Μιας και μόλις χτες ήταν το ψήσιμο του αρνιού και του κατσικιού, πιο επίκαιρος από ποτέ σήμερα είναι ο αστερισμός του Ηνιόχου, καθώς εμπεριέχει τον α Ηνιόχου, που ονομαζόταν από τους αρχαίους μας προγόνους «Αίγα» και τους αστέρες ζ και η Ηνιόχου που ο Ίππαρχος και Πτολεμαίος ονόμαζαν «Ερίφια». Ο αστερισμός μεσουρανεί τον Ιανουάριο σ’ εμάς αλλά τουλάχιστον ένα μέρος του είναι σχεδόν αειφανές στις χώρες του βορείου ημισφαιρίου.
Είναι εύκολο να βρεθεί ο αστερισμός αν -για μια ακόμη φορά- με οδηγό τη Μεγάλη Άρκτο, αυτήν την ουράνια σηματοδρότρια, προεκτείνουμε το τμήμα που σχηματίζεται από τα αστέρια της δ και α, από το δ --> α, και θα πέσουμε πάνω σε ένα αρκετά φωτεινό και σημαντικό αστέρι, την Αίγα (Capella στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία).
Οι σημαντικότεροι αστέρες του αστερισμού είναι οι κάτωθι:
• Ο α Ηνιόχου είναι και ο φωτεινότερος του αστερισμού, και είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Αίγα όπως προαναφέραμε.
• Ο β Ηνιόχου έχει το ιδιαίτερο όνομα Μενκαλινάν.
• Ο γ Ηνιόχου... δεν υπάρχει, καθώς είναι ο ίδιος με τον β Ταύρου (Αλνάθ).
• Ο δ Ηνιόχου έχει φαινόμενο μέγεθος 3,72..
• Ο ε έχει φαινόμενο μέγεθος 2,99 και είναι γνωστός και ως Αλμάζ. Πρόκειται για τον μεταβλητό δι' εκλείψεων αστέρα που έχει τη μεγαλύτερη περίοδο από όλους τους γνωστούς μεταβλητούς αυτής της κατηγορίας και είναι ένας υπεργίγαντας
• Οι ζ και η αποτελούν (κατά μερικούς και με τον ε) μια μικρή «συνάστρωση» που οι Ίππαρχος και Πτολεμαίος αποκαλούσαν «αι έριφοι», οι Ρωμαίοι Haedi και η αγγλοσαξονική λαογραφία "the Kids"(τα παιδιά). Ο ζ, με φαινόμενο μέγεθος 3,75, φέρει την ιδιαίτερη ονομασία Σαντατόνι.
• Ο θ έχει φαινόμενο μέγεθος 2,62 και φασματικό τύπο με ιδιόμορφο φάσμα που περιλαμβάνει με έντονες γραμμές πυριτίου.
• Ο ι έχει φαινόμενο μέγεθος 2,69.
• Ο κ έχει φαινόμενο μέγεθος 4,35.
• Ο ν έχει φαινόμενο μέγεθος 3,97.
• Ο π έχει φαινόμενο μέγεθος 4,26 και είναι ένας ερυθρός γίγαντας.
Η ονομασία «Ηνίοχος» είναι λίγο παράξενη. Σημαίνει αυτός που κρατά τα ηνία, τα γκέμια. Σε κάποιους χάρτες του Μεσαίωνα, αλλά και κατοπινούς, φαίνεται σαν ένας ιππέας με τα ηνία στο χέρι, αλλά σε κάποιους άλλους παρουσιάζεται με μια κατσίκα και προβατάκια στους ώμους και στα χέρια. Για άλλους πάλι, κάνει και τα δυο μαζί.
Ο «Ενίοχος» των αρχαίων έγινε στους Λατίνους Heniochus και έβλεπαν εδώ το γιο του Ήφαιστου και της Αθηνάς Εριχθόνιο, γιατί ήταν και αυτός χωλός όπως ο πατέρας του και για αυτό εφήυρε το άρμα του για να μετακινείται.
