Ύβρις - Άτις - Νέμεσις – τίσις

Η ύβρις ήταν βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των  Ελλήνων  της αρχαιότητας η οποία ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό τον Ελληνισμό μέχρι τις ‘μέρες μας.

Όταν κάποιος, υπερεκτιμώντας τις ικανότητες και τη δύναμή του (σωματική, αλλά κυρίως πολιτική, στρατιωτική και οικονομική), συμπεριφερόταν με βίαιο, απρόσεκτο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι, στους φυσικούς και ηθικούς κανόνες, τους νόμους του Κράτους και κυρίως στους θεούς, συμπεριφορά η οποία αντανακλούσε πάνω στους άλλους ανθρώπους -  άγραφοι ηθικοί νόμοι, οι οποίοι επέβαλλαν όρια στην ανθρώπινη δράση - θεωρούνταν ότι διέπραττε «ὓβριν», δηλ. παρουσίαζε συμπεριφορά με την οποία επιχειρούσε να

υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους θεούς, με συνέπεια την προσβολή και τον εξοργισμό τους.

Αποδίδοντας την αντίληψη σχετικά με την ύβρη και τις συνέπειές της, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στην αρχαιότερή της μορφή, με το σχήμα ὓβρις→ἂτη→νέμεσις→τίσις μπορούμε να πούμε ότι οι αρχαίοι πίστευαν πως μια «ὓβρις» συνήθως προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «ἂτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον

υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη α-νοησία, να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν»], την οργή και εκδίκηση δηλαδή των θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλ. την τιμωρία και τη συντριβή/καταστροφή του. (στ. από Wikipedia)

Σίγουρα μια τόσο σημαντική πίστη δε θα μπορούσε να αφεθεί στην κρίση της απλής δοξασίας ή της διαπαιδαγώγησης και μόνο των ανθρώπων . Οπωσδήποτε θα υπήρχε κάτι ποιο βαθύ από την απλή πίστη ότι όποιος ξεπερνά τα όρια – όποιος γίνεται αλαζόνας (Υβριστής) περνά σε πράξεις ανόσιες, προσβλητικές αλλά και απροσεξίας (Άτις) για τις οποίες η θεία δίκη (Νέμεσις) επιλαμβάνεται  της τιμωρίας η οποία οδηγεί στην καταστροφή (τίσις).

Η ύβρις πέρα από πολλά βαθειά μηνύματα και την διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων να μην ξεπερνούν όχι τα όρια αλλά τα όρια των δυνατοτήτων τους, να μην χρησιμοποιούν με άδικο τρόπο και ιδιοτελή τη δύναμή τους αλλά και τις φυσικές δυνάμεις, προτρέποντας τους ισχυρούς να είναι μετριόφρονες και ευεργετικοί με τους υπόλοιπους, εμπεριέχει (η ύβρις)  το μήνυμα  ότι ο άνθρωπος ο οποίος διαπράττει αδικίες, φέρεται με βίαιο τρόπο προς τους άλλους μη υπολογίζοντάς τους θεωρώντας ότι είναι πανίσχυρος, συσσωρεύει πάνω του αρνητισμό μέσα κυρίως από τις εσωτερικές διεργασίες (τύψεις) αλλά και απροσεξία την οποία θα ακολουθήσει το σφάλμα ή η  παράβαση (Άτις) ακολούθως η τιμωρία (Νέμεσις) την οποία όταν έχουμε φαινόμενα έντασης θα ακολουθήσει η καταστροφή (Τίσις)

Η εσωτερική συνείδηση στο βαθμό που υπάρχει αντιστρατεύεται σε πολλές από τις ενέργειες του ατόμου και δημιουργεί πεδίο αρνητισμού το οποίο μεταδίδεται σε επόμενες γενιές οι οποίες βρίσκονται παγιδευμένες από την κληρονομιά αυτή. Βλέπουμε σε πολλές αναφορές κυρίως από τα έργα των τραγικών ποιητών της αρχαιότητας στην τιμωρία ή κάθαρση στην οποία υποβάλλονταν γενιές ανθρώπων οι οποίοι έπεσαν σε ‘’αμαρτήματα’’ ή πόλεων οι οποίες έπρεπε να καθαρθούν από το ‘’μίασμα’’ το οποίο έπεσε πάνω τους από την ασέβεια ηγητόρων.

Ύβρη θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την απροσεξία ή τον υπερβολικό ενθουσιασμό ή πάλι την ανυπακοή του Ίκαρου ή του Φαέθωντα.
Ως ύβρη μπορούμε να θεωρήσουμε και τις τρεις εκστρατείες των Περσών κατά των Ελλήνων κι ιδίως την τελευταία αυτή του 480 π.χ. η οποία προετοιμάστηκε με μεγαλοπρέπεια και έπαρση από τον Ξέρξη και παρά τον υπερβολικά μεγάλο στρατό και στόλο που διέθετε έφυγε ηττημένος από τα πεδία της μάχης.

Την Νέμεση η οποία έχει φτάσει στο βαθμό της ‘’τίσις’ διέρχεται η ελληνική κοινωνία σήμερα η οποία πληρώνει, δηλαδή πληρώνουμε, την ασέβεια, τις απροσεξίες και τις υπερβολές του παρελθόντος αλλά και του παρόντος.

Η όλη φιλοσοφία του: ὓβρις→ἂτη→νέμεσις→τίσις η οποία περιβλήθηκε με τον θρησκευτικό μανδύα για να αποκτήσει σεβασμό, μεγαλύτερη ισχύ και διαχρονικότητα, κρύβετε στην νομοτέλεια και στην δομή της ανθρώπινης φύσης και σκοπό είχε την ισορροπία και την αρμονία της ζωής των ανθρώπων .

Γεώργιος Σαριαννίδης

http://www.mahitikanea.gr