Το μυστήριο της Ομηρικής Ιθάκης : Η σύγκριση της Ομηρικής (προϊστορικής) τοπογραφίας με την τοπογραφία των ιστορικών χρόνων στην λεκάνη της Μεσογείου, ταυτίσεις και διαφορές

 

 Η μεγάλη έρευνα των Hettie Putman Cramer και Μάκη Μεταξά για την ομηρική Ιθάκη.

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas.
Αφιερωμένο στην μνήμη του αείμνηστου και αγαπημένου μας φίλου και συνεργάτη Γεράσιμου Αρσένη                      

Πρόλογος

Σε μια προηγούμενη ανάρτησή μας που έφερε τον τίτλο: ναιετάω δ' Ἰθάκην εὐδείελον (κατοικώ στην ξέφαντη Ιθάκη) όπως και με το αντίστοιχο κείμενο στην Αγγλική γλώσσα με τίτλο: Searching for the exact location of "clearly-seen" Ithaca, the capital of Odysseus’ Mycenaean island kingdom in Western Greece. επιχειρήσαμε να προσδιορίσουμε την ακριβή γεωγραφική θέση της Ομηρικής (Μυκηναϊκής) Ιθάκης της εποχής του Οδυσσέα.

Στα εύλογα και λογικά ερωτήματα «που, πως, πότε και γιατί» που κατά κόρον ακούγονται όταν διατυπώνεται η συγκεκριμένη θέση, ότι δηλαδή η Ομηρική (Μυκηναϊκή) Ιθάκη είναι η Κεφαλληνία και όχι το σημερινό νησί της Ιθάκης, κρίναμε σκόπιμο ότι πριν επιχειρηθεί η απάντησή τους καλό θα ήταν να δώσουμε στον αναγνώστη την πλήρη εικόνα της Ομηρικής (Μυκηναϊκής) τοπογραφίας ούτως ώστε να μπορέσει ο ίδιος να επαληθεύσει ή όχι τις σχετικές πληροφορίες και να εξάγει με την δική του λογική τα όποια συμπεράσματα.

Πριν επιχειρήσουμε λοιπόν να δώσουμε σταδιακά μέσα από αυτήν, αλλά και μέσα από τις επόμενες αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν, απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, είναι αναγκαίο να γνωρίσουμε τα όρια του κόσμου του Ομήρου και να αποκτήσουμε μια σχετική γνώση σύγκρισης της Ομηρικής τοπογραφίας με την τοπογραφία των ιστορικών χρόνων στην γνωστή λεκάνη της Μεσογείου, για να γίνουν έτσι κατανοητές οι όποιες τυχόν διαφορές ή ταυτίσεις.

Συγκρίνοντας την Ομηρική (προϊστορική) τοπογραφία  στον χώρο του Αιγαίου & στον χώρο του Ιονίου με την σημερινή πραγματικότητα, 

ταυτίσεις και διαφορές.

Ο κόσμος του Ομήρου

Ο κόσμος του Ομήρου είθισται να χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: 

• στον υπαρκτό (πραγματικό) όταν καταγράφει γνωστές περιοχές και τόπους της εποχής του Χαλκού στην ανατολική και κεντρική λεκάνη της Μεσογείου 
• και στον φανταστικό όταν περιγράφει τα ταξίδια του Οδυσσέα στην λεγόμενη "σκοτεινή δύση" που οι περισσότεροι συμπεριλαμβάνουν την δυτική λεκάνη της Μεσογείου και πέραν αυτής. 

Ο υπαρκτός κόσμος του Ομήρου επίσης χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: 

• στον σχετικά γνωστό κόσμο του Ομήρου που καταλαμβάνει όλη την ανατολική Μεσόγειο μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου 
• και στον σχετικά άγνωστο κόσμο του Ομήρου που κυρίως έχει να κάνει με τις θάλασσες του Ιονίου λόγω της εσφαλμένης, η ελλιπούς γνώσης που είχε σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη ο Όμηρος για την θέση των νησιών δυτικά της Πελοποννήσου και Αιτωλοακαρνανίας.

Τα κείμενα που καταγράφεται ο κόσμος του Ομήρου κυρίως είναι τα διασωθέντα Έπη της Οδύσσειας και της Ιλιάδας και δευτερευόντως όσοι Ομηρικοί ύμνοι αποδίδονται στον Όμηρο.

Ο κόσμος του Ομήρου

Σήμερα χάριν του έργου της αρχαιολογικής κοινότητας και των συνοδών επιστημών ξέρουμε ότι τα Ομηρικά Έπη, αλλά κυρίως ο περίφημος «νηών κατάλογος» (Ιλ Β.στ. 494-759 ) που περιγράφουν:

• Ονόματα περιοχών
• Ονόματα πόλεων 
• Ονόματα  νησιών
• Ονόματα βουνών, ποταμών, ακρωτηρίων, λιμνών, σπηλαίων κτλ.
• Ονόματα βασιλείων, βασιλέων, αξιωματούχων και απλών πολιτών.
• Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα πόλεων περιοχών και τόπων.

είναι κατά βάση μια αληθής καταγραφή και περιγραφή της ύστερης εποχής του Χαλκού.  

Η επιστήμη της αρχαιολογίας έχει πλέον τις αποδείξεις ότι τα μυκηναϊκά βασίλεια που περιγράφονται στα Ομηρικά Έπη δεν ήταν μύθος, ήταν μια πραγματικότητα. 

Μέχρι στις ημέρες μας:

• Έχει ταυτιστεί περίπου το 80% των θέσεων που καταγράφονται στον «κατάλογο των πλοίων» 

• Υπάρχουν αρκετές σημαντικές θέσεις που δεν έχουν ακόμη ταυτιστεί με αδιαμφισβήτητο τρόπο.  

• Σε αρκετές από αυτές  φαίνεται πως τα ονόματά τους  έχουν αλλάξει θέση στα ιστορικά χρόνια.

• Το διοικητικό κέντρο (το Άστυ)  του βασιλείου του Οδυσσέα παραμένει ακόμη αταύτιστο, όπως και η θέση των ανακτόρων του Μενελάου στην Λακεδαίμονα. 

• 200 χρόνια εντατικών ανασκαφών στο νησί της Ιθάκης δεν προσέφεραν αδιαμφισβήτητες μαρτυρίες για την ύπαρξη εκεί ενός μυκηναϊκού κέντρου. Αντίθετα στο μόνο νησί που βρέθηκαν εγκαταστάσεις της μυκηναϊκής περιόδου και μάλιστα σε μεγάλη κλίμακα [1] είναι στο σημερινό νησί της Κεφαλληνίας.