Ο Lalande όμως, έβλεπε το Βελλερεφόντη να είναι ο Ηνίοχος ή ακόμη και το γιο του Ήλιου, το Φαέθοντα, που οδήγησε το άρμα του Ήλιου τόσο άγρια και άτσαλα που κόντεψε να κάψει τη Γη αν δεν επενέβαινε ο ίδιος ο Δίας. Δυστυχώς όμως, πρόλαβε και έκαψε την Αφρική και δημιουργήθηκε η Σαχάρα, καθώς και τους Αιθίοπες, και για αυτό τους έκανε μαύρους! Μάλιστα, τότε ήταν, που έλιωσαν τα χιόνια στο βορρά και η Μεγάλη Άσπρη Αρκούδα κατόρθωσε να δραπετεύσει στον Ουρανό. Ο Φαέθων λοιπόν, κόντεψε να φέρει τη γη όλη άνω κάτω, αν ο Δίας δεν τον κατακεραύνωνε με έναν κεραυνό, με αποτέλεσμα να τον ρίξει στον Ηριδανό, τον ποταμό που χύνεται δίπλα στο πόδι του Ωρίωνα, οπότε από εκείνη τη στιγμή, ο Φαέθων, έγινε ο Ηνίοχος των αστερισμών.
Άλλοι, είδαν στον αστερισμό, τον Μυρτίλιο, τον ηνίοχο του Οινομάου, που πρόδωσε το αφεντικό του εξαιτίας του Πέλοπα. Μετά τον βίαιο θάνατο του Μυρτίλου, ο πατέρας του, ο θεός Ερμής, τον μεταμόρφωσε σε αστερισμό. Λιγότεροι όμως, υποστηρίζουν ότι ο αστερισμός προσωποποιούσε τον Κίλλα, τον ηνίοχο του Πέλοπα, ενώ ο Παυσανίας και ο Ευρυπίδης, τον ταυτοποιούσαν με τον Ιππόλυτο.
Ανεξάρτητα με το πρόσωπο, άλλες ελληνικές ονομασίες για τον Ηνίοχο ήταν: Αρμελάτης, Διφρηλάτης, Ιππηλάτης, Ελάσιππος.
Χριστιανοί εικονογράφοι απεικόνισαν τον Ηνίοχο ως τον Άγιο ιερώνυμο, ενώ ο Καίσιος (Caesius) τον παρομοίασε με τον Ιακώβ και ο Seiss με τον «Καλό Ποιμένα».
Ας πούμε όμως τώρα και λίγα λόγια για το πιο φωτεινό αστέρι του σχηματισμού, την Αίγα.
Συμβόλιζε την κατσίκα Αμάλθεια που ανέθρεψε το Δία στο Δικταίο Άντρο της Κρήτης.
Ήταν γνωστή και στους Λατίνους, με το όνομα Capella, που παραμένει μέχρι και τις μέρες μας. Μερικοί ονόμαζαν το αστέρι και «Αμάλθειας Κέρας», και συμβόλιζε την αφθονία. Όμως, το αστέρι αυτό ήταν γενικά γνωστό ως πρόδρομος κακών μαντάτων, καθώς ο Άρατος έλεγε ότι μετά την εμφάνιση αυτού του αστεριού έχουμε «κινήσαι χειμώνος». Την κακή φήμη της Αίγας, αναφέρουν και ο Καλλίμαχος γύρω στα 240 π.Χ. και ο Βιργίλιος στα «Γεωργικά» του και ο Manilius. Μάλιστα, όταν αρχές του Οκτώβρη το αστέρι ανέτειλε στη Μεσόγειο, οι ναυτικοί σταματούσαν τα ταξίδια τους, γιατί η θάλασσα γινόταν τρικυμιώδης. Και όταν η επίδραση του αστέρα περνούσε, οι ναυτικοί έκαναν πανηγύρια και γιορτές, τα λεγόμενα «Natalis navigatonis» για να τιμήσουν την αρχή της νέας περιόδου του ψαρέματος.
