Μικρά Ασία : Πριήνη Ιωνίας

Η Πριήνη είναι αρχαία πόλη της Ιωνικής δωδεκάπολης, στους πρόποδες της Μυκάλης κοντά στον Λάτμιο κόλπο. Φαίνεται ότι υπήρξε αποικία των Θηβαίων, με οικιστές τον Αίπυτο του Νηλέα και τον Φιλώτα από τη Θήβα.Υπήρξε μέλος του Πανιωνίου. Τη μεγαλύτερη ακμή της γνώρισε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ., εποχή κατά την οποία φέρεται να ηγείται της πόλης ο Βίας ο Πριηνεύς, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας.
Κατά τον 7ο αιώνα ο Γύγης, βασιλιάς των Λυδών, στράφηκε κατά των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας. Ακολούθησαν σειρά συγκρούσεων μεταξύ Κιμμερίων, Λυδών και Ελλήνων εναλλάξ, μέχρι περίπου το 630 π.Χ. οπότε οι Κιμμέριοι υπέστησαν επανειλημμένες ήττες από τους Λυδούς και τους Ασσύριους.

Οι Λυδοί, μετά την απομάκρυνση των Κιμμερίων επανέλαβαν τις επιθέσεις τους κατά των ελληνικών πόλεων. Ο Άρδυς, διάδοχος του Γύγη, κατέλαβε την Πριήνη και επετέθη εναντίον της Μιλήτου. Η Πριήνη πολιορκήθηκε και από τον Αλυάττη, διάδοχο του Σαδυάττη, γιο του Άρδυ, επιχείρηση που όμως απέτυχε. Την άμυνα διηύθηνε ο Βίας.

Το αρχαίο Θέατρο

Αργότερα οι Πριηνείς ενεπλάκησαν σε πόλεμο με τους Σαμίους. Στον πόλεμο αυτό οι Σάμιοι υπέστησαν μεγάλη ήττα, με αποτέλεσμα μετά από 6 χρόνια ειρήνης να συνασπισθούν με τους Μιλήσιους εναντίον των Πριηνέων και να τους νικήσουν. Για άλλη μια φορά ο Βίας, ως πρεσβευτής των Πριηνέων στη διάσκεψη ειρήνης, πετυχαίνει ευνοϊκούς όρους για την πόλη του.
Κατά το 560 π. Χ. η βασιλεία των Λυδών περιήλθε στον Κροίσο, ο οποίος έκανε φόρου υποτελείς τις ιωνικές, πλην της Μιλήτου, και αιολικές πόλεις. Την ίδια εποχή βασιλιάς των Περσών γίνεται ο Κύρος ο Β’, ο οποίος αργότερα νίκησε τον Κροίσο και τον διαδέχθηκε ως επικυρίαρχος των ελληνικών πόλεων. Ο Μαζάρης, στρατηγός του Κύρου, εκστράτευσε εναντίον του Λυδού Πακτύη, ο οποίος με τη βοήθεια Ελλήνων των παραλίων, πολιόρκησε τις Σάρδεις. Ο μεν Πακτύης, όταν έμαθε ότι πλησιάζει ο Μαζάρης, έφυγε για την αιολική Κύμη εγκαταλείποντας την πολιορκία, ο Μαζάρης όμως θέλοντας να τιμωρήσει τις πόλεις που συμμάχησαν μαζί του κατέλαβε πρώτα την Πριήνη και εξανδραπόδισε μέρος των κατοίκων της (545/544 π.Χ.) και στη συνέχεια λεηλάτησε και άλλες πόλεις. Είναι η εποχή που ο Βίας ο Πριηνεύς, ο οποίος δεν διέβλεπε ελπίδες ελευθερίας, πρότεινε σε μια από τις συγκεντρώσεις των ιωνικών πόλεων στο Πανιώνιον να αποικίσουν όλοι μαζί οι Ίωνες στη Σαρδηνία, γνώμη που δεν εισακούστηκε.

