Ως μια από τις χαρακτηριστικότερες μορφές των Ναπολεόντειων Πολέμων και ένας από τους πιο πεπειραμένους διοικητές του αυστριακού στρατού, ο ελληνικής καταγωγής φον Μελάς θα έμενε στην Ιστορία τόσο για τις εμφατικές νίκες του όσο και εκείνη την ήττα που θα σφράγιζε το στρατιωτικό του μητρώο.
Με καταγωγή από τη μεγάλη ηπειρώτικη οικογένεια των Μελάδων, ο γεννημένος στην Τρανσυλβανία πολίτης της Αυστριακής Αυτοκρατορίας υπηρέτησε στις ένοπλες δυνάμεις της από 17 χρονών παιδί, μέχρι να έρθει η μεγάλη στιγμή του.
Οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι που συγκλόνιζαν την Ευρώπη δηλαδή, όταν ως στρατάρχης των Αυστριακών θα αναλάμβανε να υπερασπιστεί τα κεκτημένα του Δεύτερου Συνασπισμού απέναντι στη λαίλαπα του γάλλου αυτοκράτορα στη βόρεια Ιταλία.
Μέχρι τότε ο μπαρουτοκαπνισμένος φον Μελάς είχε ήδη πάρει μέρος στον περιβόητο Επταετή Πόλεμο αλλά και σε πολλές ακόμα συγκρούσεις που σημάδεψαν τη Γηραιά Ήπειρο.
Απαράμιλλη φήμη θα αποκτούσε ωστόσο στους πολέμους του Δεύτερου Συνασπισμού, όταν ως μέλος της στρατιωτικής συνομοσπονδίας Αυστριακών, Βρετανών και Ρώσων θα μετρούσε μια σειρά από εμφατικές νίκες κατά των στρατευμάτων του Βοναπάρτη στην Ιταλία.
Όταν δε έβαλε στο χέρι τη Γένοβα και απειλούσε ευθέως πλέον την εκστρατεία του γάλλου στρατηλάτη, ρίγη ανατριχίλας κατέκλυσαν τον Βοναπάρτη, με τον οποίο θα ερχόταν μάλιστα αντιμέτωπος στη Μάχη του Μαρένγκο. Στην οποία είχε αποκτήσει εύκολα κεφάλι και όλα έδειχναν πως θα την τελείωνε για άλλη μια φορά νικηφόρα, όταν και θα έκανε αυτό το λάθος στρατηγικής που θα άλλαζε τις ισορροπίες.
Βλέποντας πως η μάχη έφτανε στο τέλος της, καθώς η αιφνιδιαστική επίθεσή του είχε αποδώσει και με το παραπάνω καρπούς, ο φον Μελάς παρέδωσε το τιμόνι του αυστριακού στρατού σε έναν επιτελάρχη του, θεωρώντας πως τίποτα δεν μπορούσε να επηρεάσει την έκβαση.
Κι αυτό αποδείχθηκε μέγα σφάλμα! Πάνω στην ώρα κατέφτασαν οι γαλλικές ενισχύσεις με φρέσκες δυνάμεις και χωρίς τη στρατηγική ευφυΐα του Μελά, ο Βοναπάρτης πήρε τη μάχη και ανάγκασε τον συνασπισμό σε συνθηκολόγηση.
Ήταν ένα λάθος που σφράγισε έναν πόλεμο αλλά όχι μια καριέρα, καθώς το κεφάλαιο Μιχαήλ φον Μελάς είχε γράψει μέχρι τότε πολλές ένδοξες σελίδες…
Πρώτα χρόνια
Ο βαρόνος Μιχαήλ Φρειδερίκος Βενέδικτος φον Μελάς γεννιέται στις 12 Μαΐου 1729 σε κωμόπολη της Τρανσυλβανίας (σημερινή Ρουμανία). Η φαμίλια ήταν μέλος της γνωστής γιαννιώτικης οικογένειας των Μελάδων, μέλη της οποίας διέπρεψαν στο εμπόριο, τα γράμματα και την πολιτική τόσο του τόπου μας όσο και αλλού.
Τόσο εξαιτίας της τουρκοκρατίας όσο και για άλλους λόγους, οι αριστοκράτες Μελάδες διασκορπίστηκαν στα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη στις αρχές του 18ου αιώνα, αν και πουθενά δεν θα διέπρεπαν τόσο όσο στην επικράτεια της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, όπου έφτασαν να καταλάβουν υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις στην αυλή και τον στρατό.
Ο Ιωάννης Φρειδερίκος Μελάς ήταν μέγας αυλικός και σύμβουλος του αυτοκράτορα Καρόλου ΣΤ’, αφήνοντας γερή παρακαταθήκη για τη μοίρα της ελληνικής φαμίλιας. Ο απόγονός του, Μιχαήλ φον Μελάς, θα γινόταν εξάλλου αρχιστράτηγος των αυστριακών δυνάμεων!