Οι Άραβες, πήραν το όνομα της Αίγας, από τον Πτολεμαίο, αλλά παλαιότερα οι ίδιοι -οι πρώτοι Άραβες- ονόμαζαν τον αστέρα «Αλ Ρακίμπ» δηλαδή «Ο Ηγέτης», γιατί εμφανιζόταν στον ουρανό, στο βορρά, πριν ακόμα εμφανιστούν τα άλλα αστέρια, λόγω της λάμψης του.
Στους αρχαίους Βαβυλωνίους ήταν επίσης ιερό άστρο και το χρησιμοποιούσαν για σχηματισμό του ημερολογίου τους. Το ονόμαζαν «Ίκου», δηλαδή και εδώ «Ηγέτης», αλλά με την έννοια του ηγέτη του χρόνου! Αυτό πρέπει να ίσχυε κάπου πριν το 1730 π.Χ. γιατί ήταν τότε που ο ήλιος έμπαινε στον αστερισμό του Ταύρου την άνοιξη. Το ημερολόγιό τους γινόταν ανάλογα με τη θέση της Αίγας σε σχέση με το φεγγάρι κατά το θερινό ισημερινό σημείο.
Ιερό αστέρι ήταν και για τους Ινδούς, καθώς αποτελούσε τον «Βράχμα Ριντάγια», δηλαδή την «Καρδιά του Βράχμα», ενώ για τους Κινέζους ήταν μία από τις πέντε άμαξες («Γόου Τσιέι») μαζί με τους αστέρες β, θ, κ, και γ. Ενδιαφέρον είναι ότι η Αίγα, ήταν αστέρι γνωστό και τιμώμενο και για τους Περουβιανούς Κουιχούος, με το όνομα «Κόλθα», όπως μας αναφέρει ο Jose de Acosta, ένας Ισπανός Ιησουίτης και φυσιοδίφης του 16ου αιώνα.
Στην αστρονομική μυθολογία των ιθαγενών («Αβορίγινες») της Αυστραλίας η Αίγα ήταν το «Purra», δηλαδή το «Καγκουρώ» που καταδιώχθηκε και σκοτώθηκε από τους γειτονικούς Διδύμους ή από τον κυνηγό Ωρίωνα.
Η Αίγα, είναι ένας γίγας αστέρας, που φασματοσκοπικώς είναι διπλός αστέρας και σε απόσταση γύρω στα 45 έτη φωτός από εμάς. Συνοδεύεται από δυο ερυθρούς νάνους, τους α Aur B και α Aur C. Συνεπώς, το όλο σύστημα είναι ένας τετραπλός αστέρας. Η Αίγα αξίζει να σημειωθεί ότι αποτελεί πηγή ακτίνων Χ, πιθανότατα εξαιτίας επιφανειακής μαγνητικής δραστηριότητας στον έναν αστέρα του κύριου ζεύγους.
Στο επίπεδο του αστερισμού, προβάλλονται πολλά σμήνη αστέρων και συγκεκριμένα 9 ανοιχτά και 1 σφαιρωτό. Τα πιο εντυπωσιακά και πιο φωτεινά, σχεδόν ορατά με γυμνό μάτι, είναι τα τρία ανοιχτά σμήνη Μ36, Μ37, Μ38. Το Μ37 έχει περίπου 200 αστέρια και απέχουν από εμάς περί τα 5.000 έτη φωτός. Επίσης, εδώ υπάρχει και το διάχυτο νεφέλωμα IC 410, το οποίο είναι γνωστό ως το «Νεφέλωμα του Φλεγόμενου Άστρου» ("Flaming Star Nebula"), καθώς περιβάλλει τον μεταβλητό αστέρα AE Ηνιόχου. Ιδού:
(πραγματικά σαν φλεγόμενος αστέρας και σαν πασχαλιάτικο βεγγαλικό...)