               Χάρτης της Μυκηναϊκής Ελλάδος               

Χάρτης της Ομηρικής Ελλάδας. Με πράσινο πλαίσιο απεικονίζονται οι Αχαιοί και με πορτοκαλί οι Τρώες και οι σύμμαχοι.

Στην παρούσα φάση θα επιχειρήσουμε να συγκρίνουμε την Ομηρική (προϊστορική) τοπογραφία  στον χώρο του Αιγαίου & στον χώρο του Ιονίου με την σημερινή πραγματικότητα αναζητώντας τις πιθανές ταυτίσεις ή διαφορές.

Όμηρος και Αιγαίο

Τα Ομηρικά έπη είναι γεγονός ότι μας δίνουν ένα τεράστιο πλήθος πληροφοριών που έχουν σχέση με την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου και ιδιαιτέρως για τον χώρο του Αιγαίου πελάγους, όπου εκεί καταγράφονται πέραν των άλλων πλήθος από αναφορές που αφορούν νησιά, βουνά, ποταμούς, ακρωτήρια, πόλεις και τόπους.

Ταξιδεύοντας με τον Όμηρο στις θάλασσες και τα πελάγη της ανατολικής Μεσογείου γνωρίσαμε τον Ικάριο Πόντο (Β 145) τον Θρηϊκιο Πόντο (Ψ 230) τον Μέλαν Πόντο (Ω 79) τον Ελλήσποντο (Η 86, Ω 545, Β 845, Ι 360) και γενικά τον Άπειρον Πόντο δηλαδή το Αιγαίο Πέλαγος και γενικά όλη την Μεσόγειο ( Α 350).

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερος κόπος για να αντιληφθεί ακόμη και ο πλέον άσχετος ότι από την σχετική καταγραφή και την αντιπαραβολή όλων των δεδομένων η Ομηρική γεωγραφία - τοπογραφία συμβαδίζει και επαληθεύεται με μια εντυπωσιακή πιστότητα και αντιστοιχία στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, όπως μας είναι γνωστή από τα πρώιμα ιστορικά χρόνια, χωρίς απολύτως κανένα σφάλμα.

Ξεκινώντας από την Σαμοθράκη την Ίμβρο και την Τένεδο και περνώντας ένα προς ένα από όλα τα νησιά του Αιγαίου και φτάνοντας μέχρι την Ρόδο, την Κύπρο, το νησί Φάρος της Αιγύπτου, την Κρήτη και τα Κύθηρα θα διαπιστώσουμε  ότι: όλα τα νησιά φέρουν  ακριβώς τα ίδια ονόματα  και βρίσκονται στην ίδια σειρά ριζωμένα έτσι ακριβώς όπως καταγράφονται στα Ομηρικά Έπη, σε απόλυτη αρμονία και θέση, με την θέση που σήμερα τα εντοπίζουμε στους χάρτες των ιστορικών χρόνων.

• Η  Ίμβρος η παιπαλόεσσα (Ν 33,Ξ 281, Ω 753, Ω 78 )
• Η Σάμος η θρηϊκίη (Σαμοθράκη), η παιπαλόεσσα και υλήεσσα (Ω 78,  Ω 753)
• Η Λήμνος η άμιχθαλόεσσα και ευκτιμένη  (Ω 753, Α  593, θ 301, Ξ  281)
• Η Τένεδος (Α 38, Λ 625, γ  159, Ν 33)
• Η Ψυρίη (Ψαρά) (γ  171)
• Η Λέσβος η ευκτιμένη (δ 342, Ω 544)
• Η Χίος η παιπαλόεσσα (γ  170)
• Οι Καλύνδαι νήσοι (Κάλυμνος) (Β 677)
• Η Κως η εύναιομένη και εύρύπυλος (Ξ 255, Β 677, Ο 28)
• Η Κάσος (Β 676)
• Η Κράπαθος (Κάρπαθος) (Β 676)
• Η Νίσυρος (Β 676)
• Η Σύμη (Β 671)
• Η Ρόδος (Β 654, Β 667)
• Τα Κύθηρα (Ο 432, ι 81)
• Η Αίγινα (Β 562)
• Η Σαλαμίς (Η  199)
• Η Εύβοια η ιερή (Β 535, η 321, γ  174)
• Η Σκύρος η αιπεία ( Τ 326, λ 509)
• Η Δήλος (ζ 162)
• Η Κρήτη η ευρεία, η περίρρυτος, η έκατόμπολις, η καλή και η πίειρα (τ 172, Β 649, ξ 199, π 61, τα 186)
• Η Κύπρος (δ 83)
• Η Φάρος (της Αιγύπτου) (δ 355)

Από τα όρη : 

• Ο Όλυμπος ( Ξ 225, λ 315, Ε 404, ζ 240, Β 30 κ.τ.λ.)
• Η Όσσα (Κίσσαβος) (λ 315)
• Το Πήλιον το «εινοσίφυλλον» (Β 757, Π 144, λ 315)
• Ο Τίταννος (Β 735)
• Ο Αθόως (Άθως) (Ξ 229) 
• Ο Παρνησός (Παρνασσός) (τ 432, τ 394)
• Ο Ερύμανθος (ζ 103)
• Η Κυλλήνη (Β 603, ω 1)
• Ο Ταύγετος (ζ 103)
• Η Πλάκος (Ζ 396, Ζ 425)
• Η Ίδη (Μ 19, Ψ  117, Ξ 293)
• Η Πράμνη Ικαρίας (Λ 639, κ 235) 
• Το Φθιρών (Όρος Καρίας) (Β 868)

Απο τα ακρωτήρια : 

• Ο Γεραιστός Ευβοίας (κάβο Μαντίλι) (γ 177) 
• Το Σούνιον «το ιερόν» (γ 278) 
• Η Μάλεια (Μαλέας) (ι 80, γ 287, δ 514)
• Ο Μίμας (Μικράς Ασίας) (γ 172) 
• Το Λέκτον (Ξ 284) 

Από τους  Ποταμούς : 

