Πληροφόρηση, υπερ-πληροφόρηση και παραπληροφόρηση στα Ελληνικά ΜΜΕ και στο διαδίκτυο

Η ειδησεογραφία τις τελευταίες ώρες κυριαρχείται από την απαλλαγή του δημοσιογράφου Κώστα Βαξεβάνη, παρά την περί του αντιθέτου εισήγηση του εισαγγελέα, για τα αδικήματα που του είχαν απαγγελθεί και αφορούσαν τη δημοσίευση της «Λίστας Λαγκάρντ» στο περιοδικό που εκδίδει.

Καταρχάς, να διευκρινίσουμε ότι η δημοσιοποίηση αποτελεί εξ ορισμού δημοσιογραφική επιτυχία, η οποία στις ημέρες μας, δυστυχώς, ως κριτήριο έχει τις πωλήσεις στο περίπτερο. Από τη στιγμή που κατορθώνεις να τραβήξεις το μαζικό ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού είσαι πετυχημένος.

Αυτή δεν είναι και η «συνταγή» του διαδικτύου; Τίτλοι οι οποίοι πολύ συχνά δεν
έχουν σχέση με την πραγματικότητα ώστε ο «πελάτης» να ανοίξει τη σελίδα και εσύ στη συνέχεια να κομπάζεις για τη μεγάλη επισκεψιμότητα. Ποιος από εμάς δεν θα επισκεπτόταν μια σελίδα όπου ο τίτλος του θέματος θα υποσχόταν μια
μεγάλη αποκάλυψη για ένα τεράστιο σκάνδαλο; Σχεδόν κανείς, ακόμα κι αν διατηρείς αμφιβολία για το ο τίτλος είναι παραπλανητικός ή όχι. Συχνά, στον Τύπο και τα Μέσα, η αποκάλυψη είναι μια γραμμή και όλα τα υπόλοιπα είναι οι λεγόμενες «σάλτσες» για να γεμίσεις σελίδες…

Όσο αφορά δε τις κατασκευασμένες ειδήσεις, εκεί κι αν γίνεται «του κουτρούλη ο γάμος». Δίνουν και παίρνουν. Η ασυδοσία του διαδικτύου έχει οδηγήσει ακριβώς σε αυτό: Η ανάγκη για επισκεψιμότητα που θα φέρει διαφήμιση και έσοδα υπερισχύει της ψυχρής και μετριοπαθούς ανάλυσης. Το δίλλημα είναι τεράστιο και η τήρηση των ισορροπιών πολύ δύσκολη, καθότι πολλοί δεν έχουν το παραμικρό πρόβλημα να γράψουν ακόμα και τερατώδη μυθεύματα. Για τα περί ηθικής και δεοντολογίας καλύτερα να μη συζητήσουμε καν. Είναι απλώς για πολύ λίγους…

Μετά από αυτές τις εισαγωγικές παρατηρήσεις, πάμε όμως και στο θέμα με τη «λίστα». Το πιο σημαντικό αυτή την ώρα είναι να συνειδητοποιήσει ο κόσμος ότι ο «ερευνητής δημοσιογράφος» δεν κάνει τίποτα παραπάνω από το να έρχεται σε επαφή με κόσμο επιχειρώντας να πείσει να του παραδοθούν ντοκουμέντα που θα στοιχειοθετήσουν την ιστορία που καταγράφει. Κατά συνέπεια, δύο ήδη «πηγών» έχουν κίνητρο να τα παραδώσουν: Το πρώτο είναι το πιο συνηθισμένο, όταν κάποιος έχει κάποιο – το οποιοδήποτε – ιδιοτελές συμφέρον από τη δημοσιοποίηση! Το δεύτερο, όταν – σπανίως – πέφτεις πάνω σε αγανακτισμένους που πραγματικά με την κίνηση σκοπεύουν να ρίξουν φως σε μια σκοτεινή υπόθεση.

Αυτά τα γράφουμε για να τονίσουμε σε όσους μας κάνουν την τιμή και μας διαβάζουν, ότι όταν οι αναγνώστες βλέπουν αποκαλύψεις από εμάς τους δημοσιογράφους, σημαίνει ότι κάποια πηγή μίλησε. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει. Ενδεχομένως δε με την αποκάλυψη υπάρχουν κάποιοι που να εξυπηρετούνται. Των οποίων οι στοχεύσεις μπορεί να είναι ακόμα και σκοτεινές, κάτι που μπορούμε να το γνωρίζουμε ή να το αγνοούμε.

Πόσο βέβαιοι είμαστε ότι η «Λίστα Λαγκάρντ» δεν έχει υποστεί… αλλοιώσεις; Δεν το ξέρουμε, ερώτημα θέτουμε γνωρίζοντας ότι απάντηση δεν υπάρχει εκτός κι αν ξαφνικά αποφασίσουν να μιλήσουν οι πολιτικοί που είτε δεν ενδιαφέρθηκαν να την ανοίξουν όταν την παρέλαβαν (…) είτε την έχασαν (…) είτε η Λαγκάρντ αποφασίσει να αντιπαραβάλει τη δική της με αυτή που δημοσιεύτηκε. Έστω ότι δεν έχει υποστεί αλλοιώσεις. Η δημοσιοποίησή της κάποιους εξυπηρετεί. Ποιοι είναι αυτοί; Μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν. Μία υπόθεση που έχει γίνει είναι ότι στόχος της ήταν να αποσπάσει την προσοχή του κόσμου και των ειδησεογραφικών δελτίων από τα μέτρα ώστε να περάσουν ανώδυνα. Άλλη μία είναι ότι εξυπηρετούνται οι πολιτικοί αφού απουσιάζουν πλην ελαχίστων εξαιρέσεων… και δι’ αντιπροσώπου σε αυτήν. Τι ισχύει; Ποιος ξέρει;

Όλα αυτά τα γράφουμε με ένα και μόνο κίνητρο. Ο κόσμος πρέπει να ξυπνήσει και να αντιμετωπίζει τα πάντα ψύχραιμα χωρίς να ηρωοποιεί ειδικά τους δημοσιογράφους. Και αυτό αφορά πρώτους εμάς τους ίδιους. Όταν γράφουμε μια αποκαλυπτική είδηση, προφανώς κάποιος μας μίλησε, δεν μας ήρθε η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Σε όλα πρέπει να ασκείται κριτική και να αξιολογούνται οι απαντήσεις που δίνονται. Το ζητούμενο είναι να έχεις καλό έλεγχο του χώρου στον οποίο κινείσαι και να θέτεις στον εαυτό σου τους σωστούς προβληματισμούς ώστε να μπορείς να προστατευθείς από την προσπάθεια του οποιουδήποτε να σου «προσφέρει» αποκάλυψη με σκοπό να εξυπηρετήσει τα δικά του ή κάποιας άλλης πλευράς τα συμφέροντα.

Όχι ότι δεν υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου τα παιχνίδια ο Τύπος τα παίζει με απόλυτη συνείδηση του επιδιωκόμενου αντικειμενικού σκοπού. Γι’ αυτό όμως απαιτείται ψυχραιμία από τους αναγνώστες και επιφυλακτικότητα. Ποιος διακινεί τις πληροφορίες και με τι στόχο είναι η ερώτηση – κλειδί. Και φυσικά όταν πιαστείς κατ’ επανάληψη είτε να ψεύδεσαι είτε να παραλλάσεις το περιεχόμενο της όποιας είδησης με σκοπό να της δώσεις «ειδική σημασία», τότε ο μόνος τιμωρός είναι ο συνειδητοποιημένος αναγνώστης. Διότι δεν περιγράφεται το πόσο επιρρεπής είναι κόσμος στους μύθους των σύγχρονων απογόνων του Αισώπου.