Το Βουλευτήριο

Ήδη από αυτό το σημείο αρχίζει να γίνεται προβληματική η ιστορία της Πριήνης. Δεν γνωρίζουμε τίποτε για την τύχη της μετά τον εξανδραποδισμό των κατοίκων της. Την άνοιξη του 499 π.Χ. ο τύραννος της Μιλήτου ανακοίνωνε στη συνέλευση των Ιώνων τα σχέδια του για επανάσταση κατά των Περσών, σχέδιο που έγινε αποδεκτό με ενθουσιασμό από τους παρευρισκόμενους. Η επανάσταση κρίθηκε στη Ναυμαχία της Λάδης, νησιού μπροστά από τη Μίλητο, το 494 π.Χ., όπου οι Ίωνες νικήθηκαν από τους Πέρσες. Στη ναυμαχία αυτή η Πριήνη παίρνει μέρος με 12 πλοία, αριθμός που επιτρέπει τον υπολογισμό του ελεύθερου πληθυσμού της γύρω στο 500 π.Χ. σε 10.000. Ενώ για τη Μίλητο γνωρίζουμε ότι καταστράφηκε από τους Πέρσες και οι κάτοικοι της, όσοι δεν θανατώθηκαν, εκδιώχθηκαν στο εσωτερικό, καμιά αναφορά δεν υπάρχει σχετικά με την τύχη της Πριήνης . Το γεγονός ότι δεν συναντάμε το επόμενο διάστημα την Πριήνη στις πηγές αποδεικνύει μόνον ότι η Πριήνη προφανώς δεν έπαιξε κεντρικό ρόλο στα γεγονότα που ακολούθησαν και κυρίως τους Περσικούς πολέμους. Στους φορολογικούς καταλόγους της Αθηναϊκής Συμμαχίας η Πριήνη εμφανίζεται να πληρώνει 1 τάλαντο.

Αργυρή Δραχμή της Πριήνης. 2ος αι. π.Χ

Το 441/440 π.Χ. ξέσπασε πόλεμος μεταξύ Σάμου και Μιλήτου εξαιτίας της Πριήνης και της περιοχής της, η Μίλητος ζήτησε τη βοήθεια της Αθήνας και τελικά η Σάμος ηττήθηκε. Δεν γνωρίζουμε, όμως, τι απέγινε με την Πριήνη.
Αναφορά στην Πριήνη γίνεται και στον Ξενοφώντα (Ελληνικά 3, 2, 17) όταν περιγράφει τα γεγονότα των ετών 397 π. Χ. και 392 π.Χ., κατά τα οποία οι στρατιώτες της Πριήνης και των άλλων ιωνικών πόλεων πέταξαν τα οπλα και δεν ακολούθησαν τους Λακεδαιμόνιους υπό το Δερκυλίδα κατά του Φαρνάβαζου. Δεν ξέρουμε γιατί ο Ξενοφώντας διαχωρίζει την Πριήνη από τις άλλες ιωνικές πόλεις. Η επόμενη αναφορά τοποθετεί την Πριήνη στις εκβολές του Μαιάνδρου. Από την εποχή αυτή μέχρι το 330 π.Χ. οι αναφορές στην Πριήνη είναι ελάχιστες και προβληματικές.
Οι μαρτυρίες αυτές, με την ταυτόχρονη απουσία αρχαιολογικών δεδομένων, δεν επιτρέπουν μιαν ασφαλή παρουσίαση της αρχαιότερης ιστορίας της πόλης. Έχουν διατυπωθεί ποικίλες θεωρίες, καμιά όμως δεν έχει ακόμη επικρατήσει επειδή οι ανασκαφές που έγιναν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έχουν φέρει στο φως το 1/3 της πόλης των ύστερων κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Είναι επομένως παρακινδυνευμένη η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων ακόμη καιι για την περίοδο αυτή και σχεδόν αδύνατη για την αρχαιότερη πόλη.

