Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΗΤΑΝ ΚΑΤΟΧΟΣ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΓΝΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ.
Ο Ποσειδώνιος ανήκε στη μερίδα εκείνη των ελλήνων στοχαστών που έβλεπαν τη Ρώμη ως δύναμη σταθερότητας στην περιοχή, σε μια εποχή αρκετά ταραγμένη. Ο ίδιος χρειαζόταν επιπρόσθετα τη ρωμαϊκή εύνοια και τη χρηματοδότηση, τόσο για τις επιστημονικές του εργασίες όσο και τον μεγάλο κύκλο των ταξιδιών του. Κι έτσι φρόντισε, ως φρόνιμος νους που ήταν, να διατηρήσει αγαστές σχέσεις με την πολιτική ηγεσία της Ρώμης.
Αφού δίδαξε για μερικά χρόνια στη Ρόδο, ήταν πια ώρα για τα περιβόητα ταξίδια του στον γνωστό κόσμο της εποχής. Ερευνητής με οξύτατο πνεύμα καθώς ήταν, πίστευε πως μια περιήγηση σε άγνωστα εδάφη θα τον έφερνε σε επαφή με νέες ιδέες και γνώσεις.
https://youtu.be/Gp0aK4axXKY
Όταν επέστρεψε στη Ρόδο, από την οποία δεν θα έφευγε ποτέ ξανά, είδε τη φήμη του να προηγείται. Οι πραγματείες του του είχαν χαρίσει τον χαρακτηρισμό της αυθεντίας και τώρα ήταν γνωστός στα πέρατα του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Μας παραδίδεται μάλιστα πως τη φημισμένη σχολή του αναγκάστηκε να τη φτιάξει από το πλήθος των ελλήνων και ρωμαίων φοιτητών που αποβιβάζονταν μαζικά στη Ρόδο για να μαθητεύσουν δίπλα του!
https://youtu.be/8qf9unNDtsM?t=436
Η τεράστια φήμη που απέκτησε βασιζόταν τόσο στο φιλοσοφικό του έργο όσο και τις επιστημονικές συνεισφορές του, ιδιαίτερα όσες είχαν πρακτικές συνέπειες. Μέχρι το 80 π.Χ. ήταν ορόσημο στην ελληνιστική σκέψη και οι γεωγραφικές, μαθηματικές και αστρονομικές του γνώσεις είχαν γίνει κτήμα του ελληνορωμαϊκού κόσμου.
Ο Ποσειδώνιος έγινε κάτοχος όλης της ανθρώπινης γνώσης της εποχής του, ήταν ότι προσπάθησε να την εντάξει σε ένα συνεκτικό όλον θέλοντας να κατανοήσει τόσο την ανθρώπινη φύση όσο και τον ίδιο τον κόσμο. Παρέχοντας όχι μόνο μια ερμηνεία του σύμπαντος και του ανθρώπινου νου, αλλά και έναν πρακτικό οδηγό της ανθρώπινης ψυχολογίας.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Τα πολυσχιδή γραπτά του απλώθηκαν πάνω σε όλους τους βασικούς τομείς γνώσης των ελληνιστικών χρόνων. Ο Ποσειδώνιος έγραψε περί φυσικής, μετεωρολογίας, γεωγραφίας, αστρονομίας, αστρολογίας, κοσμογονίας, σεισμολογίας, γεωλογίας, ορυκτολογίας, βοτανικής και μαθηματικών. Κι αυτό ήταν απλώς το επιστημονικό του έργο.
ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
Σειρά είχαν μετά οι καθαυτό φιλοσοφικές πραγματείες του (η κορωνίδα της σκέψης του) περί λογικής, διαλεκτικής, ηθικής, μεταφυσικής, ανθρωπολογίας και ιστοριογραφίας. Έγραψε ακόμα και για τη μαντεία, αλλά και πονήματα στρατηγικής και εθνολογίας. Όλα του τα γραπτά ήταν εμβριθείς διερευνήσεις των εκάστοτε αντικειμένων τους, συμπυκνώνοντας τις πεποιθήσεις του καιρού του και κομίζοντας νέες γνώσεις.
Παρά το γεγονός ότι ήταν κατεξοχήν στωικός φιλόσοφος, δεν περιόρισε τη σκέψη του στα στενά όρια της πειθαρχίας που υπηρετούσε, αντλώντας εκλεκτικά στοιχεία από όποια πηγή θεωρούσε πως είχε κάπου δίκιο. Πλάτωνας και Αριστοτέλης ήταν αναγκαστικά τα φωτεινά άστρα της συλλογιστικής του και δεν δίστασε να υιοθετήσει αυτούσια την πλατωνική πεποίθηση περί ψυχής, έστω κι αν αυτό τον έκανε να αποκλίνει από το στωικό δόγμα.
Ακόμα και από τη μαντεία και την αστρολογία δανειζόταν στοιχεία για να υποστηρίξει τις πιο μεθοδολογικά παρακινδυνευμένες θέσεις του (όπως την περιβόητη θεωρία της κοσμικής συμπαθείας), καθώς ήταν σαφές πως δεν θα περιοριζόταν στα όρια που είχαν θέσει άλλοι για τη σκέψη του.
Παρά το γεγονός ότι κανένα έργο του δεν έχει σωθεί αυτούσιο, διασώζονται κάποια σπαράγματα (αποσπάσματα) του λόγου του αλλά και πλήθος αναφορών σε κατοπινούς γραφιάδες. Ο Κικέρωνας, για παράδειγμα, λάτρευε την ολοκληρωμένη σκέψη του Ποσειδώνιου, ενώ οι βασικές γραμμές του αστρονομικού του έργου σώθηκαν από τον Κλεομήδη τον Κοσμογράφο και τον Πτολεμαίο.
Ταγμένος φυσικός επιστήμονας καθώς ήταν, αναμετρήθηκε με τα περιβόητα προβλήματα του ελληνιστικού κόσμου, όπως η μέτρηση της ακτίνας και της περιφέρειας της Γης. Το 90 π.Χ. έκανε τη δική του εκτίμηση για το μέγεθος μιας σειράς ουράνιων σωμάτων (Ήλιος, Σελήνη και Γη). Στην περιφέρεια της Γης, η εκτίμησή του έφτασε πράγματι πολύ κοντά στο πραγματικό της μέγεθος, όπως εξάλλου και του Ερατοσθένη του Κυρηναίου.
Η αναθεωρημένη άποψη του Ποσειδώνιου περί της περιφέρειας της Γης (η οποία απομακρυνόταν μάλιστα ακόμα περισσότερο από το πραγματικό μέγεθός της) επικράτησε κατά τον Μεσαίωνα, όπως και η θεωρία του για την παλίρροια, τους σεισμούς και τα ηφαίστεια. Όσο για τη συνεισφορά του στα μαθηματικά, ιδιαίτερα η διασαφήνιση από μέρους του περίπλοκων ορισμών, έζησε επίσης μέχρι και τον ύστερο Μεσαίωνα, αφού ο Ποσειδώνιος διατύπωνε καθαρά και κατανοητά τις μαθηματικές του αποδείξεις.
Ο Ποσειδώνιος εφεύρε και ένα φορητό υπολογιστή των κινήσεων των ουράνιων σωμάτων. Είχε κατασκευάσει μια συσκευή, που όπως περιγράφεται ήταν παρόμοια με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ο οποίος πάτησε πιθανότατα πάνω στην αστρονομική γνώση του Ποσειδώνιου.
ΤΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΥ ΕΔΕΙΧΝΕ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΝΩΣΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΠΛΑΝΗΤΩΝ.
Όπως μας λέει ο Κικέρωνας, το «Πλανητάριο» του Ποσειδώνιου δεν έδειχνε μόνο τις κινήσεις του Ήλιου και της Σελήνης, αλλά και των πέντε γνωστών πλανητών της αρχαιότητας.
(Από: Βασικές Αρχές Γεωδαισίας, Βασικοί Υπολογισμοί,
Βασίλης Παγούνης, Αναπληρωτής Καθηγητής).
Η ΔΙΑΣΗΜΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΡΟΔΟ
Τα πολλά έργα και οι διαλέξεις του Ποσειδωνίου του χάρισαν μια αυθεντία και φήμη παντού στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, ενώ στη Ρόδο αναπτύχθηκε γύρω του μία σχολή. Ο εγγονός του Ιάσων, που ήταν γιος της κόρης του και του Μενεκράτους από τη Νύσα, συνέχισε τη σχολή του Ποσειδωνίου στη Ρόδο, καθώς αυτή ήταν ένα από τα γνωστότερα κέντρα μάθησης του Ελληνικού Μεσογειακού κόσμου. Παρότι λίγα πράγματα είναι γνωστά για την οργάνωση της σχολής του, είναι βέβαιο ότι ο Ποσειδώνιος είχε ένα σταθερό αριθμό Ελλήνων και Ρωμαίων φοιτητών. Άλλος σπουδαίος μαθητής του ήταν ο Αθηνόδωρος ο Σάνδωνος. Ο Ποσειδώνιος πέθανε στη Ρόδο περί το 51 π.Χ. ως ο πάνσοφος Έλληνας του καιρού του. Η σκέψη του επηρέασε τα μέγιστα τόσο την εποχή του όσο και τον Μεσαίωνα, όπως μαρτυρούν τα μεσαιωνικά συγγράμματα που αποτιμούν τη συνεισφορά του στη σκέψη και την επιστήμη.
Για τον Ποσειδώνιο η Φιλοσοφία ήταν η βασική τέχνη και όλες οι ξεχωριστές επιστήμες ήταν υποκείμενές της. Μόνο η Φιλοσοφία μπορούσε κατ' αυτόν να ερμηνεύσει το Σύμπαν. Το σύνολο των έργων του, από τα επιστημονικά ως τα ιστορικά, είναι και φιλοσοφικά.
