Η ηρωική ηπειρώτισσα μάνα Ολυμπιάδα

Η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που δεν έζησε ποτέ στη σκιά των δύο «γιγάντων»!
Την ώρα που οι αρχαιολογικές εικασίες για τον περίφημο ένοικο του τάφου που βρέθηκε στη θέση Καστά της Αμφίπολης δίνουν και παίρνουν, η θρυλική Ολυμπιάδα παραμένει μια από τις επικρατέστερες θεωρίες. 

Ο ιστορικός και συγγραφέας Άντριου Τσανγκ ξεκαθάρισε ότι «κατά 90% είναι αυτή», ενώ κι άλλοι αρχαιολόγοι διεθνούς κύρους τη βλέπουν θαμμένη στον πελώριο τύμβο της Αμφίπολης, με τα επιχειρήματά τους να έχουν λογική βάση. 


Τι κι αν οι ιστορικές πηγές διαφωνούν; Όπως ας πούμε ο Διόδωρος Σικελιώτης, όταν ισχυρίστηκε ότι «για τον Κάσσανδρο αποδείχθηκε από τις ίδιες του τις πράξεις πως ήταν εντελώς αντίθετος στην πολιτική του Αλεξάνδρου, γιατί σκότωσε την Ολυμπιάδα και την πέταξε άταφη και ανοικοδόμησε με μεγάλη επιμέλεια τη Θήβα που ο Αλέξανδρος είχε ισοπεδώσει». Ο ιστορικός του 1ου αιώνα π.Χ. δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για την τύχη της μαχητικής Ηπειρώτισσας όταν τονίζει απερίφραστα «την τε γαρ Ολυμπιάδα φονεύσαντα άταφον ρίψαι».

Όποια κι αν είναι η ιστορική αλήθεια για τον ένοικο της Αμφίπολης, η περίφημη πριγκίπισσα των Μολοσσών και μητέρα του μεγάλου στρατηλάτη παραμένει μια αινιγματική φιγούρα του αρχαίου κόσμου, μια δυναμική γυναίκα που αναμείχθηκε ενεργά στα πολιτικά τεκταινόμενα της εποχής της, καθώς η προσωπικότητα και η επιρροή της δεν την περιόρισαν ποτέ στη θέση του ασθενούς φύλου. 

Όσο για τη ζωή της ηπειρώτισσας πριγκίπισσας, μόνο περιπετειώδης μπορεί να λογιστεί: από την προδοσία του Κάσσανδου μέχρι και τον ατιμωτικό της θάνατο, η Ολυμπιάδα δικαίωσε τον θρύλο της μαχητικής και κατάφερε το ακατόρθωτο, να μην επισκιαστεί η προσωπικότητά της δηλαδή από τους «γίγαντες» της ζωής της, τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο…

Πρώτα χρόνια



Η Ολυμπιάδα γεννιέται το 373 π.Χ. ως δευτερότοκη κόρη του βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου, Νεοπτόλεμου Β’, στην πόλη Πασσαρώνα (σημερινός νομός Ιωαννίνων), πρωτεύουσα τότε του δυνατού βασιλείου. Κατά τα πρότυπα της εποχής, το όνομά της άλλαξε στην πορεία της ζωής της, ακολουθώντας τα γεγονότα του βίου της: η πριγκίπισσα που γεννήθηκε Πολυξένη μετονομάστηκε σε Μυρτάλη μετά τον γάμο της και αργότερα έμεινε γνωστή ως Ολυμπιάδα (και Στρατονίκη) όταν ο Φίλιππος στέφθηκε ολυμπιονίκης στις αρματοδρομίες των Ολυμπιακών Αγώνων του 356 π.Χ.

Για τα παιδικά της χρόνια δεν είναι και πολλά γνωστά, αν και ξέρουμε ότι καθοριστική στιγμή της ζωής της ήταν όταν σε ηλικία 11 ετών έχασε τον πατέρα της και στον θρόνο ανέβηκε ο θείος της Αρύββας. Πρώτη δουλειά αυτού, να παντρευτεί τη μεγαλύτερη αδερφή της Ολυμπιάδας, Τρωάδα (και ανιψιά του Αρύββα), και να μεταφέρει τη φαμίλια του στην αρχαία Αμβρακία (Όρραον), όπου και μεγάλωσε πιθανότατα η πριγκίπισσα. 



Από μικρή διψασμένη για μόρφωση, η Ολυμπιάδα έλαβε την παραδοσιακή ανώτερη εκπαίδευση της εποχής που προσιδίαζε στη βασιλική καταγωγή της, αν και η ίδια επέδειξε την ίδια δίψα και για τα μεταφυσικά τα πράγματα. Έζησε εξάλλου στα χρόνια της ακμής των Μολοσσών, μια περίοδο αναθεώρησης των θεσμών και πνευματικής αφύπνισης, κι έτσι όλος ο ελλαδικός κόσμος ήταν στη διακριτική της ευχέρεια. 

Πλάι λοιπόν στη βασιλική μόρφωση που έλαβε, μυήθηκε στα ιερατικά μυστήρια και υπηρέτησε για χρόνια στο Μαντείο των Δελφών, την ίδια ώρα που η μεταφυσική της περιέργεια για τα απόκρυφα της ζωής και τα μυστικά του θανάτου την έφεραν από την επικράτεια των Βακχικών Μυστηρίων μέχρι και τα Καβείρια της Σαμοθράκης, εκεί δηλαδή που φέρεται να γνώρισε για πρώτη φορά τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας (στο Ιερό των Μεγάλων Θεών). Από τη μυστικιστική αυτή ενασχόλησή της απέκτησε την περίφημη στην αρχαιότητα εξοικείωσή της με τα φίδια (ο θρύλος μάλιστα που έλεγε η ίδια ότι ο ίδιος ο Δίας ενώθηκε μαζί της με τη μορφή φιδιού ήταν που οδήγησε τον Μέγα Αλέξανδρο να πιστέψει πως ήταν γιος του βασιλιά των θεών)…

Από ηπειρώτισσα πριγκίπισσα, μακεδόνισσα βασίλισσα



Η Ολυμπιάδα παντρεύτηκε τον βασιλιά των Μακεδόνων, Φίλιππο Β’, το 357 π.Χ. και πέρασε στο πλευρό του δύο δεκαετίες (ως τη δολοφονία του βασιλιά το 337 π.Χ.), αποκτώντας μαζί του δύο παιδιά, τον Αλέξανδρο Γ’ και την Κλεοπάτρα. Ήταν μάλιστα η μόνη από τις οχτώ γυναίκες του Φιλίππου (πλήρης χρονολογική σειρά: Φίλα, Αυδάτη, Φιλίννα, Ολυμπιάδα, Νικασίπολη, Μήδα, Αρσινόη και Κλεοπάτρα), που πήρε τον τίτλο της βασίλισσας, καθώς η ανώτερη μόρφωσή της και ο δυναμικός της χαρακτήρας την ξεχώριζαν απ’ όλες τις άλλες. 

Κάτω από τις δικές της πιέσεις ήταν που προσάρτησε ο Φίλιππος όλες τις γειτονικές περιοχές στο Βασίλειο των Μολοσσών, με την ίδια και τον νεαρό της γιο να παραμένουν για πολλά χρόνια στη γενέτειρά της αλλά και τη Δωδώνη. Κι έτσι όταν θα ανέβαινε αργότερα ο Αλέξανδρος στο τιμόνι της Μακεδονίας κληρονόμησε τις αγαστές σχέσεις Μολοσσών και Μακεδόνων. 

Η Ολυμπιάδα ανέλαβε από την αρχή που μπήκε στην αυλή της Πέλλας δράση, προσπαθώντας να εξασφαλίσει τη διαδοχή του δικού της γιου στον μακεδονικό θρόνο. Κι έτσι την ώρα που πολλοί την επαινούσαν για τη μαχητική της προσωπικότητα και την απαράμιλλη γοητεία της, άλλοι πάλι την κατηγορούσαν για την παθολογική αγάπη που έτρεφε στον Αλέξανδρο αλλά και τις μηχανορραφίες της για να πάρει ο τελευταίος το πολυπόθητο χρίσμα (ο Πλούταρχος, ας πούμε, τη χαρακτήριζε κακότροπη και ζηλιάρα, ενώ η συνήθειά της να εμφανίζεται με εξημερωμένα φίδια δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη). 

Παρά τα 20 χρόνια που πέρασε στο πλευρό του Φιλίππου, το ζευγάρι αποξενώθηκε έπειτα από κάποια αρμονικά χρόνια κοινής ζωής, όταν ο βασιλιάς έκανε άλλον έναν γάμο σκοπιμότητας, αυτή τη φορά με τη 17χρονη Κλεοπάτρα του οίκου των Ατταλιδών, ο οποίος κατάληξε σε άλλον έναν απόγονο, τον Αρριδαίο τον νεότερο. Αυτό το γεγονός ήταν που αποξένωσε την Ολυμπιάδα και την ώθησε να τον εγκαταλείψει οριστικά, καθώς πλάι στην ακόρεστη ερωτική δραστηριότητα του βασιλιά ήταν και οι γιοι του, που θα είχαν πια δικαιώματα στον μακεδονικό θρόνο (σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ήταν η διήγηση του μύθου με τον Δία που μετατράπηκε σε φίδι και την άφησε έγκυο στον Αλέξανδρο που εξόργισε τον Φίλιππο και τη χώρισε, κατηγορώντας τη για μοιχεία, αφού παραδεχόταν ανοιχτά ότι ο Αλέξανδρος δεν ήταν γιος του!).



Ο Φίλιππος αποφάσισε μάλιστα να παντρέψει την κόρη του Κλεοπάτρα με τον βασιλιά των Μολοσσών και αδερφό της Ολυμπιάδας, Αλέξανδρο Α’, εν μέρει και για να ευχαριστήσει την πρώην βασίλισσά του, ελπίζοντας να ξαναφτιάξουν οι σχέσεις τους. Όπως ξέρουμε όμως κατά τη γαμήλια τελετή ο επικεφαλής της προσωπικής του φρουράς Παυσανίας τον κάρφωσε με το ξίφος. 

Μερίδα ερευνητών υποστηρίζει σήμερα ότι πίσω από τη δολοφονία κρυβόταν η ίδια η Ολυμπιάδα, με αφορμή τον τελευταίο γάμο του Φιλίππου με τη νεαρή Κλεοπάτρα και την απόκτηση του γιου τους, ο οποίος απειλούσε τα βασιλικά δικαιώματα του Αλέξανδρου. Τα ιστορικά σενάρια εμπλέκουν και τον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο στο φονικό πλάνο, καθώς ο στρατηλάτης προέβηκε σε εκκαθαρίσεις δελφίνων και πολιτικών αντιπάλων για να εξασφαλίσει τον θρόνο του, πάντα με πρόσχημα ότι εκδικούταν τη δολοφονία του πατέρα του.
Είμαστε εξάλλου σε άλλη μια διαβόητη εποχή μηχανορραφιών και πλεκτανών, οπότε όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Οι εποχές άλλωστε που ο Φίλιππος την εμπιστευόταν με τα μάτια κλειστά και της παραχωρούσε τη διακυβέρνηση του βασιλείου του όταν έλειπε στις κατακτητικές εκστρατείες του είχαν περάσει ανεπιστρεπτί. Επιπλέον, η Ολυμπιάδα είχε φτιάξει στη μακεδονική αυλή δικό της κύκλο ευνοουμένων και κολάκων, κάτι που έφερε κι άλλες τριβές στις σχέσεις τους…

Πολιτική δράση και θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου 



Η ώρα για να δείξει η Ολυμπιάδα το μαχητικό του χαρακτήρα της και το ηρωικό της προσωπικότητάς της είχε φτάσει: αφού εγκατέλειψε τη Μακεδονία και εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο (καθώς ο μεγάλος στόχος της για την ενθρόνιση του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο τιμόνι του βασιλείου είχε τελεσφορήσει), ανέλαβε χρέη αντιβασιλέα και επιτρόπου του ανήλικου ακόμα εγγονού της Νεοπτόλεμου Γ’, όταν πέθανε ο αδελφός της Αλέξανδρος Α’. 

Στην Ήπειρο είναι που ανέπτυξε πολιτική δράση, με την ιστορική της σημασία να επηρεάζει ολόκληρο τον ελλαδικό κόσμο: επέκτεινε το «Κοινό των Μολοσσών» με την προσάρτηση νέων ηπειρωτικών φύλων στο βασίλειο, μετονομάζοντας το πια σε «Συμμάχους των Απειρωτάν» και ξαναδίνοντάς του το παλιό γόητρο. 

