Κρίταμο

Στις μεγάλες αμμώδεις εκτάσεις, στα γλαρονήσια και στις κοιλότητες των απόκρημνων βράχων της Ελλάδος, πάντα δίπλα στην θάλασσα και πουθενά αλλού, φύεται ένα φυτό με σαρκώδη, λεία και επιμήκη φύλλα, το οποίο θεωρήθηκε από την αρχαιότητα ήδη εξαιρετικό διεγερτικό της ορέξεως. Το κρίταμο ή κρίθαμο πήρε το όνομά του από τους αρχαίους Eλληνες οι οποίοι, θέλοντας να δείξουν την ομοιότητα που έχουν οι σπόροι του φυτού με το κριθάρι, το ονόμασαν «κρίθμον».

Τα φύλλα του έχουν «θερμή» και πλούσια αρωματική γεύση και γίνονται θαυμάσιο τουρσί σε δυνατή άρμη. Σερβίρονται με άφθονο ελαιόλαδο και θεωρούνται ο ιδανικός μεζές για το ούζο ή το τσίπουρο. Το φυτό περιέχει σε σημαντικές ποσότητες αιθέρια έλαια, μεταλλικά άλατα, ιώδιο και βιταμίνες, τα οποία και θεωρούνται συστατικά ορεκτικά, καθαρτικά του αίματος και τονωτικά.

Eνας πιο περίτεχνος τρόπος να τα απολαύσετε είναι εκείνος όπου τα κρίταμα
ανακατεύονται με βρασμένο ρύζι και ρεβίθια, φακές ή φασόλια, γαρνίρονται με μαριναρισμένο γαύρο και σερβίρονται ως κρύα σαλάτα.

Όταν η φύση σου μοιράζει δωρεάν την πιο βιολογική νοστιμιά της. Την επόμενη φορά που θα πας στην παραλία  έτσι όπως θα κοιτάς το κύμα, κάνε μια εξαίρεση και αγκάλιασε το μετόπισθεν τοπίο με το βλέμμα σου. Ψάξε τον Κρίταμο. Που λάτρευαν ο Πλίνιος και ο Διοσκουρίδης.  Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Δίας θύμωσε τόσο πολύ με τον Προμηθέα, ο οποίος είχε το θράσος να του προσφέρει ένα πιάτο γεμάτο κόκαλα με λίπος αντί για ένα καλό κομμάτι κρέας, ώστε αφαίρεσε τα προνόμια της φωτιάς από τη Γη τιμωρώντας έτσι τους ανθρώπους πολύ σκληρά.  

Στη συνέχεια, ο Προμηθέας με πονηριά κατόρθωσε να κλέψει τη φωτιά πίσω από τον Όλυμπο, κρύβοντάς την στο εσωτερικό μιας σχισμής ενός κρίταμου, και να τη δώσει πίσω στην ανθρωπότητα. Για τις ενέργειές του τιμωρήθηκε αυστηρά από το Δία, ο οποίος τον έδεσε σε ένα βράχο, ενώ ένας αετός έτρωγε το συκώτι του κάθε μέρα. Έκτοτε το κρίταμο συνδέεται με τον άνθρωπο και τη χρήση της φωτιάς για να επιβιώσει και να εκπολιτιστεί.

Στην αρχαία Ελλάδα διάσημοι γιατροί, όπως ο Διοσκουρίδης, ο πατέρας της φαρμακολογίας και ο περίφημος βοτανολόγος Πλίνιος αναφέρονται στο φυτό και τις πολύτιμες ιδιότητες του. Είχαν σε μεγάλη εκτίμηση το κρίταμο, που περιέχει αιθέρια έλαια, μεταλλικά άλατα, ιώδιο και βιταμίνες, συστατικά ορεκτικά, τονωτικά, ότι πρέπει για μια ωραία σαλάτα. Από την εποχή του Ιπποκράτη, το κρίταμο θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά φάρμακα και μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται για τη διουρητικές και αποτοξινωτικές τους ιδιότητες.