Ο Ποσειδώνιος δεχόταν τη Στωική υποδιαίρεση της Φιλοσοφίας σε «Φυσική» (μαζί με τη Μεταφυσική και τη Θεολογία), «Λογική» (περιελάμβανε και τη Διαλεκτική) και «Ηθική» (Διογ.Λαερτ. Βίοι φιλοσόφων, βιβλίο 7). Αυτές οι τρεις κατηγορίες ήταν για τον Ποσειδώνιο αδιαχώριστα και αλληλοεξαρτώμενα μέρη μιας οργανικής ολότητας. Τις παρομοίαζε με ένα ζωντανό πλάσμα, του οποίου η Φυσική ήταν το κρέας και το αίμα, η Λογική τα οστά και οι τένοντες που συγκρατούν ενωμένο τον οργανισμό, και η Ηθική – το σημαντικότερο μέρος – την ψυχή. Το μεγάλο φιλοσοφικό όραμα του Ποσειδωνίου ήταν πως το ίδιο το Σύμπαν είχε μία παρόμοια εσωτερική διασύνδεση, μέσα από την κοσμική «συμπάθεια», σε όλες του τις εκφάνσεις, από την ανάπτυξη του φυσικού κόσμου ως την ιστορία της ανθρωπότητας.
Παρότι συνεπής Στωικός, ο Ποσειδώνιος ήταν εκλεκτικός. Ακολουθούσε όχι μόνο τους παλαιότερους Στωικούς, αλλά και τους Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Είναι πιθανό ότι είχε γράψει ένα σχόλιο πάνω στον «Τίμαιο» του Πλάτωνα. Ο Ποσειδώνιος υπήρξε ο πρώτος Στωικός που απέκλινε από το δόγμα ότι τα πάθη της ψυχής είναι λανθασμένες κρίσεις και υιοθέτησε την άποψη του Πλάτωνα για την ψυχή, δηλαδή ότι τα πάθη είναι σύμφυτα με την ανθρώπινη φύση. Ο Ποσειδώνιος δίδασκε ότι εκτός από τις λογικές λειτουργίες η ανθρώπινη ψυχή είχε και πάθη όπως ο θυμός, το πάθος για εξουσία, πλούτο, κλπ., αλλά και πόθους για έρωτα, τροφή, κλπ.. Η Ηθική ήταν το πρόβλημα του πώς να χειρισθούμε αυτά τα πάθη και να αποκαταστήσουμε τη λογική ως την κυρίαρχη λειτουργία.
Ο Ποσειδώνιος αντίθετα συμφωνούσε με το Στωικό δόγμα του Λόγου, που στη συνέχεια ενσωματώθηκε στο χριστιανικό δόγμα.
Ο ΚΡΑΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Ο Ποσειδώνιος υπεστήριζε τη θεωρία της κοσμικής (συμπαντικής) «συμπαθείας», της οργανικής διασυνδέσεως όλων των φαινομένων στο Σύμπαν, από τον ουρανό ως τη Γη, ως ένα μέρος ενός λογικού σχεδιασμού που ένωνε την ανθρωπότητα με όλα τα πράγματα στο Σύμπαν, ακόμα και όσα ήταν χρονικά και χωρικά απομακρυσμένα μεταξύ τους. Παρά το ότι ο δάσκαλός του Παναίτιος αμφισβητούσε τη μαντεία, ο Ποσειδώνιος χρησιμοποίησε τη θεωρία της κοσμικής συμπαθείας για να υποστηρίξει την πίστη του στη μαντεία (είτε την αστρολογική, είτε τα «προορατικά» όνειρα) ως ένα είδος επιστημονικής προβλέψεως (Κικέρων, De Divinatione, ΙΙ 42).
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
ΑΣΤΡΟΝΟΜΟΣ
Αποσπάσματα από το αστρονομικό έργο του Ποσειδωνίου σώζονται μέσα από την πραγματεία του Κλεομήδη «Κυκλική θεωρία μετεώρων», όπου το πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου βιβλίου φαίνεται ότι έχει στο μεγαλύτερο μέρος του αντιγραφεί από τον Ποσειδώνιο. Ο Ποσειδώνιος πίστευε ότι ο Ήλιος εξέπεμπε μια «ζωτική δύναμη» που διαπερνούσε το Σύμπαν, ενώ προσπάθησε να μετρήσει την απόσταση και τις διαστάσεις του. Περί το 90 π.Χ. ο Ποσειδώνιος εξετίμησε την αστρονομική μονάδα ως 9893 φορές την ακτίνα της Γης, που είναι περί το ήμισυ της πραγματικής της τιμής. Ωστόσο, για τη διάμετρο του Ηλίου βρήκε μία τιμή μεγαλύτερη και ακριβέστερη από αυτές που πρότειναν άλλοι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι, μεταξύ των οποίων και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.
O KATAΣΚΕΥΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ
Ο Ποσειδώνιος έκανε επίσης ένα υπολογισμό της διαμέτρου και της αποστάσεως της Σελήνης.
Γνωρίζουμε επίσης ότι είχε κατασκευάσει ένα φορητό υπολογιστή των κινήσεων των ουράνιων σωμάτων, παρόμοιο με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων όπως αυτός αποκαλύφθηκε μετά την πρόσφατη ανάλυση (2006-2008), και ίσως τον ίδιο τον μηχανισμό αυτό, που χρονολογείται στην ίδια περίπου περίοδο.
Σύμφωνα με τον Κικέρωνα (De Natura Deorum, ΙΙ 34), το φορητό «πλανητάριο» του Ποσειδωνίου έδειχνε τις ημερήσιες κινήσεις του Ηλίου, της Σελήνης και των 5 γνωστών τότε πλανητών.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΟΣ,
ΕΘΝΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΟΣ
Η φήμη του Ποσειδωνίου πέρα από τους στενά φιλοσοφικούς κύκλους είχε αρχίσει να απλώνεται τουλάχιστον από τη «δεκαετία του 80» (89-80 π.Χ.) με τη δημοσίευση του έργου του για τον ωκεανό και τις γύρω περιοχές, μια συνολική παρουσίαση των γεωγραφικών ζητημάτων σύμφωνα με την τρέχουσα επιστημονική γνώση, αλλά και ένα όχημα για την εκλαΐκευση των θεωριών του για τις εσωτερικές διασυνδέσεις του κόσμου, για το πώς όλες οι δυνάμεις αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους και αυτή η διασύνδεση ίσχυε και για την ανθρώπινη ζωή, τόσο στην προσωπική όσο και στην πολιτική σφαίρα. Σε αυτό το έργο ο Ποσειδώνιος ανέπτυσσε τη θεωρία του για την επίδραση του κλίματος στον χαρακτήρα ενός λαού και τη «γεωγραφία των φυλών». Αυτή η θεωρία δεν ήταν απλώς «βασική επιστήμη», αλλά είχε και πολιτικές προεκτάσεις: οι Ρωμαίοι αναγνώστες του πληροφορούνταν ότι η κλιματικώς κεντρική θέση της Ιταλίας ήταν ένα ουσιώδες συστατικό του πεπρωμένου της Ρώμης να κυριαρχήσει στην οικουμένη. Ωστόσο, ως Στωικός, ο Ποσειδώνιος δεν προέβαινε σε κάποια θεμελιώδη διάκριση ανάμεσα στους πολιτισμένους Ρωμαίους ως κυρίαρχους του κόσμου και στους λιγότερο πολιτισμένους λαούς.
ΠΩΣ ΜΕΤΡΗΣΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
Ο Ποσειδώνιος μέτρησε την περιφέρεια της Γης με βάση τη θέση του αστέρα Κανώπου.
Καθώς εξηγεί ο Κλεομήδης, ο Ποσειδώνιος παρατήρησε ότι ο Κάνωπος δεν ανέβαινε ποτέ πάνω από τον ορίζοντα στη Ρόδο, ενώ στην Αλεξάνδρεια τον είδε να ανεβαίνει μέχρι 7,5 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα ... (το τόξο που αντιπροσωπεύει τη διαφορά του γεωγραφικού πλάτους των δύο τόπων είναι στην πραγματικότητα ίσο με 5 μοίρες και 14΄). Ο Ποσειδώνιος εκτιμούσε ότι η Ρόδος απείχε 5000 στάδια και βρισκόταν ακριβώς βόρεια της Αλεξανδρείας, οπότε η διαφορά στο ύψος του αστέρα σήμαινε ότι αυτή η απόσταση ισούται με το 1/48 της περιφέρειας της Γης. Ο υπολογισμός του επομένως για την περιφέρεια της Γης έδωσε ως αποτέλεσμα 240.000 στάδια. Οι περισσότεροι ιστορικοί της Επιστήμης θεωρούν ότι το στάδιο που χρησιμοποιούσε ο Ποσειδώνιος ήταν ίσο με 161 m, οπότε η τιμή αυτή αντιστοιχεί σε 38.600 χιλιόμετρα, πολύ κοντά στην πραγματική τιμή της περιφέρειας που περνά από τους πόλους (40.074 χιλιόμετρα).
