Αυτόχθονες Έλληνες: Μικρά Ασία : Άσπενδος Παμφυλίας

Αποτέλεσμα εικόνας για aspendos ancient city

Κατά την Αρχαιότητα η Άσπενδος ήταν μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Παμφυλίας. Έχει ταυτιστεί με τα ερείπια ενός οικισμού στο Belkis της νοτιοανατολικής Τουρκίας, σε απόσταση περίπου 50 χλμ. ανατολικά της Αττάλειας, κοντά στον ποταμό Ευρυμέδοντα. Ο ποταμός αυτός ήταν πλωτός και εξυπηρετούσε τις εμπορικές συναλλαγές και τις μεταφορές. Η πόλη βρισκόταν σε στρατηγική θέση. Γειτνίαζε με τους ορεινούς όγκους στο ανατολικό τμήμα της παμφυλικής πεδιάδας, που της εξασφάλιζαν προστασία από επίδοξους εισβολείς. Ο ποταμός αποτελούσε ένα φυσικό σύνορο που πρόσφερε πρόσθετη ασφάλεια. Επιπλέον βρισκόταν πάνω στον κύριο οδικό άξονα μέσω του οποίου γίνονταν όλες οι χερσαίες μεταφορές από το ανατολικό τμήμα της Παμφυλίας στο δυτικό.

Κατά την Αρχαιότητα και κυρίως στην Αυτοκρατορική περίοδο η Άσπενδος ήταν η πρωτοπόρος δύναμη στο θαλάσσιο εμπόριο στην περιοχή της Παμφυλίας. Για το λόγο αυτό πρωταγωνίστησε σε όλα τα σημαντικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Παμφυλία. Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν οι Χιττίτες, οι οποίοι ίδρυσαν τον οικιστικό πυρήνα της πόλης που αργότερα θα αποτελούσε την αρχαία Άσπενδο. Η χιττιτική παρουσία επιβεβαιώνεται από την πρώιμη νομισματοκοπία της πόλης,2 η οποία διασώζει την αρχαία ονομασία της ως «ΕΣΤFΕΔΙΙΥΣ». Η ονομασία αυτή μάλιστα επιβιώνει στα νομίσματα μέχρι τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Αποτέλεσμα εικόνας για aspendos COINS

Αργυρός στατήρας της Ασπένδου όπου αναγράφεται η αρχαία ονομασία της : «ΕΣΤFΕΔΙΙΥΣ

Η παράδοση από την άλλη συνδέει την ίδρυση της πόλης με τους Μυκηναίους. Μετά τη λήξη του Τρωικού πολέμου μια ομάδα Αχαιών υπό την ηγεσία των Μόψου, Κάλχαντος και Αμφιλόχου, αντί να επιστρέψουν στις κοιτίδες τους, αναζήτησαν νέες πατρίδες στην Ασία. Έφθασαν μέχρι την Παμφυλία, όπου ίδρυσαν τις πόλεις Ολβία, Μάγυδο, Πέργη, Άσπενδο, Σύλλιον και Σίδη. Μάλιστα η πληροφορία των πηγών πως η Άσπενδος ιδρύθηκε από Αργείους επιβεβαιώνεται και από τις επιγραφές που βρέθηκαν στην πόλη.Οι επιγραφές που βρέθηκαν είναι γραμμένες σε παμφυλική διάλεκτο και πιστοποιούν στενή σχέση με την αρκαδική της ηπειρωτικής Ελλάδας. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι τα υπάρχοντα επιγραφικά στοιχεία συνδέουν τις δύο διαφορετικές παραδόσεις σχετικά με την ίδρυση της Ασπένδου.
Τον 8ο και 7ο αι. π.Χ., τέλος, ένα νέο κύμα Ελλήνων αποίκων έφθασε στην πόλη, όπου εγκαταστάθηκε ειρηνικά. Τον 6ο αι. π.Χ. η Παμφυλία βρέθηκε για σύντομο χρονικό διάστημα υπό τον έλεγχο του βασιλιά της ΛυδίαςΚροίσου (560-547/546 π.Χ.). Το 547/546 π.Χ. οι Πέρσες απέσπασαν την πόλη και την ενσωμάτωσαν στην Περσική Αυτοκρατορία. Ο περσικός έλεγχος ήταν αρκετά χαλαρός, γεγονός που πιστοποιείται και από τη νομισματοκοπία της Ασπένδου, που ξεκινά αυτήν ακριβώς την περίοδο. Οι νέοι κυρίαρχοι αρκούνταν στην είσπραξη εισφοράς και στο διορισμό των αρχών της πόλης, χωρίς να επεμβαίνουν άμεσα στα εσωτερικά της ζητήματα.
Ύστερα από τις μάχες στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές τα παράλια της Μικράς Ασίας πέρασαν στον αθηναϊκό έλεγχο, ενώ η Λυκία, η Παμφυλία και η Κιλικία παρέμειναν υπό την κατοχή των Περσών. Το 470/469 ή το 462 π.Χ., ενώ οι Πέρσες συγκέντρωναν στρατεύματα κοντά στην Άσπενδο, κατέπλευσε στην περιοχή ο Κίμων. Στη μάχη του Ευρυμέδοντα που ακολούθησε,ο Αθηναίος στρατηγός νίκησε τους Πέρσες, απελευθερώνοντας μια τεράστια περιοχή που εκτεινόταν από την Ιωνία ως την Παμφυλία.

