O ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΟΣ

Ο  Έλληνας  Παλαιστίνος  ήταν  γιός  του  Ποσειδώνα  και  μυθικός βασιλιάς  της  Μακεδονίας.     Ερώτημα  προς  τους  ιστορικούς:  Ο Παλαιστίνος   έδωσε  το  όνομα του  στην Παλαιστίνη  ή  είναι  απλή συνωνυμία;

Α.    ΟΙ  ΠΛΕΙΑΔΕΣ   ΣΤΗΝ  ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

      Οι Πλειάδες κατά τη μυθολογία ήταν κόρες του τιτάνα Άτλαντα και της Πλειόνης, αδελφές της Καλυψούς και των Υάδων. Την ύπαρξή τους οι αρχαίοι Έλληνες εμπνεύσθηκαν απ' τον ομώνυμο αστερισμό, που στα νεώτερα χρόνια έγινε γνωστός σαν Πούλια. Γεννήθηκαν στο όρος Κυλλήνη και θεωρούνταν θεότητες του βουνού. Από την ένωσή τους με το Δία, τον Ποσειδώνα και τον Άρη γεννήθηκαν θεοί και ήρωες.

      Οι Πλειάδες ήταν εφτά, όπως και τα αστέρια του αστερισμού που είναι ορατά με γυμνό μάτι:

• Η Μαία, η πρώτη και ομορφότερη, μητέρα του Ερμή από τον Δία
• Η Ταϋγέτη, μητέρα του πρώτου βασιλιά της Σπάρτης Λακεδαίμονα από τον Δία
• Η Ηλέκτρα, μητέρα του Δαρδάνου, γενάρχη των Τρώων και του Ιασίονος από τον Δία
• Η Στερόπη, σύζυγος (ή μητέρα) του ήρωα Οινόμαου από τον Άρη
• Η Κελαινώ, μητέρα του ήρωα Λύκου και του Ευρύπυλου βασιλιά της Κυρήνης από τον Ποσειδώνα
• Η Αλκυόνη, μητέρα του Υριέα και της Αιθούσης από τον Ποσειδώνα
• Η Μερόπη, σύζυγος του Σίσυφου και μητέρα του Γλαύκου

       Σχετικά με το πώς οι Πλειάδες έγιναν αστερισμός, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η επικρατέστερη είναι πως αυτοκτόνησαν απ' τον καημό τους για την τιμωρία του πατέρα τους Άτλαντα να σηκώνει στους ώμους τον άξονα του κόσμου, ή για το χαμό των αδελφών τους Υάδων. Η Βοιωτική παραλλαγή του μύθου λέει πως ο γίγαντας Ωρίωνας τις ερωτεύτηκε και τις καταδίωξε θέλοντας να τις απαγάγει. Η καταδίωξη συνεχίστηκε για πέντε χρόνια, οπότε οι Πλειάδες κατέφυγαν στο Δία, που τις έκανε αστερισμό για να τις γλιτώσει. Ο Ωρίωνας όμως τις ακολούθησε στον ουρανό σαν αστερισμός κι αυτός, κι έτσι οι Πλειάδες, που προπορεύονται μπροστά του στον ουρανό, πέφτουν στη θάλασσα για να του ξεφύγουν.

             Ο αστερισμός των Πλειάδων χρησίμευε για τον καθορισμό των εποχών στην αρχαιότητα, γιατί η εμφάνισή του στην ανατολή γινόταν τέλη Μαΐου και ανήγγειλε την είσοδο του καλοκαιριού, ενώ η δύση του προμήνυε την αρχή του χειμώνα. Ο αρχαίος ποιητής Ησίοδος αναφέρει τις Πλειάδες στο Έργα και Ημέραι του δίνοντας πρακτικές συμβουλές.

