Οι νέες στρατηγικές συμμαχίες στην ανατολική Μεσόγειο

Του πρέσβη M K Bhadrakumar

(διπλωμάτη καριέρας της Ινδίας).

Το Ισραήλ έχει πλέον καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο Tayyip Erdogan δεν ενδιαφέρεται να αποκαταστήσει τις στρατηγικές σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών. Σχέσεις που το Τελ Αβίβ χρειάζονταν για ιδεολογικούς, πολιτικούς, και οικονομικούς λόγους. Η Τουρκία, εκτός από τη μοναδική ισλαμική χώρα με την οποία είχε σχέσεις, ήταν και μια καλή αγορά για τα ισραηλινά προϊόντα. Η Κωνσταντινούπολη αποτελούσε έναν ευχάριστο και ασφαλή προορισμό για τους Ισραηλινούς τουρίστες.

Η σκληρή στάση όμως του Erdogan, από την εποχή της ισραηλινής επίθεσης στο στολίσκο της Γάζας, ανέτρεψε τα πάντα. Μεταξύ άλλων, η Άγκυρα ζητά τη δημόσια συγγνώμη των Ισραηλινών, κάτι που δεν πρόκειται να γίνει ποτέ. Ακόμη και η Ουάσιγκτον προσπάθησε να μεσολαβήσει, αλλά οι δυο χώρες εμμένουν σταθερά στην αδιάλλακτη στάση τους.

Η ρίζα του προβλήματος έχει να κάνει με την αλλαγή της περιφερειακής εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας, και τη προσπάθεια ανασύστασης της Οθωμανικής της παράδοσης σε ολόκληρη τη μουσουλμανική Μ. Ανατολή, που τη καθιστά αντίπαλο σε ζωτικά συμφέροντα του Ισραήλ. Έτσι, το Ισραήλ συνεχίζει τη πορεία του, αναγνωρίζοντας πως τίποτα πλέον δε θα αλλάξει, εκτός και αν αλλάξει το καθεστώς της Τουρκίας, και το ισλαμικό κυβερνών κόμμα φύγει από την εξουσία. Τώρα λοιπόν που το Ισραήλ ψάχνει για νέους συμμάχους στη περιοχή, δεν χρειάστηκε να ψάξει πολύ.

Η διήμερη επίσκεψη της υπουργού Εξωτερικών της Κύπρου Ερατώς Μαρκουλή στο Τελ Αβίβ, δεν ήταν απλά μια επίσκεψη ρουτίνας. Η Λευκωσία και η Αθήνα αντιλήφτηκαν τις αλλαγές που προέκυψαν, και παρά τη μέχρι τώρα αδιάφορη στάση τους απέναντι στο Ισραήλ, μάλλον αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν τα κοινά τους συμφέροντα. Για αυτό, σύντομα θα δούμε μάλλον μια αναδιάρθρωση των περιφερειακών δυνάμεων της ανατολικής Μεσογείου, με βασικό στόχο τον περιορισμό της όλο και πιο απαιτητικής Τουρκίας.

Το φόντο είναι η συμφωνία της Κύπρου με την αμερικανική πετρελαϊκή εταιρία Noble Energy για την αναζήτηση αερίου στη θαλάσσια περιοχή της ανατ. Μεσογείου, που συνορεύει με την πλούσια σε κοιτάσματα αερίου ισραηλινή ΑΟΖ.

Η Τουρκία παρενέβη, λέγοντας πως τα κοιτάσματα ανήκουν και στη Β. Κύπρο, την οποία κατέχει στρατιωτικά από το 1974, και πως η Λευκωσία δεν έχει το δικαίωμα εκμετάλλευσης πόρων που ανήκουν στους Τουρκοκύπριους. Πάντως, η Κύπρια υπουργός έτυχε θερμής υποδοχής στο Τελ Αβίβ, τόσο από τον πρωθυπουργό Benjamin Netanyahu όσο και από τον πρόεδρο της χώρας Shimon Peres. Στην ανακοίνωση που εξέδωσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, τονίζεται η αμοιβαιότητα των συμφερόντων των δυο χωρών, και η προοπτική συνεργασίας τους στον τομέα της ενέργειας, αφού και οι δύο χώρες «ευλογήθηκαν από τη παρουσία κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις θαλάσσιες ΑΟΖ τους». Αποφασίστηκε μάλιστα η επίσκεψη των δυο Ισραηλινών πολιτικών στη Λευκωσία, στο προσεχές διάστημα.

Οι Ισραηλινοί ελπίζουν στο ότι η Κύπρος, που είναι μέλος της ΕΕ, η οποία αποφασίζει συναινετικά, θα παίξει κρίσιμο ρόλο στον ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο, σε σχέση με το ακανθώδες ζήτημα του παλαιστινιακού κράτους. Από τη πλευρά της, η Τουρκία υποστηρίζει σταθερά τους Παλαιστίνιους.

Εν ολίγοις, το Ισραήλ έχει κάθε λόγο να στηρίξει τη Κύπρο απέναντι στη Τουρκία, και όχι μόνο για λόγους ενεργειακής φύσης. Το κόκκινο χαλί που στρώθηκε στο Τελ Αβίβ για την Κύπρια υπουργό, είναι μια απάντηση του Ισραήλ στις πρόσφατες απειλές του AhmetDavutoglu, ότι «η Άγκυρα θα αντιδράσει κατάλληλα», αν η Κύπρος προχωρήσει σε έρευνες για αέριο.

Η κα Μαρκουλή ανέφερε σε συνέντευξή της στην Jerusalem Post, ότι η Κύπρος θα προχωρήσει στις έρευνες, και πως έχει το διεθνές δίκαιο με το μέρος της. «Η Τουρκία θα πρέπει να αφουγκραστεί τα μηνύματα της διεθνούς κοινότητας…» είπε, αναφερόμενη σε υποστηρικτικές δηλώσεις της Ουάσιγκτον και της Μόσχας αναφορικά με το δικαίωμα της Λευκωσίας να ξεκινήσει τις έρευνες.

Στη συνέχεια, η κυπριακή ηγεσία συναντήθηκε και με στελέχη της Noble Energy, δηλώνοντας πως όλα βαίνουν βάσει προγράμματος. Η σιγουριά της Λευκωσίας πηγάζει από το γεγονός ότι διαθέτει τη στήριξη των ΗΠΑ, της Ελλάδας, αλλά και του Ισραήλ.
Εν τω μεταξύ, οι Ισραηλινοί ταράζουν τα τουρκικά νεύρα τελευταία, με την ανάδυση της κουρδικής επιθετικότητας. Οι μυστικές υπηρεσίες και οι επιχειρηματίες του Ισραήλ διατηρούν στενές σχέσεις με τους Κούρδους του Β. Ιράκ. Επίσης, το Ιράν υποστηρίζει κι αυτό, πως το Ισραήλ δημιουργεί προβλήματα για τη Τουρκία, εμπλεκόμενο στο κουρδικό ζήτημα. Όπως γράφει ο Ισραηλινός αναλυτής David Eshel: «Οι Κούρδοι θα πρέπει να εκμεταλλευτούν την αραβική άνοιξη και να επιδιώξουν ένα πολυαναμενόμενο Κουρδιστάν…είναι ευκαιρία να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους… και να δούμε επιτέλους ένα κουρδικό καλοκαίρι… Χωρίς τη κουρδική ανατολική Τουρκία, το τουρκικό κράτος κινδυνεύει με διάσπαση αν όχι και με κατάρρευση…».

Η κόντρα μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και των ενόπλων δυνάμεων, στερεί τη χώρα από τον επαγγελματισμό στη συλλογή πληροφοριών, ενώ το γενικό επιτελείο θεωρεί πως οποιαδήποτε στρατιωτική δράση στις κουρδικές περιοχές, θα ήταν «υψηλού κινδύνου». Όπως λέει ο Eshel, η κρίσιμη καμπή θα έλθει αν οι Κούρδοι της Τουρκίας ενωθούν με τους μαχητές Peshmerga του Ιράκ (πάνω από 100.000). Αυτή είναι, λέει, η μεγαλύτερη πρόκληση του Erdogan. «Με δεδομένες τις στενές μακρόχρονες σχέσεις του Ισραήλ με τους Peshmerga, το Ισραήλ μάλλον δείχνει στην Άγκυρα το πώς σκοπεύει να αντιδράσει…».

Το Ισραήλ εκτιμά ότι το κουρδικό πρόβλημα καθιστά την Άγκυρα ευάλωτη σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές πιέσεις, και αν το ενισχύσει θα εξασθενήσει τον Erdogan, γονατίζοντάς τον. Αυτό μπορεί να ακούγεται φιλόδοξο, αλλά τον τελευταίο μήνα έχουν σκοτωθεί πάνω από 40 Τούρκοι στρατιώτες σε μάχες με Κούρδους αντάρτες.

Η τουρκική κοινή γνώμη ανησυχεί για την εθνική ασφάλεια, και τον τρόπο χειρισμού του κουρδικού ζητήματος από πλευράς της κυβέρνησης. Σε μια κρίσιμη χρονική συγκυρία, που ο Erdogan προσπαθεί να διοικήσει με ένα γαλλικού στυλ προεδρικό αξίωμα και σύστημα κυβέρνησης, σε καμία περίπτωση δεν επιθυμεί να φανεί αναποτελεσματικός όσον αφορά στη κουρδική πρόκληση. Έχει ήδη ζητήσει στρατιωτική επέμβαση. Σύμφωνα όμως με την ανάλυση του Eshel, ο αδύναμος τουρκικός στρατός θα τα βρει σκούρα στα κουρδικά βουνά, και η τουρκική πολιτική ηγεσία θα βρεθεί σε βαθιά νερά. 

Asia Times