Η αξία της αριστείας

Να γίνεις σπουδαίος, να διαπρέψεις, να είσαι ο καλύτερος. Αυτή η ανταγωνιστική διάθεση ήταν η κινητήρια δύναμη της αρχαίας Ελλάδας σε όλους τους τομείς, αυτή είναι και στον σύγχρονο κόσμο, τουλάχιστον στις χώρες που έχουν να επιδείξουν σημαντικά επιτεύγματα. «Πάντα να αριστεύεις και να γίνεσαι καλύτερος απ’όλους» ήταν η πρώτη προτροπή προς τους νέους, από την εποχή του Ομήρου. Τίποτα δεν πρόσφερε μεγαλύτερη ικανοποίηση από την αριστεία!

Ποιος είναι ο άριστος

Άριστος ήταν ο Αχιλλέας. Αυτός ο οξύθυμος, κακομαθημένος βασιλιάς που δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του. Ήταν όμως ανίκητος στη μάχη! Ήταν η εγγύηση της επιτυχίας για αυτούς που τον είχαν στο πλευρό τους.

Άριστος ήταν ο Οδυσσέας, ο πολυμήχανος και πονηρός Ιθακιώτης, ο οποίος, χωρίς να υστερεί σε γενναιότητα, κέρδιζε τις περισσότερες μάχες με τα λόγια και τις ιδέες του.

Άριστος ήταν ο Θαλής από τη Μίλητο, ένας από τους «φυσικούς φιλοσόφους», τους γεννήτορες της φιλοσοφικής σκέψης. Αρίστευσε στο πνεύμα, γιατί κατάφερε να το χρησιμοποιήσει μ’ έναν τρόπο πρωτόγνωρο για την εποχή του: αντί να παραμείνει προσκολλημένος στην εικόνα που έδιναν οι μυθολογικές αφηγήσεις για τον κόσμο, έψαξε μέσα στον κόσμο να βρει τις απαντήσεις.

Άριστος ήταν ο Θεμιστοκλής, ο καπάτσος και εύστροφος στρατηγός, που ήξερε να πείθει και τους πιο στενοκέφαλους. Η δική του ξεχωριστή ευφυία έσωσε όλον τον πληθυσμό της Αθήνας, τότε που μπήκαν οι Πέρσες και ρήμαξαν τα πάντα.

Άριστος ήταν ο Περικλής, ο ψυχρός κι απόμακρος στρατηγός, που χωρίς ποτέ να χαϊδέψει τ’ αυτιά κανενός, οι Αθηναίοι τον ψήφιζαν για 14 χρόνια. Γιατί ήταν ο καλύτερος ομιλητής, ο καλύτερος στη διαχείριση κρίσεων και τόσο ψύχραιμος που τον αποκαλούσαν Ολύμπιο. Άριστος και στην αντοχή, γιατί παρά το σφυροκόπημα που δέχτηκε από την αντιπολίτευση, εκείνος έπραξε αυτό που θεωρούσε σωστό για την πόλη του. Και από τα δημιουργήματα αυτού του άριστου άνδρα, αντλούμε ακόμα ηθικό και υλικό όφελος.

Άριστος ήταν και ο Αλέξανδρος, ο τόσο ξεχωριστός που ονομάστηκε Μέγας. Άριστος στη δύναμη ψυχής, στην αποφασιστικότητα, στη στρατηγική σκέψη, στην επίτευξη στόχων. Σε αυτόν τον σκληρό πεισματάρη οφείλει η Ελλάδα τη δόξα που μέχρι σήμερα συνοδεύει το όνομά της.

Άριστοι, ο καθένας στον τομέα του, ήταν πολλοί ακόμα, που είχαν την τύχη να ζήσουν σε ένα περιβάλλον που ενθάρρυνε την αριστεία και την επιβράβευε με τιμές εν ζωή και υστεροφημία κατόπιν. Γλύπτες, ποιητές, ρήτορες, φιλόσοφοι, στρατιωτικοί, πολιτικοί, επιστήμονες, αθλητές, άφησαν πίσω τους μια ανεκτίμητη περιουσία – από την οποία ακόμα τρεφόμαστε – επειδή ήθελαν και μπορούσαν να γίνουν άριστοι στο είδος τους. Μπορούσε βέβαια ν’ αριστεύσει κάποιος και στο εμπόριο, αν ενδιαφερόταν μόνο για οφέλη υλικά. Αλλά, οπουδήποτε και αν δοκίμαζε την τύχη του, ήξερε πως υπάρχουν όρια, τα οποία δεν επιτρεπόταν να ξεπεράσει.