Ο νεαρός Μιχαήλ προσχωρεί στις τάξεις του αυτοκρατορικού στρατού της Αυστρίας ήδη από 17 χρονών παιδί. Και μέσα στο ταραγμένο κλίμα της περιόδου, θα δει μάχες με τη σέσουλα. Αδιάκοπη δράση θα έχει και στον Επταετή Πόλεμο (1756-1763) που χώρισε την Ευρώπη σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα, ως προσωπικός βοηθός του αυστριακού στρατάρχη. Μια θέση που κρατούσε ήδη από την εποχή των πολέμων της αυστριακής διαδοχής.
Η Αυστρία εντάχτηκε στον συνασπισμό της Γαλλίας για να αποτρέψει την επέλαση των ενωμένων δυνάμεων Αγγλίας και Πρωσίας αρχικά. Οι Πρώσοι κατέλαβαν τη Σαξονία και οι Αυστριακοί εντάχθηκαν στη γαλλική συμμαχία για να ανακαταλάβουν τη Σιλεσία. Μετά το τέλος του Επταετούς Πολέμου, που θα έστεφε νικήτρια την αγγλική συνομοσπονδία, ο φον Μελάς συνέχισε τη στρατιωτική του καριέρα και το 1781 προάχθηκε σε συνταγματάρχη.
Τώρα πολεμούσε στη Ρηνανία και απέκτησε φήμη για τα στρατιωτικά του κατορθώματα στο γερμανικό κρατίδιο τόσο το 1794 όσο και το 1795…
Η μάχη με τον Ναπολέοντα
Ήταν το 1798 όταν Άγγλοι και Αυστριακοί οργάνωσαν νέα συμμαχία κατά του Βοναπάρτη και τώρα είχαν στις τάξεις τους και τους Ρώσους. Ο Δεύτερος Συνασπισμός ξεκίνησε τις επιχειρήσεις του το 1799 εισβάλλοντας στην Ιταλία και τις Κάτω Χώρες. Ο ρώσος στρατηγός Αλεξάντερ Βασίλιεβιτς Σουβόροφ ανακηρύχτηκε αρχηγός του συνασπισμού από τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο Β’, την ίδια ώρα που ο φον Μελάς κρατούσε την αρχιστρατηγία του αυστριακού στρατού στην ενωμένη προσπάθεια Αυστριακών και Ρώσων να εκδιώξουν τον στρατό του γαλλικού Διευθυντηρίου από τα εδάφη της Βόρειας Ιταλίας.
Σουβόροφ και φον Μελάς καταφτάνουν στη Βερόνα και το Βαλέτζο και στις 8 Απριλίου 1799 ο ρωσο-αυστριακός στρατός των 80.000 νοματαίων πλημμυρίζει τον ποταμό Άντα, εκεί όπου δύο μέρες αργότερα θα διεξαγόταν η πρώτη μάχη μεταξύ Γάλλων και Συμμάχων. Ο Δεύτερος Συνασπισμός κινήθηκε κατόπιν στο Μιλάνο και στις 15 Απριλίου κατέλαβε τη Λέκκο, ενώ την επόμενη νίκησε τους Γάλλους στον ποταμό Άντα.
Οι Σύμμαχοι πέρασαν μετά τον ποταμό Πάδο, αφήνοντας αυστριακές φρουρές στην Πεσκιέρα, την Τορτόνα και το Πινιγκετόνε. Στις αρχές Μαΐου, Σουβόροφ και φον Μελάς φτάνουν στο Τορίνο, διαγράφοντας νίκες και μόνο νίκες.
Η εκστρατεία στην Ιταλία χάρισε μεγάλη φήμη στον φον Μελά, καθώς όχι μόνο έδιωξε τους Γάλλους από την περιοχή, αλλά γιατί τώρα είχε και μια μακρά σειρά από εμφατικές νίκες στη φαρέτρα του, τόσο στο Κασάνο και την Τρέμπια όσο και στο Νόβι. Αλλά και στην πολιορκία της Γένοβας φυσικά (4 Ιουνίου), εκεί όπου απέδειξε για άλλη μια φορά το στρατηγικό του δαιμόνιο. Η ταχύτατη άλωση της γαλλικής Γένοβας προκάλεσε μάλιστα μεγάλη έκπληξη στον Βοναπάρτη για το πόσο γρήγορα έπεσε στα χέρια του Μελά. Όλα ήταν όμως να κριθούν στη Μάχη του Μαρένγκο της βόρειας Ιταλίας στις 14 Ιουνίου 1800, εκεί που ο Ναπολέων θα έπαιρνε μια αμφίρροπη νίκη κατά των δυνάμεων του Δεύτερου Συνασπισμού.