Ο Ποσειδώνιος ήταν ενήμερος για την παρόμοια μέθοδο που είχε εφαρμόσει ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος έναν αιώνα νωρίτερα, με τη μέτρηση του ύψους του Ηλίου σε διαφορετικά πλάτη, η οποία είχε δώσει αποτέλεσμα 250.000 στάδια. Και των δύο σοφών τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά ακριβή. Ωστόσο, ο Ποσειδώνιος αναθεώρησε αργότερα τον αρχικό του υπολογισμό παίρνοντας την απόσταση Ρόδου-Αλεξανδρείας ίση με 3750 στάδια, πράγμα που μείωσε την τιμή του για την περιφέρεια της Γης σε 180.000 στάδια. Ο Πτολεμαίος συζήτησε και προέκρινε αυτή την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου έναντι εκείνης του Ερατοσθένους στη «Γεωγραφία» του.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα οι μελετητές διαιρέθηκαν σε δύο «στρατόπεδα» ως προς την περιφέρεια της Γης: η μία πλευρά τους υπεστήριζε τον υπολογισμό του Ερατοσθένους, ενώ η άλλη την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου. Οι περισσότεροι πάντως τάσσονταν με τη δεύτερη πλευρά.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΓΝΩΡΙΖΕ ΟΤΙ Η ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΕΛΗΝΗ
Ο Ποσειδώνιος, όπως και ο Πυθέας πριν από αυτόν, πίστευε ότι η παλίρροια προκαλείται από τη Σελήνη. Ωστόσο, έκανε λάθος ως προς τη φυσική αιτία: Νομίζοντας ότι η Σελήνη ήταν ένα μίγμα αέρα και φωτιάς, απέδωσε την αιτία των παλιρροιών στη θερμότητα της Σελήνης, που ήταν αρκετή για να «φουσκώσει» τα νερά της Γης, αλλά όχι αρκετή ώστε να τα εξατμίσει.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΟΣ
Ο Ποσειδώνιος κατέγραψε παρατηρήσεις σεισμών και ηφαιστείων, συμπεριλαμβανομένων μαρτυριών για ηφαιστειακές εκρήξεις στα Αιόλια νησιά, στα βόρεια της Σικελίας.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΟΣ
Στα θέματα της Μετεωρολογίας ο Ποσειδώνιος ακολούθησε τον Αριστοτέλη. Υπεστήριξε θεωρίες για τις αιτίες της δημιουργίας των νεφών, της ομίχλης, του ανέμου, της βροχής, της πάχνης, του χαλαζιού, της αστραπής και του ουράνιου τόξου.
Εκτός από τα όσα έγραψε για τη Γεωμετρία, ο Ποσειδώνιος πιστώνεται με τη διατύπωση-δημιουργία μαθηματικών ορισμών, ή τουλάχιστον για την ξεκάθαρη διατύπωση απόψεων για όρους όπως π.χ. «θεώρημα» και «πρόβλημα».
Ο ΚΙΚΕΡΩΝ
Ο Κικέρων παρακολουθούσε σε ηλικία 20-30 ετών τις παραδόσεις του (77 π.Χ.) και στη συνέχεια αλληλογραφούσε μαζί του, ενώ στο έργο του De Finibus ακολουθεί πιστά την παρουσίαση από τον Ποσειδώνιο της ηθικής διδασκαλίας του Παναιτίου.
Ο Πτολεμαίος ήταν εντυπωσιασμένος από τη σοφία των μεθόδων του Ποσειδωνίου, που λάβαινε υπόψη του διορθώσεις για τη διάθλαση του φωτός κοντά στον ορίζοντα.
Ο Ποσειδώνιος ενίσχυσε τον Στωικισμό με τη σύγχρονη γνώση. Μετά τον δάσκαλό του Παναίτιο, διεδραμάτισε τον σημαντικότερο ρόλο, με τα γραπτά έργα του και τις προσωπικές του επαφές, στην εξάπλωση της Στωικής Φιλοσοφίας στον ρωμαϊκό κόσμο. Εκατό χρόνια αργότερα ο Σενέκας αναφερόταν στον Ποσειδώνιο ως έναν από εκείνους με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στη Φιλοσοφία.
Η επίδραση του Ποσειδωνίου πάνω στη φιλοσοφική σκέψη κράτησε μέχρι τον Μεσαίωνα, όπως φαίνεται από το λήμμα του στο «Λεξικό της Σούδας».
Ο κρατήρας Ποσειδώνιος στο βόρειο ημισφαίριο της Σελήνης πήρε το όνομά του από τον Ποσειδώνιο τον Ρόδιο.
ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΣΟΦΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΛΙΓΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΝ ΞΕΡΟΥΝ. ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΜΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΚΑΛΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΟΠΑΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΙΑΚΩΒ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΤΑ ΡΗΤΑ ΤΟΥ ΜΑΡΞ.
Ο Ποσειδώνιος ο Απαμεύς (ή Ρόδιος) ήταν πράγματι ο πιο σοφός άντρας του καιρού του, αν και ένας τέτοιος χαρακτηρισμός θα τον αδικούσε ενδεχομένως. Γιατί αυτός δεν ήταν απλώς ότι τα ήξερε όλα, αλλά παρήγε κιόλας νέα γνώση με το τσουβάλι, ασχολούμενος με τόσα πολλά που δεν είναι καν εύκολο να απαριθμηθούν. Με ενδιαφέροντα και ικανότητές που ξεπερνούσαν κατά πολύ τα στενά ακαδημαϊκά πλαίσια, ο ογκόλιθος της στωικής φιλοσοφίας και της ελληνικής επιστήμης ξεχάστηκε από την Ιστορία, κι αυτό γιατί δεν σώθηκε τίποτα από το έργο του, παρά μερικά σπαράγματα εδώ κι εκεί. Και η μετα-αριστοτελική φιλοσοφία είχε εξάλλου αγνοηθεί μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, συμβάλλοντας περαιτέρω στη λήθη του μεγάλου έλληνα πανεπιστήμονα που ήταν ταυτοχρόνως, πέρα από φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και γεωγράφος, ένας ακούραστος ταξιδευτής, ένας διαπρεπής εθνογράφος και ένας οξύτατος παρατηρητής του κοινωνικού γίγνεσθαι. Αλλά και μέγας πολιτικός φυσικά, καθώς η ανάμειξη στα κοινά ήταν στην εποχή του κάτι που όλοι οι μεγάλοι άντρες ήταν προορισμένοι να κάνουν.
Ο Ποσειδώνιος άντλησε δημιουργικά από την παλιότερη ελληνική σκέψη των προσωκρατικών, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, συνομίλησε με όλους τους συγχρόνους του (Παναίτιος, Αντίοχος Ασκαλωνίτης, Φιλόδημος κ.ά) και άσκησε μεγάλη επίδραση στους μεταγενέστερους, ως επιφανής θεωρητικός αλλά και εξίσου διαπρεπής επιστήμονας.
Ο Ποσειδώνιος ασχολήθηκε με τη φυσική φιλοσοφία, την αστρονομία, την αστρολογία, τη μετεωρολογία και τη γεωγραφία, αλλά και την ψυχολογία, τη θεολογία, την ηθική, την ιστορία και την εθνολογία. Απέκτησε φήμη ως ένα από τα πιο προικισμένα πνεύματα της ελληνιστικής περιόδου, αλλά και ως μανιώδης περιηγητής της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΧΑΘΗΚΕ. ΜΑΣ ΕΜΕΙΝΕ ΟΜΩΣ ΤΟ "ΕΡΓΟ" ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ.
Παρά το γεγονός όμως ότι ίδρυσε τη δική του σχολή στη Ρόδο και έγραψε μέχρι το τέλος της ζωής του, το έργο του έμελλε να χαθεί. Και πώς ξέρουμε τότε ποιος ήταν και κυρίως τι ήταν; Μα από τους τόσους συγγραφείς και χρονογράφους που τον αναφέρουν και τον χρησιμοποιούν ως πηγή, ασχέτως αν ήταν Έλληνες, Λατίνοι ή Άραβες. Ακόμα και ο περιβόητος Μηχανισμός των Αντικυθήρων συνδέεται με τον Ποσειδώνιο, καθώς το σπουδαίο τεχνολογικό επίτευγμα της ύστερης ελληνιστικής εποχής δεν ήταν παρά πρακτική εφαρμογή της αστρονομίας και των μαθηματικών του μεγάλου Ρόδιου.
Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης, Ερατοσθένης ο Κυρηναίος και Ποσειδώνιος ο Ρόδιος ήταν οι τρεις πολυμαθέστεροι Έλληνες της αρχαιότητας.
Ο στωικός Ποσειδώνιος έκανε πολλά ακόμα για την εξέλιξη του ελληνικού πνεύματος, παραμένοντας ο αποφασιστικός συνδετικός κρίκος μεταξύ της πλατωνικής Ακαδημίας, του αριστοτελικού Περιπάτου και των άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων, ως προνομιακός συνομιλητής της σκέψης του καιρού του.
Ακροβατώντας μεταξύ καθαρής φιλοσοφίας (γνωσιοθεωρία, μεταφυσική, λογική και ηθική) και φυσικής φιλοσοφίας (επιστήμες), προσπάθησε να ανταποκριθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα στις φιλοσοφικές και επιστημονικές προκλήσεις του τελευταίου αιώνα της ελληνιστικής εποχής. Οι αποσπασματικές πληροφορίες που έχουν φτάσει ως εμάς, τα σκόρπια παραθέματα και οι αναφορές αποκαλύπτουν την τεράστια επίδρασή του στους μεταγενέστερους στοχαστές.
Ο Ποσειδώνιος πέθανε στη Ρόδο περί το 51 π.Χ. ως ο πάνσοφος Έλληνας του καιρού του. Η σκέψη του επηρέασε τα μέγιστα τόσο την εποχή του όσο και τον Μεσαίωνα, όπως μαρτυρούν τα μεσαιωνικά συγγράμματα που αποτιμούν τη συνεισφορά του στη σκέψη και την επιστήμη. Σήμερα ελάχιστοι Έλληνες τον γνωρίζουν. 51 χρόνια μετά το θάνατο του Μεγάλου Έλληνα, μερικές δεκάδες χιλιόμετρα νοτιότερα της Απάμειας, γεννήθηκε ο ιουδαίος "σωτήρας των ψυχών" μας, ο οποίος με τα κηρύγματα και την σκοτεινή δαιμονολογία του κατέστρεψε, ό,τι με κόπους και μελέτες έχτισαν οι Έλληνες σαν τον Ποσειδώνιο.-
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Ο Ποσειδώνιος ο Ρόδιος,
(135 π.Χ. Απάμεια Ορόντου- 51 π.Χ. Ρόδος). Μαθηματικός, Φυσικός, Μηχανικός, Εφευρέτης, Φιλόσοφος, Ιστορικός, Συγγραφέας, Αστρονόμος, Σεισμολόγος, Μετεωρολόγος). Ο Έλληνας, που ήταν ο πιο πολυμαθής άνθρωπος του κόσμου. Ελάχιστοι Έλληνες τον γνωρίζουν. Ο Ποσειδώνιος ο Απαμεύς (ή Ρόδιος) γεννήθηκε το 135 π.Χ. στην Απάμεια της βόρειας Συρίας, μια ελληνική πόλη στις όχθες του ποταμού Ορόντη του βασιλείου των Σελευκιδών. Την Απάμεια είχε χτίσει μάλιστα ο ίδιος ο επίγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Σέλευκος Α’ ο Νικάτωρ, περί το 300 π.Χ., για να τιμήσει τη σύζυγό του Απάμα.