Μέτρον άριστον

Οι αρχαίοι λάτρευαν την ισονομία, αλλά δεν έβλεπαν με καλό μάτι την εξίσωση. Αυτός που είχε ένα ιδιαίτερο ταλέντο, όχι μόνο μπορούσε, αλλά και όφειλε να το αναπτύξει και να γίνει σπουδαίος, τιμώντας έτσι τον εαυτό του, την οικογένειά του και την πατρίδα του. Ωστόσο, δεν ήταν αφελείς. Γνώριζαν ότι η ανθρώπινη φιλοδοξία εύκολα οδηγεί στην υπερβολή και τίποτα δεν απεχθάνονταν περισσότερο από την έλλειψη μέτρου. Ο ανταγωνισμός είχε όρια, τα οποία όλοι γνώριζαν από την ημέρα που γεννήθηκαν.

Μπορούμε να τα συνοψίσουμε σε πέντε δελφικά παραγγέλματα:

ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ, τίποτα σε υπερβολή. Ο καθένας οφείλει να συγκρατεί τον εαυτό του μέσα στα όρια που έχει θέσει η κοινωνία που τον ανέθρεψε.

ΥΒΡΙΝ ΜΙΣΕΙ. Η υπέρβαση των ανθρώπινων μέτρων, η υπέρμετρη αλαζονεία δεν μένει ατιμώρητη. Εκείνος που θα πιστέψει πως, επειδή είναι σπουδαίος στον τομέα του, μπορεί να περνιέται για θεός, σύντομα θα χάσει το μυαλό του και θα οδηγηθεί σε παράκρουση. Τότε επεμβαίνει η Νέμεσις, η ύψιστη τιμωρία.

ΥΦΟΡΩ ΜΗΔΕΝΑ, να μην υποβλέπεις κανέναν, όσο ψηλά κι αν φτάσεις. Ο σπουδαίος άνθρωπος οφείλει να είναι ευγενικός και ευπροσήγορος με όλους. Έτσι προστατεύει τον εαυτό του από την αλαζονεία και ωφελεί όλους τους άλλους γύρω του.

ΠΡΑΤΤΕ ΔΙΚΑΙΑ. Να δίνεις στον καθένα αυτό που του αξίζει, έτσι όρισε τη δικαιοσύνη ο Αριστοτέλης. Ούτε να χαρίζεσαι σε αυτόν που δεν αξίζει ούτε να στερείς από αυτόν που δεν αξίζει. Όσο ψηλά κι αν φτάσεις, ποτέ δεν φτάνεις ψηλότερα από τη δικαιοσύνη.

ΠΛΟΥΤΕΙ ΔΙΚΑΙΩΣ. Ο πλούτος δεν ήταν δαιμονοποιημένος στην αρχαία Ελλάδα. Ο άδικος πλούτος ήταν. Μπορούσε κανείς να κυνηγήσει το κέρδος, αν ήθελε, αλλά έπρεπε να το κάνει νόμιμα και να συνεισφέρει το μερίδιο που του αναλογούσε στην πολιτεία.

Γιατί να αριστεύει κάποιος;

Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να κατανοήσει τη ζωή στην ολότητά της και να τη ζήσει όσο το δυνατόν πληρέστερα, είναι η επιδίωξη της αριστείας. Έτσι γεννήθηκε ο πολιτισμός, επειδή ο κάθε άνθρωπος θέλει να γίνεται ικανότερος, να ξεχωρίζει από τους άλλους, να κάνει πράγματα για τα οποία θα τον θαυμάζουν, να ωφελήσει τον εαυτό του και τον κόσμο. Έτσι εξελίχθηκε η σκέψη, η επιστήμη, η τεχνολογία. Κάποιοι άριστοι έκαναν το μεγάλο βήμα και έλυσαν προβλήματα που απασχολούσαν και τους μη άριστους.

Σ’ έναν κόσμο που ο λιγότερο ικανός έχει τις ίδιες απολαβές με τον άριστο, τι θα κινητοποιεί την επιθυμία να γίνει κάποιος καλύτερος; Και τι νόημα έχει να προσπαθεί κανείς να κατακτήσει μια κορυφή, αν φτάνοντας κατάκοπος εκεί πάνω έχουν ήδη φτάσει εκεί οι μέτριοι με ελικόπτερο;

Η επιθυμία να ξεχωρίσουμε, να γίνουμε καλύτεροι και να κάνουμε τη διαφορά, είναι εγγενής. Η επιβράβευση είναι το κίνητρο. Αν δεν υπάρχει το κίνητρο, τότε η επιθυμία είτε θα μαραζώσει κι ένα μεγάλο ταλέντο θα αδρανοποιηθεί είτε θα στραφεί στο περιθώριο της κοινωνίας, αναζητώντας χώρο να εξελιχθεί και να επιβραβευτεί. Αν τον βρει, τότε ο ταλαντούχος άνθρωπος θα στραφεί εναντίον της κοινωνίας την οποία κανονικά θα είχε ωφελήσει.

http://www.grethexis.com/el/the-value-of-excellence/