Ο Ναός της Πολιάδος Αθηνάς. Εργο του 4ου αι. π.Χ

Μεγάλη συζήτηση γίνεται και γύρω από τη νέα πόλη. Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει αν η πόλη επανιδρύθηκε λόγω μετακίνησης ή επανιδρύθηκε στην ίδια τοποθεσία, αλλά ούτε και για τις συνθήκες που οδήγησαν στην επανίδρυση. Αντικείμενο έρευνας αποτελεί ακόμη και η χρονολογία κατά την οποία ξεκίνησε η εν λόγω διαδικασία. Αναμφισβήτητο πάντως παραμένει το γεγονός ότι οι πηγές που διαθέτουμε δεν αναφέρονται σε μετακίνηση της Πριήνης. Αντίθετα μάλιστα ο Πολύβιος τονίζει πως οι Πριηνείς ήταν υπερήφανοι ότι καμιά καταστροφή δεν τους οδήγησε να εγκαταλείψουν την πόλη τους, σε αντίθεση με τους κατοίκους του Μυούντα. Επίσης δεν έχουμε αναφορά για μετάθεση της πόλης λόγω των προσχώσεων του Μαιάνδρου, όπως στην περίπτωση άλλων πόλεων. Η ερμηνεία των επιγραφών, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία, δεν βοηθούν καθοριστικά, γι’ αυτό και η συζήτηση σχετικά με το διάταγμα του Μ. Αλεξάνδρου δεν έχει ακόμη κλείσει. Το σίγουρο είναι ότι η νέα Πριήνη χτίστηκε γύρω στο 370 π.Χ.
Αβεβαιότητα επικρατεί και στη χρονολόγηση των μνημείων και των άλλων αρχαιολογικών ευρημάτων. Οι μικρές σε έκταση ανασκαφές, αλλά και το γεγονός ότι την εποχή που έγιναν δεν υπήρχαν τα σημερινά μέσα αξιολόγησης των ευρημάτων, δυσκολεύουν τη συναγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συζήτηση γύρω από τη χρονολόγηση του Ναού της Αθηνάς,(Ολοκληρώθηκε με διαταγή του Μεγάλου Αλεξάνδρου) από την οποία εξαρτάται και η χρονολόγηση της πόλης. Επανεξέταση επιγραφών οδηγεί σε νέες συζητήσεις και κατ’ επέκταση σε νέα χρονολόγηση.

Αντικείμενο συζητήσεων αποτελεί και ο σχεδιασμός της Πριήνης: όλοι συμφωνούν ότι έχει ακολουθηθεί το ιπποδάμειο σύστημα, αλλά υπάρχουν διιστάμενες απόψεις σχετικά με το πρόσωπο του πολεοδόμου. Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι πολεοδόμος είναι ο Πύθεος, στον οποίο αποδίδεται σύγγραμμα για την αρχιτεκτονική από τον ρωμαίο ιστορικό του 1ου αιώνα π. Χ. Βιτρούβιο καθώς και ο σχεδιασμός του Μαυσωλείου της Αλικαρνασού. Επειδή υπάρχουν κοινά στοιχεία στο Μαυσωλείο και στο Ναό της Αθηνάς στην Πριήνη, συγκλίνουν οι περισσότερες απόψεις ότι ο Πύθεος είναι ο δημιουργός του ναού. Αλλά πολλοί ερευνητές δεν δέχονται την άποψη ότι ο ίδιος είναι και ο πολεοδόμος.

Αρχαία οδός με αποχετευτικό αυλάκι.

Οι ιστορικές αναφορές για την περίοδο μετά τον Αλέξανδρο είναι αποσπασματικές. Η Πριήνη ακολουθεί τις αλλαγές συνόρων των ελληνιστικών κρατών. Βρέθηκε υπό την κυριαρχία του Δημήτριου Πολιορκητή, του Λυσιμάχου, των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από συχνές συνοριακές διαφορές μεταξύ Πριήνης και Σάμου. Το 277 π.Χ. η περιοχή γύρω από την πόλη της Πριήνης καταστράφηκε από τους Κέλτες. Η ίδια η Πριήνη βρέθηκε το 155 π. Χ. αντιμέτωπη με τους βασιλείς της Καππαδοκίας και του Περγάμου, Αριαράθη και Άτταλο Β’ αντίστοιχα, οπότε και προκλήθηκαν σημαντικές ζημιές στην πόλη, μεταξύ αυτών και στο Ναό της Αθηνάς. Αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. η Πριήνη περιέρχεται στη σφαίρα επιρροής της Ρώμης και από το 129 π.Χ. ανήκει στη νεοϊδρυθείσα Ρωμαϊκή Επαρχία της Ασίας. Ως αποτέλεσμα των Μιθριδατικών πολέμων το πρώτο ήμιση του 1ου αιώνα π.Χ. η οικονομία της πόλης υφίσταται σοβαρό πλήγμα. Λόγω των προσχώσεων του Μαιάνδρου η πόλη γίνεται μεσόγεια. Το επόμενο διάστημα παρατηρείται συρρίκνωση της πόλης, ο Ναός της Αθηνάς και τα γυμνάσια εγκαταλείπονται και τα υλικά τους χρησιμοποιούνται για την κατασκευή Βασιλικής, που χτίζεται στο κέντρο της πόλης, καθώς και για κατοικίες επί του παλαιού γυμνασίου. Για την περίοδο μεταξύ 6ου και 10ου αιώνα γνωρίζουμε ελάχιστα. Λόγω των αραβικών επιδρομών στην περιοχή η αρχαία πόλη εγκαταλείφθηκε περί τα τέλη 7ο αι.

Τμήμα της αρχαίας Αγοράς

Από τα μέσα του 10ου αι. η Πριήνη γνώρισε εκ νέου μία περίοδο ακμής. Αναφέρεται δε ως μία από τις είκοσι σημαντικότερες πόλεις του θέματος Θρακησίων. Κατά την περίοδο μεταξύ του 11ου-13ου αι. η Πριήνη έγινε γνωστή με το όνομα Σαμψών και αποτελούσε κέντρο μεγάλων αυτοκρατορικών επισκέψεων στην κοιλάδα του Μαιάνδρου. Ο σημαντικός της ρόλος επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1204 τη διεκδίκησαν οι Λατίνοι, ενώ αποτέλεσε «πρωτεύουσα» του εφήμερου κράτους (1204-1208) του Σάββα Ασιδηνού, για να περιέλθει εν τέλει στην επικράτεια της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας. Στο δεύτερο μισό του 13ου αι. η περιοχή της Σαμψούντας βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο να κατακτηθεί από τους Σελτζούκους Τούρκους. Και παρά τις φιλόδοξες, και προσωρινά επιτυχείς, προσπάθειες του Ιωάννη Παλαιολόγου (1264) και κυρίως του Αλέξιου Φιλανθρωπηνού (1295) η πόλη τελικά περιήλθε στο τουρκικό κράτος. Το 1673 άγγλοι έμποροι από τη Σμύρνη ανακαλύπτουν την Πριήνη και έναν αιώνα αργότερα αρχίζουν οι αρχαιολογικές ανασκαφές.