Τμήμα της σκηνής του θεάτρου της Ασπένδου

Οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν είχαν ως αποτέλεσμα την ένταξη της Ασπένδου στη Δηλιακή συμμαχία.Σύντομα όμως, το 411 π.Χ., πέρασε ξανά στους Πέρσες και αποτέλεσε ναυτική βάση για το σατράπη Τισσαφέρνη. Το 389 π.Χ. οι Αθηναίοι απέστειλαν το στρατηγό Θρασύβουλο στην περιοχή, σε μια προσπάθεια να επανεδραιώσουν τα συμφέροντά τους και να ανακτήσουν το χαμένο τους γόητρο. Οι Ασπενδείς προσπάθησαν να αποφύγουν την ένοπλη σύγκρουση παρέχοντάς του χρηματικά ανταλλάγματα. Η απρονοησία όμως των στρατιωτών του να λεηλατήσουν τα χωράφια γύρω από την πόλη απέβη μοιραία για το Θρασύβουλο, αφού οι κάτοικοι τον δολοφόνησαν για αντίποινα. Τελικά, η Ανταλκίδειος ειρήνη (386 π.Χ.) παγίωσε την περσική κυριαρχία στη Μικρά Ασία και φυσικά στην Άσπενδο. Η αυτόνομη νομισματοκοπία της πόλης –όπως και της γειτονικής της Σίδης– υποδηλώνει ότι απολάμβανε αρκετή ελευθερία και στη δεύτερη αυτή φάση της περσικής κυριαρχίας.
Παρ’ όλ’ αυτά, το 365 π.X. η Άσπενδος έλαβε μέρος στην Επανάσταση των σατραπών εναντίον των Περσών μαζί με τις υπόλοιπες παμφυλικές πόλεις. Η εξέγερση αυτή κατεστάλη και η πόλη παρέμεινε υπό περσικό έλεγχο μέχρι την άφιξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η αναλυτική περιγραφή του ιστορικού Αρριανού φωτίζει όχι μόνο αυτά τα γεγονότα, αλλά και τη γενικότερη κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή κατά τον 4ο αι. π.Χ. Μετά την κατάκτηση της Λυκίας ο Μακεδόνας βασιλιάς δέχθηκε απεσταλμένους από την Άσπενδο, οι οποίοι τον διαβεβαίωσαν ότι η πόλη τους δε θα προέβαλλε αντίσταση, αρκεί να μην εγκαθιστούσε εκεί μακεδονική φρουρά. Ο Αλέξανδρος έκανε δεκτό το αίτημά τους, υποχρεώνοντας την πόλη να τον εφοδιάζει με τα περίφημα άλογά της –τα οποία διέθετε μέχρι τότε στους Πέρσες– και να του καταβάλλει ετήσια εισφορά 50 ταλάντων. Ενώ όμως είχε επικεντρώσει τις προσπάθειές του στην πολιορκία της Σίδης και του Συλλίου, πληροφορήθηκε ότι οι Ασπενδείς είχαν αθετήσει τη συμφωνία, είχαν συγκεντρώσει τα περιουσιακά τους στοιχεία στην ακρόπολη και οχυρωμένοι στα τείχη τους ανέμεναν πιθανή επίθεση. Ο Μέγας Αλέξανδρος αντέδρασε άμεσα εγκαταλείποντας την πολιορκία του Συλλίου, κατέλαβε την Άσπενδο και έγινε κύριος της ακρόπολης. Οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν αυτή τη φορά σε βαριές εισφορές προς το νικητή. Εξαναγκάστηκαν να καταβάλλουν 100 τάλαντα χρυσού ετησίως και 4.000 άλογα, να δεχθούν κυβερνήτη που θα υπεδείκνυαν οι Μακεδόνες, καθώς και μακεδονική φρουρά στην πόλη τους.