          Σε  άλλη  εκδοχή  ο  Άτλας  ήταν  βασιλιάς  της  Αρκαδίας.  Μία  θυγατέρα  του,  από  τις  Πλειάδες,  η  Ηλέκτρα, γονιμοποιήθηκε  από  τον  Δία,  και  γέννησε   τον ΔΑΡΔΑΝΟ -Θάσο,   τον  ΚΑΔΜΟ-Ιασίωνα,   την  ΕΥΡΩΠΗ-Αρμονία,   τον  ΦΟΙΝΙΚΑ και  τον ΚΙΛΙΚΑ  (θεωρούνται  και  παιδιά  του  Ωγύγου  και  της  Θήβας). 

          Όταν ο Δίας προκάλεσε το δεύτερο κατακλυσμό,   ο Δάρδανος με τον Κάδμο και μία ομάδα ανθρώπων από την Αρκαδία πήγαν στη Θράκη-Δαρδανία όπου ίδρυσαν στην Σαμοθράκη τα Καβείρια μυστήρια.    Όταν ο Κάδμος έφυγε στην Καδμεία και μετά στην Ιλλυρία, έφυγε κι ο Δάρδανος στη χώρα του Τεύκτρου όπου ίδρυσε την πόλη Δάρδανο και ονόμασε και τούτη τη χώρα Δαρδανία. Άρα  οι Δάρδανοι  είναι  πανάρχαιο  ελληνικό  φύλο που  κινήθηκε  από  το  νότο  προς  το  βορρά  και  απλώθηκε.

Β.    Ο  ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΟΣ

      Το όνομα Παλαιστίνος πιθανόν προέρχεται από τις λέξεις πάλλω και πάλη (πυγμή) και ἂϊστος  (αόρατος, αθέατος), κάτι σαν “αόρατος παλμός” όμοιος με τη δόνηση της ψυχής, ο  αιώνιος  έφηβος  Διόνυσος  ή  αλλιώς  ο εσωτερικός  Απόλλων.  Άλλωστε υπήρχε μεγάλη λατρεία του Διονύσου  στην  Μακεδονία,  στο  όρος  Παγγαίο και το όνομα Παλαιστίνος θα μπορούσε να είναι παλαιότερη ονομασία  ή  ένα από τα επίθετα του  θεού.

          Ένα  Παλαιστίνο – Πηλούσιο   (Ο  ποταμός  Πηλούσιος  είναι  ο  ανατολικώτερος  από  τους  επτά  βραχίονες  του  δέλτα  του Νείλου)  αναφέρει και ο Πλούταρχος (“Περί   Ίσιδος  και  Οσίριδος”, 357e), λέει ότι οι Αιγύπτιοι τιμούσαν τον μικρό γιο του βασιλιά της Βύβλου στη Φοινίκη με τ’ όνομα Μανέρως και ότι πρώτος  αυτός   εφηύρε τη μουσική. Το ότι πρόκειται για παιδί το οποίο εφηύρε την μουσική είναι απόδειξη   ότι  πρόκειται  για  τον  Διόνυσο. 

          Όταν στην  Μακεδονία   βασίλευε ο γιος του Ποσειδώνα  Παλαιστίνος,  ο  ποταμός Στρυμών  ονομαζόταν  Κόνιζος  ή Κόρναζος.    Όταν  ο  Παλαιστίνος  έκανε  πόλεμο  με  τους  Θράκες,   αρρώστησε  και  τότε  στη  θέση  του  έστειλε  τον  γιο  του  ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ,  (σήμερα  ποταμός  της  Δυτικής  Μακεδονίας  που  πηγάζει  από την  Βόρεια  Πίνδο  και τον  Γράμμο  και  εκβάλλει στον  Θερμαϊκό  κόλπο – ο  μεγαλύτερος  ποταμός  μέσα  στη  ελληνική  επικράτεια).