Το φυτό αναφέρεται από τον John Gerard στο Materia Medica (1597). Ο Nicholas Culpeper περιγράφει το φυτό (1653) ως ένα ευχάριστο, ζεστό φυτό με πικάντικη γεύση και χωνευτική δράση. Το κρίταμο είναι πιθανότατα ένα από τα είδη που αναφέρονται από τον Σαίξπηρ στο Βασιλιά Ληρ. Σήμερα το κρίταμο χρησιμοποιείται ευρέως στη μαγειρική ειδικά για την νησιωτική Ελλάδα, καθώς τα φύλλα και οι βλαστοί του είναι εξαιρετική σαλάτα.

Χρήσιμο για τις βιταμίνες-μπόλικη C το ιώδιο, τα αιθέρια έλαια, τα μεταλλικά του άλατα, τις αφροδισιακές ιδιότητες. Σε όποια παραλία κι αν βρεθείς, μόνο να ’ναι καλοκαίρι, θα ’ναι οπωσδήποτε, διακριτικά στο ραντεβού. Θα σε περιμένει να τον αναγνωρίσεις. Σαν στρώμα από χαμηλό γκαζόν πάνω στα βράχια, τα βραχάκια και τα βραχόπουλα.

Φύλλα σκληρά, μικρά και σπαθωτά, που εγκαταλείπουν με προθυμία το βλασταράκι τους, ποτισμένα με μια ψιλή άχνη από αλάτι θαλασσινό. Κόψε όσο χωράει η χούφτα σου, μασούλησε τα, στο πιο γενναιόδωρο κολατσιό της καλοκαιρινής, μεσόγειας φύσης.

Γεύση μόνο δική του, τραγανή, αλατισμένη και έντονη, με μια επίγευση ιωδίου που δεν βρίσκεις τις λέξεις να την περιγράψεις. Στη συνέχεια, ανάλογα και με την περιπετειώδη διάθεση που κουβαλά η γεύση σου, μπορεί να τα ερωτευτείς. Κι αν το ωμό δεν σου προκύψει σε κεραυνοβόλο έρωτα, έχεις μια, κι άλλη μια, ευκαιρία. Μάζεψε όσα χωρά η τσάντα σου.

Τα κρίταμα τουρσί, που εσχάτως ηράσθη σφόδρα η δημιουργική ελληνικότητα, θα τα βρεις σε βαζάκι, σε όλα τα μαγαζιά με τοπικά προϊόντα. Δεν θα σου συστήσω κανένα. Σκληρά, νεκρά, υπερβολικά ξινά ή υπερβολικά αλμυρά, σαν να τα κακομεταχειρίστηκε άγαρμπη μαγείρισσα, που άφησε στην άρμη τη μορφή, σκοτώνοντας την ουσία τους.

Κρίταμο σαλάτα: Εσύ που ξέρεις, μόλις επιστρέψεις σπίτι, θα βράσεις μπόλικο αλατισμένο νερό και μόλις αρχίσει να κοχλάζει και να βγάζει μπουρμπουλήθρες, θα τα ζεματίσεις για 1-μόνον και αυστηρά-λεπτό.  Αν θες να κρατήσεις το καταπράσινο χρώμα τους, τα βγάζεις σε ένα μπολ με παγωμένο νερό. Τα στραγγίζεις καλά και τα κάνεις ολόφρεσκη σαλάτα, με ψιλοκομμένο σκόρδο, καλό ελαιόλαδο και λευκό ξύδι. Κι επειδή περί ορέξεως στα χόρτα κανείς δεν ξέρει, κάνε και μια δοκιμή με λεμόνι που μπορεί να σου ταιριάξει καλύτερα.