Αυτός αγαπητοί μου ήταν ο Ηνίοχος που κρατά τα γκέμια του Ουρανού,
με την Αίγα του, που θρέφει με το κέρας της τη φαντασία μας με μύθους ατελείωτους και ιστορίες τυραγνισμένες...
Είναι εύκολο να βρεθεί ο αστερισμός αν -για μια ακόμη φορά- με οδηγό τη Μεγάλη Άρκτο, αυτήν την ουράνια σηματοδρότρια, προεκτείνουμε το τμήμα που σχηματίζεται από τα αστέρια της δ και α, από το δ --> α, και θα πέσουμε πάνω σε ένα αρκετά φωτεινό και σημαντικό αστέρι, την Αίγα (Capella στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία).
Οι σημαντικότεροι αστέρες του αστερισμού είναι οι κάτωθι:
• Ο α Ηνιόχου είναι και ο φωτεινότερος του αστερισμού, και είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Αίγα όπως προαναφέραμε.
• Ο β Ηνιόχου έχει το ιδιαίτερο όνομα Μενκαλινάν.
• Ο γ Ηνιόχου... δεν υπάρχει, καθώς είναι ο ίδιος με τον β Ταύρου (Αλνάθ).
• Ο δ Ηνιόχου έχει φαινόμενο μέγεθος 3,72..
• Ο ε έχει φαινόμενο μέγεθος 2,99 και είναι γνωστός και ως Αλμάζ. Πρόκειται για τον μεταβλητό δι' εκλείψεων αστέρα που έχει τη μεγαλύτερη περίοδο από όλους τους γνωστούς μεταβλητούς αυτής της κατηγορίας και είναι ένας υπεργίγαντας
• Οι ζ και η αποτελούν (κατά μερικούς και με τον ε) μια μικρή «συνάστρωση» που οι Ίππαρχος και Πτολεμαίος αποκαλούσαν «αι έριφοι», οι Ρωμαίοι Haedi και η αγγλοσαξονική λαογραφία "the Kids"(τα παιδιά). Ο ζ, με φαινόμενο μέγεθος 3,75, φέρει την ιδιαίτερη ονομασία Σαντατόνι.
• Ο θ έχει φαινόμενο μέγεθος 2,62 και φασματικό τύπο με ιδιόμορφο φάσμα που περιλαμβάνει με έντονες γραμμές πυριτίου.
• Ο ι έχει φαινόμενο μέγεθος 2,69.
• Ο κ έχει φαινόμενο μέγεθος 4,35.
• Ο ν έχει φαινόμενο μέγεθος 3,97.
• Ο π έχει φαινόμενο μέγεθος 4,26 και είναι ένας ερυθρός γίγαντας.
Η ονομασία «Ηνίοχος» είναι λίγο παράξενη. Σημαίνει αυτός που κρατά τα ηνία, τα γκέμια. Σε κάποιους χάρτες του Μεσαίωνα, αλλά και κατοπινούς, φαίνεται σαν ένας ιππέας με τα ηνία στο χέρι, αλλά σε κάποιους άλλους παρουσιάζεται με μια κατσίκα και προβατάκια στους ώμους και στα χέρια. Για άλλους πάλι, κάνει και τα δυο μαζί.
Ο «Ενίοχος» των αρχαίων έγινε στους Λατίνους Heniochus και έβλεπαν εδώ το γιο του Ήφαιστου και της Αθηνάς Εριχθόνιο, γιατί ήταν και αυτός χωλός όπως ο πατέρας του και για αυτό εφήυρε το άρμα του για να μετακινείται.