Αρχαιολογικές ανασκαφές
Οι αρχαιολογικές έρευνες - ανασκαφές ξεκίνησαν με δαπάνες του Βασιλικού Μουσείου του Βερολίνου το 1895.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Πριήνης περιλαμβάνει την ακρόπολη που βρίσκεται επί της κορυφής βράχου σε υψόμετρο 371 μ. και την αρχαία πόλη που εκτείνεται επί της κλιμακωτής νότιας πλαγιάς του βράχου μέχρι το "Μαιάνδριο πεδίο", προσχωματική πεδιάδα του Μαίανδρου ποταμού. Ολόκληρη η πόλη περιβάλλεται από ισοδομικό τείχος με ορθογώνιους λίθους, μήκους 150 σταδίων (2.500 μ.) μέσου πλάτους 2 μ. και ύψους 8 μ. Το μεγαλύτερο μέρος του τείχους έχει διασωθεί. Το τείχος είχε τέσσερις πύλες. Η πόλη εντός του τείχους ήταν ρυμοτομημένη κατά το Ιπποδάμειο σύστημα (των παραλλήλων οριζοντίων και καθέτων οδών) δημιουργώντας οικοδομικά τετράγωνα από 6 οριζόντιες, κατά ανατολή - δύση, οδούς μέσου πλάτους 7 μ. και 16 καθέτους οδούς πλάτους 3,5 μ.. Οι κάθετες οδοί ήταν κλιμακωτές με πολλές βαθμίδες, ιδιαίτερα οι δυτικές, ενώ οι οριζόντιες οδοί ήταν πλακοστρωμένες με μάρμαρο. Στα 80 περίπου οικοδομικά τετράγωνα μεγέθους 35 Χ 47 μ. υπάρχουν τα ερείπια σημαντικών οικοδομημάτων.

Αναπαράσταση της Πριήνης

Η πόλη λόγω της κατωφέρειας είναι χτισμένη σε 4 επίπεδα (άνδηρα) που καθένα πλαισιώνεται με υψηλό και ισχυρό αναλημματικό τείχος, (όπως στην Πνύκα της Αθήνας), δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι φέρει επάλληλα τείχη. Τα σπουδαιότερα αρχαία δημόσια κτίσματα που έχουν αναγνωριστεί είναι κατά επίπεδο, αρχής γενομένης από το κατώτερο ως πρώτο, τα ακόλουθα:
Άνδηρο Α΄: Το Στάδιο και το Γυμνάσιο.
Άνδηρο Β΄, με το μεγαλύτερο πλάτωμα και την κύρια πόλη: Ιδιωτικές κατοικίες, η αρχαία Αγορά, θεμέλια μεγάλου βωμού, Ασκληπιείο, η Ιερή Στοά, το Εκκλησιαστήριο, το Βουλευτήριο (640 θέσεων με σπουδαίο βωμό) και το Πρυτανείο.
Άνδηρο Γ΄: Ο μεγαλοπρεπής ναός της Πολιάδος Αθηνάς, το Άνω Γυμνάσιο, το Ιερό των Αιγυπτίων και το Θέατρο.
Άνδηρο Δ΄: Ο ναός της Δήμητρας, ο ναός της Περσεφόνης, και μεγάλος βωμός.
Ψηλότερα των παραπάνω βρίσκεται η ακρόπολη της Πριήνης, στην κορυφή του βράχου, η αποκαλούμενη "Τηλωνεία". 


ΠΗΓΕΣ :
https://asiaminor.ehw.gr
https://el.wikipedia.org/
http://aegean-dreams.com/
http://antikforever.com
http://www.wildwinds.com/

Δείτε επίσης :
Μικρά Ασία :Η Αρχαία Άσσος της Τρωάδος

Μικρά Ασία : Αρχαία Λάμψακος

Μικρά Ασία : Aρχαία Άβυδος. 

Μικρά Ασία : Αλεξάνδρεια Τρωάδος

Μικρά Ασία : Δωριέων Εξάπολις - Κνίδος Καρίας

Μικρά Ασία: Αρχαία Άντανδρος της Τρωάδος

Μικρά Ασία : Φώκαια Ιωνίας

Μικρά Ασία : Αρχαία Σμύρνη Ιωνίας.

Μικρά Ασία : Ερυθρές Ιωνίας.

Μικρά Ασία :Κλαζομενές Ιωνίας

Μικρά Ασία : Τέως Ιωνίας.

Μικρά Ασία : Κολοφώνα Ιωνίας

Μικρά Ασία : Νότιον Ιωνίας

Μικρά Ασία : To Ιερό του Απόλλωνα στην Κλάρο

Μικρά Ασία :Λέβεδος Ιωνίας

Μικρά Ασία : 'Εφεσος Ιωνίας