Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2013

Η ΨΥΧΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ «ΥΛΙΚΟ ΨΥΧΙΚΟ ΑΤΟΜΟ»

Arno Breker - Psyche

Η ΨΥΧΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ «ΥΛΙΚΟ ΨΥΧΙΚΟ ΑΤΟΜΟ»
(ή αλλοιώς «ΠΟΣΟ ΑΝΟΗΤΟΙ ΚΑΙ ΑΣΕΒΕΙΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΟΙΟΙ»)

Κάποιοι που διατείνονται ότι οι θέσεις τους απεικονίζουν την «Ελληνική Κοσμοθέαση» αποκαλούν την ψυχή «υλικό ψυχικό άτομο» ισχυριζόμενοι ότι η ψυχή έχει συσταθεί από υλικά συστατικά, κατά παραποίηση και διαστρέβλωση του 35α του Τιμαίου του Πλάτωνα, το οποίο όμως και επικαλούνται. Και έτσι στήνουν ολόκληρο σκεπτικό, ότι εμείς δήθεν προήλθαμε από την ύλη, είμασταν κάποτε πέτρα, μετά γίναμε ζώα, μετά ανθρώπινες ψυχές, μετά γινόμαστε θεοί με συνεχή εξέλιξη της οποίας δεν
υπάρχει τέλος(!) (κατά διαστρέβλωση ανάμεσα σε άλλα και σχετικού αποσπάσματος του Εμπεδοκλέους , το οποίο δεν θα διαπραγματευθούμε εδώ μιας και εστιαζόμαστε στον Πλάτωνα, αλλά θα το κάνουμε στο άμεσο μέλλον). 
Αυτό μάλλον που δεν έχει τέλος είναι η άγνοια τους σε βασικά θέματα Ελληνικής Κοσμοθέασης και/ή η προσπάθεια τους να παραποιήσουν την Ελληνική σκέψη για λόγους που θα μπορούσαμε να υποθέσουμε και να αναπτύξουμε.

‘Όπως θα δούμε δε λίγο πιο κάτω, ο ίδιος ο Πλάτων στους Νόμους αποκαλεί ανοήτους και ασεβείς όσους έχουν αυτή την άποψη.

Διαβάζοντας τον διάλογο «Τίμαιο» και ακολουθώντας την αφήγηση του Τιμαίου, στο 32a διαβάζουμε πράγματι ότι ο δημιουργός έφτιαξε το σώμα του κόσμου από τα τέσσερα στοιχεία και αφού το έφτιαξε, τοποθέτησε στην μέση του την ψυχή («ψυχ
ν δ ες τ μέσον ατου̂ θες διπαντός τε τεινεν κα τι ξωθεν τ σω̂μα ατ̂ περιεκάλυψεν» (34b)), παρασυρόμαστε δε,αν διαβάζουμε επιπόλαια, να συμπεράνουμε έτσι ότι η ψυχή φτιάχτηκε μετά το υλικό σώμα. Πράγμα που έχει υπ’όψιν του ο Πλάτων να διαπραγματευθεί γιατί αμέσως μετά, στο 34b-c του Τιμαίου, σπεύδει να ξεκαθαρίσει:

« τ
ν δ δ ψυχν οχ ς νυ̂ν στέραν πιχειρου̂μεν λέγειν, οτως μηχανήσατο κα  θες νεωτέραν--ο γρ ν ρχεσθαι πρεσβύτερον π νεωτέρου συνέρξας εασεν--λλά πως μει̂ς πολ μετέχοντες του̂ προστυχόντος τε κα εκ̂ ταύτ π κα λέγομεν,  δ κα γενέσει καρετ̂ προτέραν κα πρεσβυτέραν ψυχν σώματος ς δεσπότιν κα ρξουσαν ρξομένου συνεστήσατο κ τω̂νδέ τε κα τοι̂δε τρόπ...»