Ο Lalande όμως, έβλεπε το Βελλερεφόντη να είναι ο Ηνίοχος ή ακόμη και το γιο του Ήλιου, το Φαέθοντα, που οδήγησε το άρμα του Ήλιου τόσο άγρια και άτσαλα που κόντεψε να κάψει τη Γη αν δεν επενέβαινε ο ίδιος ο Δίας. Δυστυχώς όμως, πρόλαβε και έκαψε την Αφρική και δημιουργήθηκε η Σαχάρα, καθώς και τους Αιθίοπες, και για αυτό τους έκανε μαύρους! Μάλιστα, τότε ήταν, που έλιωσαν τα χιόνια στο βορρά και η Μεγάλη Άσπρη Αρκούδα κατόρθωσε να δραπετεύσει στον Ουρανό. Ο Φαέθων λοιπόν, κόντεψε να φέρει τη γη όλη άνω κάτω, αν ο Δίας δεν τον κατακεραύνωνε με έναν κεραυνό, με αποτέλεσμα να τον ρίξει στον Ηριδανό, τον ποταμό που χύνεται δίπλα στο πόδι του Ωρίωνα, οπότε από εκείνη τη στιγμή, ο Φαέθων, έγινε ο Ηνίοχος των αστερισμών.
Άλλοι, είδαν στον αστερισμό, τον Μυρτίλιο, τον ηνίοχο του Οινομάου, που πρόδωσε το αφεντικό του εξαιτίας του Πέλοπα. Μετά τον βίαιο θάνατο του Μυρτίλου, ο πατέρας του, ο θεός Ερμής, τον μεταμόρφωσε σε αστερισμό. Λιγότεροι όμως, υποστηρίζουν ότι ο αστερισμός προσωποποιούσε τον Κίλλα, τον ηνίοχο του Πέλοπα, ενώ ο Παυσανίας και ο Ευρυπίδης, τον ταυτοποιούσαν με τον Ιππόλυτο.
Ανεξάρτητα με το πρόσωπο, άλλες ελληνικές ονομασίες για τον Ηνίοχο ήταν: Αρμελάτης, Διφρηλάτης, Ιππηλάτης, Ελάσιππος.
Χριστιανοί εικονογράφοι απεικόνισαν τον Ηνίοχο ως τον Άγιο ιερώνυμο, ενώ ο Καίσιος (Caesius) τον παρομοίασε με τον Ιακώβ και ο Seiss με τον «Καλό Ποιμένα».
Ας πούμε όμως τώρα και λίγα λόγια για το πιο φωτεινό αστέρι του σχηματισμού, την Αίγα.
Συμβόλιζε την κατσίκα Αμάλθεια που ανέθρεψε το Δία στο Δικταίο Άντρο της Κρήτης.
Ήταν γνωστή και στους Λατίνους, με το όνομα Capella, που παραμένει μέχρι και τις μέρες μας. Μερικοί ονόμαζαν το αστέρι και «Αμάλθειας Κέρας», και συμβόλιζε την αφθονία. Όμως, το αστέρι αυτό ήταν γενικά γνωστό ως πρόδρομος κακών μαντάτων, καθώς ο Άρατος έλεγε ότι μετά την εμφάνιση αυτού του αστεριού έχουμε «κινήσαι χειμώνος». Την κακή φήμη της Αίγας, αναφέρουν και ο Καλλίμαχος γύρω στα 240 π.Χ. και ο Βιργίλιος στα «Γεωργικά» του και ο Manilius. Μάλιστα, όταν αρχές του Οκτώβρη το αστέρι ανέτειλε στη Μεσόγειο, οι ναυτικοί σταματούσαν τα ταξίδια τους, γιατί η θάλασσα γινόταν τρικυμιώδης. Και όταν η επίδραση του αστέρα περνούσε, οι ναυτικοί έκαναν πανηγύρια και γιορτές, τα λεγόμενα «Natalis navigatonis» για να τιμήσουν την αρχή της νέας περιόδου του ψαρέματος.
Οι Άραβες, πήραν το όνομα της Αίγας, από τον Πτολεμαίο, αλλά παλαιότερα οι ίδιοι -οι πρώτοι Άραβες- ονόμαζαν τον αστέρα «Αλ Ρακίμπ» δηλαδή «Ο Ηγέτης», γιατί εμφανιζόταν στον ουρανό, στο βορρά, πριν ακόμα εμφανιστούν τα άλλα αστέρια, λόγω της λάμψης του.