• Ο Αξιός (Φ 141, Β 489, Φ 157)
• Ο Πηνειός (Β 752) 
• Ο Ενιπεύς (λ 238)
• Ο Τιταρησσός (Σαραντάπορος) (Β 751) 
• Ο Σπερχειός (Π 174, Π 176, Ψ 142) 
• Ο Βοάγριος (Β 533) 
• Ο Κηφισσός (Μαυρονέρι) (Β 522)
• Ο Ασωπός (Δ 383) 
• Ο Ιάρδανος (ποταμός Κρήτης) (γ 292) 
• Ο Αίσηπος (ποταμός Φρυγίας) (Μ 21, Β 825) 
• Ο Κάρησος (ποταμός Μυσίας) (Μ 20) 
• Ο Γρήνικος ( Γράνικος ποταμός Τροίας) (Μ 21)
• Ο Ρήσος (ποταμός Τροίας) (Μ 20) 
• Ο Σατνιόεις (ποταμός Μυσίας) (Ξ 445, Φ 87, Ζ 34) 
• Ο Σαγγάριος (ποταμός Φρυγίας) (Γ 187, Π 719) 
• Ο Παρθένιος (ποταμός Παφλαγονίας και Βιθυνίας) (Β 854) 
• Ο Επτάπορος (ποταμός μικρός Μυσίας) (Μ 20) 
• Ο Ρόδιος (ποταμός Τροίας) (Μ 20)
• Ο Σκάμανδρος (ποταμός Τροίας (Υ 74, Ξ 434) 
• Ο Σιμόεις (ποταμός Τροίας) (Μ 22)
• Ο Σελλήεις (ποταμός Τροίας) (Μ 97, Β 839)
• Ο Μαίανδρος (ποταμός Καρίας) (Β 869)
• Ο Αχελώϊος (ποταμός Φρυγίας) (Ω 616)
• Ο Καϋστριος (ποταμός Λυδίας και Ιωνίας) (Β 461) 
• Ο Έρμος (ποταμός Λυδίας και Ιωνίας) (Υ 392) 
• Ο Ύλλος (ποταμός Ιωνίας) (Υ 392) 
• Ο Ξάνθος (ποταμός Λυκίας) (Β 877), ποταμός Τροίας (Ξ 434)
• Ο Αίγυπτος (Νείλος Αιγύπτου) (γ 300, δ 355) 

Αυτή είναι η εικόνα της μυκηναϊκής εποχής με τα ονόματα των νησιών, των ποταμών, των θαλασσών, των Ορέων και των ακρωτηρίων που μας μεταφέρει ο Όμηρος για την ανατολική Μεσόγειο  διαχωρίζοντας την από την δυτική Μεσόγειο με έναν κάθετο νοητό άξονα που περνάει από το ακρωτήριο Ταίναρο.

Το Ομηρικό νησολόγιο στο Ιόνιο και στο Αιγαίο πέλαγος 

• Αλήθεια τι άλλαξε από τότε μέχρι σήμερα ; 

Εάν μελετήσετε με προσοχή όλα τα σχετικά κείμενα εύκολα θα διαπιστώσετε ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει από εκείνη την εποχή στον χώρο του Αιγαίου που αφορά το Ομηρικό νησολόγιο και την ευρύτερη γεωγραφία της περιοχής. Εκείνα που φαίνεται να έχουν αλλάξει, στο μέτρο βέβαια που αυτό έχει συμβεί, είναι ο αβέβαιος εντοπισμός ή η μετακίνηση αρκετών πόλεων σε άλλες θέσεις όπως και οι ενδεχόμενες αλλαγές των ονομάτων τους τα οποία σκόπιμα δεν αναφέραμε. 

Συμπέρασμα :

Η προϊστορική – Ομηρική τοπογραφία και η ονομασία  όλων των νησιών στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου  ταυτίζεται απολύτως με την τοπογραφία και την ονομασία όλων των νησιών του Αιγαίου ξεκινώντας από την Σάμο την Θρακίη και φτάνοντας μέχρι και το νησί Φάρος της Αιγύπτου έτσι όπως την ξέρουμε από τα πρώιμα ιστορικά χρόνια μέχρι στις μέρες μας. Υπάρχει δηλαδή μια πλήρη ταύτιση της προϊστορικής (Ομηρικής)  και της  ιστορικής τοπογραφίας στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου. 

Και τώρα ήλθε η στιγμή να εγκαταλείψουμε τον γνωστό σε όλους μας κόσμο του Αιγαίου και παρακάμπτοντας το ακρωτήριο του Μαλέα και του Ταίναρου να οδηγηθούμε  στο Ιόνιο Πέλαγος, εκεί που λένε ότι ο Όμηρος ελάχιστα πράγματα γνωρίζει για την πραγματική γεωγραφική θέση των νησιών και ιδιαιτέρως της Ιθάκης του Οδυσσέα,  άνακτα των μεγάθυμων Κεφαλλήνων.

Thomas Kitchin, 1776, xάρτης Λευκάδος, Κεφαλληνίας, Ιθάκης και Ζακύνθου, από το βιβλίο του Richard Chandler: "Travels in Greece".

Όμηρος και Ιόνιο

Ταξιδεύοντας με τον Όμηρο στις θάλασσες της δυτικής Ελλάδος και έχοντας ως πλοηγούς τον Οδυσσέα, τον Νέστορα, τον Τηλέμαχο, τον Μέντη, τους Φαίακες, τους μνηστήρες και τους ιερείς του Απόλλωνος από την Κρήτη μας δίνεται η δυνατότητα να  γνωρίσουμε την γεωμορφολογία, την τοπογραφία και την γεωγραφία στα δυτικά της λεκάνης της Μεσογείου που όπως αναφέραμε την χωρίσαμε από την ανατολική λεκάνη με μια κάθετη νοητή γραμμή που περνά από το ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου.

Για μια ακόμη φορά ακρωτήρια, όρη, ποταμοί και κυρίως ονομασίες νησιών καθορίζουν την βάση της Ομηρικής γεωγραφίας στην δυτική πλευρά της λεκάνης της Μεσογείου.

Είναι εκείνη η περιοχή που λόγω της αδυναμίας μας να εντοπίσουμε πρωτίστως την θέση της Ομηρικής Ιθάκης, του Δουλιχίου, της Σάμου, της Αστερίδος και δευτερευόντως των άλλων νησιών, έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Όμηρος ως Ίωνας στην καταγωγή φαίνεται να γνωρίζει  ελάχιστα ή εσφαλμένα  την γεωμορφολογία της δυτικής νησιωτικής  Ελλάδος

Πάμε λοιπόν να γνωρίσουμε συνοπτικά, όπως και στην ανατολική Μεσόγειο, τα κυριότερα σημεία της Ομηρικής γεωγραφίας αποφεύγοντας να εντάξουμε σε αυτόν τον κατάλογο τον λεγόμενο μυθικό κόσμο του Ομήρου ο οποίος χρεώνεται στο μεγαλύτερό του μέρος στο χώρο της «σκοτεινής» δύσης.

(Για τις τοποθεσίες και κυρίως τα νησιά που μας αναφέρει ο Όμηρος δυτικά της Ιθάκης όπως είναι η Αιαίη, η Αιολίη, η Θρινακίη, η Συρίη, η Ορτυγίη, η Σχερία, η χώρα των Κυκλώπων, η χώρα των Λωτοφάγων, η χώρα των Λαιστρυγόνων, η Τηλέπυλος, οι Πλακτές Πέτρες, η Σκύλα και η Χάρυβδη, η Ωγυγίη, οι Σειρήνες κ.λπ. που αφορούν κυρίως τον λεγόμενο μυθικό κόσμο του Ομήρου στην παρούσα ανάρτηση δεν θα αναφερθούμε. Οι περιγραφές αυτές καταγράφουν όντως ένα ασαφές περιβάλλον που χάνεται στην αχλή των μύθων της προϊστορικής περιόδου με πολλές περιοχές και νησιά να φαίνεται ότι βρίσκονται ακόμη και έξω από τα γνωστά σύνορα της Μεσογείου προς τα «ευρέα νώτα θαλάσσης» (Οδ. δ 560)).

  
Από τα νησιά:

• Η Ιθάκη (Ιλ. Β 631, Οδ. ι 21, ν 344 κ.τλ.).
• Η Ζάκυνθος (Ιλ. Β 631, Οδ. ι 21, α 246, π 123, τ 131 κ.τλ.).
• Το Δουλίχιον (Ιλ. Β 625, Οδ. ι 21, ξ 344, π 394 κ.τ.λ.).
• Η Σάμη – Σάμος (Οδ. ι 21, π 249, υ 288, Ιλ. Β 631, Οδ. δ 671, δ 845 κ.τλ.).
• Η Αστερίς (Οδ. δ 844-847).
• Οι Εχινάδες νήσοι (Ιλ. Β 625).
• Οι Θοές νήσοι (Οξειές)(Οδ. ο 295).
• Η Τάφος (Οδ. α 417).
• Η Σικανίη (Σικελία)(Οδ. ω 307, υ 382, ω 211).

Από τις περιοχές:

• Η Ήλις (Οδ. γ 367, δ 635, ν 275, ο 298, φ 347, ω 431).
• Η Αιτωλία (Οδ. ξ 379).
• Η Θεσπρωτία (Οδ. ξ 315, 316, 335, π 65, 427, ρ 526, τ 271, 288, 292).
• Η ακτή Ηπείροιος  (Οδ. ω 375-378).
• Η Ήπειρος (Οδ. σ 84).
• Η χώρα των Πυλίων (Οδ. γ 31, 59, ο 216, 227).
• Η Λακεδαίμονα (Οδ. γ 326, δ 1, 313, 702, ε 20, ν 414, 440, ο 1, ρ 121, φ 13).
• Τα αντιπέραια (Ιλ.Β  635)
• Η υπονήιος Ιθάκη (Οδ.γ 81)
• Τα Κροκύλεια (Ιλ.Β 633)
• Η Αιγιλίψ (Ιλ.Β 633)

Από τα ακρωτήρια:

• Το Ταίναρο (Ιλ. Υ 412).
• Οι Φεές – Φεράς [Κατάκολο](Οδ. ο 297).
• Η πρώτη (νοτιότερη) ακτή Ιθάκης (Οδ.ο 33)

Από τους ποταμούς:

• Ο Αλφειός (Οδ. γ 489, ο 187).
• Ο Κελάδων (Ιλ. Η 133).
• Ο Σελλήεις (Ιλ. Β 659, 0 531).
• Ο Αχελώιος (Ιλ.Φ 194
• Ο Ιάρδανος (Οδ. γ 292).
• Ο Μινύειος (Οδ. λ 284).
• Η Χαλκίς (Οδ. ο 295).

Από τα Όρη:

• Το όρος Νήριτον της Ιθάκης (Ιλ.Β. 631, Οδ. ι21, ν. 344, Ύμνος προς Απόλλωνα Πύθιο στιχ.428)
• Ο Ερμαίος λόφος (Οδ.π. 471)

Οι αναφορές αυτές καταγράφουν συνοπτικά την μεγάλη εικόνα των κυριοτέρων ονοματισμένων περιοχών και τόπων που συναντούμε στα Ομηρικά έπη για την δυτική Ελλάδα και τα νησιά του Ιονίου.  

Εδώ όμως μας παρουσιάζεται μια εντελώς διαφορετική εικόνα.

Η Ομηρική τοπογραφία στην δυτική νησιωτική Ελλάδα και ιδιαιτέρως στα πελάγη του Ιονίου ενώ παρουσιάζει μια συμβατή εικόνα, σε σχέση με την εικόνα που ξέρουμε, για τις στεριανές ακτές της Πελοποννήσου (Ήλιδα) και της Στερεάς Ελλάδος (Αιτωλία), παραδόξως φαίνεται να διαφέρει ως προς τις ονομασίες και την θέση των νησιών έτσι όπως τα γνωρίζουμε από τα πρώιμα ιστορικά χρόνια στην δυτική νησιωτική Ελλάδα και ιδιαιτέρως για εκείνα τα νησιά που βρίσκονται δυτικά της Αιτωλοακαρνανίας και της βορειοδυτικής Πελοποννήσου στην έξοδο του Πατραϊκού κόλπου (Λευκάδα, Ιθάκη, Κεφαλληνία και Ζάκυνθος). 

Χάρτης του 18 (:) αιώνα που καταγράφει το βασίλειο του Οδυσσέα 

Σύμφωνα με την Ομηρική τοπογραφία  κατά την  εποχή των Τρωικών στο κεντρικό Ιόνιο  υπήρξαν τέσσερα μεγάλα νησιά στην επικράτεια του Οδυσσέα που έφεραν τα ονόματα:

Ιθάκη,  Ζάκυνθος,  Σάμος  &  Δουλίχιο [2]

Υπήρξε επίσης ένα μικρότερο νησί με το όνομα Αστερίς [3], τα ονομαζόμενα νησιά των Θοών [4] , καθώς επίσης και των Εχινάδων [5] νήσων    

Στα ιστορικά χρόνια βλέπουμε όμως ότι από τα τέσσερα ονόματα των μεγάλων νησιών διασώθηκαν  μόνο τα δύο ονόματα : 

το όνομα   Ιθάκη & το όνομα  Ζάκυνθος

Και ως δια μαγείας…. τρία !!! τουλάχιστον επώνυμα νησιά χάθηκαν από τον τοπωνυμικό χάρτη των ιστορικών  χρόνων, όπως:

• Το ποιήεν (χλοερό) και πολύπυρον (σιτοφόρο) Δουλίχιον

Το κραταιό νησί-βασίλειο του Δουλιχίου [7] που περιγράφεται από τον Όμηρο ως ένα νησί ποιήεν (πεδινό με χορτολιβαδικές εκτάσεις), πολύπυρον (με εύφορα σιτοφόρα χωράφια), ευρισκόμενο Ἤλιδος ἄντα (απέναντι από την σημερινή Ήλιδα), πυκνοκατοικημένο, το οποίο  έστειλε μάλιστα στην Τροία 40 πλοία με πεζοναύτες εκείνης της εποχής και 52 μνηστήρες για την διεκδίκηση του θρόνου της Ιθάκης!

