Χαλκοπλαστική - Τα σπουδαιότερα χάλκινα Αγάλματα της αρχαιότητας.

Η τέχνη της χύτευσης του χαλκού ήταν γνωστή στην Ελλάδα από πολύ παλιά. Από τα γεωμετρικά χρόνια κατασκευάζονταν μεγάλα αγγεία αλλά και αγαλμάτια από χαλκό, που αφιερώνονταν σε ιερά, ιδιαίτερα στην Ολυμπία. Τα αγαλμάτια αυτά αρχικά ήταν χυτά και μάλιστα συμπαγή, φτιαγμένα με βάση ένα κέρινο πρόπλασμα, που το τοποθετούσαν μέσα σε μανδύα από πυρίμαχο πηλό με ανοίγματα και τα θέρμαιναν ώσπου να λιώσει το κερί και να φύγει, στη συνέχεια έχυναν λιωμένο μέταλλο στο κενό που είχε δημιουργηθεί, περίμεναν να κρυώσει και έβγαζαν το αγαλμάτιο σπάζοντας το πήλινο περίβλημα. Με τον τρόπο αυτό μπορούσαν να κατασκευαστούν μόνο μικρού μεγέθους έργα. 

Από τα μέσα περίπου του 7ου αιώνα π.Χ. οι Έλληνες εφάρμοζαν και την κοίλη χύτευση, που ήταν γνωστή στην Ανατολή. Έτσι γινόταν οικονομία στο μέταλλο και ήταν δυνατή η κατασκευή μεγάλων χάλκινων έργων. 

Χάλκινο συμπαγές αγαλμάτιο
 του Δία

 Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιεί έναν πυρήνα από πηλό, που έχει τα κύρια χαρακτηριστικά του  έργου, επάνω στον πυρήνα τοποθετούνταν ένα φύλλο κεριού, στο οποίο ο γλύπτης έδινε την τελική μορφή του γλυπτού πριν το καλύψει με πήλινο μανδύα και ακολουθήσει μετά την ίδια διαδικασία με την παλαιότερη τεχνική ,δηλαδή να λιώσει το κερί και να χυθεί ο χαλκός ,και αφού παγώσει αυτός σπάζοντας το εξωτερικό πήλινο κέλυφος αποκαλύπτοταν το έργο. Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία εφευρέτες της χύτευσης των κοίλων εσωτερικά χάλκινων αγαλμάτων ήταν οι περίφημοι Σάμιοι αρχιτέκτονες και τεχνίτες Ροίκος και Θεόδωρος. 
Δυστυχώς ελάχιστα χάλκινα αγάλματα έχουν διασωθεί από την αρχαιότητα λόγω φθοράς ,καταστροφών και την άξια του χαλκού ως υλικό αφού μπορούσε να λιωθεί και ξαναχρησιμοποιηθεί .
Όσα έχουν διασωθεί αποτελούν εκπληκτικά έργα που μας δείχνουν τις απίστευτες ικανότητες που είχαν οι χαλκοπλάστες προγονοί μας:


Ο Κούρος Απόλλων του Πειραιά.

Το χυτό άγαλμα του Απόλλωνα είναι από τα λίγα μεγάλα χάλκινα αγάλματα της αρχαϊκής περιόδου και από τα τελευταία της σειράς των κούρων. Βρέθηκε στον Πειραιά  μαζί με δύο μεταγενέστερα χάλκινα αγάλματα και σώζεται ακέραιο, αλλά η επιφάνειά του έχει υποστεί φθορές και ρωγμές. Ο θεός αναγνωρίζεται από τα εμβλήματά του, ίχνη των οποίων διακρίνονται ακόμη στα χέρια του: στο αριστερό κρατούσε το τόξο και στο δεξί φιάλη, πιθανόν χρυσή. 

Η μορφή του διακρίνεται για την αναπτυγμένη πλαστικότητα και τη γενική χαλάρωση του αρχαϊκού σχήματος. Προβάλλει το δεξί πόδι και όχι το αριστερό, όπως οι τυπικοί κούροι, ενώ το κεφάλι του κλίνει ελαφρά προς τα κάτω και δεξιά, εγκαταλείποντας την αυστηρά μετωπική στάση. Το άγαλμα έχει ύψος: 1.91 μ. θεωρείται προϊόν εργαστηρίου της βορειοανατολικής Πελοποννήσου, όπου η χαλκοπλαστική γνώρισε μεγάλη άνθηση στο β΄ μισό του 6ου αι. π.Χ.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.