         Το όνομα Αλιάκμων είναι σύνθετο και προέρχεται από το άλς (άλας, θάλασσα) και από το άκμων (αμόνι). Σύμφωνα με τηνΕλληνική Μυθολογία, μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα,  ο  Αλιάκμων  ήταν  ένας  από  τους  ποτάμιους  θεούς  της Μακεδονίας, παιδί του Ωκεανού και της Τηθύος,  κατά  την  προσφιλή  αλληγορική  ιδεο-ανθρωπόμορφη αντίληψη  των  αρχαίων Ελλήνων.

      Μια αρχαία παράδοση λέει ότι όσα πρόβατα έπιναν νερό από τον Αλιάκμονα άλλαζαν χρώμα και γίνονταν λευκά. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται από μια καταγραφή του Λατίνου συγγραφέα Πλίνιου (23-79 μ.Χ.), που μεταφρασμένη από τα λατινικά, λέει: "Ωσαύτως εν Μακεδονία, όσοι θέλουσι να έχωσι πρόβατα λευκά άγουσιν εις τον Αλιάκμονα, όσοι δε μέλανα εις τον Αξιόν".

      Ο  Αλιάκμων  σκοτώθηκε και ο πατέρας του όταν το έμαθε έπεσε μέσα στον  Κόνιζο ή  Κόρναζο  και  πνίγηκε, έτσι ο ποταμός ονομάσθηκε ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΟΣ.  Τότε βασιλιάς έγινε  ο Στρυμών, γιος του Άρη και της Ηλίκης  (άλλοι  λένε  ότι  μητέρα  του  ήταν  η μούσα  Ευτέρπη), ο οποίος έστειλε βοήθεια στους Τρώες τον γιο του Ρήσο. Όταν ο Ρήσος σκοτώθηκε   μπροστά  στα  τείχη  της Τροίας,  ο Στρυμών πνίγηκε στον ίδιο ποταμό που τώρα ονομάσθηκε Στρυμών,  (σήμερα  ποταμός  της  Ανατολικής  Μακεδονίας που  εκβάλλει  στο  βόρειο  Αιγαίο   -  άρα  ο  ποταμός  έγινε  γνωστός  με  τρία  κατά  σειρά  ονόματα  Κόνιζος,  Παλαιστίνος, Στρυμών).

          Ο Ηρακλής στον 13^ο άθλο, διατάχθηκε από τον Ευρυσθέα να οδηγήσει από την Ερυθεία, ένα απομονωμένο νησί στον Ωκεανό, τις αγελάδες του βασιλιά Γηρυόνη, γιου του Χρυσάορα και της Καλλιρρόης στις Μυκήνες. Μετά, από μακρά και περιπετειώδη πορεία στις χώρες της Μεσογείου, και αφού μονομάχησε με το Γηρυόνη, στις ακτές του ποταμού Ανθεμούντα, έφτασε στις Ιωνικές ακτές της Ελλάδας, όπου μια βοϊδόμυγα, σταλμένη από την Ήρα, τρέλανε το κοπάδι και το έκανε να διασκορπιστεί στα βουνά της Μακεδονίας. Ο Ηρακλής κατηγόρησε τον Στρυμόνα, ότι δυσκόλεψε το έργο του να συγκεντρώσει τις αγελάδες. Έτσι, γέμισε το ποτάμι με πέτρες, και από τότε ο ποταμός έπαψε να είναι πλωτός.  

       Το όνομα του ποταμού παράγεται  από  την  ινδοευρωπαϊκή  ρίζα «sru» που σημαίνει ρέμα, στα  ελληνικά  «ρεύμα», αγγλική λέξη «stream = ρεύμα», τη λέξη «sruaimm» που σημαίνει ποταμός στην αρχαία ιρλανδική γλώσσα,  την λιθουανική λέξη «straumuoe» που σημαίνει γρήγορο ρέμα.  

        Ο Στρυμόνας ποταμός ήταν πολύ γνωστός στον αρχαίο κόσμο, όπως φαίνεται από τη συχνή μνεία του ονόματός του στις αρχαίες φιλολογικές πηγές (Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Τίτο Λίβιο, Στράβωνα, Πλίνιο, Πτολεμαίο κ. ά.). Επειδή σε αυτόν οφειλόταν η μεγάλη ευφορία της σερραϊκής πεδιάδας, οι μακεδόνες κάτοικοι τον είχαν θεοποιήσει και έχτισαν προς τιμή του ναούς, ενώ συχνά τον απεικόνιζαν προσωποποιημένο στα νομίσματά τους.  Όπως γνωρίζουμε από αρχαίες μαρτυρίες, ο ποταμός ήταν πλωτός (ναυσίπορος) από τις εκβολές του (λιμάνι της Ηιόνας) ως την αρχαία λίμνη Κερκινίτιδα. Πρόκειται για την αποξηραμένη σήμερα λίμνη Ταχινού, που εκτεινόταν βόρεια της Αμφίπολης ως το σημερινό Νέο Σκοπό και στην οποία υπήρχε δυνατότητα ναυσιπλοϊας, όπως δείχνουν οι αρχαίες πέτρινες άγκυρες που βρέθηκαν στην ανατολική όχθη της (κοντά στο σημερινά χωριά Παραλίμνιο και Πεθελινός). ΄Ετσι, στους αρχαίους χρόνους σχηματιζόταν ένας πολύ σημαντικός υδάτινος δρόμος, που εξασφάλιζε την επικοινωνία των ακτών του Στρυμονικού κόλπου (δηλαδή του Βόρειου Αιγαίου) με τη μακεδονική ενδοχώρα (μέχρι λίγα μόνο χιλιόμετρα ΝΑ από την πόλη των Σερρών). Για τη διέλευση του ποταμού υπήρχαν, από την πρώιμη ακόμη αρχαιότητα, διάφορες γέφυρες (αρχικά ξύλινες και αργότερα πέτρινες). Λατινική επιγραφή των χρόνων του Αυγούστου μας πληροφορεί για την κατασκευή, από το ρωμαϊκό στρατό, μιας πέτρινης (τοξωτής) γέφυρας κοντά στην Αμφίπολη, απ' όπου διερχόταν η ρωμαϊκή Εγνατία οδός.

Ζ. ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ

Υ.Γ.

Μανέρως   ή  Λιναίος  θρήνος  - λίγα  λόγια  για  την  μουσική

Ο  Σμυρναϊκός  Μανές  ή  αλλιώς  Μανέρως.

Κατά τους Αρχαίους συγγραφείς ο Μανέρως ήταν θλιβερός ήχος και τον ονομάζανε  ΜΑΝΕΡΩ  Ή  ΛΙΝΑΙΟ  ΘΡΗΝΟ διότι  κατά  τα  λεγόμενα  με  τον  ήχο  αυτό  η  ερωμένη  του Λίνου  τον  θρήνησε  όταν  πέθανε.

    Ο Ηρόδοτος, ο Πατήρ της Ιστορίας, αναφέρει  ότι  τον  Μανέρω  τον  συνάντησε  να  τον  ψέλνουν  και  στην  Αίγυπτο όταν είχε πάει.

   Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι στην Αίγυπτο ο Μανέρως εψάλη  για  πρώτη  φορά  στον  θάνατο  του  μονάκριβου  υιού του  πρώτου  Βασιλέως  της  Αιγύπτου,  ο οποίος  υιός  ονομαζόταν  Όσιρις.

Ο Μανέρως  είναι καθαρός και γνήσιος ήχος των προγόνων μας που  ζούσαν  στην  Ιωνία  και  παράγεται  από  τις λέξεις  ΜΑΝΙΑ  ΚΑΙ  ΕΡΩΣ =  Μανέρως   ή  Καρά Σεβδάς ο οποίος διασώθηκε και διαφυλάχθηκε στην Σμύρνη..

Αμανέδες λέγονται τα μακρόσυρτα,  βαριά  και  παθητικά  τραγούδια  τα  οποία  είναι  κατά  κανόνα  μονωδικά   όπως  και  τα  καθιστικά  και  τραγουδιούνται  με  ελεύθερο  ρυθμό  και  ανατολίτικο  τρόπο. 