• Η παιπαλόεσσα (ορεινή) Σάμος

Το νησί της παιπαλοέσσης (ορεινής)  Σάμης ή Σάμου [8] που αναφέρεται ως ένα από τα σημαντικά νησιά της επικράτειας του Οδυσσέα,  στο οποίο ο Οδυσσέας είχε παντρέψει την αδελφή του Κτιμένη με τον Ευρύλοχο. Από το νησί αυτό καταγόντουσαν εικοσιτέσσερις  μνηστήρες. 

• Η νήσος Αστερίς…με τους αμφίδυμους και ναύλοχους λιμένες 

και το μυστηριώδες ανεμόδαρτο νησί Αστερίς (η Αστερίδα) [9] με τους  αμφίδυμους και ναύλοχους λιμένες της που καιροφυλακτούσαν εκεί επί 28 ημέρες και νύχτες οι μνηστήρες του θρόνου της Ιθάκης για να σκοτώσουν τον Τηλέμαχο, τον γιο του Οδυσσέα, όταν θα επέστρεφε από την Πύλο.

Αντίστοιχα  κατά τα ιστορικά χρόνια βλέπουμε δύο νέα ονόματα νησιών :

Κεφαλληνία & Λευκάς (Λευκάδα)

να εμφανίζονται στον τοπωνυμικό χάρτη και να ονοματίζουν δύο από τα μεγαλύτερα νησιά του κεντρικού Ιονίου πελάγους.

Με το γεγονός ότι ύστερα από την γνωστή έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, που δεν έγινε βέβαια στον χώρο του Ιονίου αλλά στον χώρο του Αιγαίου πελάγους, κανένα γεωλογικό γεγονός τέτοιας μεγάλης κλίμακας που υποθετικά θα καταπόντιζε κάποια νησιά δεν έχει καταγραφεί από την επιστήμη της γεωλογίας στον χώρο της δυτικής Ελλάδος, εύλογα οι ειδικοί, αλλά και οι απλοί αναγνώστες διερωτώνται:  

Τι πραγματικά συνέβη στην δυτική νησιωτική Ελλάδα τόσο ανατρεπτικό όπου νησιά χάθηκαν εντελώς από τον τοπωνυμικό χάρτη και νέες ονομασίες νησιών εμφανίστηκαν στον χώρο του Ιονίου; 

Πολλά μπορεί να ειπωθούν και πολλά περισσότερα προφανώς θα ειπωθούν στα χρόνια που έρχονται για αυτήν την πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση η οποία αρχίζει να βρίσκει σταδιακά τις πρώτες πειστικές απαντήσεις. 

 

(Σημείωση: Οι συνεχιζόμενες αρχαιολογικές έρευνες και τα πορίσματά τους, οι φιλολογικές και γλωσσολογικές  έρευνες σε διάφορα πανεπιστήμια της Ελλάδος και της αλλοδαπής γύρω από αυτά τα θέματα, όπως επίσης στοχευμένες μελέτες όπως είναι η επιστημονική εργασία αλλά αδημοσίευτη ακόμη του αρχαιολόγου Οδυσσέα Μεταξά που τιτλοφορείται «η Βιογραφία της Οδύσσειας», οι μελέτες γύρω από την Ομηρική τοπογραφία του αείμνηστου Δρ. Βαγγέλη Πανταζή και ιδιαιτέρως το βιβλίο του «Η Ομηρική Ζάκυνθος, οι «ιερές» Εχίνες και το μυστήριο του χαμένου Δουλιχίου», καθώς επίσης οι θεματικές μελέτες του Δρ. της ιστορίας Πέτρου Πετράτου που έχουν σχέση με τον κόσμο του Ομήρου και μόλις πρόσφατα μια προκαταρκτική μελέτη του Δρ. Ανδρέα Βεργωτή που προσπαθεί να ερμηνεύσει τα συμβάντα στο μεταίχμιο των προϊστορικών και των ιστορικών χρόνων κινούνται τα τελευταία χρόνια προς αυτήν την κατεύθυνση εμπλουτίζοντας  τον αναγκαίο διάλογο με νέες προτάσεις και εξαιρετικό υλικό).

Η μοναδική (!) εξαίρεση για την επαλήθευση της Ομηρικής τοπογραφίας φαίνεται λοιπόν να καταγράφεται στα νησιά του κεντρικού Ιονίου όπου παραδόξως (;) σύμφωνα με τις Ομηρικές περιγραφές και την σημερινή πραγματικότητα μια συστάδα από νησιά αδυνατούν να επαληθεύσουν την Ομηρική τους ταυτότητα. 

Κάτι το πολύ περίεργο φαίνεται εκ των πραγμάτων να συμβαίνει στον χώρο του Ιονίου και ιδιαίτερα στην δυτική νησιωτική Ελλάδα ! 

Αναγκαστικά  λοιπόν προκύπτουν δυο ερωτήματα - θέσεις που πρέπει να μας προβληματίσουν:

• Ή ο Όμηρος είναι άσχετος με την γεωγραφία της δυτικής νησιωτικής Ελλάδος

• Ή η κρατούσα άποψη δεν έχει κατανοήσει - ερμηνεύσει σωστά την Ομηρική (προϊστορική) τοπογραφία στην δυτική νησιωτική Ελλάδα ξεκομμένη από τον χώρο και τον χρόνο της σύνταξης αυτών των κειμένων[10] που είθισται να χρεώνονται σε μια προσωπικότητα που ακόμη δεν έχουμε συμφωνήσει από την εποχή της αρχαιότητας,  ούτε πότε, ούτε που,  ούτε και από ποιους γεννήθηκε, πόσο μάλλον που και πότε πέθανε και προϊόντος του χρόνου όλο και ποιο πολύ αναρωτιόμαστε, εάν ήταν ένας, ή περισσότεροι οι συντάκτες αυτών των επών, ή πολύ περισσότερο, εάν ο ή οι συντάκτη(ες)ς των επών όπως τα ξέρουμε σήμερα, ήταν ο ή οι  μετέπειτα συμπιληστή(έ)ς τους. 

Θα μπορούσε κάποιος καλός γνώστης των περιγραφών που αφορούν την Ομηρική τοπογραφία στην δυτική Ελλάδα και ιδιαίτερα της Ομηρικής Ιθάκης εύλογα να διερωτηθεί: 

• Μα πόσο άσχετος θα μπορούσε να ήταν αυτός (για την οικονομία της συζήτησης θα τον λέμε Όμηρο) που αφιέρωσε για την Ιθάκη της εποχής του Οδυσσέα δεκαπέντε (καλά το διαβάζετε) δεκαπέντε επίθετα (δώδεκα επίθετα προσδιοριστικά–διακριτικά και τρία επίθετα κοσμητικά) και που μπορούσε μάλιστα να μας κουνάει και το δάκτυλο χαρακτηρίζοντάς μας ανόητους ! (νήπιους) εάν παρ'ελπίδα δεν θα ξέραμε που βρίσκεται αυτός ο τόπος;

Προς επίρρωση των λεχθέντων για διαβάστε με περισσότερη επιμέλεια το παρακάτω κείμενο που δεν το λέει κάποιος θνητός αλλά το λέει η θεά Αθηνά, η θεά της σοφίας και της γνώσης και διερωτηθείτε υπάρχει περίπτωση να μην ξέρει τι λέει μία θεά; και εάν όντως ξέρει (που προφανώς ξέρει) ......αλήθεια ποιο νησί στην πραγματικότητα μας περιγράφει; 

Ανόητος είσαι ξένε , είτε έχεις έρθει από τόπο αλαργινό, 

αφού με ρωτάς για τούτη τη χώρα,

δεν είναι τόσο ασήμαντη, την ξέρουνε πάρα πολλοί,

δηλαδή κι όσοι κατοικούν προς τα μέρη που βγαίνει ο ήλιος 

κι όσοι μένουν πίσω προς την δύση με την πολύ καταχνιά. 

Πραγματικά είναι ορεινή και δεν είναι κατάλληλη για άλογα,

δεν είναι ένα φτωχικό αλλά ένα μεγάλο νησί*

Γιατί σ’ αυτήν ευδοκιμεί άφθονο σιτάρι και κρασί.

Βρέχει συχνά [στην Ιθάκη] και υπάρχει πολύ υγρασία στα χωράφια

Είναι κατάλληλη για να βόσκουν γίδες και βόδια. Υπάρχουν σε αυτήν δάση 

με κάθε λογής δένδρα και τρέχουν αστείρευτες πηγές με ποτιστικά αυλάκια

Για αυτό ξένε το όνομα της Ιθάκης έχει φτάσει και μέχρι την Τροία, 

για την οποία λένε ότι βρίσκεται μακριά από την χώρα των Αχαιών.  (Οδ. ν 236-249)

"νήπιός εἰς, ὦ ξεῖν᾽, ἢ τηλόθεν εἰλήλουθας,

εἰ δὴ τήνδε τε γαῖαν ἀνείρεαι. οὐδέ τι λίην 

οὕτω νώνυμός ἐστιν· ἴσασι δέ μιν μάλα πολλοί,

ἠμὲν ὅσοι ναίουσι πρὸς ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε,  

ἠδ᾽ ὅσσοι μετόπισθε ποτὶ ζόφον ἠερόεντα.

ἦ τοι μὲν τρηχεῖα καὶ οὐχ ἱππήλατός ἐστιν,

ουδέ λίην λυπρή, αυτάρ δ’ ευρεία τέτυκται {οὐδὲ λίην λυπρή, ἀτὰρ οὐδ᾽ εὐρεῖα τέτυκτα}*.

ἐν μὲν γάρ οἱ σῖτος ἀθέσφατος, ἐν δέ τε οἶνος 

γίγνεται· αἰεὶ δ᾽ ὄμβρος ἔχει τεθαλυῖά τ᾽ ἐέρση·

αἰγίβοτος δ᾽ ἀγαθὴ καὶ βούβοτος· ἔστι μὲν ὕλη 

 παντοίη, ἐν δ᾽ ἀρδμοὶ ἐπηετανοὶ παρέασι.

τῷ τοι, ξεῖν᾽, Ἰθάκης γε καὶ ἐς Τροίην ὄνομ᾽ ἵκει,

τήν περ τηλοῦ φασὶν Ἀχαιΐδος ἔμμεναι αἴης."         (Οδ. ν 236-249)

(Υποβοηθητική σημείωση για μια προτεινόμενη άσκηση ορθολογισμού ειδικά για τους Επτανήσιους και δευτερευόντως για τους απανταχού λωτοφάγους: Ξεχάστε για λίγο το όνομα Ιθάκη και στην θέση της ονομασίας Ιθάκη βάλτε το όνομα  Κεφαλληνία και ξαναδιαβάστε το κείμενο  και αφού το διαβάσετε με προσοχή ακολούθως διερωτηθείτε: ποιο νησί είναι αυτό που ταιριάζει απολύτως με το συγκεκριμένο κείμενο; είναι το σημερινό νησί της άνυδρης  Ιθάκης; η είναι όντως το νησί της σημερινής  Κεφαλληνίας;)
  

Είναι επίσης πολύ σημαντικό να υποσημειωθεί ότι η Ομηρική Ιθάκη που είχε ως κορυφαίο σημείο αναγνώρισις εκείνο το αριπρεπές, δασωμένο και πανταχόθεν ορατό όρος Νήριτον, το καμάρι του Οδυσσέα και ξεχώριζε ως εκείνο το νησί με τις αστείρευτες πηγές τρεχούμενου νερού και τα απέραντα δάση, καταγράφεται στα Ομηρικά Έπη μακράν ως ο πρώτος σε αναφορές και επιθετικούς προσδιορισμούς τόπος σε όλο το σύνολο της Ομηρικής τοπογραφίας τόσο για το Αιγαίο όσο και για το Ιόνιο. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η πατρίδα του Οδυσσέα χαρακτηρίζεται από μια τέτοια πληθώρα γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων πολλά από τα οποία μας καταδεικνύουν ότι  καμία σχέση δεν μπορεί να έχει το νησί αυτό με την Ιθάκη των ιστορικών χρόνων.

Έτσι λοιπόν η Ομηρική Ιθάκη χαρακτηρίζεται ως:

• Αμφίαλος = περιτριγυρισμένη από θάλασσα έχουσα βαθιές θαλάσσιες εγκολπώσεις ένθεν και ένθεν
• Ευδείελος = η από μακρόθεν ορατή περιοχή, η περίβλεπτη [λόγω φυσικά της θέας του αριπρεπούς (εντυπωσιακού) όρους Νήριτον που καθιστούσε την τότε Ιθάκη ευδιάκριτη από μακριά] (β 167, ξ 344, ι21)
• Κραναή = πετρώδης (Γ 201, α 247, φ 346)
• Τρηχεία = ορεινή (ι 27, ν 242)
• Ευκτιμένη = καλοκτισμένη [ αυτό προφανώς έχει να κάνει με την δομημένη εικόνα του Άστεως ] ( χ 52 )
• Παιπαλόεσσα = με αλλεπάλληλες βουνοκορφές ( λ 480 )
• Αιγίβοτος = κατάλληλη για να βόσκουν Αίγες ( δ 606, ν 246)
• Βούβοτος = κατάλληλη για να βόσκουν βόδια ( ν 246 )
• Αγαθή = ωραία ,όμορφη ( ι 27, ο 507 )
• Κουροτρόφος = γεννήτρα παλικαριών ( ι 27 )
• Επήρατος = Πανέμορφη ( δ 606 )
• Ουκ ιππήλατος= δεν είναι κατάλληλη λόγω των ορεινών της όγκων για να κυκλοφορούν άμαξες με άλογα 
• Ουδ’ ευλείμων= δεν έχει απέραντες πεδινές εκτάσεις
• χθαμαλή πανυπερτάτη εἰν ἁλὶ κεῖται πρὸς ζόφον = η πλέον απόμακρη και [προ]εξέχουσα [των άλλων νήσων] στο πέλαγος κείται προς την δύση.
• Ευρεία*  [και όχι ουκ ευρεία] = Είναι ένα μεγάλο νησί .(Βλέπε σχετική υποσημείωση από την δημοσίευση Δρ. Βαγγέλη Πανταζή «Το μέγεθος της Ομηρικής Ιθάκης» Κεφαλληνιακά Χρονικά τόμος 8 ) 

Για να αντιληφθούμε την σημασία του πλήθους των επιθέτων που καταγράφονται στα Ομηρικά κείμενα τα οποία χαρακτηρίζουν και περιγράφουν το νησί της Ιθάκης δεν έχουμε παρά να δούμε ποιος άλλος τόπος έχει ενδεχομένως περιγραφεί αντίστοιχα όπως το νησί αυτό. Με έκπληξη θα διαπιστώσουμε οτι μακράν πίσω από την Ομηρική Ιθάκη στην δεύτερη θέση κατά σειρά επιθετικών προσδιορισμών βρίσκεται το μεγαλύτερο και πλουσιότερο νησί του Ελλαδικού χώρου η Κρήτη η οποία παρά το μέγεθός της, σε σχέση με το μέγεθος της Ιθάκης, κοσμείται με πέντε επιθετικούς προσδιορισμούς ως:  Κρήτη η ευρεία, η περίρρυτος, η έκατόμπολις, η καλή και η πίειρα (τ 172, Β 649, ξ 199, π 61, τ 186), για να ακολουθήσει αμέσως μετά όχι κάποιος άλλος γνωστός τόπος αλλά ένα άγνωστο μέχρι πρόσφατα νησί, το λεγόμενο νησί φάντασμα της Ομηρικής τοπογραφίας, το Ομηρικό Δουλίχιο με τρεις χαρακτηριστικούς επιθετικούς προσδιορισμούς ως: ποιήεν (πεδινό με χορτολιβαδικές εκτάσεις), πολύπυρον (με εύφορα σιτοφόρα χωράφια), Ἤλιδος ἄντα (απέναντι από την σημερινή Ήλιδα)

Συμπέρασμα :

• Όλα δείχνουν πως είναι εντελώς εξωπραγματικό ο συντάκτης των Ομηρικών επών (ο Όμηρος εν προκειμένω για την οικονομία της συζήτησης) ενώ έχει μια απόλυτη και αλάνθαστη γνώση για την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, αμέσως μόλις περάσει το ακρωτήριο Ταίναρο και αρχίζει να περιγράφει την δυτική νησιωτική Ελλάδα να μην έχει ιδέα τι περιγράφει και τι λέει.
• Όλα λοιπόν δείχνουν πως κάτι το εντελώς παράξενο φαίνεται να συμβαίνει με την Ομηρική τοπογραφία στην Δυτική νησιωτική Ελλάδα κατά την εποχή του Χαλκού που προφανώς δεν έχει να κάνει με την λεγόμενη "τυφλότητα" του Ομήρου.

Η μέχρι σήμερα αδυναμία μας για την ορθή ανάγνωση της τοπογραφίας του κόσμου του Ομήρου ενδέχεται στο τέλος να αποδειχθεί ότι ο μεγάλος βαθμός δυσκολίας ή αδυναμίας που έχουμε για να την κατανοήσουμε είναι γιατί πολύ απλά .... η τοπογραφία τους ήταν εντελώς πραγματική, όχι για την εποχή μας, (ιστορική περίοδος), αλλά ....για την εποχή τους, (προϊστορική περίοδος).

Η επικρατούσα άποψη που θέλει τα Ομηρικά Έπη να είναι προϊόν σύνθεσης των πρώιμων ιστορικών χρόνων που μεταφέρουν ξεθωριασμένες  αναμνήσεις από την λεγόμενη ηρωική εποχή των Ελλήνων όπως όλα δείχνουν πρόκειται να δοκιμαστεί σοβαρά η αξιοπιστία της στο προσεχές μέλλον.Ήδη σοβαρές επιστημονικές μελέτες επεξεργάζονται τα θέματα αυτά για την εξαγωγή των σωστών συμπερασμάτων.

(Σημείωση: Περισσότερα δεν μπορούμε να γράψουμε σε αυτήν την φάση διότι κινδυνεύουμε να αποκαλύψουμε άκαιρα αδημοσίευτο υλικό επιστημονικών εργασιών που δεν ανήκουν σε εμάς) 

Ενδεχομένως λοιπόν το πρόβλημα που τελικά πρέπει να λύσουμε είναι το δικό μας..... και όχι του Ομήρου.

Σε μια επόμενη ανάρτησή μας στο blog: Homeric Ithaca θα προσπαθήσουμε να σας φέρουμε όσο μπορούμε ποιο κοντά στην λεγόμενη εποχή του Οδυσσέα και με τα μάτια ενός ταξιδιώτη εκείνης της εποχής θα σας καλέσουμε να κάνουμε μαζί μια αναδρομή στον χρόνο και τον χώρο ακολουθώντας τα ίχνη των αρχέγονων μύθων που αναφέρονται για αυτήν ακριβώς την περιοχή, όπου σύμφωνα με τα Ομηρικά κείμενα γεννήθηκε μια από τις μεγαλύτερες μυθικές μορφές του πλανήτη μας, ο Οδυσσέας, ο αρχηγέτης των απανταχού ναυτιλλομένων, άναξ των μεγάθυμων Κεφαλλήνων και πορθητής της Τροίας.

