Καρθαία, η αρχαία πόλη της Κέας που υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο για 1.400 χρόνια.

Στην άκρη ενός δυσπρόσιτου βραχώδους λόφου που καταλήγει στη θάλασσα υπάρχουν τα ερείπια μιας σημαντικής πόλης-κράτους της αρχαιότητας. Ονομαζόταν Καρθαία και βρισκόταν στο νοτιοανατολικό τμήμα της Κέας. Αποτελούσε σημαντικό λιμάνι των Κυκλάδων και ήταν χτισμένη στην άκρη μιας λοφοσειράς πάνω από έναν διπλό όρμο. Η πόλη κατοικήθηκε αδιάλειπτα για 1.400 χρόνια και εγκαταλείφθηκε τον 6ο αιώνα. Η απομονωμένη θέση στη οποία βρίσκεται διατήρησε την περιοχή σχεδόν αναλλοίωτη μέσα στο πέρασμα του χρόνου μέχρι που ήρθαν οι αρχαιοκάπηλοι. Στα τέλη του 17ου αιώνα εμφανίστηκαν οι πρώτοι Ευρωπαίοι περιηγητές. Οι περισσότεροι δήλωναν αρχαιολάτρες και ότι αποβλέπουν στην ανάδειξη των μνημείων του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Το 1811 ο Δανός αρχαιολόγος και θεολόγος Peter Oluf Brønsted εκμεταλλευόμενος τις καλές σχέσεις με τις οθωμανικές αρχές, επισκέφτηκε την Ακρόπολη της αρχαίας πόλης και δεν περιορίστηκε στην αρχαιολογική έρευνα. Αφού κατέγραψε τις αρχαιότητες μίσθωσε εργάτες για ανασκαφές. Με το επιχείρημα ότι θα έρθει στο φως η αρχαία Καρθαία, έπεισε και πολλούς νησιώτες να εργαστούν εθελοντικά. Τότε ανακαλύφτηκαν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, μεταξύ των οποίων ακέραια αγάλματα, τα οποία ο Δανός αρχαιολόγος φόρτωσε στο αγγλικό πλοίο «Η ωραία Νίνα» και τα πούλησε στην Ευρώπη. Έκτοτε τα ίχνη τους χάθηκαν.

 Η Καρθαία κατοικήθηκε επί 1.400 χρόνια αλλά εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 6ο αιώνα μ. Χ. Τα ερείπια της αρχαίας πόλης δεν θάφτηκαν κάτω από τη γη με το πέρασμα του χρόνου. Φωτο: Χρ. Βασιλόπουλος (Σεπτ. 2016) 

 Ο Πίνδαρος αναφέρει στον 4ο Παιάνα: «Κάρθαια μὲν ἀλαθέως ἐλαχύνωτον στέρνον χθονός, ὅμως γε μὰν οὖτοι νιν Βαβυλῶνος ἀμείψομαι» που σημαίνει: «Αυτόν τον στενό βραχώδη κόρφο γης, την Καρθαία, δε θα την άλλαζα ούτε με την ίδια τη Βαβυλώνα» . Ήταν μια από τέσσερις πόλεις-κράτη της Κέας και ήκμασε μεταξύ 5ου και 6ου αιώνα π.Χ. Η Καρθαία ήταν μέλος της Β’ Αθηναϊκής συμμαχίας και η οικονομία της στηριζόταν στην εξαγωγή μίλτου στην Αθήνα. Ο πληθυσμός της έφτανε μέχρι 2.000 κατοίκους και θεωρούταν σημαντικό θρησκευτικό κέντρο του νησιού.

 Ο όρμος Πόλες βρίσκεται νοτιοανατολικά του νησιού. Στην επιφάνεια του βράχου ήταν χτισμένη η Ακρόπολη της Καρθαίας. Φωτο: Χρ. Βασιλόπουλος (Σεπτ. 2016) 

Ο Ναός του Πυθίου Απόλλωνος 
Σήμερα στον βραχώδη όγκο στέκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης, τα οποία συνδέονται άψογα με το φυσικό τοπίο και τη θάλασσα του Αιγαίου. Κάτω από τον βράχο σχηματίζονται δύο κόλποι με ισάριθμες μικρές παραλίες, όπου υπάρχουν πλακόστρωτα μονοπάτια που οδηγούν στα αρχαία μνημεία. Στο πιο χαμηλό επίπεδο βρίσκεται ο σημαντικότερος λατρευτικός χώρος της Καρθαίας, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον  Απόλλωνα Πύθιο. Έχει μήκος 31 μέτρα και χρονολογείται περίπου στο 530 π.Χ. Οι Καρθαιείς λάξευσαν τη νότια πλευρά και με το υλικό του κατασκεύασαν αναλημματικό τοίχο.

 Ο Ναός του Πυθίου Απόλλωνος χτίστηκε το 530 π.Χ. και σύμφωνα με τον Δανό αρχαιολόγο Brondsted εκεί βρέθηκε λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα. Φωτο: Χρ. Βασιλόπουλος (Σεπτ. 2016) 

Ο Ναός της Αθηνάς
 Λίγα χρόνια αργότερα, έχτισαν έναν δεύτερο ναό δωρικού ρυθμού, ο οποίος  βρίσκεται σε ψηλότερο σημείο και είναι ο παλαιότερος γνωστός δωρικός περίπτερος ναός των Κυκλάδων. Πιθανολογείται ότι χτίστηκε προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, επειδή ανακαλύφτηκε ένα άγαλμα της θεάς, το οποίο κοσμούσε το αέτωμα του ναού. Παλαιότερα ήταν διακοσμημένος με σκηνές Αμαζονομαχίας, αλλά με το πέρασμα του χρόνου κατέρρευσε. Σήμερα στέκονται μόνο τα θεμέλια του και μερικοί κίονες, οι οποίοι κατασκευάστηκαν και τοποθετήθηκαν στην ίδια θέση με τους παλιούς.

 Ο Ναός της Αθηνάς αποκαλύφτηκε το 1902 και αποδόθηκε στην Αθηνά από ένα άγαλμα το οποίο ανακαλύφτηκε κοντά στο ναό. Φωτο: Χρ. Βασιλόπουλος (Σεπτ. 2016)

 Για να εισέλθουν οι πιστοί στην ακρόπολη και στον Ναό της Αθηνάς, έπρεπε να περάσουν μέσα από το Πρόπυλο, ένα τετράγωνο κτίριο το οποίο κατασκευάστηκε με λευκό παριανό μάρμαρο και γκρίζο ασβεστόλιθο. Χωριζόταν σε δύο τμήματα και μπροστά από κάθε όψη του είχε υπόστεγο χώρο. 

Το Πρόπυλο ήταν η είσοδος για το ναό της Αθηνάς το οποίο κατασκευάστηκε από παριανό μάρμαρο 

Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται τα θεμέλια ενός ακόμα κτιρίου για το οποίο δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του και ονομάστηκε από τους αρχαιολόγους, «Κτίριο D«, επειδή ο Δανός αρχαιολόγος που έκανε «έρευνες» το 1811 στη Καρθαία, είχε σημειώσει το γράμμα D στο πρώτο σκαρίφημα του χώρου. Κατασκευάστηκε περίπου το 300 π.Χ. και η θέση του επιβεβαιώνει ότι, όπως τα υπόλοιπα κτίσματα, έπαιζε σημαντικό ρόλο στις θρησκευτικές λειτουργίες του χώρου . Τα χριστιανικά χρόνια, τα αρχαία κτίρια έγιναν σημεία ταφής, καθώς ανοίχθηκαν τάφοι από τους Χριστιανούς με υλικά των ναών.

 Το κτίριο D ήταν σημαντικό δημόσιο κτίριο η χρήση του οποίου παραμένει άγνωστη 

Το θέατρο
 Στη βάση του λόφου βρίσκεται ένα μικρό αρχαίο θέατρο, το οποίο είχε χωρητικότητα 900 ατόμων. Τα προηγούμενα χρόνια υλικά από το θέατρο χρησιμοποιήθηκαν από τους κατοίκους του νησιού για να οικοδομήσουν τα σπίτια τους. Σήμερα η προσπάθεια για την πλήρη αποκάλυψη και στερέωση του χώρου έχει φέρει αποτελέσματα.

 Το αρχαίο θέατρο της Καρθαίας κατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. και είχε χωρητικότητα 900 ανθρώπων. Στα νεότερα χρόνια έγινε τόπος προμήθειας έτοιμου οικοδομικού υλικού για τα κτίσματα του νησιού. Φωτο: Χρ. Βασιλόπουλος (Σεπτ. 2016)

 Η αποκατάσταση Αρχές του περασμένου αιώνα πραγματοποιήθηκαν συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή, οι οποίες έφεραν στο φως περισσότερα κτίσματα της αρχαίας πόλης και έγιναν προσπάθειες ώστε η Καρθαία να μετατραπεί σε οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο. Οι αρχαιολόγοι κατασκεύασαν από συμβατά υλικά και τοποθέτησαν αντίγραφα στο ναό της Αθηνάς τέσσερις κίονες,  ενώ συμπλήρωσαν και τα υπόλοιπα κτίσματα με ότι θεωρούσαν απαραίτητο ώστε να αναδειχθούν τα μνημεία. Η χρηματοδότηση από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και το ΕΣΠΑ βοήθησαν καθοριστικά στην αποκατάσταση των μνημείων και προχώρησε η μερική αναστήλωση των ναών. Πλέον όσοι επισκέπτονται το νησί και τον όρμο Πόλες δεν παραλείπουν να πεζοπορήσουν μέχρι την περιοχή και να ανέβουν στο βράχο ώστε να θαυμάσουν τους αρχαίους ναούς με φόντο τη θάλασσα.
 http://www.mixanitouxronou.gr/