Αν και η νέα συμμαχία δεν έμελλε να μακροημερεύσει (διάρκεσε μόλις 8 χρόνια: 336-328 π.Χ.), η ίδια ήταν πια το ισχυρό πρόσωπο των Μολοσσών, κυβερνώντας με αποφασιστικότητα και πυγμή τους Ηπειρώτες της για άλλα 11 ή 13 (σύμφωνα με άλλες πηγές) χρόνια. 

Όταν πληροφορήθηκε τον θάνατο του λατρεμένου της γιου Αλέξανδρου Γ’ το 323 π.Χ., καταρρακωμένη δεν μπορούσε να πιστέψει τα τραγικά νέα. Λάδι στην τραγική φωτιά έριξαν σαφώς οι απίστευτες έριδες και ο μανιασμένος αγώνας των επιγόνων του στρατηλάτη για τη διάδοχη κατάσταση, καθώς δεν ήταν λίγοι οι στρατηγοί του που διεκδικούσαν μερίδιο από την τεράστια εδαφική πίτα. 



Όταν μάλιστα αναγορεύτηκε δελφίνος του θρόνου ένας άλλος γιος του Φιλίππου, ο Αρριδαίος (από τη Φίλιννα), η Ολυμπιάδα δεν μπορούσε να κρύψει την οργή της (είχε επιστρέψει εν τω μεταξύ στη Μακεδονία από το 317 π.Χ.). Ο κίνδυνος για τη ζωή του νεογέννητου εγγονού της Αλέξανδρου Δ’ (γιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης), που είχε αναγορευτεί εν τω μεταξύ συμβασιλιάς για να καταλαγιάσουν οι εξεγέρσεις, ήταν πια μεγάλος.

Ολυμπιάδα, Ρωξάνη και Αλέξανδρος Δ’ καταφεύγουν έτσι στην ασφαλή Ήπειρο, παρακολουθώντας τις εξοντωτικές μάχες των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου από το βασίλειο των Μολοσσών. Η μοίρα δεν είχε πει ακόμα όμως τον τελευταίο της λόγο…

Ένοπλη σύγκρουση και εκτέλεση



Η επαύριο του πολέμου των διαδόχων έχρισε παντοδύναμο στρατηγό στη Μακεδονία τον Κάσσανδρο, τον μεγαλύτερο πολιτικό αντίπαλο της Ολυμπιάδας, ο οποίος συμμαχώντας με τον δελφίνο Αρριδαίο στέφθηκε επίτροπος του μακεδονικού θρόνου. Διαβλέποντας ότι η νέα συνωμοσία θα άφηνε εκτός στέμματος τον εγγονό της Αλέξανδρο Δ’, η Ολυμπιάδα οργανώνει τα στρατεύματα των Μολοσσών και εισβάλει στη Μακεδονία. 

Στην πρώτη μάλιστα σύγκρουση με τις δυνάμεις του Αρριδαίου, ο ηπειρωτικός στρατός της Ολυμπιάδας κερδίζει και ο διεκδικητής του στέμματος αιχμαλωτίζεται, βρίσκοντας τραγικό θάνατο από την ηλικιωμένη πια βασίλισσα. Τότε ήταν που βγήκε στο κατόπι της ο Κάσσανδρος, ο οποίος πολιορκεί την Ολυμπιάδα στην Πύδνα (πόλη του Θερμαϊκού) και έπειτα από 7 μήνες πολιορκίας η βασίλισσα συνθηκολογεί για να σώσει τη ζωή του εγγονού της. 

Ο Κάσσανδρος αθέτησε όμως την υπόσχεσή του και έσφαξε την Ολυμπιάδα, αν και σύμφωνα με άλλες πηγές, κάλεσε όσους τη μισούσαν να τη λιθοβολήσουν, αφήνοντας πάντως τη σορό της άταφη να σαπίσει. Ήταν το τραγικό της τέλος και ταυτόχρονα το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Με την Ολυμπιάδα εκτός κάδρου και χωρίς υψηλόβαθμη στήριξη πια, αυτό που φοβόταν η Ρωξάνη συνέβη: ο Αντίπατρος, γιος του Κάσσανδρου και σφετεριστής της εξουσίας στη Μακεδονία, φυλάκισε την ίδια και τον γιο της Αλέξανδρο Δ’ και με διαταγή του το 311 π.Χ. μητέρα και γιος δολοφονήθηκαν…

http://www.newsbeast.gr/