Σε κάθε περίπτωση όμως καλό θα είναι να διαβάσετε τις ήδη δημοσιευμένες αναρτήσεις που έχουν αναρτηθεί στο προαναφερόμενο blog και έχουν σχέση με την αποκάλυψη της θέσης της Ομηρικής Ιθάκης και των άλλων τοποθεσιών που καταγράφονται στα Ομηρικά έπη. Περισσότερες πληροφορίες θα δημοσιοποιηθούν με την έκδοση της νέας μας μελέτης που θα κυκλοφορήσει "καιρού επιτρέποντος" στο προσεχές μέλλον.

................................................................................................................................................................

[1] Σπ. Ιακωβίδης, «Κεφαλληνία, Ιθάκη και Ζάκυνθος κατά την Μυκηναϊκή περίοδο» Πρακτικά ΣΤ` Πανιόνιου Συνεδρίου τομ.Α` σελ.85-103

Ιωάννης Μόσχος,   «Μυκηναϊκή κατοίκηση στην Κεφαλληνία. Πληθυσμιακοί πυρήνες, κατάλογος των θέσεων και συμπεράσματα» Ζ` Πανιόνιου Συνεδρίου ανακοίνωση Λευκάδα 2002

[2] (Οδ. ι 19-28)

[3]  (Οδ.δ 844-847)

[4]  (Οδ. ο 299)

[5]  (Ιλιάδα Β. 625-626)

[6] Το τοπωνύμιο Σάμος ή Σάμη και το τοπωνύμιο Δουλίχιο τα συναντάμε να λαθροεπιβιώνουν στα ιστορικά χρόνια η μεν Σάμη ως πόλη στα ανατολικά της Κεφαλληνίας, το δε Δουλίχιο  στο σημερινό νησάκι  Μάκρη στις Εχινάδες που βεβαίως καμία σχέση δεν έχει με το κραταιό νησί του Δουλιχίου.

[7]  (Ιλιάδα Β (στιχ 625-630)  (Οδ. ι 19-28) (Οδ.ξ 334-359 & Οδ.τ 291-292), (Οδ. π 245-253) (Οδ.α 245-248)                  

[8] (Οδ. ι 19-28) (Οδ. π 245-253),(Οδ.α 245-248) 

[9] (Οδ.δ 844-847)

[10] Την απάντηση πάνω σε αυτό το κορυφαίο ζήτημα και όχι μόνο επιχειρεί να δώσει όπως έχουμε προαναφέρει σε άλλες μας αναρτήσεις ο αρχαιολόγος Οδυσσέας Μεταξάς με την  αδημοσίευτη ακόμη μελέτη του που φέρει τον τίτλο «Η Βιογραφία της Οδύσσειας».

*Μέχρι πρόσφατα  σοβαρούς προβληματισμούς είχε προξενήσει ο επίδικος στίχος περί της  οὐδ᾽ εὐρεῖας Ιθάκης, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε μεγάλο μέρος από την επιχειρηματολογία των υποστηρικτών της σημερινής Ιθάκης ότι είναι και η ομηρική, επειδή η σημερινή Ιθάκη είναι μικρή, δηλαδή «οὐδ᾽εὐρεῖα», ενώ η Κεφαλληνία που είναι όντως « εὐρεῖα », δεν θα μπορούσε να είναι η Ομηρική. Επί αυτού του θέματος, ο Δρ. της ιστορίας Βαγγέλης Πανταζής σε ανακοίνωση του που δημοσιεύτηκε στα Κεφαλληνιακά Χρονικά (τόμος 8ος) το 1999 και με τίτλο «Το μέγεθος της Ομηρικής Ιθάκης» απέδειξε με αδιαμφισβήτητα στοιχεία ότι ο γνήσιος ομηρικός στίχος  αναφερόταν για  την  εὐρεῖα Ιθάκη και όχι για την οὐδ᾽ εὐρεῖα ή ούκ ευρεία  όπως τροποποιήθηκε σε διάφορες εκδοχές μεταγενέστερα για να ταιριάξει με την Ιθάκη των ιστορικών χρόνων. Σύμφωνα με τον συγγραφέα ο  διασωθείς πραγματικός στίχος  «ουδέ λίην λυπρή, αυτάρ δ’ ευρεία τέτυκται», εντοπίστηκε σε κείμενο του Τρύφωνα του Γραμματικού  (1ος π.Χ Αιώνας – 1ος μ.Χ ) που δημοσιεύτηκε στον τρίτο τόμο των Anecdota Graeca από τον J.Fr. Boisson στην σχολιασμένη έκδοση της Οδύσσειας (Homeri Odyssea)  από τον J. La Roche το έτος 1868. Η αποκάλυψη αυτή αποκαθιστά την πραγματική δομή όχι μόνον του στίχου (οδ.ν 243) αλλά και τον άκρως προβληματικό στίχο 118 στην ραψωδία ω της Οδύσσειας που και εκεί η λέξις ευρεία  όπως διεξοδικά  αναλύει ο Δρ. Βαγγέλης Πανταζής αφορά την Ιθάκη και όχι βεβαίως τον πόντο (Θάλασσα) που φαίνεται ότι αντικατέστησε το ουσιαστικό νήσος. Η επιβεβαίωση περί της ευρείας Ιθάκης έρχεται ακόμη και από ένα άλλο κείμενο, του Κολοφώνιου ποιητή Ερμησιάνακτος σε ελεγείο του  που συνέθεσε για την σχέση Όμηρου και Πηνελόπης το οποίο διασώθηκε  από τον σοφιστή Αθήναιο  (Δειπνοσοφειστές ΙΓ)  Αὐτὸς δ᾽ οὗτος ἀοιδός, ὃν ἐκ Διὸς αἶσα φυλάσσει - ἥδιστον πάντων δαίμονα μουσοπόλων -λεπτὴν ᾗς Ἰθάκην ἐνετείνατο θεῖος Ὅμηρος -ᾠδῇσιν πινυτῆς εἵνεκα Πηνελόπης, -ἣν-διὰ πολλὰ παθὼν ὀλίγην ἐσενάσσατο νῆσον, -πολλὸν ἀπ᾽ εὐρείης λειπόμενος πατρίδος· - ἔκλεε δ᾽ Ἰκαρίου τε γένος καὶ δῆμον Ἀμύκλου - καὶ Σπάρτην, ἰδίων ἁπτόμενος παθέων.  

ΠΗΓΗ : http://homericithaca.blogspot.com/2018/10/blog-post.html