Δηλαδή :

«Την δε ψυχή δεν την κατασκεύασε ο θεός μετά από το σώμα ώστε να είναι νεότερη, όπως εμείς τώρα αναφέρουμε. Όταν ο θεός τα συνέδεσε μεταξύ τους, δεν ήταν δυνατό ν' αφήσει το αρχαιότερο να κυβερνιέται από το νεότερο. Εμείς που μετέχουμε στο τυχαίο και το άτακτο, μιλάμε με τον ίδιο τρόπο. Ο θεός όμως δημιούργησε την ψυχή πριν από το σώμα κι έτσι είναι ανώτερη του τοσο στην ηλικία όσο και στην αρετή, για να το εξουσιάζει και όχι να εξουσιάζεται απ' αυτό. Την έφτιαξε μάλιστα από τα εξής και κατά τέτοιο τρόπο….»

Το σημείο αυτό σχολιάζει εκτενώς και αναλυτικώς ο Πρόκλος στο βιβλίο Γ των Σχολίων του στον Τίμαιο ,από το 113.15 κ.επ., τονίζοντας ότι «νοερο
 γάρ σμεν κατ’ οσίαν»(116.29) δηλαδή ότι είμαστε φτιαγμένοι από μια νοερή ουσία (δηλαδή ανώτερη από την ύλη) και όχι βέβαια από ύλη.

Άλλωστε ο Πλάτων στον Φαίδρο 246a δηλώνει ότι η ψυχή είναι αγέννητος και άφθαρτη, συνεπώς δεν θα μπορούσε να υπήρξε κάποια στιγμή κατά την οποία να έχει κατασκευαστεί, πράγμα που μας υπενθυμίζει ο Πρόκλος : «
γένητον γρ κα νώλεθρον δειξεν ν Φαίδρ τν ψυχήν» - Πρόκλος – Σχόλια στον Τίμαιο βιβλίο Γ 117.2

Σημαντική όμως αντιμετώπιση αυτού του θέματος κάνει ο Πλάτων και στους Νόμους, στην προσπάθεια του να διαπραγματευτεί κάποια θέματα που άπτονται της πρόνοιας, της ευσέβειας και της αποδοχής της ύπαρξης των θεών, εντάσσοντας στα θέματα αυτά και την ψυχή, αποκαλεί δε ανοήτους και ασεβείς όσους δέχονται ότι η ψυχή είναι φτιαγμένη από ύλη.

Παρατίθεται ένα εκτενές σχετικό απόσπασμα (τα σχετικά σημεία περικλείονται με αστερίσκους) και προτείνεται να μελετηθεί εν εκτάσει το ευρύτερο κείμενο :

{ΑΘ.} 
λλ δ λέγε μοι πάλιν, Κλεινία, κα σύ—κοι- 
(c.) νων
ν γρ δε σε εναι τν λόγων—κινδυνεύει γρ  λέγων
τα
τα πρ κα δωρ κα γν κα έρα πρτα γεσθαι τν
πάντων ε
ναι, κα τν φύσιν νομάζειν τατα ατά, ψυχν 
δ
 κ τούτων στερον. οικεν δ ο κινδυνεύειν λλ 
ντως σημαίνειν τατα μν τ λόγ. (5)
{ΚΛ.} Πάνυ μ
ν ον. 
{ΑΘ.} 
ρ’ ον πρς Δις οον πηγήν τινα νοήτου δόξης
νηυρήκαμεν νθρώπων πόσοι πώποτε τν περ φύσεως
φήψαντο ζητημάτων; σκόπει πάντα λόγον ξετάζων· ο
(d.) γ
ρ δ σμικρόν γε τ διαφέρον, ε φανεεν ο λόγων πτό- 
μενοι 
σεβν, λλοις τε ξάρχοντες, μηδ ε τος λόγοις
λλ’ ξημαρτημένως χρώμενοι. δοκε τοίνυν μοι τατα
ο
τως χειν.
{ΚΛ.} Ε
 λέγεις· λλ’ π, πειρ φράζειν. (5)
{ΑΘ.} 
οικεν τοίνυν ηθεστέρων πτέον εναι λόγων. 
{ΚΛ.} Ο
κ κνητέον,  ξένε. μανθάνω γρ ς νομο- 
θεσίας 
κτς οήσ βαίνειν, ἐὰν τν τοιούτων πτώμεθα
(e.) λόγων. ε
 δ στι μηδαμ τέρως συμφωνσαι τος νν 
κατ
 νόμον λεγομένοις θεος ς ρθς χουσιν  ταύτ,
λεκτέον, 
 θαυμάσιε, κα ταύτ.
{ΑΘ.} Λέγοιμ’ 
ν, ς οικεν, δη σχεδν οκ εωθότα 
λόγον τιν
 τόνδε.  πρτον γενέσεως κα φθορς ατιον (5)
πάντων, τοτο ο πρτον λλ στερον πεφήναντο εναι 
γεγον
ς ο τν τν σεβν ψυχν περγασάμενοι λόγοι,  δ
στερον, πρότερον· θεν μαρτήκασι περ θεν τς ντως
ο
σίας. 
892.
(a.) {ΚΛ.} Ο
πω μανθάνω.
{ΑΘ.} Ψυχήν, 
 ταρε, γνοηκέναι κινδυνεύουσι μν 
λίγου σύμπαντες οόν τε ν τυγχάνει κα δύναμιν ν χει,

τ
ν τε λλων ατς πέρι κα δ κα γενέσεως, ς ν
πρώτοις 
στί, σωμάτων μπροσθεν πάντων γενομένη, κα (5)
μεταβολ
ς τε ατν κα μετακοσμήσεως πάσης ρχει
παντ
ς μλλον· ε δ στιν τατα οτως, ρ’ οκ ξ νάγκης 
τ
 ψυχς συγγεν πρότερα ν εη γεγονότα τν σώματι
(b.) προσηκόντων, ο
σης γ’ ατς πρεσβυτέρας  σώματος; 
{ΚΛ.} 
νάγκη. 
{ΑΘ.} Δόξα δ
 κα πιμέλεια κα νος κα τέχνη κα νόμος 
σκληρ
ν κα μαλακν κα βαρέων κα κούφων πρότερα ν
ε
η· κα δ κα τ μεγάλα κα πρτα ργα κα πράξεις (5)
τέχνης 
ν γίγνοιτο, ντα ν πρώτοις, τ δ φύσει κα
φύσις, 
ν οκ ρθς πονομάζουσιν ατ τοτο, στερα κα
ρχόμενα ν κ τέχνης εη κα νο.
(c.) {ΚΛ.} Π
ς οκ ρθς;
{ΑΘ.} Φύσιν βούλονται λέγειν γένεσιν τ
ν περ τ 
πρ
τα· ε δ φανήσεται ψυχ πρτον, ο πρ οδ ήρ, 
ψυχ
 δ’ ν πρώτοις γεγενημένη, σχεδν ρθότατα λέγοιτ’
ν εναι διαφερόντως φύσει. τατ’ σθ’ οτως χοντα, ν (5)
ψυχήν τις 
πιδείξ πρεσβυτέραν οσαν σώματος, λλως 
δ
 οδαμς.
{ΚΛ.} 
ληθέστατα λέγεις. 
{ΑΘ.} Ο
κον τ μετ τατα π’ ατ δ τοτο στελ-
λώμεθα; (10)
(d.) {ΚΛ.} Τί μήν;
{ΑΘ.} Φυλάττωμεν δ
 παντάπασιν πατηλν λόγον, μή
π
 πρεσβύτας μς ντας νεοπρεπς ν παραπείσ κα
διαφυγ
ν καταγελάστους ποιήσ, κα δόξωμεν μείζονα πι- 
βαλλόμενοι κα
 τν σμικρν ποτυχεν. σκοπετε ον. (5)
ε
 καθάπερ ποταμν μς δει τρες ντας διαβαίνειν έοντα 
σφόδρα, νεώτατος δ’ 
γ τυγχάνων μν κα πολλν μ- 
πειρος 
ευμάτων, επον τι πρτον μ χρναι πειραθναι
(e.) κατ’ 
μαυτόν, καταλιπόντα μς ν σφαλε, σκέψασθαι ε 
διαβατός 
στι πρεσβυτέροις οσι κα μν,  πς χει, κα 
φανέντος μ
ν ταύτ, καλεν μς τότε κα συνδιαβιβάζειν 
μπειρί, ε δ βατος ν ς μν, ν μο τν κίνδυνον
γεγονέναι, μετρίως 
ν δόκουν λέγειν, κα δ κα νν  (5)
μέλλων 
στ λόγος σφοδρότερος κα σχεδν σως βατος 
ς τ σφν ώμ· μ δ σκοτοδινίαν λιγγόν τε μν
893.
(a.) 
μποιήσ παραφερόμενός τε κα ρωτν ήθεις ντας πο- 
κρίσεων, ε
τ’ σχημοσύνην πρέπειάν τε ντέκ ηδ, δοκε 
δή μοι χρ
ναι ποιεν οτωσ τ νν μέ, νερωτν πρτον 
μαυτόν, κουόντων μν ν σφαλε, κα μετ τατα πο-
κρίνασθαι πάλιν 
μέ, κα τν λόγον παντα οτω διεξελθεν, (5)
μέχριπερ 
ν ψυχς πέρι διαπεράνηται κα δείξ πρότερον
ν ψυχν σώματος. 
{ΚΛ.} 
ριστ’,  ξένε, δοκες μν ερηκέναι, ποίει τε ς
λέγεις. @