Το εντυπωσιακό θέατρο της Ασπένδου από ψηλά

Στα χρόνια των Διαδόχων η Παμφυλία αποτέλεσε για ένα διάστημα το μήλο της έριδος μεταξύ Σελευκιδών και Πτολεμαίων. Τον 3ο αι. π.Χ. παγιώθηκε η κυριαρχία των Σελευκιδών, ενώ γύρω στο 220 π.Χ. η πόλη ενεπλάκη στη διαμάχη μεταξύ του Αντιόχου Γ' (242-187 π.Χ.), κατόχου του σελευκιδικού θρόνου, και του σφετεριστή του θρόνου Αχαιού. Το 218 π.Χ. η Σέλγη επιτέθηκε εναντίον της Πεδνηλισσού και οι πολιορκούμενοι ζήτησαν βοήθεια από τις γειτονικές Άσπενδο και Έτεννα. Οι κάτοικοι της πόλης πρόσφεραν στο Γαρσύηρη, διοικητή του Αχαιού, 4.000 άνδρες.
Μερικά χρόνια αργότερα οι Ασπενδείς συμμετείχαν στη μάχη της Μαγνησίας, (190 π.Χ.) στο πλευρό του Αντιόχου Γ' και εναντίον των Ρωμαίων. Κατά τη ληστρική προέλαση του Ρωμαίου υπάτου Μανλίου Βούλσωνα, που ακολούθησε, η Άσπενδος αναγκάστηκε να του παραδώσει το ποσό των 50 ταλάντων με την αιτιολογία ότι θα εξαγόραζε με τον τρόπο αυτό τη φιλία της νικήτριας Ρώμης. Μετά την ειρήνη της Απάμειας (188 π.Χ.) η πόλη βρέθηκε υπό το χαλαρό διοικητικό έλεγχο του Περγάμου. Το 133 π.Χ. η κληροδότηση του βασιλείου στη Ρώμη είχε ως συνέπεια την ενσωμάτωση της Ασπένδου στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μετά το 102 π.Χ. η Παμφυλία εντάχθηκε στη νεοσύστατη επαρχία Κιλικίας. Στις αρχές του 1ου αι. π.Χ. η περιοχή βρέθηκε στο στόχαστρο των πειρατών της Κιλικίας, γεγονός που θορύβησε τη Ρώμη και προκάλεσε την αντίδρασή της. Οι πειρατές τελικά ηττήθηκαν, αλλά η Άσπενδος λεηλατήθηκε το 79 π.Χ. από τον κοιαίστoρα της Κιλικίας Βέρρη. Οι πηγές περιγράφουν με γλαφυρό τρόπο τις καταστροφές που προκάλεσε ο Ρωμαίος αξιωματούχος, ο οποίος εκτός των άλλων απέσπασε όλα τα αγάλματα από τις πλατείες και τους ναούς μπροστά στα μάτια των ανήμπορων να αντιδράσουν κατοίκων. α γεγονότα διασώζει αναλυτικά ο Κικέρων στην περιγραφή της προσαγωγής του Βέρρη σε δίκη το 70 π.Χ. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο Βέρρης δεν άφησε όρθιο ούτε ένα άγαλμα στην πόλη. Δε δίσταζε μάλιστα να τα αφαιρεί από τους ναούς και τις πλατείες μπροστά στα μάτια των οργισμένων κατοίκων. Το ωραιότερο από αυτά, τον περιβόητο Αρπιστή, το μετέφερε στο ίδιο του το σπίτι.

