Το αρχαιολογικό συμβούλιο, σε πρόσφατη συνεδρίασή του αποφάσισε τη συγκρότηση επιτροπής αυτοψίας, η οποία ως έργο θα έχει τον καθορισμό ζώνης απολύτου προστασίας γύρω από το μνημείο, προκειμένου να εξαιρεθεί από οποιαδήποτε εκμετάλλευση.
Σημειώνεται ότι η Γενική Συνέλευση του Ενιαίου Συλλόγου Υπαλλήλων στο ΥΠΠΟ (Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟ Αττικής - Στερεάς - Νήσων) έχει καταγγείλει σε ψήφισμά της την, μέσω ΤΑΙΠΕΔ, πώληση της χερσονήσου του «Αστέρα Βουλιαγμένης» (ξενοδοχείο, πλαζ ΕΟΤ, Ναυταθλητικός Ομιλος, Μαρίνα "Ακρωτήρι", δασικές εκτάσεις), σημειώνοντας ότι στην έκταση αυτή βρίσκεται και ο αρχαίος ναός του Ζωστήρα Απόλλωνα που πωλείται και αυτός. "Η πολιτιστική κληρονομιά και αρχαιότητες δεν πωλούνται, δεν ενοικιάζονται "μακροχρόνια", δεν χωράνε σε εμπορευματικές αντιλήψεις", σημειωνόταν στο ψήφισμα.
Όλα αυτά βεβαία καθόλου δεν εμπόδισαν την κυβέρνηση Σαμαρά να παραχωρήσει μέσα στο πακέτο πώλησης του Αστέρα και τον αρχαίο ναό. Μήπως αυτή η παραχώρηση είναι προοίμιο να ακολουθήσουν και άλλες πωλήσεις της πολιτιστικής μας κληρονομιάς;
Η εύρεση του ναού.
Ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα ανακαλύφθηκε τυχαία, το 1924, από τα παιδιά του Ορφανοτροφείου Βουλιαγμένης, που έπαιζαν με την άμμο, αλλά "εξαφανίστηκε" και πάλι από επιχώσεις, ενώ η εισροή των θαλάσσιων υδάτων, καθώς βρίσκεται δίπλα στην ακτή, τον μετατρέπουν σε λίμνη. Ο χώρος βρίσκεται μέσα στην πλαζ του "Αστέρα Βουλιαγμένης".
Τη σπουδαιότητα του αρχαιολογικού χώρου που κρύβεται κάτω από την παραλία του "Αστέρα Βουλιαγμένης" επιβεβαιώνει η τεράστια δεξαμενή της αρχαϊκής εποχής που αποκάλυψαν εργασίες που εκτελούνταν για την κατασκευή νέας εισόδου της πλαζ. Σε απόσταση μόλις 25 μέτρων από τη δεξαμενή βρίσκεται ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα, στην παραλία του ξενοδοχείου. Σύμφωνα με την τότε γνωμοδότηση του ΚΑΣ η δεξαμενή θα διατηρούνταν ως μνημείο, με την κάλυψή της να "είναι προσωρινή και για λόγους ασφαλείας".
Η ύπαρξή της όμως ήταν γνωστή από τη δεκαετία του '60 όταν έγιναν τα έργα για την οργάνωση της πλαζ του ΕΟΤ. Το αρχαίο -διαστάσεων 12,50 μ. x 1,80 μ.- είχε εγκιβωτιστεί και ξανασκεπαστεί. Έτσι, όταν πριν μερικά χρόνια είχαν τρυπήσει το τσιμέντο για τα έργα ανακαίνισης ενόψει της καλοκαιρινής περιόδου, αντίκρισαν από κάτω τη δεξαμενή, για την οποία υπήρχε μόνο μια μικρή αναφορά σε αρχαιολογικό δελτίο της εποχής.
Το 2008 κατά την εκσκαφή για την εγκατάσταση πυρασφάλειας στο χώρο των καμπανών της ξενοδοχειακής μονάδας, εντοπίστηκαν σημαντικές αρχαιότητες. Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκε συγκρότημα κλασικών χρόνων που εδράζεται πάνω σε λείψανα εγκατάστασης της Πρωτοελλαδικής Εποχής.
Ο Ναός κτίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. σε έναν τόπο που αποτελούσε τέλειο φυσικό παρατηρητήριο, μία θέση στρατηγική για τον έλεγχο της θάλασσας αλλά και για τη σύνδεση με τα νησιά των Κυκλάδων. Τον έφεραν στο φως, το 1924, τα παιδιά του ορφανοτροφείου της Βουλιαγμένης σκάβοντας στην παραλία. Σήμερα o Ναός βρίσκεται μέσα στις εγκαταστάσεις του ξενοδοχειακού συγκροτήματος Astir Palace.
Ο αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα στον Λαιμό της Βουλιαγμένης υπήρξε το ιερό του αρχαίου δήμου των Αιξωνίδων Αλών, ο οποίος κάλυπτε τις σημερινές περιοχές της Βούλας και της Βουλιαγμένης. Είχε εμβέλεια σε όλη την Αττική, αλλά και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της απευθείας επικοινωνίας με το μεγάλο ιερό της Δήλου. Ελάχιστα κατανοητή γίνεται σήμερα η μεγάλη σημασία του κατά την Αρχαιότητα, καθώς ο ναός ανασκαμμένος από τις αρχές του 20ού αιώνα "εξαφανίστηκε" και πάλι από τις επιχώσεις, ενώ η εισροή των θαλάσσιων υδάτων καθώς βρίσκεται δίπλα στην ακτή τον μετατρέπουν σε λίμνη.
Οι επεμβάσεις " ... μακρά άκρα πρώτη μετά τους Αιξωνέας, Ζωστήρ", γράφει ο Στράβωνας για την άκρη αυτή της Αττικής η οποία επιλέχθηκε για την ίδρυση του ιερού του Απόλλωνα. Μία λωρίδα γης με χαμηλό επίπεδο το οποίο διευκόλυνε ώστε το ιερό να είναι ορατό και από τους δύο κόλπους, ανατολικό και δυτικό. Δυόμισι χιλιετίες όμως αργότερα ο ναός βρίσκεται κατά ένα και πλέον μέτρο κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, με άνοδο της στάθμης της που μεσολάβησε. Έτσι, όχι μόνο δεν είναι ορατός αλλά έχει βυθιστεί σε παχύ στρώμα λάσπης και χώματος.
Επιπτώσεις είχαν και οι ανθρώπινες επεμβάσεις στην πορεία του χρόνου. Ένα τοιχίο, το οποίο κατασκευάστηκε περιμετρικά του αρχαίου κτιρίου και σε πολύ μικρή απόσταση από αυτό με σκοπό την προστασία του, έχει εντελώς αντίθετα αποτελέσματα καθώς συμβάλλει στην παραμονή των λιμναζόντων υδάτων. Παράλληλα μεγάλες επιφάνειες τσιμεντώθηκαν γύρω του, άγνωστο πότε και γιατί, οι οποίες αλλοίωσαν σημαντικά την εικόνα του αρχαίου. Πέραν αυτών δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι ο ναός του Απόλλων Ζωστήρα αποτελεί "άγνωστο" μνημείο.
Ο Ναός
Κατασκευασμένος από πωρόλιθο, ο ναός έχει έναν ορθογώνιο σηκό (10,80 μ. Χ 6 μ.) και η είσοδός του προς τα ανατολικά σώζει ακόμη τις παραστάδες και το κατώφλι στο οποίο διατηρούνται τα ίχνη από την ύπαρξη μιας δίφυλλης θύρας. Το δάπεδό του είναι στρωμένο με μεγάλες ορθογώνιες πλάκες, άριστα επεξεργασμένες και προσαρμοσμένες μεταξύ τους, είναι όμως ελάχιστα ορατές εξαιτίας της επικάλυψής τους από φερτά υλικά. Διαθέτει άδυτο, όπως συμφωνούν οι περισσότεροι μελετητές του, δηλαδή ένα προφυλαγμένο δωμάτιο στην πίσω πλευρά του το οποίο χρησίμευε για τη φύλαξη χρημάτων και πολύτιμων αναθημάτων.
Τον 4ο αιώνα π.χ. προστέθηκαν εξωτερικά του ναού κίονες - από τέσσερις στις στενές πλευρές του και έξι στις μακριές, δημιουργώντας περίσταση, η οποία πιθανότατα να συγκρατούσε ξύλινο υπόστεγο για την προφύλαξη των προσκυνητών. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν ακόμη τα βάθρα για τα τρία αγάλματα των θεών που λατρεύονταν εκεί: της Λητούς και των δύο παιδιών της, του Απόλλωνα και της Άρτεμης, ενώ σε δύο από αυτά διασώζεται ακόμη η αρχαϊκή επιγραφή: "ΗΑΛΑΙΕΙΣ ΑΝΕΘΕΣΑΝ".