δηλαδή :

ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΞΕΝΟΣ :«Τότε λοιπόν Κλεινία, πρέπει να πάρεις μέρος στην διαδικασία και να μου πεις πάλι την γνώμη σου. Υποθέτω ότι εκείνος που υποστηρίζει αυτή την δοξασία θεωρεί την φωτιά, το νερό, την γη και τον αέρα ως αρχικά στοιχεία και τα ονομάζει φύση, ενώ ***φαντάζεται ότι η ψυχή δημιουργήθηκε αργότερα από αυτά***. Μάλλον δεν πρέπει να πω ότι τα υποστηρίζει αλλά ότι πραγματικά τα πιστεύει απόλυτα.

ΚΛΕΙΝΙΑΣ. Πολύ σωστά.

***ΑΘ. Βρήκαμε λοιπόν, μα τον Δία, την πηγή των ανόητων απόψεων εκείνων που ασχολούνται από τα παλιά χρόνια με τα ζητήματα της φύσης. *** Ας εξετάσουμε καλά τα επιχειρήματα τους, γιατί θα είναι πολύ σημαντικό να αποδείξουμε ότι αυτοί, που ***υποστηρίζουν ασεβείς δοξασίες και κατευθύνουν τους άλλους, χρησιμοποιούν όχι σωστά αλλά λανθασμένα επιχειρήματα, κάτι που νομίζω είναι αλήθεια***.

ΚΛ. Μιλάς σωστά αλλά πρέπει να εξηγήσεις ποιά είναι τα λάθη τους.

ΑΘ. Φαίνεται λοιπόν ότι θα θίξουμε πολύ παράξενα θέματα.

ΚΛ. Μην διστάζεις φίλε μου. Καταλαβαίνω πως φοβάσαι ότι θα ξεφύγουμε από την θέσπιση των νόμων, αν ασχοληθούμε με αυτά τα ζητήματα. Αν όμως αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αποδείξουμε ότι εκείνοι που ο νόμος θεωρεί θεούς είναι πραγματικά θεοί, τότε ας το κάνουμε.

ΑΘ. Τότε πρέπει να προχωρήσω. Οι δοξασίες που έκαναν τις ψυχές ασεβείς δεν χαρακτήρισαν ως πρώτο αλλά ως τελευταίο εκείνο ακριβώς που είναι η πρώτη αιτία της δημιουργίας και της φθοράς όλων των πραγμάτων. Αντίθετα αυτό που γεννήθηκε δεύτερο το θεώρησαν πρώτο. ***Έτσι ξεγελάστηκαν οι άνθρωποι σχετικά με την αληθινή φύση των θεών.***

ΚΛ. Εξακολουθώ να μην καταλαβαίνω.

ΑΘ. Φαίνεται φίλε μου, ότι ***σχεδόν κανένας δεν καταλαβαίνει τι είναι η ψυχή και ποιες δυνάμεις έχει.*** Εκτός από τα άλλα στοιχεία της, ο κόσμος αγνοεί εντελώς την γέννηση της, ότι δηλαδή δημιουργήθηκε πριν από τα άλλα φυσικά σώματα και ότι παίζει τεράστιο ρόλο στην εξέλιξη και τις μεταβολές τους. Αν συμβαίνει αυτό, δεν θα πρέπει αναγκαστικά οτιδήποτε έχει στενή σχέση μαζί της να έχει δημιουργηθεί πριν από τα υλικά πράγματα αφού ***η ψυχή είναι πιο παλιά από την ύλη;***

ΚΛ. Αναγκαστικά.