 Ο Ηνίοχος των Δελφών

Το άγαλμα του Ηνίοχου αποτελεί το σωζόμενο τμήμα χάλκινου συμπλέγματος που είχε αφιερωθεί στο ιερό από τους Δεινομενίδες, δυναστική οικογένεια της Γέλας στη Σικελία.
Η δημιουργία του χρονικά τοποθετείται αμέσως μετά τους Περσικούς πολέμους, ενώ ως δημιουργός του έχει προταθεί ο Πυθαγόρας από το Ρήγιο ή, κατ' άλλους, ο Κάλαμις ή ο Κριτίας.
Το συγκεκριμένο έργο ανήκει στο στάδιο της μετάβασης από την αρχαϊκή στην κλασική τέχνη. Αποτελούσε μέρος ενός μεγάλου αφιερώματος το οποίο περιλάμβανε τέθριππο και τουλάχιστον μια δεύτερη μορφή, πιθανότατα ο νεαρός ιπποκόμος.

Κοντά στο  ύψους 1,80 μ άγαλμα, βρέθηκαν δύο πίσω πόδια αλόγων, μια ουρά, κομμάτια από το ζυγό του άρματος και ένα παιδικό χέρι με απομεινάρια ηνίων. Το έργο αφιερώθηκε γύρω στο 470 π.Χ. από τον τύραννο της Γέλας, Πολύζαλο, γιο του Δεινομένη και αδελφό των Ιέρωνα, Γέλωνα και Θρασύβουλου πιθανόν με σκοπό να τιμήσει τη νίκη του στο αγώνισμα της αρματοδρομίας στα Πύθια του 478 ή 474 π.Χ.   
Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.

Οι πολεμιστές του Ρηγίου

Οι πολεμιστές του Ρηγίου είναι δύο μοναδικά έργα αρχαίας ελληνικής τέχνης του αυστηρού ρυθμού τα οποία χρονολογούνται στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Bρέθηκαν στο βυθό της θάλασσας ανοικτά του Ριάτσε της Ιταλίας και φιλοξενούνται στο Εθνικό Μουσείο της Μεγάλης Ελλάδας στο Ρήγιο(reggio) της Καλαβρίας  . Προέρχονται από Αθηναϊκό εργαστήριο του 5ου αιώνα π.Χ.. Εκτός από χαλκό χρησιμοποιήθηκαν και άλλα υλικά: άργυρος για τα δόντια, ελεφαντόδοντο για τις κόρες των οφθαλμών. 

Τα δύο αγάλματα που ονομάζονται «ηλικιωμένος» και «έφηβος» ή «Α» και «Β» έχουν και ύψος 2,05 και 1,98 μέτρα αντίστοιχα. Ζυγίζουν 400 kg το ένα και κρατούσαν ασπίδα στο αριστερό και σπαθί, δόρυ ή σφενδόνα στο δεξί. Ο ηλικιωμένος φοράει ταινία στα μαλλιά, ενώ ο έφηβος φοράει κράνος στο κεφάλι.
Παρά τις ομοιότητες τα δύο αγάλματα σποδίδονται σε δύο διαφορετικούς καλλιτέχνες. Ο έφηβος χρονολογείται στο 460 π.Χ. και ο ηλικιωμένος στο 430 π.Χ. Ο πρώτος είναι αυστηρού ρυθμού και ο δεύτερος κλασσικού ρυθμού. Αποδίδονται στην σχολή του Πολύκλειτου, ενώ μπορεί και να είναι έργο του Φειδία ή του εργαστηρίου του.


Δίας ή Ποσειδώνας του Αρτεμισίου

Πρόκειται για ένα από τα ωραιότερα χάλκινα αγάλματα της κλασικής περιόδου .Βρέθηκε στην θαλάσσια περιοχή πλησίον ακρωτηρίου Αρτεμισίου - Βόρεια Εύβοια. Είναι έργο χυτό, με υπερφυσικό μέγεθος( ύψος: 2,09 μ).και απεικονίζει το Δία ή τον Ποσειδώνα. Ο θεός παριστάνεται όρθιος, γυμνός, σε ευρύ διασκελισμό. Παρά την αυστηρότητα της μορφής, η κίνηση είναι έντονη και η απόδοση των ανατομικών λεπτομερειών ιδιαίτερα επιτυχής. Η γενειάδα του θεού είναι πλούσια και τα μακριά μαλλιά του μαζεύονται σε πλεξίδες γύρω από το κεφάλι, ενώ μπροστά πέφτουν σε κομψούς βοστρύχους γύρω από το μέτωπο. 

Τα μάτια του, που δεν σώζονται, ήταν ένθετα από άλλο υλικό. Το αριστερό του χέρι είναι τεντωμένο μπροστά, ενώ με το ανυψωμένο δεξί χέρι θα κρατούσε τον κεραυνό ή την τρίαινα. Στην πρώτη περίπτωση ταυτίζεται με το Δία, που είναι και το πιθανότερο, ενώ στη δεύτερη με τον Ποσειδώνα. Είναι έξοχο δείγμα του αυστηρού ρυθμού της αρχαίας ελληνικής πλαστικής, κατασκευασμένο περίπου το 460 π.Χ., και αποδίδεται σε ικανότατο δημιουργό, ίσως στο διάσημο γλύπτη Κάλαμι.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. 

H θεά Αθηνά του Πειραιά

Πρόκειται για ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αγάλματα της θεάς Αθηνάς. Είναι χυτό και διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Η θεά απεικονίζεται σε υπερφυσικό μέγεθος ( 2,35 μ.) με τα γνωστά διακριτικά σύμβολά της. Η αιγίδα της περνά διαγώνια από το στήθος και διακοσμείται με κεφαλή Μέδουσας στο κέντρο. Στο κατεβασμένο αριστερό χέρι, όπως δείχνει η στάση των δακτύλων, θα κρατούσε την ασπίδα και το δόρυ, ενώ στο δεξί κρατούσε κάτι που δεν σώζεται, ίσως τη γλαύκα ή μία Νίκη. Στο κεφάλι της φορεί ανασηκωμένη κορινθιακή περικεφαλαία, που διακοσμείται με γλαύκες στις παραγναθίδες και γρύπες στην κορυφή, αριστερά και δεξιά του λοφίου.

 Το έργο εκφράζει τις τάσεις της πλαστικής στους ύστερους κλασικούς χρόνους( περ. 350 π.Χ.) και αποδίδεται στο διάσημο γλύπτη Ευφράνορα.
Το γλυπτό βρέθηκε στον Πειραιά και σήμερα κοσμεί το αρχαιολογικό μουσείο της Πόλης

Το "Παιδί του Μαραθώνα"

Από τα ομορφότερα χάλκινα χυτά αγάλματα των κλασικών χρόνων, που σώζεται σχεδόν ακέραιο.
Βρέθηκε στην θαλάσσια περιοχή Μαραθώνα Αττικής .Ο έφηβος εχει ύψος 1,30 μ. και αποδίδεται όρθιος, γυμνός, στηριζόμενος στο αριστερό πόδι. Ο κορμός κάμπτεται σιγμοειδώς, χαρακτηριστικό της τέχνης του διάσημου γλύπτη Πραξιτέλη. Στο προτεταμένο αριστερό χέρι κρατούσε χαμένο σήμερα αντικείμενο, στο οποίο στρέφει το βλέμμα του, κλίνοντας το κεφάλι. Στο υπερυψωμένο δεξί χέρι επίσης κρατούσε αντικείμενο, που δεν σώζεται. Στην πλούσια κόμη έχει στερεωθεί ταινία με κερατοειδή προεξοχή στην κορυφή του κεφαλιού. Τα μάτια του είναι ένθετα, προσδίδοντας στη μορφή εξαιρετική ζωντάνια και εκφραστικότητα. 

Έχει προταθεί η ταύτισή του με έφηβο αθλητή, νικητή σε αγώνα, ενώ κατά μία άλλη άποψη απεικονίζεται ο Ερμής. Αποτελεί με βεβαιότητα πρωτότυπο έργο της σχολής του Πραξιτέλη( Από 340 π.Χ. έως 330 π.Χ.) που δείχνει όλη τη χάρη, την απαλότητα στην κίνηση και την ευλυγισία, που χαρακτηρίζουν τα έργα του μεγάλου γλύπτη.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Η Άρτεμις του Πειραιά

Μεγάλο χυτό άγαλμα νεαρής γυναίκας ύψους 1.94 μ., που ταυτίζεται με τη θεά Άρτεμη. Βρέθηκε θαμμένο σε λάκκο μαζί με δύο άλλα χάλκινα αγάλματα, και σώζεται ακέραιο. Η θεά φοράει νεανικό αττικό πέπλο αντί για τον κοντό κυνηγετικό χιτώνα, όπως συνήθως, και τα μαλλιά της είναι μαζεμένα σε κοτσίδα γύρω από την κορυφή της κεφαλής. 

Στην πλάτη της σώζονται ίχνη στερέωσης της φαρέτρας, ενώ το σχήμα των δακτύλων του αριστερού χεριού δείχνει ότι με αυτό κρατούσε το τόξο. Στο δεξί χέρι πιθανότατα κρατούσε φιάλη. Η μορφή στηρίζεται στο δεξί πόδι, ενώ το αριστερό, πίσω, είναι ελαφρά λυγισμένο, στάση που θεωρείται αρκετά επίσημη και αρμόζει περισσότερο σε λατρευτικά αγάλματα. Το έργο χαρακτηρίζεται από όλα τα γνωρίσματα της υστεροκλασικής πλαστικής και αποδίδεται σε εργαστήριο της βορειοανατολικής Πελοποννήσου, ίσως στο γλύπτη Ευφράνορα ή στη σχολή του.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά. 

Ο έφηβος των Αντικυθήρων

Από τα ωραιότερα μεγάλα χυτά χάλκινα αγάλματα της ελληνιστικής εποχής. Ανασύρθηκε σε θραύσματα από ναυάγιο του 1ου αι. π.Χ. στα Αντικυθηρα και έχει αποκατασταθεί σχεδόν ολόκληρο. Ο νεαρός άνδρας παριστάνεται όρθιος και γυμνός. Πατά σταθερά στο αριστερό σκέλος, ενώ το άνετο δεξί κινείται πίσω και πλάγια δημιουργώντας έντονη αντιθετική κίνηση στο σώμα .Ο αριστερός βραχίονας κρέμεται χαλαρά στο πλάι. 

Στο δεξί, υπερυψωμένο χέρι θα κρατούσε αντικείμενο, που δεν σώζεται σήμερα, κατά την πιθανότερη εκδοχή το μήλο της Έριδος, οπότε παριστάνεται ο Πάρις. Σύμφωνα με άλλες απόψεις, μπορεί να απεικονίζεται ο Περσέας, που θα κρατούσε το κεφάλι της Το Αγαλμα εχει ύψος 1,94 μ. και ειναι κατασκευασμενο μεταξυ  340 π.Χ. έως 330 π.Χ αποδίδεται δε σε πελοποννησιακό εργαστήριο και ίσως είναι έργο του γλύπτη Ευφράνορα, από τη Σικυώνα της Κορινθίας.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο .

Ο πυγμάχος των Θερμών

Ο πυγμάχος των Θερμών ή ο αναπαυόμενος πυγμάχος είναι ορειχάλκινο άγαλμα της ελληνιστικής περιόδου το οποίο σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο της Ρώμης.
Το άγαλμα ανακαλύφθηκε στην πλαγιά του Κυρινάλιου λόφου της Ρώμης το 1885.
 Το άγαλμα αναπαριστά ένα πυγμάχο με μυώδης διάπλαση, σημάδια στο πρόσωπο, σπασμένη μύτη, ενώ ο τρόπος κατασκευής του στόματος του υποδηλώνει σπασμένα δόντια.

Τα χείλη και οι πληγές του προσώπου αρχικά περιείχαν στρώσης χαλκού, όπως και ο αριστερός ώμος, χέρι, και μηρός, ώστε να δίνεται η εντύπωση παρουσίας κηλίδων αίματος. 
Το γλυπτό έχει ύψος 1.28 μέτρα και χρονολογείται περίπου στο 330 π.Χ.
Έχει προταθεί ότι αναπαριστά τον διάσημο πυγμάχο και παγκρατιστή 
Θεογενή από την Θάσο.

Ο "τζόκεϋ" του Αρτεμισίου

Είναι το μεγαλοπρεπέστερο χυτό άγαλμα αλόγου με αναβάτη, που σώζεται από την ελληνική αρχαιότητα. Ανασύρθηκε σε κομμάτια από αρχαίο ναυάγιο και έχει συμπληρωθεί στην ουρά και στο κέντρο του κορμού. Το άλογο αποδίδεται σε έντονο καλπασμό τη στιγμή του αγώνα. Στο δεξιό μηρό του υπάρχει εγχάρακτη μορφή Νίκης, που κρατάει στεφάνι στα ανυψωμένα χέρια της, σφράγισμα σύνηθες σε καθαρόαιμα άλογα στην αρχαιότητα. Η κίνηση και η ανατομία του ζώου αποδίδονται με τρόπο απόλυτα ρεαλιστικό. Ο αναβάτης είναι μικρός σε ηλικία και διαστάσεις, και τα χαρακτηριστικά του προσώπου του δείχνουν ότι πρέπει να ήταν νέγρος. 

Η μικροσκοπική και άσχημη μορφή του έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το υπερήφανο, μεγαλόσωμο ζώο. Φορεί σανδάλια και χιτωνίσκο που ανεμίζει από την ταχύτητα, ενώ στο αριστερό χέρι θα κρατούσε τα ηνία και στο δεξί το μαστίγιο. Το άγαλμα ειναι έργο ελληνιστικής περίοδου, περίπου του 140 π.Χ. με διαστάσεις : 2,90 μ.μήκος , και 2,10 μ ύψος.
Εργο άγνωστου γλύπτη, πρέπει να ήταν αφιερωμένο σε κάποιο σημαντικό ιερό.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Νικηφόρος νέος.

Το Άγαλμα του "Νικηφόρου Νέου" ανεσύρθη το 1964 από τη θάλασσα της πόλης Φανό, κοντά στο Πεσάρο της Ιταλίας. Πρόκειται για χάλκινο άγαλμα νέου που το δεξί του χέρι αγγίξει το στεφάνι ελιάς του νικητή στο κεφάλι του.Το γλυπτό πρέπει να ήταν μέρος του πλήθους των γλυπτών των νικηφόρων αθλητών στα Πανελλήνια ελληνικά ιερά, όπως τους Δελφούς και την Ολυμπία τα οποία είχαν κλαπεί από τους Ρωμαίους .

Θεωρείται ότι είναι έργο του Λύσιππου από τη Σικυώνα (370 – 300 π.Χ)
, ο οποίος υπήρξε ο προσωπικός γλύπτης του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το γλυπτό έχει ύψος 1,51 μ καθώς του λείπει μέρος από τα κάτω άκρα. Σήμερα κατέχει περίοπτη θέση στο αμερικανικό μουσείο Γκετί 

Ο "Κροάτης" Αποξυόμενος

Ο "Κροάτης" Αποξυόμενος, είναι ένα σπάνια διατηρημένο Ελληνικό άγαλμα που βρέθηκε στο βυθό της θάλασσας της Κροατίας, τον Απρίλιο του 1996.
Χρονολογείται τον δεύτερο ή τον πρώτο αιώνα π.Χ. και αναπαριστά έναν αθλητή που καθαρίζει με ένα εργαλείο, την στλεγγίδα, το δέρμα του από τη σκόνη, το λάδι και τον ιδρώτα, μετά από κάποιον αγώνα.
Το άγαλμα έχει ύψος 1,92 μ. και στέκεται επάνω σε μια βάση ,στολισμένη με μαιάνδρους, πάχους 10 εκ.
Η λεπτομέρεια σχετικά με αυτού του είδους άγαλμα είναι εξαίσια, με τον ένθετο κόκκινο χαλκό στα χείλη και τις θηλές του στήθους.

Το όνομα του δημιουργού του δεν είναι γνωστό όμως η ομορφιά του αγάλματος και η ποιότητα της χύτευσης του, δείχνει ότι πρέπει να ήταν κάποιος ιδιαίτερα εξειδικευμένος γλύπτης.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους το άγαλμα κατασκευάστηκε τον δεύτερο ή τον πρώτο π.Χ. αιώνα 
Αρχαιολογικό Μουσείο Ζάγκρεμπ.

ΠΗΓΕΣ : 
greek-language.gr/
odysseus.culture.gr/
wikipedia.org

Επιμέλεια Διόνυσος.
http://autochthonesellhnes.blogspot.gr/

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ :

Τα διασημότερα μαρμάρινα αγάλματα Κούρων.

Τα σπουδαιότερα Αγάλματα αρχαϊκών Κορών