Μικρά Ασία : Τραπεζούντα Πόντου

Η αρχαία παραθαλάσσια πόλη της Τραπεζούντας βρισκόταν στις νοτιοανατολικές ακτές του Εύξεινου Πόντου και φαίνεται ότι ταυτίζεται με τη σύγχρονη Trabzon (Trebizond). Σύμφωνα με την παράδοση πήρε την ονομασία της από το σχήμα της, που έμοιαζε με τραπέζι. Ο Ευσέβιος (περ. 264-339/340) δίνει ως χρονολογία ίδρυσης το έτος 756/755 π.Χ. Αυτή η χρονολογία όμως ίσως να αναφέρεται στην ίδρυση ενός ελληνικού εμπορικού σταθμού στο έδαφος των Κόλχων. Η Τραπεζούντα φαίνεται ότι ιδρύθηκε πάλι, πιθανόν μετά το 630 π.Χ., από τη Σινώπη, στην οποία οι Τραπεζούντιοι πλήρωναν ετήσιο φόρο. Γενικά οι σχετικές παραδόσεις είναι αρκετά ασαφείς: το 360 π.Χ. οι Τραπεζούντιοι υποδήλωσαν ότι μητρόπολή τους ήταν η ομώνυμη πόλη της Αρκαδίας.
Η ίδρυση της πόλης στη γη των Κόλχων πιθανόν να υποδηλώνει τα μεικτά δημογραφικά στοιχεία της χώρας της Τραπεζούντας. Τον 5ο αι. π.Χ. οι αυτόχθονες κάτοικοι των παραθαλάσσιων περιοχών ήταν ελεύθεροι, αυτόνομοι και διατηρούσαν φιλικές σχέσεις με τους Έλληνες. Οι Έλληνες άποικοι και οι ιθαγενείς είχαν κοινά οικονομικά συμφέροντα και είχαν συνάψει εμπορικές συμφωνίες, πιθανόν για τα τοπικά μεταλλεύματα και για αγροτικά προϊόντα. Στην Τραπεζούντα κατοικούσαν αντιπρόσωποι των Μοσυνοίκων και των Παφλαγόνων, οι οποίοι φαίνεται ότι υποστήριζαν τα συμφέροντα των ιθαγενών, διευκολύνοντας έτσι το εμπόριο. Οι εμπορικές συμφωνίες συχνά οδηγούσαν και σε στρατιωτικές συμμαχίες. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο λατινικές επιγραφές και επιτάφιες στήλες, αναπαραστάσεις τοπικών-ανατολικών θεοτήτων στις αυτοκρατορικές κοπές και η ενσωμάτωσή τους στο ρωμαϊκό κατεστημένο υποδηλώνουν την ύπαρξη μιας μεικτής κοινότητας και κοινωνίας.

Κεφάλι και το χέρι από χάλκινο άγαλμα της Αφροδίτης του 2ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε κοντά στην Τραπεζούντα.
 Βρετανικό Μουσείο.

Καθώς ήταν μία από τις πιο απομακρυσμένες ελληνικές θέσεις του Εύξεινου Πόντου, η Τραπεζούντα δεν αναδείχθηκε σε σημαντική πόλη κατά την Αρχαϊκή, Κλασική και Ελληνιστική εποχή. Δε φαίνεται να αποτέλεσε μέρος της Περσικής Αυτοκρατορίας και ο Ξενοφών (περ. 430-350 π.Χ.) δε συνάντησε περσικές στρατιωτικές δυνάμεις ή διοικητικές δομές στην περιοχή. Ενσωματώθηκε στο βασίλειο του Πόντου πιθανόν υπό το Μιθριδάτη ΣΤ'.

Ύστερα από την κατάκτησή της από τους Ρωμαίους το 63 π.Χ. η Τραπεζούντα δόθηκε στο βασιλιά των Γαλατών Δηιόταρο, μετά το θάνατο του οποίου ο Μάρκος Αντώνιος την έδωσε σε έναν εγγονό του Μιθριδάτη ΣΤ'. Το 36 π.Χ. έγινε τμήμα του βασιλείου του Πολέμωνος Α', ενώ επί Πολέμωνος Β' ήταν η βάση του βασιλικού στόλου. Η Τραπεζούντα γνώρισε μικρή άνθηση το 58 μ.Χ., όταν ο Κορβούλων την έκανε κέντρο ανεφοδιασμού του ρωμαϊκού στρατού κατά τη διάρκεια των Παρθικών και Αρμενικών πολέμων του Νέρωνος (54-63 μ.Χ.). Το 64 μ.Χ. η πόλη ανακηρύχθηκε «ελεύθερη» και ενσωματώθηκε στη ρωμαϊκή επαρχία της Γαλατίας. Επίσης έγινε σταθμός του ρωμαϊκού ποντικού στόλου (classis pontica), ο οποίος δρούσε στις νότιες και νοτιοανατολικές ακτές του Εύξεινου Πόντου. Ο Αρριανός της Νικομήδειας (95-175μ.Χ.) την επισκέφθηκε περίπου το 129 και περιέγραψε μια πόλη σε παρακμή, με φθαρμένες και ανορθόγραφες ελληνικές επιγραφές, καθώς και κακότεχνα αγάλματα. Το 257 οι Γότθοι κατέκτησαν και λεηλάτησαν την Τραπεζούντα. Πολλοί κάτοικοι σκοτώθηκαν και πουλήθηκαν ως σκλάβοι στον Κιμμέριο Βόσπορο. Ύστερα από αυτή την καταστροφή ακολούθησε η πλήρης παρακμή.
Η οικονομία της Τραπεζούντας στηριζόταν στο εμπόριο. Βρισκόταν στο βόρειο τέρμα της εμπορικής οδού που ένωνε τον Εύξεινο Πόντο με την Αρμενία και τη Μεσοποταμία. Είχε την ιδανική θέση για τον έλεγχο των χερσαίων δρόμων που οδηγούσαν στην κεντρική Μ. Ασία και στον Καύκασο. Οι πρώτοι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής φαίνεται ότι διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις με τις περιοχές του Καυκάσου και με το βασίλειο του Αραράτ (Ουραρτού).Η ευημερία της Τραπεζούντας κατά τον 5ο αι. π.Χ. διαφαίνεται από τις προμήθειες που διέθεσε η πόλη στο στρατό του Ξενοφώντος. Η ανάπτυξη του εμπορίου πιθανόν να οδήγησε την πόλη στην κοπή δικών της νομισμάτων από τον 4ο αι. π.Χ.

Νόμισμα  της Τραπεζούντας με το σχεδιο εντος τραπεζιου με αφθονα αγαθα επανω του- 4ος π.Χ. αιώνας Βρετανικό Μουσείο.

Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, μεταξύ 54 και 63 μ.Χ., το εμπόριο με το εσωτερικό της Μ. Ασίας διευκολύνθηκε χάρη στη διάνοιξη δρόμων και στη φρούρησή τους. Η δημιουργία ενός τεχνητού λιμανιού από τον Αδριανό τόνωσε την εμπορική κίνηση της πόλης. Σημαντικό μερίδιο της οικονομικής δραστηριότητας όμως κατείχε και ο τομέας της γεωργίας και κτηνοτροφίας, ενώ το όρος Παρυάδρης, νότια της πόλης, αποτελούσε αξιόλογη πηγή ξυλείας και μετάλλων.
Στην Τραπεζούντα θα λατρεύονταν ασφαλώς οι ελληνικοί θεοί. Όμως με την πάροδο του χρόνου η διείσδυση τοπικών και περσικών θεοτήτων αντικατοπτρίζει τη μεικτή δημογραφική και πολιτιστική κοινωνία της πόλης. Ιδιαίτερα διαδεδομένη ήταν η λατρεία του Μίθρα, την οποία οι κάτοικοι της περιοχής θυμούνταν έως το 1438. Ο λόφος Boz Tepe, Ν-ΝΑ της πόλης, ονομαζόταν «Μίνθρον» ή «Μινθρίον όρος» έως και τη Βυζαντινή περίοδο, συνδέοντας άμεσα τη λατρεία του Μίθρα με την Τραπεζούντα. Στο Boz Tepe υπάρχει μεγάλος αριθμός μιθραϊκών τάφων, πολλοί από τους οποίους μετατράπηκαν σε χριστιανικά παρεκκλήσια. Η παράδοση συνδέει άμεσα τον άγιο Ευγένιο τον Τραπεζούντιο (3ος αι. μ.Χ.) με την περσική θεότητα. Επίσης, έως το 1438 η Τραπεζούντα αναφερόταν σε μη ελληνικά κείμενα και ως Salmotracis, ονομασία που πιθανόν να προήλθε από τη μεικτή λατρεία του θεού Sol (Ηλίου) που είχε συριακή προέλευση και του Μίθρα. Η εξάπλωση της λατρείας μη ελληνικών θεοτήτων διαφαίνεται στις αυτοκρατορικές κοπές της Τραπεζούντας, οι οποίες απεικόνιζαν τοπικές θεότητες καθώς και μια θεότητα με μεικτά εικονογραφικά στοιχεία (Μίθρας, Μην, Άττις, Μα). Η εκκλησιαστική παράδοση συνδέει τους αποστόλους Παύλο και Ανδρέα με τη διδασκαλία του χριστιανισμού στην Τραπεζούντα. Αυτή η παράδοση όμως φαίνεται να δημιουργήθηκε μετά τον 9ο αιώνα, όταν οι κάτοικοι, θέλοντας να τονίσουν τη σπουδαιότητα της πόλης τους, τη συνέδεσαν με μια εξέχουσα μορφή του πρώιμου χριστιανισμού

.

Χάλκινο άγαλμα του Ερμή , του 2ου αιώνα π.Χ., βρέθηκε  στο κέντρο της Τραπεζούντας.
Μουσείο της Τραπεζούντας .

Διάφορα αγγεία και αγαλματίδιο Ελληνιστικής εποχής από την περιοχή της Τραπεζούντας . Μουσείο Τραπεζούντας.

Οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής της Τραπεζούντας αντιμετώπιζαν την πόλη περισσότερο ως διοικητικό-εμπορικό και λιγότερο ως πολιτιστικό κέντρο. Παρά την έλλειψη μεγαλόπρεπων κτισμάτων, θα πρέπει να υπήρχε ένας χώρος αρκετά μεγάλος όπου συγκεντρώνονταν έμποροι και πραματευτές από τις γύρω περιοχές. Σε αυτό το χώρο φιλοξενήθηκαν πιθανόν και οι Μύριοι του Ξενοφώντος. Το οικονομικό και διοικητικό κέντρο της αρχαίας πόλης τοποθετείται στο ανατολικό προάστιο της σύγχρονης, όπου έχουν βρεθεί αρκετές επιγραφές της κλασικής περιόδου, καθώς και ρωμαϊκή τοιχοποιία με ανάγλυφες παραστάσεις.
Δεν υπάρχουν αρχαιολογικές ή άλλες ενδείξεις για την ύπαρξη θεάτρου, ιπποδρομίου ή γυμναστηρίου. Ο Αδριανός κατασκεύασε ή τουλάχιστον διέταξε την επιδιόρθωση του τεχνητού λιμανιού της πόλης (129), από το οποίο σώζονται ελάχιστα τμήματα. Είναι γνωστό ότι επί Βεσπασιανού (69-79) αποτέλεσε το αρχηγείο του ποντικού στόλου (classis pontica) και επί Διοκλητιανού (284-305) ήταν η βάση της Α' ποντικής λεγεώνας (legio I pontica). Επίσης, επιγραφές αναφέρουν ότι στην πόλη διέμεναν τμήματα από τις δύο καππαδοκικές λεγεώνες. Αν και δεν υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, η πόλη θα πρέπει να διέθετε διοικητικές εγκαταστάσεις, γραφεία, αποθήκες και στρατώνες.

ΠΗΓΗ : www.ehw.gr/asiaminor

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ :  https://el.wikipedia.org/ - www.asiaminorcoins.com/

Δείτε επίσης :
Μικρά Ασία :Η Αρχαία Άσσος της Τρωάδος

Μικρά Ασία : Αρχαία Λάμψακος


Μικρά Ασία : Aρχαία Άβυδος. 

Μικρά Ασία : Αλεξάνδρεια Τρωάδος

Μικρά Ασία : Δωριέων Εξάπολις - Κνίδος Καρίας

Μικρά Ασία: Αρχαία Άντανδρος της Τρωάδος

Μικρά Ασία : Φώκαια Ιωνίας

Μικρά Ασία : Αρχαία Σμύρνη Ιωνίας.

Μικρά Ασία : Ερυθρές Ιωνίας.

Μικρά Ασία :Κλαζομενές Ιωνίας

Μικρά Ασία : Τέως Ιωνίας.

Μικρά Ασία : Κολοφώνα Ιωνίας

Μικρά Ασία : Νότιον Ιωνίας

Μικρά Ασία : To Ιερό του Απόλλωνα στην Κλάρο

Μικρά Ασία :Λέβεδος Ιωνίας

Μικρά Ασία : 'Εφεσος Ιωνίας

Μικρά Ασία : Το ιερό της Αρτέμιδος στην Έφεσο

Μικρά Ασία : Πριήνη Ιωνίας

Μικρά Ασία : Μίλητος Ιωνίας

Μικρά Ασία : Το Ιερό του Απόλλων στα Δίδυμα

Μικρά Ασία : Mητρόπολις Ιωνίας

Μικρά Ασία : Αλικαρνασσός Καρίας

Μικρά Ασία : Ιασός Καρίας

Μικρά Ασία : Ηράκλεια Λάτμου Καρίας

Μικρά Ασία : Κύμη Αιολίδος 

Μικρά Ασία : Κύζικος Μυσίας 

Μικρά Ασία : Πέργαμος Μυσίας

Μικρά Ασιά : Χαλκηδών Βιθυνίας 

Μικρά Ασία : Νίκαια Βιθυνίας 

Μικρά Ασία : Μαγνησία του Μαίανδρου 

Μικρά ασία : Σινώπη Πόντου