Μία ακόμη επιγραφή του ιερέα του ναού Πολύστρατου και των συνεργατών του, η οποία βρίσκεται στην τράπεζα μπροστά από το μεσαίο βάθρο, αναφέρεται στην επισκευή που έκαναν στο ιερό, στην κόσμηση των αγαλμάτων αλλά και στην τέλεση των Ζωστηρείων - της ετήσιας εορτής των Αλαιέων, κατά την οποία η Αττική ανανέωνε τα δικαιώματά της επί της ιεράς νήσου της Δήλου με την οποία συνδεόταν μέσω του ιερού του Απόλλωνα Ζωστήρα.
Στον ναό υπάρχει ακόμη ένας μαρμάρινος θρόνος, πιθανότατα για τον ιερέα. Έξω από την είσοδο μια υψηλή λίθινη λεκάνη ήταν το περιρραντήριο με νερό για τον εξαγνισμό των πιστών, ενώ λίγο μακρύτερα σώζεται και η βάση του μεγάλου βωμού. Οι επιγραφές υπήρξαν τα σημαντικότερα ευρήματα του ναού καθώς απέδειξαν ποιος ήταν, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές.
Μία πλάκα εξάλλου επάνω στην οποία σώζονται τα πόδια χήνας, δημιουργεί την ευθεία αναφορά στα μαρμάρινα ομοιώματα αυτού του πτηνού τα οποία έχουν βρεθεί στο Λητώον της Δήλου, καθώς η ασιατική καταγωγή της θεάς Λητούς συνδεόταν με τα έλη και τις λίμνες. Διότι, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, στη μυθική εποχή των θεών, όταν αυτοί έλυναν δυναμικά τις μεταξύ τους διαφορές, η Λητώ κυνηγημένη από την οργισμένη Ήρα, γιατί κυοφορούσε τα παιδιά του Δία, σταμάτησε στο ειδυλλιακό αυτό μέρος και νομίζοντας ότι επρόκειτο να γεννήσει, έλυσε τη ζώνη της. Τα υπόλοιπα τα ανέλαβε το ιερατείο των Αιξωνίδων Αλών και η επεκτατική πολιτική της αρχαίας Αθήνας.
Ιστορία θαμμένη στο χώμα
Οι αρχαίες πηγές, διάσπαρτες μεν αλλά σαφείς, δηλώνουν με κάθε τρόπο την πολυσήμαντη αξία του ιερού του Απόλλωνα Ζωστήρα για την Αθήνα. Δεν είναι καθόλου παράξενο, λοιπόν, που γύρω από τον ναό - έξω από τις εγκαταστάσεις του Astir Palace είχαν χτιστεί κατά τον 5ο αιώνα π.χ. δύο κυκλικοί πύργοι - παρατηρητήρια σε σημεία τέτοια ώστε να ελέγχουν τον πλου προς τον Πειραιά. Άλλωστε η κατάληξη της χερσονήσου του Λαιμού στη θάλασσα, με τις λεπτές και απότομες προεξοχές είχε λειτουργήσει σύμφωνα με τον Ηρόδοτο προστατευτικά για την Αθήνα, καθώς μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και στο σκοτάδι της νύχτας νόμισαν πως ήταν πλοία που τους κυνηγούσαν και έτσι τράπηκαν σε φυγή.
Στην ίδια περιοχή εντοπίστηκε και η Ιερατική Οικία του ναού με ισχυρό πολυγωνικό τοίχο και παρατηρητήριο. Εντύπωση μάλιστα προκαλεί η διαρκής επέκτασή του, η οχύρωσή του και τα πηγάδια του που αποδεικνύουν την ευρωστία του και την ανάγκη περιφρούρησής του.
Πλήθος είναι εξάλλου τα ευρήματα, κυρίως από τα πηγάδια, που μαρτυρούν τη σημασία του ιερού καθώς διευκόλυνε την επικοινωνία με τη Δήλο και παρείχε φιλοξενία στους προσκυνητές που πήγαιναν ή έρχονταν από εκεί. Τόσο οι πύργοι, από τους οποίους έχει ανασκαφεί μόνον ο ένας, όσο και η ιερατική οικία - ανασκάφηκε το 1936 - βρίσκονται σήμερα "θαμμένοι" στο χώμα και ανάμεσα στη χλωρίδα που αναπτύχθηκε αφού στην συνέχεια εγκαταλείφθηκαν.
Απόσπασμα από το άρθρο της Μαρίας Θερμού, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Το ΒΗΜΑ", στις 6 Μαΐου 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια που δεν συνάδουν με το περιεχόμενο της ανάρτησης, όπως και σχόλια υβριστικά προς τους αρθρογράφους, προσβλητικά σχόλια προς άλλους αναγνώστες σχολιαστές και λεκτικές επιθέσεις προς το ιστολόγιο θα διαγράφονται.