ΑΘ. Τότε η σκέψη, η φροντίδα, η τέχνη και ο νόμος θα είναι προγενέστερα από τα σκληρά, τα μαλακά, τα βαριά και τα ελαφρά. Ειδικότερα τα μεγάλα και σημαντικά δημιουργήματα θα είναι πράξεις της τέχνης αφού ανήκουν στα προγενέστερα, ενώ η φύση και τα έργα της, που πολλοί εσφαλμένα τα θεωρούν ίδιο πράγμα, θα είναι μεταγενέστερα και θα προέρχονται από την τέχνη και το λογικό.

ΚΛ. Γιατί είπες εσφαλμένα;

ΑΘ. Όταν χρησιμοποιούν την λέξη φύση, οι άνθρωποι αυτοί εννοούν την διαδικασία της δημιουργίας των πρώτων πραγμάτων. Αν λοιπόν αποδειχτεί ότι πρώτη δημιουργήθηκε η ψυχή και όχι η φωτιά, ή ο αέρας, θα μπορούσαμε πολύ σωστά να υποστηρίξουμε ότι η ψυχή προϋπάρχει της φύσης. Σε αυτό θα καταλήξουμε μόνο αν αποδείξουμε ότι ***η ψυχή είναι πιο παλιά από την ύλη*** – και όχι με κανέναν άλλο τρόπο.

ΚΛ. Μιλάς πολύ σωστά.

ΑΘ. Αυτό λοιπόν είναι το θέμα με το οποίο πρέπει να ασχοληθούμε στην συνέχεια ;

ΚΛ. Φυσικά.

ΑΘ. …….Για να μην σας ζαλίσω λοιπόν με τις απανωτές μου ερωτήσεις και σας φέρω σε δύσκολη και δυσάρεστη θέση, μιας και είστε ασυνήθιστοι στις απαντήσεις, νομίζω ότι πρέπει να κάνω το εξής. Θα ρωτώ τον εαυτό μου και εσείς μόνο θα ακούτε με την ησυχιά σας. Ύστερα θα δίνω τις απαντήσεις και με αυτό τον τρόπο θα συνεχίσουμε το θέμα μας ***μέχρι να τελειώσει η συζήτηση σχετικά με την ψυχή και να αποδειχτεί ότι δημιουργήθηκε πριν από την ύλη***.

ΚΛ. Πολύ καλή ιδέα φίλε μου. Κάνε όπως είπες.
ΠΛΑΤΩΝ – ΝΟΜΟΙ 891c κ.επ.

Πάντα διαχρονικός ο Πλάτων λοιπόν με ένα εκπληκτικό κείμενο, γροθιά στο στομάχι των ψευτο-μυσταγωγών, κατακεραυνώνει όσους υποστηρίζουν ότι η ψυχή φτιάχτηκε από ύλη και μάλιστα τονίζει πόσο ανόητοι και ασεβείς είναι.

Είναι σαφές λοιπόν ότι αυτοί οι δήθεν μελετητές της «Ελληνικής Κοσμοθέασης», που μάλιστα ανερυθρίαστα ισχυρίζονται ότι εκφράζουν Πλατωνικές θέσεις, είτε θεωρούν ότι η χαλαρή και αποσπασματική ανάγνωση των φιλοσοφικών κειμένων –και δη των διαλόγων του Πλάτωνα – ως να ήσαν ύλη εφημερίδων ή περιοδικών, θεωρείται μελέτη είτε εξυπηρετούν δια της παραποιήσεως εσκεμμένα άλλους σκοπούς που μπορούμε να υποθέσουμε και με σημαντικό ποσοστό βεβαιότητας να κατονομάσουμε, πράγμα που δεν είναι της παρούσης, αλλά που κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον θα διαπραγματευθούμε.




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σχόλια που δεν συνάδουν με το περιεχόμενο της ανάρτησης, όπως και σχόλια υβριστικά προς τους αρθρογράφους, προσβλητικά σχόλια προς άλλους αναγνώστες σχολιαστές και λεκτικές επιθέσεις προς το ιστολόγιο θα διαγράφονται.