Το διαδίκτυο και η υπερ-πληροφόρηση προφανώς έχει και αρνητικές διαστάσεις, καθώς κάθε καρυδιάς καρύδι μπορεί να γράψει από την μεγαλύτερη αρλούμπα και συνωμοσία μέχρι το πιο υποβολιμαίο δημοσίευμα για να εξυπηρετήσει άλλους από την ενημέρωση του κόσμου σκοπούς. Όλα παίζουν στο σύγχρονο τοπίο των ΜΜΕ. «Ρομπέν των Δασών» απλά δεν υπάρχουν. Τουλάχιστον ας έχουμε πάντα στο μυαλό μας το αρχαίο «παν μέτρον άριστον» που θα εξασφαλίσει έναν στοιχειώδη τουλάχιστον σεβασμό στον αναγνώστη…

Πηγή

Σχόλιο ιστολογίου: Σαν ιστολόγιο (και όχι ως δημοσιογράφοι, αφού δεν είμαστε) προσυπογράφουμε απολύτως το παραπάνω σκεπτικό. Μόνο που, θέλουμε να τονίσουμε και κάτι που -προφανώς για λόγους ευγένειας- απέφυγε ο συντάκτης. Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, η τακτική της διάχυσης "ειδήσεων" - "απόψεων" οι οποίες αντιγράφονται σωρηδόν από ιστολόγια και ιστοτόπους επαγγελματιών ή ερασιτεχνών. Με λίγη έρευνα μπορεί ο καθένας να βρει την πηγή τέτοιου είδους άρθρων (αν και υπάρχουν και οι επαγγελματίες re-writers που αποσκοπούν στην "αποκλειστικότητα" της είδησης ή του σκεπτικού, φυσικά για να εισπράξουν τα εύσημα του σωστού "επαγγελματία", ακόμη και σε περιπτώσεις αποδόσεων -και όχι μεταφράσεων- ξένων κειμένων). Η έκπληξη που νιώθει ο ερευνητής είναι τεράστια, αφού διαπιστώνει πως υπάρχουν συγκεκριμένα κέντρα διάχυσης των "πληροφοριών" αυτών. Μάλιστα, τα "κέντρα" αυτά είναι συνήθεις συνεργαζόμενοι με πολέμους, με προπαγάνδα κατά κοινωνιών ή "σπρωξίματα" οικονομικών συμφερόντων και συγκλίνουν σε μεγάλες εφημερίδες της Ευρώπης και των ΗΠΑ, αλλά και... σε ιστοσελίδες οι οποίες έχουν άμεση ή έμεση σχέση με τον περιβόητο κ. Σόρος. Καλό θα ήταν, λοιπόν, τόσο από τους σωρηδόν αντιγραφείς, όσο και από τους "επαγγελματίες" του χώρου των ΜΜΕ, να υπάρχει κάποια αυτοσυγκράτηση. Κι αυτό, επειδή οι πηχαίοι τίτλοι μπορεί να είναι αποδοτικοί (από πλευράς διαφήμισης μέσω των εισόδων αναγνωστών), αλλά η Ελλάδα χρειάζεται αυτή τη στιγμή την συνεργασία όλων προκειμένου οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε πραγματικές πληροφορίες και όχι σε "σκευάσματα" που έχουν πολλαπλές στοχεύσεις, με κυριότερη τον αποπροσανατολισμό μέσω της υπερπληροφόρησης και δη της αντικρουόμενης πληροφορίας... Αν δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να κάνουμε το αυτονόητο χρέος μας (έστω και μέσω πληκτρολογίου και διαδικτύου) προς την πατρίδα μας, τότε καλύτερα θα ήταν να σταματήσουμε να αναμοχλεύουμε τα απορρίματα των επαγγελματιών της κοινωνικής μηχανικής. Ας στερηθούμε από την "δόξα" του αποκλειστικού και ας εντρυφήσουμε στην αποδοτικότητα της υπηρεσίας που παρέχουμε. Και ο νοών νοείτω...

Τὸ πρῶτο σου χρέος, ἐκτελώντας τὴ θητεία σου στὴ ράτσα, εἶναι νὰ νιώσης μέσα σου ὅλους τοὺς προγόνους. Τὸ δεύτερο, νὰ φωτίσης τὴν ὁρμή τους καὶ νὰ συνεχίσης τὸ ἔργο τους. Τὸ τρίτο σου χρέος, νὰ παραδώσης στὸ γιὸ τὴ μεγάλη ἐντολὴ νὰ σὲ ξεπεράση.

Νίκος Καζαντζάκης, «Ἀσκητική»

http://kostasxan.blogspot.gr