Οι 22.000 άντρες του Βοναπάρτη και τα μόλις 14 κανόνια του ήρθαν αντιμέτωποι με τους 30.000 Αυστριακούς και τα 100 κανόνια του στρατάρχη φον Μελά. Η νίκη του γάλλου στρατηλάτη ήταν μάλιστα αποφασιστικής σημασίας για το αυτοκρατορικό του μέλλον, καθώς όχι μόνο κατέλαβε όλη τη Λομπαρδία αλλά εγκαθίδρυσε τη στρατιωτική και πολιτική του θέση στο Παρίσι.
Ο ίδιος μάλιστα ο Βοναπάρτης θεωρούσε τη νίκη του στο Μαρένγκο ως έναν από τους πλέον εμβληματικούς του θριάμβους. Παρά ταύτα, η υπερβολική αυτοπεποίθηση που είχε αποκτήσει λίγο έλειψε να καταλήξει σε τραγωδία για τον ίδιο, πόσο μάλλον που αντιμετώπιζε τον ήδη προβεβλημένο στρατιωτικά Μελά.
Μόνο που το 1800 η κατάσταση για τον Δεύτερο Συνασπισμό και τον έλληνα στρατηγό ήταν εντελώς διαφορετική. Κατά πρώτον, ο Σουβόροφ μαχόταν τους Γάλλους στις Κάτω Χώρες και την Ελβετία, μέχρι να αποσυρθούν οριστικά οι Ρώσοι από τη συμμαχία. Όσο για τον Μελά που είχε αναγκάσει τους Γάλλους να οπισθοχωρήσουν πίσω από τις Άλπεις το 1799, δεν γνώριζε πως τώρα ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει τον ίδιο τον Βοναπάρτη, που δεν θα άφηνε τη στρατηγική Ιταλία στα χέρια του εχθρού για καιρό.
Ο Ναπολέων, στρατιωτική μεγαλοφυΐα καθώς ήταν, αποφάσισε να επιτεθεί στους Αυστριακούς που προέλαυναν στη βόρεια Ιταλία κατορθώνοντας το αδιανόητο: να περάσει με τον στρατό του τις Άλπεις! Μέσω ενός δυσπρόσιτου περάσματος από την Ελβετία στην Ιταλία πάνω από την οροσειρά, ο στρατηλάτης έκανε την κίνηση-ματ, μια κίνηση που κανένας στρατιωτικός νους της εποχής δεν θεωρούσε εφικτό εγχείρημα.
Την ώρα που οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Ζαν Βικτόρ Μορό προωθούνταν ολοένα και πιο βαθιά στα νότια της Γερμανίας λοιπόν, ο στρατός του Βοναπάρτη περνούσε μυστικά τις Άλπεις, φτάνοντας απροσδόκητα στις 24 Μαΐου 1800 στην κοιλάδα του Πάδου με 40.000 άντρες.
Ένα σώμα του στρατού του αποσπάστηκε για να σταματήσει τις ορέξεις του φον Μελά να καταλάβει τη Γένοβα, αν και οι Γάλλοι δεν θα τα κατάφερναν. Η αναπάντεχη και εξόχως ευφυής κίνηση του Ναπολέοντα να περάσει τις Άλπεις τον έφεραν όμως σε πλεονεκτική θέση έναντι των Αυστριακών.
Ως αποτέλεσμα, ο στρατηγός φον Μελάς απέσυρε τις δυνάμεις του από τα φραγκο-ιταλικά σύνορα για να δώσει τη μάχη με τους Γάλλους κοντά στο οχυρό της Αλεσάντρια. Ο Ναπολέων πίστεψε πως ο φον Μελάς αποσυρόταν, κι έτσι έστειλε αρκετές μονάδες για να ανακόψουν τις κινήσεις του.
Μόνο που ο αυστριακός στρατηγός δεν οπισθοχωρούσε, αλλά εκβίαζε μια τέτοια κίνηση από τον γάλλο αντίπαλό του. Σύντομα θα γυρνούσε για να τον αντιμετωπίσει αιφνιδιαστικά, κάτι που έπιασε απροετοίμαστο τον στρατηλάτη. Ο φον Μελάς διέταξε ολομέτωπη επίθεση και ο Βοναπάρτης βρέθηκε σε ιδιαιτέρως δυσχερή θέση.
Οι Αυστριακοί επιτέθηκαν σε τρεις σχηματισμούς και ο Μελάς κράτησε τη μεσαία στήλη. Τόσο η αριθμητική υπεροχή των Αυστριακών όσο και ο αιφνιδιασμός του Μελά έπιασαν τόπο και σύντομα οι Γάλλοι οπισθοχωρούσαν για να γλιτώσουν τα χειρότερα. Κάθε αντεπίθεση του Βοναπάρτη αναχαιτίστηκε κατόπιν από τον στρατό του Μελά και όλα έδειχναν πως ο αυστριακός στρατηγός θα έπαιρνε άλλη μια νίκη σε βάρος των Γάλλων.
Ή έτσι πίστεψε τουλάχιστον ο βαρόνος Μελάς, ο οποίος αποσύρθηκε από το πεδίο της μάχης για να φροντίσουν ένα μικροτραύμα που έφερε, εκχωρώντας τη διοίκηση σε έναν από τους επιτελείς του για τα διαδικαστικά του τέλους. Χωρίς να το γνωρίζει όμως, γαλλικές ενισχύσεις 6.000 αντρών άρχισαν να καταφτάνουν στο πεδίο της μάχης ανατρέποντας άρδην τις ισορροπίες!
Παρά το γεγονός ότι στην αντεπίθεση ο Βοναπάρτης έχασε έναν από τους πιο έμπιστους και καλύτερους στρατηγούς του, κατάφερε να σπείρει τον πανικό στον αυστριακό στρατό. Οι άντρες του φον Μελά αποσύρθηκαν στο οχυρό της Αλεσάντρια μετρώντας βαρύτατες απώλειες.
Αποκλεισμένος από τους Γάλλους και αποκομμένος από τις υπόλοιπες δυνάμεις του Δεύτερου Συνασπισμού, ο φον Μελάς υποχρεώθηκε την επομένη να συγκατατεθεί σε συνθηκολόγηση, κάτι που έδωσε τη Λομβαρδία στους Γάλλους. Αυτό που δεν γνώριζε ήταν η βιασύνη του Βοναπάρτη να επιστρέψει στο Παρίσι για να εγκαθιδρύσει την ηγεμονία του. Αν το ήξερε, θα διαπραγματευόταν σαφώς διαφορετικά.
Μέσα σε 24 ώρες από τη μάχη, ο φον Μελάς είχε υπογράψει τη Συνθήκη της Αλεσάντρια που ξερίζωνε τους Αψβούργους από τη βορειοδυτική Ιταλία. Οι Αυστριακοί είχαν μετρήσει απώλειες 6.500 νεκρών και τραυματιών και άλλους 8.000 αιχμαλώτους. Όσο για τον Βοναπάρτη, είχε χάσει 4.700 στρατιώτες (νεκροί και τραυματίες)…
Τελευταία χρόνια
Ο θρίαμβος του Βοναπάρτη στη βόρεια Ιταλία ήταν τελικά αυτός που ενδυνάμωσε τη θέση του ως αυτοκράτορα της Γαλλίας. Ήταν η πρώτη φορά που ανέπνεε με ανακούφιση εδώ και καιρό. Οι Αυστριακοί έχασαν μετά στις μάχες με τους Γάλλους στη Βαυαρία και βλέποντας τον εχθρό να κοντοζυγώνει στη Βιέννη, υποχρεώθηκαν τον Φεβρουάριο του 1801 σε νέα συνθήκη ειρήνης. Οι Άγγλοι πολέμησαν για έναν ακόμα χρόνο, υπογράφοντας το 1802 τη Συνθήκη της Αμιένης που θα έδινε οριστικό τέλος στους πολέμους του Δεύτερου Συνασπισμού.
Ο Μελάς, ρεαλιστής καθώς ήταν και στρατιωτικός παλαιάς κοπής, αναγνώρισε από την πρώτη στιγμή πως η αυστριακή αντίσταση στη βόρεια Ιταλία ήταν μάταιη. Ο μεγαλοφυής γάλλος στρατηλάτης θα κέρδιζε τον ευρωπαϊκό συνασπισμό, προέβλεψε ο Μελάς, γι’ αυτό και επέστρεψε στην αυστριακή επικράτεια.
Ο αυτοκράτορας δεν χρέωσε την ήττα στον γηραλέο στρατάρχη του. Τον έστειλε, αντιθέτως, στη Βοημία ως διοικητή των εκεί αυστριακών δυνάμεων, μέχρι να αποσυρθεί από την ενεργό δράση το 1803.
Από τη Βοημία δεν θα ξανάφευγε ωστόσο, αφήνοντας εκεί την τελευταία του πνοή στις 31 Μαΐου 1806 ως ένας από τους κορυφαίους στρατηγούς της εποχής του…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια που δεν συνάδουν με το περιεχόμενο της ανάρτησης, όπως και σχόλια υβριστικά προς τους αρθρογράφους, προσβλητικά σχόλια προς άλλους αναγνώστες σχολιαστές και λεκτικές επιθέσεις προς το ιστολόγιο θα διαγράφονται.