Τμήμα του ρωμαϊκού υδραγωγείου της Ασπένδου

Μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα το 44 π.Χ. η Παμφυλία πέρασε για σύντομο διάστημα στην επαρχία Ασίας, ενώ το 36 π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος την παραχώρησε στο βασίλειο της Γαλατίας. Μετά το θάνατο του βασιλιά της Γαλατίας Αμύντα το 25 π.Χ. η Παμφυλία ενώθηκε με τη Λυκαονία, αποτελώντας ξεχωριστή επαρχία. Το 43 μ.Χ. ο Κλαύδιος δημιούργησε την επαρχία Λυκίας-Παμφυλίας. Τελικά, επί Μάρκου Αυρηλίου (161-180 μ.Χ.) η Παμφυλία έγινε συγκλητική επαρχία για λόγους που εξυπηρετούσαν τη ρωμαϊκή διοίκηση. Οι διοικητικές αυτές αλλαγές δε φαίνεται να διατάραξαν ουσιαστικά τη ζωή στην Άσπενδο. Η πόλη είχε μεγάλη αυτονομία ως προς τη διαχείριση των εσωτερικών της ζητημάτων, ενώ η εξωτερική της πολιτική συμπορευόταν, όπως ήταν φυσικό, με τα συμφέροντα της Ρώμης. Η Αυτοκρατορική περίοδος ήταν εποχή ακμής για την Άσπενδο. Οι ειρηνικές συνθήκες και η συσσώρευση πλούτου από το εμπόριο είχαν ως αποτέλεσμα τον εξωραϊσμό της με λαμπρά δημόσια οικοδομήματα. Στα χρόνια αυτά ήταν και ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη.
Κατά την Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο ξεκίνησε η παρακμή προς όφελος της γειτονικής Πέργης. Τον 5ο αιώνα μ.Χ. η Άσπενδος μετονομάστηκε για μικρό χρονικό διάστημα Πριμούπολις.

Πολιτειακή οργάνωση – οικονομική και θρησκευτική ζωή

Tα υπάρχοντα στοιχεία σχετικά με την πολιτειακή οργάνωση της αρχαίας Ασπένδου είναι αποσπασματικά. Είναι δυνατόν να ανασυντεθεί σαφέστερη εικόνα για τον 4ο αι. π.Χ., αφού οι αναφορές των αρχαίων πηγών στα γεγονότα σχετικά με το Μέγα Αλέξανδρο είναι αρκετά λεπτομερείς. Έτσι, θεωρείται αρκετά πιθανό η πόλη –τουλάχιστον κατά την περίοδο αυτή– να είχε δημοκρατικό πολίτευμα. Μάλιστα η εισφορά που πλήρωνε στους Πέρσες καθοριζόταν από τις εκάστοτε αρχές της πόλης.

Τα ερείπια ρωμαϊκής βασιλικής.

Η Άσπενδος ήταν ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα στην περιοχή της Παμφυλίας. Η εύφορη παμφυλική πεδιάδα ήταν ιδανική για καλλιέργειες. Ανάμεσα στα προϊόντα που εξάγονταν ήταν οι ελιές και το κρασί, ενώ γύρω από την πόλη υπήρχαν μεγάλες εκτάσεις με οπωροφόρα δέντρα. Μεγάλη πηγή εσόδων αποτελούσε το αλάτι, που προερχόταν από μια γειτονική λίμνη, ενώ αρκετά ανεπτυγμένη ήταν επίσης η κτηνοτροφία. Η οικονομική ευρωστία της Ασπένδου αντανακλάται και στη νομισματοκοπία της. Άλλωστε η Άσπενδος και η Σέλγη ήταν οι μοναδικές πόλεις της Παμφυλίας που έκοβαν αργυρό νόμισμα ήδη από τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Η νομισματοκοπία της πόλης συνεχίστηκε χωρίς διακοπή μέχρι την Ύστερη Αρχαιότητα.

Οι υπάρχουσες πληροφορίες σχετικά με τη θρησκευτική ζωή στην Άσπενδο προέρχονται κυρίως από νομίσματα και επιγραφές. Ιδιαίτερα διαδεδομένη ήταν η λατρεία της Αφροδίτης Καστνιήτιδος, καθώς και της Αρτέμιδος, η οποία πιθανότατα λατρευόταν σε ξεχωριστό ναό από τον 4ο αι. π.Χ. Εξίσου πρώιμη ήταν και η λατρεία της Αθηνάς, η οποία επιβίωσε μέχρι τους Αυτοκρατορικούς χρόνους. Κατά την Ύστερη Αρχαιότητα λατρεύονταν πολυάριθμες ελληνικές θεότητες,ο Σάραπις, καθώς και ο θεοποιημένος ποταμός Ευρυμέδων.Πιο συγκεκριμένα, στην Αυτοκρατορική περίοδο λατρεύονταν οι Ζευς, Ήρα, Διόνυσος, Ήφαιστος, Τύχη, Ηρακλής, Εκάτη, Νέμεσις και Αφροδίτη. Τέλος, στην πόλη τελούνταν και αυτοκρατορική λατρεία.

Σχεδιάγραμμα της πόλεως της Ασπένδου

Οικιστική οργάνωση της αρχαίας πόλης
Η αρχαία Άσπενδος ήταν χτισμένη σε δύο γειτονικούς λόφους, που σχηματίζουν φυσικά άνδηρα στην κορυφή. Παρά το μικρό της ύψος, η θέση αυτή είναι φύσει οχυρή, αφού οι πλαγιές του λόφου υψώνονται κατακόρυφα, καθιστώντας την πρόσβαση αρκετά δύσκολη. Ο σημερινός επισκέπτης εντυπωσιάζεται από μια γέφυρα της Σελτζουκικής περιόδου στον ποταμό Ευρυμέδοντα, η οποία σώζεται σε εξαιρετική κατάσταση. Αυτή αντικατέστησε μια ρωμαϊκή του 2ου αι. μ.Χ., που επέτρεπε τη διέλευση των πλοίων στο σημείο αυτό του πλωτού ποταμού.
Στα δεξιά του σύγχρονου δρόμου σώζονται ένα συγκρότημα θερμών και το γυμνάσιο της πόλης. Από εκεί φθάνει κανείς στα ανατολικά, στο μικρό λόφο όπου υπήρχε το θέατρο, έργο του αρχιτέκτονα Ζήνωνος. Πρόκειται για το καλύτερα διατηρημένο Ελληνορωμαϊκό θέατρο του αρχαίου κόσμου. Η άριστη διατήρησή του οφείλεται στο γεγονός ότι συνέχισε να είναι σε χρήση και σε μεταγενέστερες περιόδους. Στα ΒΑ του θεάτρου διακρίνονται τα ερείπια του σταδίου.

Tα ερείπια του σταδίου της Ασπένδου

Το νεκροταφείο της Ασπένδου εκτεινόταν βόρεια και ανατολικά του σταδίου. Η τυπολογία των ταφικών μνημείων είναι αρκετά πλούσια. Υπάρχουν τάφοι λαξευμένοι σε βράχο, χτιστά ταφικά μνημεία, σαρκοφάγοι και θαλαμωτοί τάφοι με σαρκοφάγους. Εδώ βρέθηκαν περίτεχνες ταφικές στήλες που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αττάλειας.
Στο σημείο μεταξύ του θεάτρου και του μεγάλου λόφου ανοίγονταν οι δύο κεντρικές είσοδοι από τις οποίες ξεκινούσαν οι δρόμοι που οδηγούσαν στον κυρίως οικισμό, που ήταν χτισμένος στο μεγάλο λόφο. Τα ερείπια είναι εντυπωσιακά και ανήκουν στην πλεινότητά τους σε οικοδομήματα της Ρωμαϊκής περιόδου. Κοντά στη νότια πύλη υπήρχε μια αψίδα, μέσω της οποίας γινόταν η πρόσβαση στην Αγορά της πόλης, όπου βρίσκονταν όλα τα σημαντικά δημόσια οικοδομήματα. Ο χώρος οριοθετούνταν από μια τρίκλιτη ρωμαϊκή βασιλική στα ανατολικά, ένα διώροφο νυμφαίο και το βουλευτήριο στα βόρεια και ένα συγκρότημα με εμπορικά καταστήματα στα δυτικά.
Αποτέλεσμα εικόνας για aspendos acropolis

Αποτέλεσμα εικόνας για aspendos acropolis

Το Νυμφαίο της Ασπένδου

Αυτόχθονες Έλληνες

Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου 2017

Μικρά Ασία : Άσπενδος Παμφυλίας

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου