Αυτόχθονες Έλληνες: ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΣΤΟΧΑΣΤΕΣ, ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ, ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΡΟΝΤΕΝ.

Α. Ο ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ

Ο στοχαστής της Καρδίτσας είναι ένα από τα διάσημα πήλινα ειδώλια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Είναι ο περίφημος "Στοχαστής", όνομα που κέρδισε χάρη στο χέρι που στηρίζει το κεφάλι του και παραπέμπει σε άνθρωπο που στοχάζεται.

Βρέθηκε στην Καρδίτσα, και ανήκει στην τελική νεολιθική περίοδο (4.500 - 3.300 π.Χ.)

Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου πολιτισμού, πρόκειται για:

Μοναδικό μνημειακό ειδώλιο της νεολιθικής εποχής, που παριστάνει ανδρική ιθυφαλλική μορφή σε θρόνο. Το μέγεθός του ξεπερνάει τα όρια της συνηθισμένης ειδωλοπλαστικής της περιόδου, αν και ο τύπος αυτός ανδρικού ειδωλίου είναι αρκετά διαδεδομένος. Ο άνδρας εικονίζεται καθισμένος σε θρόνο, που είναι συμφυής με το σώμα του. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του αποδίδονται με πλαστικότητα, ενώ τα γένεια, το θωρακικό τόξο και η ηβική χώρα αποδίδονται με εγχαράξεις.

[...] Ανήκει σε μια ομάδα γλυπτών που συνεχίζουν την ειδωλοπλαστική παράδοση της Μέσης Νεολιθικής, στην οποία τα ανδρικά ειδώλια κάθε είδους διακρίνονται κυρίως από τον προεξέχοντα φαλλό και πιθανότατα σχετίζονται με τη λατρεία της γονιμότητας.

Ο «Στοχαστής», στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Αυτός ο στρογγυλοκαθισμένος ανθρωπάκος από τη Θεσσαλία, που έχει ύψος περίπου μισό μέτρο και ηλικία 6.000 χρόνων, διαθέτει ακαταμάχητη αυτοπεποίθηση. Κανείς δεν μπορεί να πει αν έτσι αναπαυτικά βολεμένος στοχάζεται την πλινθόκτιστη καλύβα του, τη σπορά του σιταριού, τα μόλις εξημερωμένα κατσίκια, τα γουρούνια ή τα σκυλιά του.
Το υπ’ αριθμόν ευρετηρίου 5894 έκθεμα βρίσκεται στην αίθουσα 5, αμέσως μετά τον προθάλαμο, όπως μπαίνεις αριστερά. Είναι ένα ειδώλιο της Νεολιθικής εποχής που εικονίζει έναν άντρα καθισμένο σε θρόνο. Οφείλει το όνομά του στη στάση του: κάθεται αναπαυτικά, με το δεξί χέρι ανασηκωμένο και αγγίζει το κεφάλι του. Με το αριστερό του χέρι ακουμπάει το πόδι του και το σπασμένο μέλος που λείπει ήταν κατά πάσα πιθανότητα ο προεξέχων φαλλός του. Καθιστή ιθυφαλλική μορφή, σημειώνουν οι αρχαιολόγοι, που πιθανότατα σχετίζεται με τη λατρεία της γονιμότητας.

Β. Ο ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ

Ο Σκεπτόμενος κατά την αποκάλυψή του.

Μία σημαντική ανακάλυψη ανακοινώθηκε την 23/11/2016 από την Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ.

Πρόκειται για ένα πήλινο ανδρικό ειδώλιο, το οποίο αποτελεί τμήμα αγγείου και πιο συγκεκριμένα μίας πρόχου. Το εύρημα αποκαλύφθηκε σε ανασκαφές που διενεργούνται από την Αρχή στη Yehud, ένα προάστιο της πόλης του Τελ Αβίβ.

Σύμφωνα με τους Ισραηλινούς αρχαιολόγους το αγγείο αποτελεί ένα τυπικό δείγμα της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2200-1500 π.Χ.) στην Παλαιστίνη και χρονολογείται περίπου στα 1800-2000 π.Χ. Η ιδιαιτερότητα του αγγείου έγκειται στην παρουσία της πήλινης ανδρικής μορφής, η οποία επικολλήθηκε στο άνω τμήμα του αγγείου μετά την κατασκευή του. Ο λαιμός της πρόχου λειτούργησε ως βάση για τη διαμόρφωση του πάνω μέρους του αγαλματιδίου, ενώ τα πόδια, τα χέρια και το πρόσωπο προστέθηκαν στη συνέχεια. Είναι άγνωστο αν αυτό συνέβη από τον ίδιο τον κεραμέα ή από διαφορετικό τεχνίτη.

Το ειδώλιο έχει ύψος 18 εκ. και απεικονίζει μία ανδρική καθιστή μορφή, η οποία μετο δεξί χέρι στηρίζει το πρόσωπό της σε στάση περισυλλογής. Η κατασκευή της μορφής αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο τις λεπτομέρειες του σώματος, αλλά και τα εκφραστικά χαρακτηριστικά του προσώπου. Κοντά στο χώρο εύρεσής του εντοπίστηκαν και άλλα αντικείμενα, όπως αγγεία, αιχμές βελών, ξίφη, αλλά και οστά προβάτων, και μάλλον ενός γαϊδουριού. Ο Gilad Itach, επικεφαλής των ανασκαφών, πιθανολογεί πως πρόκειται για ένα σύνολο ταφικών προσφορών, πιθανότατα προς τιμήν ενός σημαίνοντος προσώπου της εκεί κοινότητας. Στην αρχή της χρονιάς βρέθηκε ένα σύνολο 94 τάφων κοντά στο σημείο που βρέθηκε ο «σκεπτόμενος», οι οποίοι χρονολογούνται και αυτοί στη Μέση Εποχή του Χαλκού.

Δεν είναι εύκολο να ερμηνεύσει κάποιος αυτή τη μορφή με την εκπληκτική στάση της. Ποιο να ήταν, άραγε, το μήνυμα που ήθελε ο αγγειοπλάστης να σκεφτεί ο θεατής του αγγείου και τι αντιλαμβάνονταν οι άνθρωποι εκείνης της κοινότητας βλέποντάς το και πολύ περισσότερο ο/η κάτοχός του; Η μελέτη της τυπολογίας του και η εύρεση παραλλήλων όχι απαραίτητα στο χώρο της Παλαιστίνης (αφού δεν φαίνεται να υπάρχει κάτι αντίστοιχο), αλλά σε αυτόν των γειτονικών περιοχών ίσως δώσει κάποιες ενδιαφέρουσες ερμηνείες.

Ο σκεπτόμενος της Παλαιστίνης μετά τη συντήρηση.

Η περίοδος της Μέσης εποχής του Χαλκού έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις πιο μεγάλες και σκοτεινές περιόδους της ιστορίας της Παλαιστίνης και έχουν διατυπωθεί πολλές ερμηνείες και απόψεις από τους μελετητές.

Η εποχή χαρακτηρίζεται για τις επιδράσεις από γειτονικούς λαούς, όπως οι Αιγύπτιοι, οι Μεσοποτάμιοι ακόμη και οι Μινωίτες, με ποικίλες εμπορικές σχέσεις, ανάπτυξη νέων τύπων κεραμικής, εκτεταμένη χρήση του χαλκού και καλλιέργεια της αμπέλου. Οι άνθρωποι της περιόδου φαίνεται πως διέθεταν έναν ανεπτυγμένο βαθμό ιδεολογίας και, όπως αποδεικνύεται από τα ταφικά τους έθιμα πίστευαν σε κάποιο είδος μεταθανάτιας ζωής.

Το πρόσφατο εύρημα του «σκεπτόμενου» άνδρα φαίνεται πως συνηγορεί προς την επίρρωση της ύπαρξης μίας ανεπτυγμένης ιδεολογίας κάποιου τύπου σε αυτή την περίοδο, ενώ δεν είναι δυνατόν να μη μας παραπέμπει σε παρόμοιους διαχρονικούς τύπους, όπως ο Σκεπτόμενος της Θεσσαλίας της Νεολιθικής εποχής ή ακόμη και του Ροντέν στη σύγχρονη εποχή. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο άνθρωπος δεν εφησύχαζε ποτέ και πουθενά από τις απαρχές του κόσμου και οπωσδήποτε τον απασχολούσαν πάντοτε προβλήματα, άλλοτε σημαντικά και άλλοτε λιγότερο, τα οποία δεν δίσταζε να αποτυπώνει και στην τέχνη του. Τέτοιου είδους ευρήματα, τέτοιες καλλιτεχνικές δημιουργίες πάντοτε θα αποτελούν τροφή για σκέψη ανά τους αιώνες για τον άνθρωπο.

The Jewish Press, https://goo.gl/epmvQu

Γ. Ο ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΡΟΝΤΕΝ