΤ και της ΕΚΤ με την αποστολή τους στην Ελλάδα.

Δεν είναι όμως έτσι. Στην πραγματικότητα η Μέρκελ έχει λάβει την απόφασή της. Μετά από πολλούς δισταγμούς τάσσεται με το μέρος του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η έκθεση της τρόικας, που ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα τους ελέγχους της, αναμένεται σε κάθε περίπτωση να είναι τέτοια, που να μπορεί η Ελλάδα να παραμείνει στην ευρωζώνη.

Και τότε, το φθινόπωρο, θα μπορέσει το υπερχρεωμένο κράτος των Βαλκανίων να λάβει και πάλι χρήματα. Ένα τρίτο πρόγραμμα βοήθειας όμως, το οποίο θα έπρεπε να εγκριθεί από το γερμανικό Κοινοβούλιο, δεν θα υπάρξει με τη βούληση της καγκελαρίου.

Το ότι η Ελλάδα πλέον θα πρέπει οπωσδήποτε να σωθεί αποτελεί αξιοσημείωτη στροφή. Μέχρι πρόσφατα η Μέρκελ ήταν πρόθυμη να αφήσει τη χώρα να πέσει, αν δεν εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της. Αλλά στο μεταξύ το ρίσκο μιας εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη έχει καταστεί πάρα πολύ μεγάλο.

Στην Καγκελαρία φοβούνται ότι μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να προκαλέσει ένα φαινόμενο ντόμινο παρόμοιο με εκείνο της χρεοκοπίας της Lehman το 2008. Η κατάρρευση της νεοϋορκέζικης τράπεζας οδήγησε τότε στο χείλος του γκρεμού ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Μόνο στη Γερμανία η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 5% και εκατοντάδες χιλιάδες άτομα έχασαν επιπλέον τη δουλειά τους.

Αλλά και το πολιτικό κόστος θα είναι κατά τη Μέρκελ πάρα πολύ μεγάλο. Αν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ, πιθανόν τελικά να αναγκαζόταν κανείς να σταθεροποιήσει προβληματικά κράτη σαν την Ιταλία ή την Ισπανία με μια κοινή ένωση χρέους, φοβούνται οι σύμβουλοί της. Θα δημιουργούνται τότε μια παράδοξη κατάσταση: Η Γερμανία θα επεδείκνυε αυστηρότητα έναντι της Ελλάδας, στη συνέχεια όμως πιθανόν να έπρεπε να αποδεχτεί τα μισητά ευρωομόλογα.

Το μέγεθος της πολιτικής πίεσης προς αυτήν την κατεύθυνση το δείχνει η διαφιλονικούμενη απόφαση της ΕΚΤ την περασμένη Πέμπτη, να αγοράζει εν ανάγκη απεριόριστα κρατικά ομόλογα των χρεωμένων χωρών. Γι’ αυτό και η καγκελάριος κατέληξε στην απόφασή της. Τώρα πλέον συνεχίζεται όπως πριν με πλήρη αποφασιστικότητα η τακτική της αποσπασματικής αντιμετώπισης της κρίσης. Το πρόβλημα αναβάλλεται κατ’ αρχήν και θα επανέλθει μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2013. Ωστόσο είναι σαφές ότι το χρεοκοπημένο κράτος πιθανόν να χρειαστεί δεκαετίες για να εκσυγχρονιστεί. «Η Ελλάδα είναι μια ανατολίτικη χώρα», δηλώνει ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν στη συνέντευξή του στο SPIEGEL.

Οι κίνδυνοι και οι παρενέργειες της θεραπείας τύπου Μέρκελ είναι προφανείς. Μπορεί μόλις λάβει τα νέα χρήματα η Ελλάδα να αυξηθεί ο κίνδυνος να καθυστερήσει η ελληνική κυβέρνηση τις υπεσχημένες μεταρρυθμίσεις. Και δεν θα ήταν η πρώτη φορά. Όταν ο έλληνας πρωθυπουργός Σαμαράς βρέθηκε πρόσφατα στο Βερολίνο, δεν του ξεκαθάρισαν πόσο έχει αλλάξει η εκτίμηση των Γερμανών. Αντ’ αυτού η Μέρκελ ανακοίνωσε σε εσωτερικές συνομιλίες ότι θα πρέπει να συνεχιστεί η άσκηση «μέγιστης πίεσης», προκειμένου εκείνος να εφαρμόσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ταυτόχρονα όμως επαίνεσε τον έλληνα ομόλογό της, λέγοντας ότι ο Σαμαράς παίζει έναν «ιστορικό ρόλο» και ότι η ίδια έχει εντυπωσιαστεί πολύ από την εμφάνισή του: «Πρέπει να του δοθεί μια ευκαιρία» δήλωσε χαρακτηριστικά η Μέρκελ.