Ιδιότητες και σύγχρονες χρήσεις του Κρίταμου: Περιέχει πολύ καλά θρεπτικά συστατικά, όπως είναι το ιώδιο, και οι βιταμίνες E, C και Κ και τα μεταλλικά άλατα. Επίσης περιέχει υψηλής ποιότητας αντιοξειδωτικές ουσίες και λιπαρά ωμέγα- 3 και χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική ως διουρητικό και καθαριστικό του αίματος, ενώ είναι και ευεργετικό για το συκώτι.

Το εκχύλισμα και το αιθέριο έλαιο του κρίταμου χρησιμοποιούνται στην κοσμητολογία. Το κρίταμο διαθέτει ένα εύρος ιδιοτήτων και εφαρμογών σε καλλυντικά προϊόντα. Παίζει ρόλο στη διέγερση του μηχανισμού επούλωσης του δέρματος και βοηθά στη ρύθμιση της παραγωγής κερατίνης προσφέροντας λάμψη στην επιδερμίδα και βελτιώνοντας τον τόνο. Επιπλέον, έχει επίδραση στην αποχρωμάτωση των καφέ κηλίδων του δέρματος. Πλούσιο σε αμινοξέα και φαινολικές ενώσεις, ενισχύει την αντιοξειδωτική προστασία και τονώνει αποτελεσματικά την ανανέωση του δέρματος παρέχοντας άριστα αντιγηραντικά αποτελέσματα.

Ως θαλασσινά, παντρεύονται υπέροχα με τα γειτονάκια τους τα ψάρια και τα θαλασσινά, μαγικά συνοδεύουν ούζα, τσίπουρα και ρακές. Αλλά σου δίνουν κι ένα σωρό άλλες ευκαιρίες. Ταιριάζουν στη χωριάτικη και την πατατοσαλάτα. Στην Τουρκία τα τρώνε με ντομάτα κομμένη σε ψιλά καρεδάκια και λαδολέμονο. Στον ντάκο. Με αβγό σφιχτό, παξιμάδι, λαδορίγανη και λίγη φέτα ή γραβιέρα.

Τ’ αγάπησες με την τόσο μοναδική θαλασσινή τους γεύση και θέλεις να τα κρατήσεις κοντά σου όλο το χειμώνα, μια βόμβα από ιώδιο και μνήμες από ήλιο και διακοπές όταν ετοιμάζεις τις σαλάτες σου, τις κρύες χειμωνιάτικες μέρες. Υπάρχουν τρόποι.

Αλάτι από κρίταμο: Φρέσκα κρίταμα. Αποξηραίνουμε τα κρίταμα στον ήλιο ώσπου να γίνουν εντελώς ξερά. Χτυπάμε τα αποξηραμένα κρίταμα στο γουδί. Τοποθετούμε την σκόνη σε βάζο. Η σκόνη είναι αλμυρή όπως και τα κρίταμα. Προσθέτουμε και λίγο ανθό αλατιού για έξτρα γεύση. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη σκόνη αντί για αλάτι σε σαλάτες και σε διάφορες συνταγές.

Κρίταμα τουρσί. Ελαφρύ, όμως, να μην τα κακοποιήσεις έτσι ντελικάτα που είναι. Βράζουμε ½ λίτρο νερό και 1 φλιτζάνι ξύδι. Μόλις κοχλάσει, ρίχνουμε 250 γρ. κρίταμα για 1-αυστηρό παρομοίως-λεπτό. Τα στραγγίζουμε αλλά κρατάμε το ξιδόνερο και το αφήνουμε να κρυώσει. Βάζουμε τα κρίταμα μαζί με το ξιδόνερο σε γυάλινο βάζο μαζί με 2 κ.γ. αλάτι. Τα κλείνουμε και τα διατηρούμε στο ψυγείο.

Φτιάχνετε όσπρια, απο την κλασσική φασολάδα μέχρι απλές σαλάτες με όσπρια και ρίχνετε μέσα και μια χούφτα κρίταμα για να ‘χετε την γεύση, τ’ αρωματα και την νοσταλγία, της θάλασσας.

ΚΑΛΗ ΑΠΟΛΑΥΣΗ!

EDW HELLAS

http://www.terrapapers.com