 «Με  ασιάτικον ύφος»  όπως  χαρακτηριστικά παρατηρεί ο Κωνσταντίνος Ψάχος..

Εμφανίστηκαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας   χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς πότε  και  πήραν  το  όνομά  τους  από  τη  λέξη   επωδό  Αμάν  (= έλεος,  οίκτος , στην τούρκικη γλώσσα),  η οποία επαναλαμβάνεται συχνά στον αμανέ,συνοδευόμενη  πολλές  φορές  και  από  άλλες  λέξεις  όπως:   μεντέτ= βοήθεια,  γιαρέτ ή γιάρ = αγαπημένε,  οι οποίες είναι άγνωστης προέλευσης.

     Η λέξη  ΑΜΑΝ    σύμφωνα  με  την  άποψη  ορισμένων  προέρχεται  από  τις  Ελληνικές  λέξεις : Αχ μάνα = Α μάνα = Αμάν.

Ορισμένοι  επίσης  θεωρούν ότι η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ρήμα  ΜΑΝΕΡΩ, που σημαίνει εκφέρω ήχο θλιβερό, ολοφυρμό  ή  αλλιώς  ερωτική  θρηνωδία. 

Η ελληνική καταγωγή της λέξης ενισχύεται και από το γεγονός ότι  ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1937, είχε απαγορεύσει τον αμανέ ως:  «ξενόφερτο  και  ως  κατάλοιπο της  Γκιαουροκρατίας  στην  Μ. Ασία».

Όσον αφορά την εκτέλεσή τους οι αμανέδες έχουν δική  τους τεχνική.  Οι λέξεις σύρονται σε μεγάλη διάρκεια, ένταση,  ποικιλία,  με ήχους που  δημιουργούν ανατολίτικη αισθηματικότητα. Η μελωδία τους διαιρείται συνήθως σε τρείς φάσεις ελεύθερου ρυθμού  ανάλογα με τους στίχους του κειμένου. 

 Αρχίζει με μία προεισαγωγή με σκοπό το συντονισμό των διαθέσεων και την προετοιμασία του ψυχικού κλίματος των ακροατών και συνεχίζει με τον κύριο κορμό της  μελωδίας για να τελειώσει με τον επίλογο των στίχων.  Διαρκώς δε επαναλαμβάνεται η λέξη Αμάν σε διάφορους τόνους και μορφές οι  οποίες  προσδίδουν ποικιλία και μελισματικότητα στη μελωδία.

Πολλές φορές το  κύριο  τραγούδι  επισφραγίζεται  με  το  λεγόμενο  τσάκισμα,  που  είναι  μια  επωδός,   μελωδική  και  σύντομη  και τραγουδιέται ομαδικά από όλους.  Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Μανέρως του Λίνου των Αρχαίων Ελλήνων μεταφέρθηκε με το εμπόριο διότι οι Αρχαίοι  Έλληνες  πηγαίνανε  συχνά  στην  Αίγυπτο  χάριν  εμπορίας  και   έτσι  μετέφεραν  και  τον  ήχο  αυτόν  στην  Αίγυπτο..

Μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του,   των Πτολεμαίων και των Σελευκιδών,   η  Ελληνική  μουσική   αποτελούσε  μέρος  αναπόσπαστο  του  όλου  Ελληνικού  Πολιτισμού   και  διαδόθηκε  ευρύτερα  στην Ανατολή. Όσον αφορά την υποτιθέμενη σχέση της Ελληνικής μουσικής με την  Τουρκική αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία δεν υπήρχε τότε στο προσκήνιο  και  κατά  δεύτερο  λόγο  οι  Τούρκοι  δανείστηκαν  τη  μουσική  των  Ελλήνων.-

ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ

Διαβάστε επίσης: 

Ο ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΟΣ Β' μέρος