Στήβεν Γ. Μίλλερ : «Είναι εξαιρετικά ειρωνικό ότι η Αρχαία Ελλάδα εμπνέει περισσότερο τους μη Έλληνες απ' ό,τι τους Έλληνες!»

«Αναρωτιέμαι αν έχετε καταλάβει ότι η Αρχαία Ελλάδα είναι ο ένας και μοναδικός σας θησαυρός που χρειάζεται να αναπτυχθεί και αξιοποιηθεί οικονομικά.» Ο Μίλλερ στην Νεμέα.

Ο αρχαιολόγος Στήβεν Γ. Μίλλερ που έκανε την ανασκαφή της Αρχαίας Νεμέας και βοηθά στην αναβίωση των Αγώνων της, μιλά στο LIFO.gr.

Ο Stephen G. Miller γεννήθηκε στην Ιντιάνα των ΗΠΑ το 1942. Ολοκλήρωσε το πρώτο του πτυχίο στα Αρχαία Ελληνικά στο Wabash College και το Διδακτορικό του στην Κλασσική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον. Μετά από ανασκαφές σε διάφορες τοποθεσίες του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ολυμπίας και, για τέσσερα χρόνια, της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών, ξεκίνησε τις δικές του ανασκαφές στη Νεμέα το 1973. 

Κατά τα 35 χρόνια της εργασίας του στη Νεμέα, όχι μόνο διενήργησε ανασκαφές που έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα όπως το στάδιο όπου διεξάγονταν τα Νέμεα, αλλά δημιούργησε και αρχαιολογικό πάρκο,
κατασκεύασε αρχαιολογικό μουσείο και οργάνωσε την έκθεση του, ενώ ξεκίνησε και την αναστήλωση του αρχαίου Ναού του Δία. Ταυτόχρονα, υπηρετούσε ως Καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Berkeley, με εξαίρεση τα έτη 1982-1987, όταν διετέλεσε Διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία, κάποια μάλιστα σχετικά με τις ανακαλύψεις του στη Νεμέα, όπως π.χ. το Nemea II: The Early Hellenistic Stadium (University of California Press, 2001).

Στο αρχαίο στάδιο κάθε τέσσερα χρόνια αναβιώνουν οι αρχαίοι αγώνες. Όλοι μπορούν να συμμετέχουν.

Έχει ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, εχει τιμηθεί ως Ταξιάρχης του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, έχει αναγνωριστεί ως «Πρόσωπο της Εβδομάδας» από το Αμερικανικό τηλεοπτικό κανάλι ABC το 2004 κ. ο. κ. Το 2005 με προεδρικό διάταγμα ο Στέφανος Μίλλερ πολιτογραφήθηκε Έλληνας υπήκοος.

Έμβλημα του Συλλόγου 
για την Αναβίωση των Νεμέων Αγώνων

Τον βρήκαμε στην Νεμέα όπου βοηθά στην προετοιμασία της 6ης σύγχρονης Νεμεάδας (θα γίνει από τις 10 ως τις 12 Ιουνίου), και με χαρά συνομιλήσαμε με τον άνθρωπο που προσέφερε τόσα πολλά στην Ελλάδα και στους Έλληνες. Και που συνεχίζει να προσφέρει.  

«Στη Νεμέα άρχισα να εργάζομαι το 1973» λέει στο LIFO.gr. «Όταν έφθασα εκεί, μόνο τρεις στύλοι του Ναού του Διός και το μικρό σκέπαστρο του 1924 του αρχαίου Λουτρού ήταν ορατά ανάμεσα στα βάτα, τα χόρτα και τα χαμόκλαδα. Ο χώρος εκείνα τα χρόνια ήταν απόλυτα εκτεθειμένος και ο δρόμος βόρεια προς Κορινθιακό και Βραχάτι περνούσε ακριβώς πίσω απ' τον ναό και δυτικά απ το ποταμάκι που έρρεε δίπλα στο στέγαστρο, ορίζοντας την τότε δυτική πλευρά του χώρου.»   

—Τι είναι για σας η Νεμέα; 

43 ολόκληρα χρόνια της ζωής μου! Είναι το σπίτι μου, εκεί που μελετούνται οι ανακαλύψεις μου, εκεί που είναι οι φίλοι μου.

Ζώντας σε μια μικρή αγροτική πόλη της Ιντιάνα, δεν είχε περάσει ποτέ απ' το μυαλό του Μίλλερ η αρχαιολογία, διαβάζουμε στο βιβλίο του «Ο ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΝΕΜΕΑΣ». Υποσυνείδητα όμως είχε αναπτύξει ένα ενδιαφέρον για την Ελλάδα και την ιστορία, πιθανόν επειδή περνούσε συχνά απ' τον «Ποσειδώνα», ένα συντριβάνι στο κέντρο της πόλης. Το γλυπτό ήταν χορηγία του ιδιοκτήτη του ζαχαροπλαστείου «Olympia Candy Κitchen», που ο πατέρας του Μίλλερ επισκεπτόταν κάθε Κυριακή για να προμηθευτεί τα αγαπημένα του σοκολατάκια με φιστίκι.   

Αεροφωτογραφία του Σταδίου από το Βορρά, μετά τη μετατόπιση του δρόμου που το διέσχιζε. 

Όποια και να 'ταν η αιτία, ο Μίλλερ πάντως έπεισε τη διεύθυνση του μικρού λυκείου που φοιτούσε να του προσφέρει μαθήματα Λατινικών στην τελευταία τάξη. Την επόμενη χρονιά δε, φοιτητής πια του κολεγίου Wabash, άρχισε να μελετά εκεί τα Αρχαία Ελληνικά. Οι επιλογές του αυτές παραξένευαν τους γονείς του που δεν μπορούσαν να καταλάβουν πού θα του χρησίμευαν αυτές οι νεκρές γλώσσες στην «πραγματική ζωή». Ούτε ο Μίλλερ ήξερε, ήξερε μονάχα ότι τις απολάμβανε.   

Η απάντηση στο ερώτημα έγινε ξεκάθαρη όταν ο διακεκριμένος Έλληνας αρχαιολόγος Γεώργιος Μυλωνάς, ευρύτερα γνωστός για το έργο του στις Μυκήνες, επισκέφτηκε το Κολέγιο Wabash. Όσο ο δευτεροετής φοιτητής Μίλλερ άκουγε τον Μυλωνά, η σκέψη να είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα δει και θα αγγίξει αντικείμενα κατασκευασμένα απ' τους Αρχαίους Έλληνες πριν από 2.000 χρόνια και πλέον του φάνηκε υπέροχη. Έμαθε επίσης τι, όσο σημαντική ήταν για τον αρχαιολόγο η σκαπάνη και το φτυάρι, το ίδιο σημαντική ήταν και η βιβλιοθήκη. Όταν ο νεοφώτιστος πλησίασε τον Μυλωνά, εκείνος τον παρότρυνε να σπουδάσει αρχαιολογία στο Princeton, αλλά προπαντώς να μάθει άμεσα γλώσσες.    

Έτσι λοιπόν, το 1964 ο Μίλλερ αποφοίτησε απ' το Wabash και μπήκε στο Princeton, στο διδακτορικό πρόγραμμα της Κλασικής Αρχαιολογίας. Ωστόσο, δεν είχε ακόμα άμεση επαφή με την ανασκαφική και εργαζόταν προς αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή για την ημέρα που θα βρισκόταν ανάμεσα στα χώματα... 

Νεαρός (ως αρχαίος) Έλληνας αθλητής 
ανεβαίνει τις βαθμίδες 
του Ναού του Διός του 330 π.Χ. 

—Αλήθεια κύριε Μίλλερ, πώς έγινε η αναβίωση των θρυλικών αγώνων της Νεμέας; 

Η αναβίωση των αγώνων έγινε χάρη στους ντόπιους, που ζήτησαν τη βοήθειά μου. Ο σκοπός είναι να δώσουμε στον καθένα την ευκαιρία να γίνει Αρχαίος Έλληνας αθλητής, να περάσει μέσα απ' το τούνελ στον 4ο αιώνα π.Χ., να ακουμπήσει εκεί που ακουμπούσαν οι αθλητές πριν από 2300 χρόνια, να προσθέσουν τα ίχνη τους στον αρχαίο στίβο.   Είναι, με άλλα λόγια ένα παιδαγωγικό πρότζεκτ. Τώρα έχουμε την 6η σύγχρονη Νεμεάδα. Σήμερα το πρωί στήσαμε την τέντα πάνω από το Αρχαίο Αποδυτήριο και ήταν πάλι τεράστια η χαρά μου βλέποντας όλους τους εθελοντές να δουλεύουν μαζί, ετοιμάζοντας τα πάντα για να υποδεχτούμε τους χιλιάδες επισκέπτες. Οι αγώνες ενώνουν την κοινότητά μας. 

Στη Νεμέα οι αρχαίοι Έλληνες πανηγύριζαν αθλητικές θρησκευτικές εορτές, που συναποτελούσαν με εκείνες των Δελφών, της Ισθμίας και της πλέον γνωστής, μέχρι σήμερα, Ολυμπίας, το λεγόμενο κύκλο των ιερών πανελληνίων αγώνων. Σε κάθε έναν από αυτούς τους τέσσερεις τόπους, εναλλάξ κάθε χρόνο και για αρκετό χρονικό διάστημα, μια ιερή εκεχειρία ανέστελλε κάθε πόλεμο και κάθε εχθροπραξία και όλοι οι Έλληνες, δήλωναν παρουσία, αναγνωρίζοντας την κοινή ανθρώπινη υπόστασή τους. Αυτή η παρότρυνση για ειρήνη, μολονότι περιοριζόταν σε λίγες μέρες κάθε χρόνο, είναι η πρώτη που εμφανίζεται στην ιστορία της ανθρωπότητας σε διεθνές επίπεδο συστηματικά και τακτικά. Επομένως, οι ιερές αθλητικές πανηγύρεις στη Νεμέα, την Ολυμπία, τους Δελφούς και την Ισθμία είναι οι κατευθείαν πρόγονοι των Ηνωμένων Εθνών και του Ολυμπιακού Κινήματος. Ως εκ τούτου, το αρχαίο στάδιο που αποκαλύφθηκε στη Νεμέα είναι ένα σημαντικό μνημείο, που συνδέεται ιστορικά με αυτούς τους οργανισμούς.

—Αν βρισκόσασταν, με τρόπο μαγικό, για μια μέρα στην αρχαία Νεμέα, τι θα κάνατε; 

Αν μπορούσα να ζήσω μια μέρα στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. θα πήγαινα οπωσδήποτε σε κάθε κτίριο που θα έβλεπα μπροστά μου, για να δω τι ακριβώς είναι. Θα έμπαινα σε όλα για να δω αν έχω στ' αλήθεια καταλάβει το σκοπό και τη χρησιμότητα του καθενός τους. 

Αύλακας νερού με λεκάνη καθίζησης και αγωγό, στη θέση του δείκτη των 300 ποδιών, 
στην δυτική πλευρά του στίβου.

Tο αρχαίο Στάδιο της Νεμέας κατασκευάστηκε περί το 330 π.Χ., όταν οι αγώνες επέστρεψαν από το Άργος. Έχει ομοιότητα με άλλα στάδια της Πρώιμης Ελληνιστικής περιόδου, όπως αυτά της Ολυμπίας και της Αθήνας, τα οποία εν μέρει εκμεταλλεύονταν τη μορφή του φυσικού εδάφους και εν μέρει ήσαν τεχνητά. Στην περίπτωση της Νεμέας, η νότια κυρτή απόληξη ήταν σκαμμένη μεταξύ δύο κορυφογραμμών που κατευθύνονταν προς βορρά του λόφου της Ευαγγελίστριας και το βόρειο άκρο του εδραζόταν σε τεχνητό επίχωμα, κατασκευασμένο από τα χώματα της εκσκαφής στο νότιο τμήμα. Το συνολικό μήκος του στίβου, όπως και σε άλλους αρχαίους στίβους, ήταν 600 πόδια. Στην πραγματικότητα, η λέξη στάδιο αρχικώς σήμαινε εννοιολογικά μονάδα μήκους ίση με 600 πόδια. Το πόδι ωστόσο διέφερε σε μήκος από τόπο σε τόπο. Στην Ολυμπία ήταν ίσο με 0,32 μέτρα. Στη Νεμέα ισοδυναμούσε με 0.297 μέτρα (όσο περίπου και το πόδι στους Δελφούς). Έτσι, το συνολικό μήκος του στίβου στη Νεμέα ήταν 178 μέτρα, σε αντιδιαστολή με της Ολυμπίας, που ήταν 192 μέτρα. Εδώ εντοπίζεται μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ του αρχαίου και του σύγχρονου αθλητισμού. Στην πρώτη περίπτωση οι αγώνες διεξάγονταν σε συγκεκριμένη μέρα και σε συγκεκριμένο τόπο, χωρίς καταγραφή χρονικών επιδόσεων. Αυτό που είχε καθοριστική σημασία ήταν ότι ο κάθε αθλητής συμμετείχε αποδεχόμενος τους ίδιους τοπικούς κανόνες και συνθήκες και ανταγωνιζόταν μόνο τους άλλους αθλητές και όχι το χρονόμετρο. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι μόνο ο πρώτος νικητής αναγνωριζόταν. Η δεύτερη θέση και η τελευταία θέση είχαν την ίδια ακριβώς αξία. 

Σχεδιαστική αναπαράσταση του στίβου κατά τη διεξαγωγή αγώνα δρόμου μεγάλης απόστασης (δόλιχος).

Αεροφωτογραφία του Ιερού του Νεμείου Διός από δυτικά, με το κεραμοσκεπές μουσείο δεξιά του και το πρώιμο Ελληνιστικό Στάδιο επάνω δεξιά.

—Πώς βλέπετε την κρίση που βιώνει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια; 

Κοιτάξτε, μέχρι το 2005 που πήρα σύνταξη περνούσα μισό χρόνο στην Καλιφόρνια και μισό χρόνο στη Νεμέα. Τώρα όμως βρίσκομαι σχεδόν μόνιμα εδώ. Ζω και γηράσκω με τη γυναίκα μου Έφη, σε ένα μικρό Ελληνικό αγροτικό χωριό. Η κρίση επηρέασε την κάθε περιοχή της Ελλάδας με διαφορετικό τρόπο. Η δική μας κοινότητα εδώ πέρα είναι αγροτική, κι έτσι οι ρυθμοί της φύσης συνεχίζονται απαράλλαχτοι, όπως και η ανάγκη της υπόλοιπης κοινωνίας για τα τρόφιμα που παράγουμε.  Ελπίζω όμως πως κάθε Έλληνας θα διδαχτεί κάτι απ' την κρίση: Την ανάγκη για αυτοέλεγχο, για μέτρο. Το όλο πράγμα ξέφυγε πολύ γρήγορα, απότομα. Οι άνθρωποι ξεχάσαμε ότι δεν μπορούμε να ξοδεύουμε λεφτά που δεν έχουμε...

Ο ναός του Νεμείου Διός από νοτιοδυτικά, 1766.

Κιονόκρανο κορινθιακού κίονα από το εσωτερικό του Ναού του Νεμείου Διός.

—Μπορεί να μας εμπνεύσει σήμερα η αρχαιότητα;  

Είναι εξαιρετικά ειρωνικό ότι η Αρχαία Ελλάδα εμπνέει περισσότερο τους μη Έλληνες απ' ό,τι τους Έλληνες! Και μάλιστα, απ' ό,τι φαίνεται, πολύ σύντομα περισσότεροι μη Έλληνες θα μαθαίνουν αρχαία Ελληνικά απ' ό,τι σύγχρονοι Έλληνες. Αναρωτιέμαι επίσης αν έχετε καταλάβει ότι η αρχαία Ελλάδα είναι ο ένας και μοναδικός σας θησαυρός, που χρειάζεται να αναπτυχθεί και αξιοποιηθεί οικονομικά. Αν μπορούσα να καταφέρω -και το κατάφερα- να φέρω πάνω από 13.000.000 δολάρια στην Ελλάδα λόγω της αρχαίας Νεμέας, φανταστείτε πόσα χρήματα θα απέφεραν στη χώρα οι εκατοντάδες άλλοι αναξιοποίητοι αρχαιολογικοί χώροι που βρίσκονται, ξεχασμένοι και αφύλακτοι, ανά τη χώρα...

  

 

Αυτό το video περιέχει στιγμιότυπα από τις ανασκαφές στη Νεμέα και από την αποκάλυψη του Σταδίου στο οποίο διεξάγονταν οι Νέμεοι Αγώνες. Στη συνέχεια αναφέρεται στην αναβίωση των αρχαίων αγώνων που γίνεται στον ίδιο τόπο και με τη μεγαλύτερη δυνατή προσήλωση στις αρχαίες πρακτικές.

Πηγή: Α. Δημοκίδης, LiFO

 Ανασκαφή: «Είναι εξαιρετικά ειρωνικό ότι η Αρχαία Ελλάδα εμπνέει περισσότερο τους μη Έλληνες απ' ό,τι τους Έλληνες!» http://anaskafi.blogspot.com/2016/06/blog-post_72.html#ixzz4BNBUD611