Και θα τη λάβει σύντομα. Το σχέδιο της Μέρκελ προϋποθέτει ότι η έκθεση της τρόικας δεν θα είναι τόσο καταστροφική όσο αναμενόταν μέχρι τώρα. Γιατί μόνον τότε θα επιτραπεί η εκταμίευση της επόμενης δόσης του πακέτου διάσωσης. «Πρέπει να βρούμε μια λύση», δήλωσε η Μέρκελ στους συνεργάτες της την περασμένη εβδομάδα.

Κυρίως οι απεσταλμένοι της διευθύντριας του ΔΝΤ Κ. Λαγκάρντ αντιδρούν στο να παρουσιάσουν πιο ‘ρόδινη’ την ελληνική κατάσταση από ό,τι είναι. Ωστόσο η Μέρκελ είναι αισιόδοξη ότι στο τέλος θα συμπράξουν στην επιχείρηση «εξωραϊσμού της Ελλάδας». Τα πρότυπα του ΔΝΤ είναι μεν αυστηρά, αλλά οι συμφωνίες με τους αποδέκτες της βοήθειας, δηλαδή την Ελλάδα, παρέχουν μεγάλα περιθώρια.

Ο εξωραϊσμός θα μπορούσε να πετύχει με την αγαπημένη για τους οικονομολόγους μέθοδο „top-down“, κατά την οποία οι παράμετροι ενός μοντέλου αλλάζουν μέχρι τελικά να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο πυρήνας της έκθεσης της τρόικας είναι η «ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους», η οποία υπολογίζει υπό ποιες προϋποθέσεις θα φτάσει το ελληνικό χρέος στο ανεκτό όριο του 120% του ΑΕΠ. Οι λογαριασμοί ωστόσο είναι κάθε άλλο παρά μια επιστημονικά ακριβής πρόγνωση. Αρκεί να αλλάξει κανείς μια παράμετρο κι αμέσως θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι ειδικοί της τρόικας είναι εξασκημένοι σ’ αυτό. Τον Φεβρουάριο, όταν το Eurogroup αποφάσισε το τελευταίο ελληνικό πρόγραμμα, έκαναν λογαριασμούς επί 4 ώρες, για να φτάσουν σε ένα επίπεδο χρέους της τάξης του 120%. Πρόκειται για άσκηση, που εύκολα μπορεί να επαναληφθεί.

Έτσι, η τρόικα θα μπορούσε να προσυπογράψει πρόοδο για τους Έλληνες. Και τότε τα αναπόφευκτα ελλείμματα θα υποβαθμιστούν σε δυσάρεστη μεν, αλλά μόνο προσωρινή εκτροπή από το πρόγραμμα, που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο του δεύτερου προγράμματος. Γιατί δεν πρέπει τα ελλείμματα να είναι πάρα πολύ μεγάλα. Αλλιώς θα χρειαστεί πιθανόν ένα τρίτο πρόγραμμα βοήθειας, κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί. Ένα τρίτο πακέτο, όπως διεμήνυσαν οι Γερμανοί στους ευρωπαίους εταίρους τους, δεν θα έχει καμία τύχη να εγκριθεί από τη γερμανική Βουλή. Γι’ αυτό δεν αναμένεται να δοθεί νέο χρηματοδοτικό πακέτο στην Ελλάδα. Αντ’ αυτού το Βερολίνο θέλει να αλλάξει το μέχρι τώρα – δεύτερο – πρόγραμμα βοήθειας έτσι, ώστε η Ελλάδα να τα φέρει βόλτα.

Αλλά πώς; Ένας πιθανός τρόπος είναι ο εξής: Αν οι Έλληνες χρειαστούν περισσότερα χρήματα το φθινόπωρο, θα αυξηθεί ανάλογα η δόση και αντίστοιχα οι επόμενες δόσεις θα είναι μικρότερες. Αυτή η τακτική θα είχε ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την καγκελάριο. Μόλις το 2014, οπότε λήγει το πρόγραμμα, θα καθίστατο φανερό αν έφτασαν τα χρήματα ή όχι. Αλλά τότε πλέον θα έχουν περάσει αρκετοί μήνες από τις γερμανικές βουλευτικές εκλογές. Όποιος θέλει να αλλάξει το ήδη ψηφισμένο πακέτο βοήθειας δεν χρειάζεται τη συναίνεση της Βουλής. Ωστόσο η καγκελάριος θα φέρει μάλλον τις αλλαγές προς ψήφιση στη Βουλή και εμφανίζεται πεπεισμένη ότι θα λάβει πλειοψηφία γι’ αυτό, όπως είπε στους έμπιστους συνεργάτες της. Ακόμα κι αν οι περισσότεροι βουλευτές απορρίψουν ένα τρίτο πρόγραμμα βοήθειας, θα ήταν πολύ επιφυλακτικοί στο να αναλάβουν την ευθύνη μιας εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Αυτή όμως είναι σίγουρη, αν δεν αλλάξει το μέχρι τώρα πρόγραμμα, όπως πιστεύει η Μέρκελ.

Η αποφασιστικής σημασίας για όλα αυτά έκθεση της τρόικας θα καθυστερήσει σε πρώτη φάση. Αρχικά έπρεπε ήδη να είναι έτοιμη στα τέλη Αυγούστου και τον Σεπτέμβριο έπρεπε να εκταμιευθεί η επόμενη δόση. Την περασμένη εβδομάδα ωστόσο ακούστηκε στις Βρυξέλλες ότι η τύχη της Ελλάδας θα αποφασιστεί μάλλον μόλις στις αρχές Νοεμβρίου – μεταξύ και λόγω των αμερικανικών εκλογών. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα δεν έχει καμιά όρεξη να διακινδυνεύσει την επανεκλογή λόγω ενδεχόμενης κλιμάκωσης της ευρω-κρίσης. Ωστόσο, η αναβολή της απόφασης δεν δημιουργεί πρόβλημα, γιατί η ελληνική κυβέρνηση έχει μέχρι τότε αρκετά χρήματα.

Το ότι η καγκελάριος μπορεί να έχει πλέον μια διαφορετική οπτική των πραγμάτων το κατάλαβαν οι προσεκτικοί παρατηρητές ήδη πριν από δύο εβδομάδες, όταν η κόρη του ιερέα ανακάλυψε ξαφνικά τη μεγάλη συμπάθειά της για τους ταλαιπωρημένους ανθρώπους στην Ελλάδα. Ξέρει «τι τραβάνε πολλοί στην Ελλάδα», δήλωσε συμπάσχοντας η Μέρκελ και πρόσθεσε: «Ματώνει η καρδιά σου».

Μέχρι τότε η Μέρκελ και ο υπουργός οικονομικών της θεωρούνταν οπαδοί της «θεωρίας της αλυσίδας», σύμφωνα με την οποία η ΟΝΕ αποτελεί μια αλυσίδα, στην οποία κάθε χώρα είναι ένας κρίκος. Η Ελλάδα είναι ο πιο αδύναμος κρίκος, οπότε, αν φύγει, η αλυσίδα θα ενισχυθεί στο σύνολό της. Αλλά από το καλοκαίρι, στο περιβάλλον της Μέρκελ έχουν αυξηθεί οι οπαδοί της «θεωρίας του ντόμινο», σύμφωνα με την οποία η ΟΝΕ δεν θα ενισχυθεί μετά από αποχώρηση της Ελλάδας. Αντίθετα: Αν πέσει η Ελλάδα, υπάρχει κίνδυνος να καταρρεύσουν στη συνέχεια η μία χώρα μετά την άλλη. Οι συνέπειες στην πραγματική οικονομία, την ανάπτυξη και την απασχόληση θα ήταν τόσο καταστροφικές όσο και ανυπολόγιστες, επιχειρηματολογούν οι οπαδοί της θεωρίας του ντόμινο. Ένα είναι σίγουρο: Αν πέσει η Ελλάδα, η Γερμανία θα πρέπει να πληρώσει 62 δισεκατομμύρια ευρώ, αφού τόσα χρωστούν οι Έλληνες και η Τράπεζα της Ελλάδος στους Γερμανούς. Το τεράστιο αυτό ποσό θα έπρεπε τότε να το ξεγράψουν οι Γερμανοί.

Και όχι μόνον αυτό. Για να προστατευθούν οι υπόλοιπες οικονομικά αδύναμες χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, αλλά και η Ισπανία και η Ιταλία, θα έπρεπε να βρεθούν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Αλλά πώς; Τρεις δυνατότητες υπάρχουν: με μεγαλύτερους μηχανισμούς διάσωσης, με ευρωομόλογα ή με κοινοτικοποίηση του χρέους. Άσχετα με το ποιο από αυτά τα εργαλεία θα χρησιμοποιούνταν, το κόστος για τη Γερμανία θα ήταν τελικά πολύ μεγαλύτερο, αν η Ελλάδα΄δα αφηνόταν να καταρρεύσει.

Τελικά επικράτησαν οι θεωρητικοί του ντόμινο. Ό,τι καταλήγει σε ένωση χρέους ή συνευθύνης αποτελεί εφιάλτη για την καγκελάριο, που ξέρει ότι οι περισσότεροι Γερμανοί απορρίπτουν τα ευρωομόλογα ή την ανάληψη της ευθύνης για ξένα χρέη. Η επανεκλογή της τον επόμενο χρόνο θα ετίθετο σε κίνδυνο.

Η ομάδα της θεωρίας του ντόμινο στην αυλή της Μέρκελ βρήκε σύμμαχο στο πρόσωπο ενός άνδρα, ο οποίος τις τελευταίες εβδομάδες είχε πάρει θέση περισσότερο κατά της καγκελαρίου: στον πρόεδρο της Bundesbank, Γιένς Βάιντμαν, πρώην οικονομικό σύμβουλο της Μέρκελ, ο οποίος πλέον είναι επίσης της άποψης ότι τελικά συμφέρει τη Γερμανία περισσότερο η παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. Ένας σημαντικός συνεργάτης της Μέρκελ όμως παραμένει υπέρμαχος της θεωρίας της αλυσίδας: ο υπουργός οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος έχει διαμηνύσει στους συνομιλητές του στο Eurogroup ότι θεωρεί τον κίνδυνο εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη διαχειρίσιμο. Μόνον έτσι θα μπορέσει να πειστεί ο γερμανικός λαός για τη συνοχή των υπολοίπων μελών της Κοινότητας και για την επιδότηση χωρών όπως η Ισπανία και η Ιταλία, δήλωσε ο Σόιμπλε στον ολλανδό ομόλογό του Γ.Κ. ντε Γιάκγκερ κατά την επίσκεψή του στην Ολλανδία. Φαινομενικά μόνον αντιφάσκει αυτό με την εικόνα του Σόιμπλε ως εκ πεποιθήσεως Ευρωπαίου. Ο Σόιμπλε θέλει να συρρικνώσει τη νομισματική ένωση, για να ενισχύσει έτσι το ευρώ ως πολιτικό εγχείρημα.

Η Μέρκελ έχει διαφορετική άποψη. Έχει κατά νου το «μεγάλο σύνολο», λένε οι έμπιστοι συνεργάτες της. Η ΕΕ δεν μπορεί να αντέξει τον κλονισμό της δημοκρατίας σε μία χώρα-μέλος της. Επιπλέον, η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και σημαντικός σύμμαχος στην ανατολική Μεσόγειο – μια περιοχή με αρκετές εστίες κρίσης. Στο «μεγάλο σύνολο» ωστόσο ανήκει κατά τη Μέρκελ και η εσωτερική πολιτική. Η νέα ήπια στάση της έχει το ελκυστικό στοιχείο του ότι θα μπορούσε να κερδίσει τις εκλογές του χρόνου τον Σεπτέμβριο χωρίς τις αναταράξεις μιας εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Και γι’ αυτό είναι πρόθυμη να παίξει με μεγάλο κασέ. Αν πετύχει, οι δόσεις του δεύτερου προγράμματος βοήθειας δεν θα έχουν πολύ σοβαρές συνέπειες και θα έχει μεταθέσει το χρηματοδοτικό πρόβλημα της Ελλάδας στο μέλλον. Αν είναι τυχερή, μέχρι τότε οι Έλληνες θα τα έχουν φέρει βόλτα μέχρι τότε και θα χρειάζονται λιγότερα χρήματα, επειδή επιτέλους θα έχουν αρχίσει να αποδίδουν οι μεταρρυθμίσεις στη χώρα τους. Αν είναι άτυχη, η Μέρκελ θα κλείνει τρύπες, ανοίγοντας αλλού νέες. Και η μεγάλη καταστροφή επαπειλείται μετά τις γερμανικές βουλευτικές εκλογές. Εκτός εάν η ελληνική οικονομία εξελιχθεί τόσο άσχημα, που τα χρήματα του πακέτου βοήθειας τελειώσουν νωρίτερα. Κάτι τέτοιο θα ήταν το μεγάλο ατύχημα για τη Μέρκελ, αλλά παίρνει αυτό το μεγάλο ρίσκο, γιατί το θεωρεί διαχειρίσιμο, σε αντίθεση με μια ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη».

Πηγή