Στους αρχαίους Βαβυλωνίους ήταν επίσης ιερό άστρο και το χρησιμοποιούσαν για σχηματισμό του ημερολογίου τους. Το ονόμαζαν «Ίκου», δηλαδή και εδώ «Ηγέτης», αλλά με την έννοια του ηγέτη του χρόνου! Αυτό πρέπει να ίσχυε κάπου πριν το 1730 π.Χ. γιατί ήταν τότε που ο ήλιος έμπαινε στον αστερισμό του Ταύρου την άνοιξη. Το ημερολόγιό τους γινόταν ανάλογα με τη θέση της Αίγας σε σχέση με το φεγγάρι κατά το θερινό ισημερινό σημείο.
Ιερό αστέρι ήταν και για τους Ινδούς, καθώς αποτελούσε τον «Βράχμα Ριντάγια», δηλαδή την «Καρδιά του Βράχμα», ενώ για τους Κινέζους ήταν μία από τις πέντε άμαξες («Γόου Τσιέι») μαζί με τους αστέρες β, θ, κ, και γ. Ενδιαφέρον είναι ότι η Αίγα, ήταν αστέρι γνωστό και τιμώμενο και για τους Περουβιανούς Κουιχούος, με το όνομα «Κόλθα», όπως μας αναφέρει ο Jose de Acosta, ένας Ισπανός Ιησουίτης και φυσιοδίφης του 16ου αιώνα.
Στην αστρονομική μυθολογία των ιθαγενών («Αβορίγινες») της Αυστραλίας η Αίγα ήταν το «Purra», δηλαδή το «Καγκουρώ» που καταδιώχθηκε και σκοτώθηκε από τους γειτονικούς Διδύμους ή από τον κυνηγό Ωρίωνα.
Η Αίγα, είναι ένας γίγας αστέρας, που φασματοσκοπικώς είναι διπλός αστέρας και σε απόσταση γύρω στα 45 έτη φωτός από εμάς. Συνοδεύεται από δυο ερυθρούς νάνους, τους α Aur B και α Aur C. Συνεπώς, το όλο σύστημα είναι ένας τετραπλός αστέρας. Η Αίγα αξίζει να σημειωθεί ότι αποτελεί πηγή ακτίνων Χ, πιθανότατα εξαιτίας επιφανειακής μαγνητικής δραστηριότητας στον έναν αστέρα του κύριου ζεύγους.
Στο επίπεδο του αστερισμού, προβάλλονται πολλά σμήνη αστέρων και συγκεκριμένα 9 ανοιχτά και 1 σφαιρωτό. Τα πιο εντυπωσιακά και πιο φωτεινά, σχεδόν ορατά με γυμνό μάτι, είναι τα τρία ανοιχτά σμήνη Μ36, Μ37, Μ38. Το Μ37 έχει περίπου 200 αστέρια και απέχουν από εμάς περί τα 5.000 έτη φωτός. Επίσης, εδώ υπάρχει και το διάχυτο νεφέλωμα IC 410, το οποίο είναι γνωστό ως το «Νεφέλωμα του Φλεγόμενου Άστρου» ("Flaming Star Nebula"), καθώς περιβάλλει τον μεταβλητό αστέρα AE Ηνιόχου. Ιδού:
(πραγματικά σαν φλεγόμενος αστέρας και σαν πασχαλιάτικο βεγγαλικό...)
Αυτός αγαπητοί μου ήταν ο Ηνίοχος που κρατά τα γκέμια του Ουρανού,
"Primavera"
Ludovico Einaudi
http://astromonos.blogspot.gr/2013/05/12.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια που δεν συνάδουν με το περιεχόμενο της ανάρτησης, όπως και σχόλια υβριστικά προς τους αρθρογράφους, προσβλητικά σχόλια προς άλλους αναγνώστες σχολιαστές και λεκτικές επιθέσεις προς το ιστολόγιο θα διαγράφονται.