Η Απάμεια ήταν το στρατιωτικό κέντρο των Ελλήνων Σελευκιδών και εκεί πέρασε τα παιδικά του χρόνια ο Ποσειδώνιος, ο οποίος ήταν αρχικά γνωστός ως «Αθλητής». Ως γόνος ευκατάστατης ελληνικής οικογένειας της Απάμειας και έχοντας επιδείξει οξύνοια ήδη από την παιδική του ηλικία, θα σταλεί κάποια στιγμή στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΣΤΗΝ ΡΟΔΟ
ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ ΛΙΝΔΟΥ
Εκεί θα μαθητεύσει κοντά στον Παναίτιο τον
Ρόδιο, μεγάλο πνεύμα επίσης που ήταν και ο τελευταίος αδιαφιλονίκητος σχόλαρχος της
στωικής σχολής των Αθηνών. Με εισήγηση του ρόδιου δασκάλου του πιθανότατα, θα
βρεθεί κατά το 95 π.Χ. στη Ρόδο, όπου ανθούσαν οι επιστήμες και τα γράμματα.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣ ΣΤΗΝ ΡΩΜΗ
Ο Ποσειδώνιος θα γίνει πολίτης της Ρόδου και θα συμμετέχει ενεργά στον πολιτικό στίβο. Έφτασε μάλιστα μέχρι τα ύπατα αξιώματα ως ένας από τους πρυτάνεις της Ρόδου, την ίδια ώρα που λειτούργησε και ως πρεσβευτής της στη Ρώμη μεταξύ 87-86 π.Χ.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΣΤΗΝ ΡΟΔΟ
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣ ΣΤΗΝ ΡΩΜΗ
Ο Ποσειδώνιος θα γίνει πολίτης της Ρόδου και θα συμμετέχει ενεργά στον πολιτικό στίβο. Έφτασε μάλιστα μέχρι τα ύπατα αξιώματα ως ένας από τους πρυτάνεις της Ρόδου, την ίδια ώρα που λειτούργησε και ως πρεσβευτής της στη Ρώμη μεταξύ 87-86 π.Χ.
Ο Ποσειδώνιος ανήκε στη μερίδα εκείνη των ελλήνων στοχαστών που έβλεπαν τη Ρώμη ως δύναμη σταθερότητας στην περιοχή, σε μια εποχή αρκετά ταραγμένη. Ο ίδιος χρειαζόταν επιπρόσθετα τη ρωμαϊκή εύνοια και τη χρηματοδότηση, τόσο για τις επιστημονικές του εργασίες όσο και τον μεγάλο κύκλο των ταξιδιών του. Κι έτσι φρόντισε, ως φρόνιμος νους που ήταν, να διατηρήσει αγαστές σχέσεις με την πολιτική ηγεσία της Ρώμης.
Αφού δίδαξε για μερικά χρόνια στη Ρόδο, ήταν πια ώρα για τα περιβόητα ταξίδια του στον γνωστό κόσμο της εποχής. Ερευνητής με οξύτατο πνεύμα καθώς ήταν, πίστευε πως μια περιήγηση σε άγνωστα εδάφη θα τον έφερνε σε επαφή με νέες ιδέες και γνώσεις.
https://youtu.be/Gp0aK4axXKY
Όταν επέστρεψε στη Ρόδο, από την οποία δεν θα έφευγε ποτέ ξανά, είδε τη φήμη του να προηγείται. Οι πραγματείες του του είχαν χαρίσει τον χαρακτηρισμό της αυθεντίας και τώρα ήταν γνωστός στα πέρατα του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Μας παραδίδεται μάλιστα πως τη φημισμένη σχολή του αναγκάστηκε να τη φτιάξει από το πλήθος των ελλήνων και ρωμαίων φοιτητών που αποβιβάζονταν μαζικά στη Ρόδο για να μαθητεύσουν δίπλα του!
https://youtu.be/8qf9unNDtsM?t=436
Η τεράστια φήμη που απέκτησε βασιζόταν τόσο στο φιλοσοφικό του έργο όσο και τις επιστημονικές συνεισφορές του, ιδιαίτερα όσες είχαν πρακτικές συνέπειες. Μέχρι το 80 π.Χ. ήταν ορόσημο στην ελληνιστική σκέψη και οι γεωγραφικές, μαθηματικές και αστρονομικές του γνώσεις είχαν γίνει κτήμα του ελληνορωμαϊκού κόσμου.
Ο Ποσειδώνιος έγινε κάτοχος όλης της ανθρώπινης γνώσης της εποχής του, ήταν ότι προσπάθησε να την εντάξει σε ένα συνεκτικό όλον θέλοντας να κατανοήσει τόσο την ανθρώπινη φύση όσο και τον ίδιο τον κόσμο. Παρέχοντας όχι μόνο μια ερμηνεία του σύμπαντος και του ανθρώπινου νου, αλλά και έναν πρακτικό οδηγό της ανθρώπινης ψυχολογίας.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Τα πολυσχιδή γραπτά του απλώθηκαν πάνω σε όλους τους βασικούς τομείς γνώσης των ελληνιστικών χρόνων. Ο Ποσειδώνιος έγραψε περί φυσικής, μετεωρολογίας, γεωγραφίας, αστρονομίας, αστρολογίας, κοσμογονίας, σεισμολογίας, γεωλογίας, ορυκτολογίας, βοτανικής και μαθηματικών. Κι αυτό ήταν απλώς το επιστημονικό του έργο.
ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
Σειρά είχαν μετά οι καθαυτό φιλοσοφικές πραγματείες του (η κορωνίδα της σκέψης του) περί λογικής, διαλεκτικής, ηθικής, μεταφυσικής, ανθρωπολογίας και ιστοριογραφίας. Έγραψε ακόμα και για τη μαντεία, αλλά και πονήματα στρατηγικής και εθνολογίας. Όλα του τα γραπτά ήταν εμβριθείς διερευνήσεις των εκάστοτε αντικειμένων τους, συμπυκνώνοντας τις πεποιθήσεις του καιρού του και κομίζοντας νέες γνώσεις.
Παρά το γεγονός ότι ήταν κατεξοχήν στωικός φιλόσοφος, δεν περιόρισε τη σκέψη του στα στενά όρια της πειθαρχίας που υπηρετούσε, αντλώντας εκλεκτικά στοιχεία από όποια πηγή θεωρούσε πως είχε κάπου δίκιο. Πλάτωνας και Αριστοτέλης ήταν αναγκαστικά τα φωτεινά άστρα της συλλογιστικής του και δεν δίστασε να υιοθετήσει αυτούσια την πλατωνική πεποίθηση περί ψυχής, έστω κι αν αυτό τον έκανε να αποκλίνει από το στωικό δόγμα.
Ακόμα και από τη μαντεία και την αστρολογία δανειζόταν στοιχεία για να υποστηρίξει τις πιο μεθοδολογικά παρακινδυνευμένες θέσεις του (όπως την περιβόητη θεωρία της κοσμικής συμπαθείας), καθώς ήταν σαφές πως δεν θα περιοριζόταν στα όρια που είχαν θέσει άλλοι για τη σκέψη του.
Παρά το γεγονός ότι κανένα έργο του δεν έχει σωθεί αυτούσιο, διασώζονται κάποια σπαράγματα (αποσπάσματα) του λόγου του αλλά και πλήθος αναφορών σε κατοπινούς γραφιάδες. Ο Κικέρωνας, για παράδειγμα, λάτρευε την ολοκληρωμένη σκέψη του Ποσειδώνιου, ενώ οι βασικές γραμμές του αστρονομικού του έργου σώθηκαν από τον Κλεομήδη τον Κοσμογράφο και τον Πτολεμαίο.
Ταγμένος φυσικός επιστήμονας καθώς ήταν, αναμετρήθηκε με τα περιβόητα προβλήματα του ελληνιστικού κόσμου, όπως η μέτρηση της ακτίνας και της περιφέρειας της Γης. Το 90 π.Χ. έκανε τη δική του εκτίμηση για το μέγεθος μιας σειράς ουράνιων σωμάτων (Ήλιος, Σελήνη και Γη). Στην περιφέρεια της Γης, η εκτίμησή του έφτασε πράγματι πολύ κοντά στο πραγματικό της μέγεθος, όπως εξάλλου και του Ερατοσθένη του Κυρηναίου.
Η αναθεωρημένη άποψη του Ποσειδώνιου περί της περιφέρειας της Γης (η οποία απομακρυνόταν μάλιστα ακόμα περισσότερο από το πραγματικό μέγεθός της) επικράτησε κατά τον Μεσαίωνα, όπως και η θεωρία του για την παλίρροια, τους σεισμούς και τα ηφαίστεια. Όσο για τη συνεισφορά του στα μαθηματικά, ιδιαίτερα η διασαφήνιση από μέρους του περίπλοκων ορισμών, έζησε επίσης μέχρι και τον ύστερο Μεσαίωνα, αφού ο Ποσειδώνιος διατύπωνε καθαρά και κατανοητά τις μαθηματικές του αποδείξεις.
Ο Ποσειδώνιος εφεύρε και ένα φορητό υπολογιστή των κινήσεων των ουράνιων σωμάτων. Είχε κατασκευάσει μια συσκευή, που όπως περιγράφεται ήταν παρόμοια με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ο οποίος πάτησε πιθανότατα πάνω στην αστρονομική γνώση του Ποσειδώνιου.
ΤΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΥ ΕΔΕΙΧΝΕ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΝΩΣΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΠΛΑΝΗΤΩΝ.
Όπως μας λέει ο Κικέρωνας, το «Πλανητάριο» του Ποσειδώνιου δεν έδειχνε μόνο τις κινήσεις του Ήλιου και της Σελήνης, αλλά και των πέντε γνωστών πλανητών της αρχαιότητας.
Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΦΕΥΡΕΤΗΣ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
Ο Ποσειδώνιος έγραψε 52 τόμους ιστορικών ερευνών. Οι 52 (ή 56) τόμοι των «Ιστοριών» του (Αθήναιου «Δειπνοσοφιστές», βιβλίο Δ΄), λειτουργούσαν ως συνέχεια των «Ιστοριών» του έλληνα ιστορικού Πολύβιου. Ο Πολύβιος κάλυψε χρονικά την περίοδο από το 220-146 π.Χ. («Η άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας») και ο Ποσειδώνιος από το 146-88 π.Χ., καταγράφοντας την επέκταση της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Για τον Ποσειδώνιο η «Ιστορία» εκτεινόταν πέρα από τη Γη: η ανθρωπότητα δεν ήταν απομονωμένη στη δική της, πολιτική, Ιστορία, αλλά ήταν ένα τμήμα του κόσμου. Οι «Ιστορίες» του δεν αφορούν επομένως απομονωμένες ιστορίες λαών και ανθρώπων, αλλά εμπεριέχουν στοιχεία για όλους τους παράγοντες και δυνάμεις (γεωγραφικοί παράγοντες, ορυκτοί πόροι, κλίμα, διατροφή), που κάνουν τους ανθρώπους να δρουν ως τμήμα του περιβάλλοντός τους.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ, ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΟΥΖΕΒΙΤΣ
Ο διαπρεπής Έλληνας σοφός ασχολήθηκε και με την Στρατηγική. Έγραψε το εξαιρετικό βιβλίο «Τέχνη του πολέμου», κάνοντας αργότερα τον ιστορικό Φλάβιο Αρριανό να διαμαρτυρηθεί, πως οι απόψεις του Ποσειδώνιου περί στρατηγικής ήταν υπερβολικά ειδικές και δύσκολες για τον μέσο ιστορικό, πράγμα που υποδεικνύει ότι ο Ποσειδώνιος ίσως να είχε και εμπειρία από «πρώτο χέρι» από στρατιωτική ηγεσία. Όλοι οι σύγχρονοι αλλά και οι μεταγενέστεροι συγγραφείς, από τον Κικέρωνα, τον Τίτο Λίβιο, τον Πλούταρχο και τον Στράβωνα, μέχρι τον Κλεομήδη, τον Σενέκα τον Νεότερο, τον Διόδωρο τον Σικελιώτη κ.ά. χρησιμοποίησαν τα βιβλία του Ποσειδώνιου σαν πηγή ιστορικών και επιστημονικών γνώσεων. Ο Στράβων παραδεχόταν χωρίς ίχνος ζήλειας, πως ο Ποσειδώνιος ήταν «ο πολυμαθέστερος από όλους τους φιλοσόφους της εποχής μου».
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
Ο Ποσειδώνιος έγραψε 52 τόμους ιστορικών ερευνών. Οι 52 (ή 56) τόμοι των «Ιστοριών» του (Αθήναιου «Δειπνοσοφιστές», βιβλίο Δ΄), λειτουργούσαν ως συνέχεια των «Ιστοριών» του έλληνα ιστορικού Πολύβιου. Ο Πολύβιος κάλυψε χρονικά την περίοδο από το 220-146 π.Χ. («Η άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας») και ο Ποσειδώνιος από το 146-88 π.Χ., καταγράφοντας την επέκταση της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Για τον Ποσειδώνιο η «Ιστορία» εκτεινόταν πέρα από τη Γη: η ανθρωπότητα δεν ήταν απομονωμένη στη δική της, πολιτική, Ιστορία, αλλά ήταν ένα τμήμα του κόσμου. Οι «Ιστορίες» του δεν αφορούν επομένως απομονωμένες ιστορίες λαών και ανθρώπων, αλλά εμπεριέχουν στοιχεία για όλους τους παράγοντες και δυνάμεις (γεωγραφικοί παράγοντες, ορυκτοί πόροι, κλίμα, διατροφή), που κάνουν τους ανθρώπους να δρουν ως τμήμα του περιβάλλοντός τους.
Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΜΙΡΟ ΡΟΔΟΥ.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ, ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΟΥΖΕΒΙΤΣ
Ο διαπρεπής Έλληνας σοφός ασχολήθηκε και με την Στρατηγική. Έγραψε το εξαιρετικό βιβλίο «Τέχνη του πολέμου», κάνοντας αργότερα τον ιστορικό Φλάβιο Αρριανό να διαμαρτυρηθεί, πως οι απόψεις του Ποσειδώνιου περί στρατηγικής ήταν υπερβολικά ειδικές και δύσκολες για τον μέσο ιστορικό, πράγμα που υποδεικνύει ότι ο Ποσειδώνιος ίσως να είχε και εμπειρία από «πρώτο χέρι» από στρατιωτική ηγεσία. Όλοι οι σύγχρονοι αλλά και οι μεταγενέστεροι συγγραφείς, από τον Κικέρωνα, τον Τίτο Λίβιο, τον Πλούταρχο και τον Στράβωνα, μέχρι τον Κλεομήδη, τον Σενέκα τον Νεότερο, τον Διόδωρο τον Σικελιώτη κ.ά. χρησιμοποίησαν τα βιβλία του Ποσειδώνιου σαν πηγή ιστορικών και επιστημονικών γνώσεων. Ο Στράβων παραδεχόταν χωρίς ίχνος ζήλειας, πως ο Ποσειδώνιος ήταν «ο πολυμαθέστερος από όλους τους φιλοσόφους της εποχής μου».
Ο ΠΟΜΠΗΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΙΚΕΡΩΝ ΤΑΞΙΔΕΨΑΝ ΣΤΗΝ ΡΟΔΟ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΝ ΓΝΩΡΙΣΟΥΝ
Ως ο σοφότερος άνθρωπος της εποχής του, απολάμβανε τον θαυμασμό των συγχρόνων του αλλά και των ανώτερων κλιμακίων της ρωμαϊκής κοινωνίας. Ως τη Ρόδο ταξίδεψαν μάλιστα για να τον γνωρίσουν ή να μαθητεύσουν δίπλα του πολλές προβεβλημένες προσωπικότητες της ύστερης Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, όπως ο Κικέρωνας και ο ίδιος ο Πομπήιος.
Ο Κικέρωνας παρακολουθούσε τις παραδόσεις του Ρόδιου κατά το 77 π.Χ. (διατηρώντας επαφή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους), ενώ ο Πομπήιος, όταν βρέθηκε στην περιοχή κυνηγώντας τους πειρατές της Μεσογείου (66 π.Χ.) ή εκστρατεύοντας κατά της Ανατολής (62 π.Χ.), έσπευσε να τον επισκεφτεί, ζητώντας του μάλιστα να γράψει τη βιογραφία του. Κάτι που έγινε και απαθανατίστηκε στο «Περί Πομπήιον Ιστορίαν», ένα έργο που ζήλεψε πολύ ο Κικέρωνας.
Ως ο σοφότερος άνθρωπος της εποχής του, απολάμβανε τον θαυμασμό των συγχρόνων του αλλά και των ανώτερων κλιμακίων της ρωμαϊκής κοινωνίας. Ως τη Ρόδο ταξίδεψαν μάλιστα για να τον γνωρίσουν ή να μαθητεύσουν δίπλα του πολλές προβεβλημένες προσωπικότητες της ύστερης Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, όπως ο Κικέρωνας και ο ίδιος ο Πομπήιος.
Ο Κικέρωνας παρακολουθούσε τις παραδόσεις του Ρόδιου κατά το 77 π.Χ. (διατηρώντας επαφή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους), ενώ ο Πομπήιος, όταν βρέθηκε στην περιοχή κυνηγώντας τους πειρατές της Μεσογείου (66 π.Χ.) ή εκστρατεύοντας κατά της Ανατολής (62 π.Χ.), έσπευσε να τον επισκεφτεί, ζητώντας του μάλιστα να γράψει τη βιογραφία του. Κάτι που έγινε και απαθανατίστηκε στο «Περί Πομπήιον Ιστορίαν», ένα έργο που ζήλεψε πολύ ο Κικέρωνας.
Βασίλης Παγούνης, Αναπληρωτής Καθηγητής).
Ο Ποσειδώνιος
ο Ρόδιος ή ο Απαμεύς
(135 π.Χ. – 51 π.Χ.) ήταν Έλληνας Στωικός φιλόσοφος, αστρονόμος, γεωγράφος, πολιτικός, ιστορικός και δάσκαλος που γεννήθηκε στην Απάμεια της Συρίας. Τον θεωρούσαν τον πολυμαθέστερο
άνθρωπο του κόσμου για την εποχή του. Τίποτα από το τεράστιο έργο του δεν έχει
σωθεί ως ολότητα σήμερα, αλλά μόνο αποσπάσματα. Ο Ποσειδώνιος, γνωστός και με το προσωνύμιο
«ο Αθλητής» ήταν γόνος μιας ελληνικής οικογένειας της Απαμείας, μιας
ελληνιστικής πόλεως πάνω στον ποταμό Ορόντη, στη βόρεια Συρία. Το μεγαλύτερο μέρος της
ζωής του όμως το έζησε στη Ρόδο και πέθανε στη Ρόδο.
Ο Ποσειδώνιος ολοκλήρωσε τις ανώτερες σπουδές του στην Αθήνα, όπου μαθήτευσε κοντά στον γηραιό πλέον Παναίτιο, τον επικεφαλής της Στωικής Σχολής. Περί το 95 π.Χ. εγκαταστάθηκε στη Ρόδο, κράτος με φήμη ως προς τις επιστημονικές έρευνες, και έγινε Ρόδιος πολίτης. Και όχι μόνο έγινε πολίτης, αλλά συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή της Ρόδου, φθάνοντας στα ανώτερα αξιώματα ως ένας από τους πρυτάνεις (κάτι σαν πρόεδρος με εξάμηνη θητεία) της. Υπηρέτησε εξάλλου ως πρεσβευτής στη Ρώμη το 87 - 86 π.Χ., κατά την εποχή του Μαρίου και του Σύλλα.
Μαζί με άλλους Έλληνες διανοουμένους, ο Ποσειδώνιος ευνοούσε τη Ρώμη ως μία σταθεροποιητική δύναμη σε έναν ασταθή κόσμο. Οι διασυνδέσεις του με τη ρωμαϊκή ανώτερη τάξη ήταν σημαντικές όχι μόνο για την πολιτική του, αλλά και για τις επιστημονικές του έρευνες. Η είσοδός του στους ρωμαϊκούς κυβερνητικούς κύκλους τον διευκόλυνε να πραγματοποιήσει τα ταξίδια του στη Δύση, πέρα από τα ρωμαϊκά σύνορα.
Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟ
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΟΣ
Ο Ποσειδώνιος στην νεανική του ηλικία ταξίδεψε σε όλη την μητροπολιτική Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σικελία, τη Δαλματία και όλες τις ανατολικές ακτές της Αδριατικής, φτάνοντας ως την Ισπανία και βόρειο Αφρική. Μετά ανέβηκε ως τη Γαλατία και τη Λιγουρία, καθώς τον ενδιέφεραν πάντα οι εθνολογικές έρευνες και η γεωγραφία.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ
Στην Ισπανία, στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού (στο σύγχρονο Κάδιξ), ο Ποσειδώνιος μελέτησε τις παλίρροιες. Παρατήρησε ότι οι ημερήσιες παλίρροιες συνδέονταν με την τροχιά και οι μηνιαίες με τη φάση της Σελήνης, ενώ έκανε υποθέσεις για τη σχέση των ετήσιων περιοδικοτήτων των παλιρροιών με τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια.
Ο ΠΩΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ
Στη Γαλατία ο Ποσειδώνιος μελέτησε τους Κέλτες. Μας άφησε ζωηρές περιγραφές για συνήθειες που τις είδε με τα μάτια του όταν ζούσε ανάμεσά τους: άνθρωποι που πληρώνονταν για να αφήνουν να τους σκίζουν τους λαιμούς τους για δημόσια ψυχαγωγία και το κάρφωμα κρανίων ως τροπαίων πάνω από τις πόρτες. Αλλά σημείωσε ότι οι Κέλτες τιμούσαν τους Δρυίδες, τους οποίους ο Ποσειδώνιος θεώρησε ως φιλοσόφους και συμπέρανε ότι ακόμα και στους «βάρβαρους» λαούς «η υπερηφάνεια και το πάθος δίνουν τη θέση τους στη σοφία, και ο Άρης στέκεται με δέος ενώπιον των Μουσών». Ο Ποσειδώνιος συνέγραψε μια γεωγραφική πραγματεία για τη χώρα των Κελτών και σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της Γαλατίας, που σήμερα έχει χαθεί, αλλά που έχει υποστηριχθεί ότι υπήρξε μία από τις πηγές του βιβλίου «Γερμανία» του Τάκιτου. Τη γεωγραφία του Ποσειδώνιου για τη χώρα των Κελτών χρησιμοποίησε ακόμα και ο Ιούλιος Καίσαρας για τη δική του εκστρατεία στη Γαλατία.
Ο Ποσειδώνιος ολοκλήρωσε τις ανώτερες σπουδές του στην Αθήνα, όπου μαθήτευσε κοντά στον γηραιό πλέον Παναίτιο, τον επικεφαλής της Στωικής Σχολής. Περί το 95 π.Χ. εγκαταστάθηκε στη Ρόδο, κράτος με φήμη ως προς τις επιστημονικές έρευνες, και έγινε Ρόδιος πολίτης. Και όχι μόνο έγινε πολίτης, αλλά συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή της Ρόδου, φθάνοντας στα ανώτερα αξιώματα ως ένας από τους πρυτάνεις (κάτι σαν πρόεδρος με εξάμηνη θητεία) της. Υπηρέτησε εξάλλου ως πρεσβευτής στη Ρώμη το 87 - 86 π.Χ., κατά την εποχή του Μαρίου και του Σύλλα.
Μαζί με άλλους Έλληνες διανοουμένους, ο Ποσειδώνιος ευνοούσε τη Ρώμη ως μία σταθεροποιητική δύναμη σε έναν ασταθή κόσμο. Οι διασυνδέσεις του με τη ρωμαϊκή ανώτερη τάξη ήταν σημαντικές όχι μόνο για την πολιτική του, αλλά και για τις επιστημονικές του έρευνες. Η είσοδός του στους ρωμαϊκούς κυβερνητικούς κύκλους τον διευκόλυνε να πραγματοποιήσει τα ταξίδια του στη Δύση, πέρα από τα ρωμαϊκά σύνορα.
Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟ
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΟΣ
Ο Ποσειδώνιος στην νεανική του ηλικία ταξίδεψε σε όλη την μητροπολιτική Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σικελία, τη Δαλματία και όλες τις ανατολικές ακτές της Αδριατικής, φτάνοντας ως την Ισπανία και βόρειο Αφρική. Μετά ανέβηκε ως τη Γαλατία και τη Λιγουρία, καθώς τον ενδιέφεραν πάντα οι εθνολογικές έρευνες και η γεωγραφία.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ
Στην Ισπανία, στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού (στο σύγχρονο Κάδιξ), ο Ποσειδώνιος μελέτησε τις παλίρροιες. Παρατήρησε ότι οι ημερήσιες παλίρροιες συνδέονταν με την τροχιά και οι μηνιαίες με τη φάση της Σελήνης, ενώ έκανε υποθέσεις για τη σχέση των ετήσιων περιοδικοτήτων των παλιρροιών με τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια.
Ο ΠΩΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ
Στη Γαλατία ο Ποσειδώνιος μελέτησε τους Κέλτες. Μας άφησε ζωηρές περιγραφές για συνήθειες που τις είδε με τα μάτια του όταν ζούσε ανάμεσά τους: άνθρωποι που πληρώνονταν για να αφήνουν να τους σκίζουν τους λαιμούς τους για δημόσια ψυχαγωγία και το κάρφωμα κρανίων ως τροπαίων πάνω από τις πόρτες. Αλλά σημείωσε ότι οι Κέλτες τιμούσαν τους Δρυίδες, τους οποίους ο Ποσειδώνιος θεώρησε ως φιλοσόφους και συμπέρανε ότι ακόμα και στους «βάρβαρους» λαούς «η υπερηφάνεια και το πάθος δίνουν τη θέση τους στη σοφία, και ο Άρης στέκεται με δέος ενώπιον των Μουσών». Ο Ποσειδώνιος συνέγραψε μια γεωγραφική πραγματεία για τη χώρα των Κελτών και σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της Γαλατίας, που σήμερα έχει χαθεί, αλλά που έχει υποστηριχθεί ότι υπήρξε μία από τις πηγές του βιβλίου «Γερμανία» του Τάκιτου. Τη γεωγραφία του Ποσειδώνιου για τη χώρα των Κελτών χρησιμοποίησε ακόμα και ο Ιούλιος Καίσαρας για τη δική του εκστρατεία στη Γαλατία.
Η ΔΙΑΣΗΜΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΡΟΔΟ
Τα πολλά έργα και οι διαλέξεις του Ποσειδωνίου του χάρισαν μια αυθεντία και φήμη παντού στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, ενώ στη Ρόδο αναπτύχθηκε γύρω του μία σχολή. Ο εγγονός του Ιάσων, που ήταν γιος της κόρης του και του Μενεκράτους από τη Νύσα, συνέχισε τη σχολή του Ποσειδωνίου στη Ρόδο, καθώς αυτή ήταν ένα από τα γνωστότερα κέντρα μάθησης του Ελληνικού Μεσογειακού κόσμου. Παρότι λίγα πράγματα είναι γνωστά για την οργάνωση της σχολής του, είναι βέβαιο ότι ο Ποσειδώνιος είχε ένα σταθερό αριθμό Ελλήνων και Ρωμαίων φοιτητών. Άλλος σπουδαίος μαθητής του ήταν ο Αθηνόδωρος ο Σάνδωνος. Ο Ποσειδώνιος πέθανε στη Ρόδο περί το 51 π.Χ. ως ο πάνσοφος Έλληνας του καιρού του. Η σκέψη του επηρέασε τα μέγιστα τόσο την εποχή του όσο και τον Μεσαίωνα, όπως μαρτυρούν τα μεσαιωνικά συγγράμματα που αποτιμούν τη συνεισφορά του στη σκέψη και την επιστήμη.
Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΥ
Για τον Ποσειδώνιο η Φιλοσοφία ήταν η βασική τέχνη και όλες οι ξεχωριστές επιστήμες ήταν υποκείμενές της. Μόνο η Φιλοσοφία μπορούσε κατ' αυτόν να ερμηνεύσει το Σύμπαν. Το σύνολο των έργων του, από τα επιστημονικά ως τα ιστορικά, είναι και φιλοσοφικά.
Ο Ποσειδώνιος δεχόταν τη Στωική υποδιαίρεση της Φιλοσοφίας σε «Φυσική» (μαζί με τη Μεταφυσική και τη Θεολογία), «Λογική» (περιελάμβανε και τη Διαλεκτική) και «Ηθική» (Διογ.Λαερτ. Βίοι φιλοσόφων, βιβλίο 7). Αυτές οι τρεις κατηγορίες ήταν για τον Ποσειδώνιο αδιαχώριστα και αλληλοεξαρτώμενα μέρη μιας οργανικής ολότητας. Τις παρομοίαζε με ένα ζωντανό πλάσμα, του οποίου η Φυσική ήταν το κρέας και το αίμα, η Λογική τα οστά και οι τένοντες που συγκρατούν ενωμένο τον οργανισμό, και η Ηθική – το σημαντικότερο μέρος – την ψυχή. Το μεγάλο φιλοσοφικό όραμα του Ποσειδωνίου ήταν πως το ίδιο το Σύμπαν είχε μία παρόμοια εσωτερική διασύνδεση, μέσα από την κοσμική «συμπάθεια», σε όλες του τις εκφάνσεις, από την ανάπτυξη του φυσικού κόσμου ως την ιστορία της ανθρωπότητας.
Παρότι συνεπής Στωικός, ο Ποσειδώνιος ήταν εκλεκτικός. Ακολουθούσε όχι μόνο τους παλαιότερους Στωικούς, αλλά και τους Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Είναι πιθανό ότι είχε γράψει ένα σχόλιο πάνω στον «Τίμαιο» του Πλάτωνα. Ο Ποσειδώνιος υπήρξε ο πρώτος Στωικός που απέκλινε από το δόγμα ότι τα πάθη της ψυχής είναι λανθασμένες κρίσεις και υιοθέτησε την άποψη του Πλάτωνα για την ψυχή, δηλαδή ότι τα πάθη είναι σύμφυτα με την ανθρώπινη φύση. Ο Ποσειδώνιος δίδασκε ότι εκτός από τις λογικές λειτουργίες η ανθρώπινη ψυχή είχε και πάθη όπως ο θυμός, το πάθος για εξουσία, πλούτο, κλπ., αλλά και πόθους για έρωτα, τροφή, κλπ.. Η Ηθική ήταν το πρόβλημα του πώς να χειρισθούμε αυτά τα πάθη και να αποκαταστήσουμε τη λογική ως την κυρίαρχη λειτουργία.
Ο Ποσειδώνιος αντίθετα συμφωνούσε με το Στωικό δόγμα του Λόγου, που στη συνέχεια ενσωματώθηκε στο χριστιανικό δόγμα.
Ο ΚΡΑΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Ο Ποσειδώνιος υπεστήριζε τη θεωρία της κοσμικής (συμπαντικής) «συμπαθείας», της οργανικής διασυνδέσεως όλων των φαινομένων στο Σύμπαν, από τον ουρανό ως τη Γη, ως ένα μέρος ενός λογικού σχεδιασμού που ένωνε την ανθρωπότητα με όλα τα πράγματα στο Σύμπαν, ακόμα και όσα ήταν χρονικά και χωρικά απομακρυσμένα μεταξύ τους. Παρά το ότι ο δάσκαλός του Παναίτιος αμφισβητούσε τη μαντεία, ο Ποσειδώνιος χρησιμοποίησε τη θεωρία της κοσμικής συμπαθείας για να υποστηρίξει την πίστη του στη μαντεία (είτε την αστρολογική, είτε τα «προορατικά» όνειρα) ως ένα είδος επιστημονικής προβλέψεως (Κικέρων, De Divinatione, ΙΙ 42).
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
ΑΣΤΡΟΝΟΜΟΣ
Αποσπάσματα από το αστρονομικό έργο του Ποσειδωνίου σώζονται μέσα από την πραγματεία του Κλεομήδη «Κυκλική θεωρία μετεώρων», όπου το πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου βιβλίου φαίνεται ότι έχει στο μεγαλύτερο μέρος του αντιγραφεί από τον Ποσειδώνιο. Ο Ποσειδώνιος πίστευε ότι ο Ήλιος εξέπεμπε μια «ζωτική δύναμη» που διαπερνούσε το Σύμπαν, ενώ προσπάθησε να μετρήσει την απόσταση και τις διαστάσεις του. Περί το 90 π.Χ. ο Ποσειδώνιος εξετίμησε την αστρονομική μονάδα ως 9893 φορές την ακτίνα της Γης, που είναι περί το ήμισυ της πραγματικής της τιμής. Ωστόσο, για τη διάμετρο του Ηλίου βρήκε μία τιμή μεγαλύτερη και ακριβέστερη από αυτές που πρότειναν άλλοι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι, μεταξύ των οποίων και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.
O KATAΣΚΕΥΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ
Ο Ποσειδώνιος έκανε επίσης ένα υπολογισμό της διαμέτρου και της αποστάσεως της Σελήνης.
Γνωρίζουμε επίσης ότι είχε κατασκευάσει ένα φορητό υπολογιστή των κινήσεων των ουράνιων σωμάτων, παρόμοιο με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων όπως αυτός αποκαλύφθηκε μετά την πρόσφατη ανάλυση (2006-2008), και ίσως τον ίδιο τον μηχανισμό αυτό, που χρονολογείται στην ίδια περίπου περίοδο.
Σύμφωνα με τον Κικέρωνα (De Natura Deorum, ΙΙ 34), το φορητό «πλανητάριο» του Ποσειδωνίου έδειχνε τις ημερήσιες κινήσεις του Ηλίου, της Σελήνης και των 5 γνωστών τότε πλανητών.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΟΣ,
ΕΘΝΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΟΣ
Η φήμη του Ποσειδωνίου πέρα από τους στενά φιλοσοφικούς κύκλους είχε αρχίσει να απλώνεται τουλάχιστον από τη «δεκαετία του 80» (89-80 π.Χ.) με τη δημοσίευση του έργου του για τον ωκεανό και τις γύρω περιοχές, μια συνολική παρουσίαση των γεωγραφικών ζητημάτων σύμφωνα με την τρέχουσα επιστημονική γνώση, αλλά και ένα όχημα για την εκλαΐκευση των θεωριών του για τις εσωτερικές διασυνδέσεις του κόσμου, για το πώς όλες οι δυνάμεις αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους και αυτή η διασύνδεση ίσχυε και για την ανθρώπινη ζωή, τόσο στην προσωπική όσο και στην πολιτική σφαίρα. Σε αυτό το έργο ο Ποσειδώνιος ανέπτυσσε τη θεωρία του για την επίδραση του κλίματος στον χαρακτήρα ενός λαού και τη «γεωγραφία των φυλών». Αυτή η θεωρία δεν ήταν απλώς «βασική επιστήμη», αλλά είχε και πολιτικές προεκτάσεις: οι Ρωμαίοι αναγνώστες του πληροφορούνταν ότι η κλιματικώς κεντρική θέση της Ιταλίας ήταν ένα ουσιώδες συστατικό του πεπρωμένου της Ρώμης να κυριαρχήσει στην οικουμένη. Ωστόσο, ως Στωικός, ο Ποσειδώνιος δεν προέβαινε σε κάποια θεμελιώδη διάκριση ανάμεσα στους πολιτισμένους Ρωμαίους ως κυρίαρχους του κόσμου και στους λιγότερο πολιτισμένους λαούς.
ΠΩΣ ΜΕΤΡΗΣΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ
Ο Ποσειδώνιος μέτρησε την περιφέρεια της Γης με βάση τη θέση του αστέρα Κανώπου.
Καθώς εξηγεί ο Κλεομήδης, ο Ποσειδώνιος παρατήρησε ότι ο Κάνωπος δεν ανέβαινε ποτέ πάνω από τον ορίζοντα στη Ρόδο, ενώ στην Αλεξάνδρεια τον είδε να ανεβαίνει μέχρι 7,5 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα ... (το τόξο που αντιπροσωπεύει τη διαφορά του γεωγραφικού πλάτους των δύο τόπων είναι στην πραγματικότητα ίσο με 5 μοίρες και 14΄). Ο Ποσειδώνιος εκτιμούσε ότι η Ρόδος απείχε 5000 στάδια και βρισκόταν ακριβώς βόρεια της Αλεξανδρείας, οπότε η διαφορά στο ύψος του αστέρα σήμαινε ότι αυτή η απόσταση ισούται με το 1/48 της περιφέρειας της Γης. Ο υπολογισμός του επομένως για την περιφέρεια της Γης έδωσε ως αποτέλεσμα 240.000 στάδια. Οι περισσότεροι ιστορικοί της Επιστήμης θεωρούν ότι το στάδιο που χρησιμοποιούσε ο Ποσειδώνιος ήταν ίσο με 161 m, οπότε η τιμή αυτή αντιστοιχεί σε 38.600 χιλιόμετρα, πολύ κοντά στην πραγματική τιμή της περιφέρειας που περνά από τους πόλους (40.074 χιλιόμετρα).
Ο Ποσειδώνιος ήταν ενήμερος για την παρόμοια μέθοδο που είχε εφαρμόσει ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος έναν αιώνα νωρίτερα, με τη μέτρηση του ύψους του Ηλίου σε διαφορετικά πλάτη, η οποία είχε δώσει αποτέλεσμα 250.000 στάδια. Και των δύο σοφών τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά ακριβή. Ωστόσο, ο Ποσειδώνιος αναθεώρησε αργότερα τον αρχικό του υπολογισμό παίρνοντας την απόσταση Ρόδου-Αλεξανδρείας ίση με 3750 στάδια, πράγμα που μείωσε την τιμή του για την περιφέρεια της Γης σε 180.000 στάδια. Ο Πτολεμαίος συζήτησε και προέκρινε αυτή την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου έναντι εκείνης του Ερατοσθένους στη «Γεωγραφία» του.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα οι μελετητές διαιρέθηκαν σε δύο «στρατόπεδα» ως προς την περιφέρεια της Γης: η μία πλευρά τους υπεστήριζε τον υπολογισμό του Ερατοσθένους, ενώ η άλλη την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου. Οι περισσότεροι πάντως τάσσονταν με τη δεύτερη πλευρά.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΓΝΩΡΙΖΕ ΟΤΙ Η ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΕΛΗΝΗ
Ο Ποσειδώνιος, όπως και ο Πυθέας πριν από αυτόν, πίστευε ότι η παλίρροια προκαλείται από τη Σελήνη. Ωστόσο, έκανε λάθος ως προς τη φυσική αιτία: Νομίζοντας ότι η Σελήνη ήταν ένα μίγμα αέρα και φωτιάς, απέδωσε την αιτία των παλιρροιών στη θερμότητα της Σελήνης, που ήταν αρκετή για να «φουσκώσει» τα νερά της Γης, αλλά όχι αρκετή ώστε να τα εξατμίσει.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΟΣ
Ο Ποσειδώνιος κατέγραψε παρατηρήσεις σεισμών και ηφαιστείων, συμπεριλαμβανομένων μαρτυριών για ηφαιστειακές εκρήξεις στα Αιόλια νησιά, στα βόρεια της Σικελίας.
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΟΣ
Στα θέματα της Μετεωρολογίας ο Ποσειδώνιος ακολούθησε τον Αριστοτέλη. Υπεστήριξε θεωρίες για τις αιτίες της δημιουργίας των νεφών, της ομίχλης, του ανέμου, της βροχής, της πάχνης, του χαλαζιού, της αστραπής και του ουράνιου τόξου.
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
Εκτός από τα όσα έγραψε για τη Γεωμετρία, ο Ποσειδώνιος πιστώνεται με τη διατύπωση-δημιουργία μαθηματικών ορισμών, ή τουλάχιστον για την ξεκάθαρη διατύπωση απόψεων για όρους όπως π.χ. «θεώρημα» και «πρόβλημα».
ΤΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ Η ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΥ
Ο Ποσειδώνιος πλησίαζε στο να είναι κάτοχος όλης της ανθρώπινης γνώσεως της εποχής του, και σε αυτό έμοιαζε με τον Αριστοτέλη και με τον Ερατοσθένη. Προσπάθησε να δημιουργήσει ένα ενιαίο σύστημα για την κατανόηση του ανθρώπινου νου και του Σύμπαντος, που θα παρείχε μια εξήγηση και ταυτόχρονα έναν οδηγό για την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Ο Ποσειδώνιος έγραψε έργα για τη Φυσική, τη Μετεωρολογία, τη Φυσική Γεωγραφία, την Αστρονομία, την Αστρολογία και τη μαντεία, τη Σεισμολογία, τη Γεωλογία και την Ορυκτολογία, την Υδρολογία, τη Βοτανική, την Ηθική, τη Λογική, τα Μαθηματικά, την Ιστορία, τη Φυσική Ιστορία, την Ανθρωπολογία, και τη στρατηγική. Οι μελέτες του ήταν μεγάλες και η διερεύνηση των θεμάτων γινόταν σε βάθος.
Κανένα από τα έργα του δεν έχει σωθεί ακέραιο μέχρι σήμερα, αλλά μόνο αποσπάσματα («σπαράγματα»), ενώ οι τίτλοι και τα θέματα πολλών από τα βιβλία του είναι γνωστά.
Ο Ποσειδώνιος πλησίαζε στο να είναι κάτοχος όλης της ανθρώπινης γνώσεως της εποχής του, και σε αυτό έμοιαζε με τον Αριστοτέλη και με τον Ερατοσθένη. Προσπάθησε να δημιουργήσει ένα ενιαίο σύστημα για την κατανόηση του ανθρώπινου νου και του Σύμπαντος, που θα παρείχε μια εξήγηση και ταυτόχρονα έναν οδηγό για την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Ο Ποσειδώνιος έγραψε έργα για τη Φυσική, τη Μετεωρολογία, τη Φυσική Γεωγραφία, την Αστρονομία, την Αστρολογία και τη μαντεία, τη Σεισμολογία, τη Γεωλογία και την Ορυκτολογία, την Υδρολογία, τη Βοτανική, την Ηθική, τη Λογική, τα Μαθηματικά, την Ιστορία, τη Φυσική Ιστορία, την Ανθρωπολογία, και τη στρατηγική. Οι μελέτες του ήταν μεγάλες και η διερεύνηση των θεμάτων γινόταν σε βάθος.
Κανένα από τα έργα του δεν έχει σωθεί ακέραιο μέχρι σήμερα, αλλά μόνο αποσπάσματα («σπαράγματα»), ενώ οι τίτλοι και τα θέματα πολλών από τα βιβλία του είναι γνωστά.
Στην εποχή του Ποσειδωνίου τα γραπτά του, που
κάλυπταν όλους σχεδόν τους κύριους γνωστικούς κλάδους, τον κατέστησαν μια
διάσημη προσωπικότητα σε όλο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο, ενώ τον χρησιμοποιούσαν
συχνότατα ως πηγή οι σύγχρονοί του συγγραφείς, όπως ο Κικέρων, ο Λίβιος, ο Πλούταρχος, ο Στράβων (που αποκαλούσε τον Ποσειδώνιο «τον
πολυμαθέστερο από όλους τους φιλοσόφους της εποχής μου»), ο Κλεομήδης, ο Σενέκας
ο Νεότερος, ο Διόδωρος
Σικελιώτης (που
χρησιμοποίησε τον Ποσειδώνιο ως πηγή για την «Ιστορική βιβλιοθήκη» του), κ.ά..
Ο Ποσειδώνιος ήταν η κυριότερη πηγή γνώσεων
για τους Κέλτες της Γαλατίας και τον επικαλούνται ευρύτατα οι Τιμαγένης, Ιούλιος
Καίσαρας, Διόδωρος
ο Σικελιώτης και Στράβων επί του θέματος.
Φαίνεται ότι ο Ποσειδώνιος κινιόταν με
ευκολία και άνεση ανάμεσα στα ανώτατα στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας ως
πρεσβευτής της Ρόδου. Σχετίσθηκε με κάποιες από τις κορυφαίες μορφές της
ύστερης Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, όπως ο Κικέρων και ο Πομπήιος (αμφότεροι τον επισκέφθηκαν αργότερα στη
Ρόδο).
Ο ΚΙΚΕΡΩΝ
Ο Κικέρων παρακολουθούσε σε ηλικία 20-30 ετών τις παραδόσεις του (77 π.Χ.) και στη συνέχεια αλληλογραφούσε μαζί του, ενώ στο έργο του De Finibus ακολουθεί πιστά την παρουσίαση από τον Ποσειδώνιο της ηθικής διδασκαλίας του Παναιτίου.
Ο Πτολεμαίος ήταν εντυπωσιασμένος από τη σοφία των μεθόδων του Ποσειδωνίου, που λάβαινε υπόψη του διορθώσεις για τη διάθλαση του φωτός κοντά στον ορίζοντα.
Ο Ποσειδώνιος ενίσχυσε τον Στωικισμό με τη σύγχρονη γνώση. Μετά τον δάσκαλό του Παναίτιο, διεδραμάτισε τον σημαντικότερο ρόλο, με τα γραπτά έργα του και τις προσωπικές του επαφές, στην εξάπλωση της Στωικής Φιλοσοφίας στον ρωμαϊκό κόσμο. Εκατό χρόνια αργότερα ο Σενέκας αναφερόταν στον Ποσειδώνιο ως έναν από εκείνους με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στη Φιλοσοφία.
Η επίδραση του Ποσειδωνίου πάνω στη φιλοσοφική σκέψη κράτησε μέχρι τον Μεσαίωνα, όπως φαίνεται από το λήμμα του στο «Λεξικό της Σούδας».
Ο κρατήρας Ποσειδώνιος στο βόρειο ημισφαίριο της Σελήνης πήρε το όνομά του από τον Ποσειδώνιο τον Ρόδιο.
ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΣΟΦΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΛΙΓΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΝ ΞΕΡΟΥΝ. ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΜΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΚΑΛΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΟΠΑΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΙΑΚΩΒ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΤΑ ΡΗΤΑ ΤΟΥ ΜΑΡΞ.
Ο Ποσειδώνιος ο Απαμεύς (ή Ρόδιος) ήταν πράγματι ο πιο σοφός άντρας του καιρού του, αν και ένας τέτοιος χαρακτηρισμός θα τον αδικούσε ενδεχομένως. Γιατί αυτός δεν ήταν απλώς ότι τα ήξερε όλα, αλλά παρήγε κιόλας νέα γνώση με το τσουβάλι, ασχολούμενος με τόσα πολλά που δεν είναι καν εύκολο να απαριθμηθούν. Με ενδιαφέροντα και ικανότητές που ξεπερνούσαν κατά πολύ τα στενά ακαδημαϊκά πλαίσια, ο ογκόλιθος της στωικής φιλοσοφίας και της ελληνικής επιστήμης ξεχάστηκε από την Ιστορία, κι αυτό γιατί δεν σώθηκε τίποτα από το έργο του, παρά μερικά σπαράγματα εδώ κι εκεί. Και η μετα-αριστοτελική φιλοσοφία είχε εξάλλου αγνοηθεί μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, συμβάλλοντας περαιτέρω στη λήθη του μεγάλου έλληνα πανεπιστήμονα που ήταν ταυτοχρόνως, πέρα από φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και γεωγράφος, ένας ακούραστος ταξιδευτής, ένας διαπρεπής εθνογράφος και ένας οξύτατος παρατηρητής του κοινωνικού γίγνεσθαι. Αλλά και μέγας πολιτικός φυσικά, καθώς η ανάμειξη στα κοινά ήταν στην εποχή του κάτι που όλοι οι μεγάλοι άντρες ήταν προορισμένοι να κάνουν.
Ο Ποσειδώνιος άντλησε δημιουργικά από την παλιότερη ελληνική σκέψη των προσωκρατικών, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, συνομίλησε με όλους τους συγχρόνους του (Παναίτιος, Αντίοχος Ασκαλωνίτης, Φιλόδημος κ.ά) και άσκησε μεγάλη επίδραση στους μεταγενέστερους, ως επιφανής θεωρητικός αλλά και εξίσου διαπρεπής επιστήμονας.
Ο Ποσειδώνιος ασχολήθηκε με τη φυσική φιλοσοφία, την αστρονομία, την αστρολογία, τη μετεωρολογία και τη γεωγραφία, αλλά και την ψυχολογία, τη θεολογία, την ηθική, την ιστορία και την εθνολογία. Απέκτησε φήμη ως ένα από τα πιο προικισμένα πνεύματα της ελληνιστικής περιόδου, αλλά και ως μανιώδης περιηγητής της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΧΑΘΗΚΕ. ΜΑΣ ΕΜΕΙΝΕ ΟΜΩΣ ΤΟ "ΕΡΓΟ" ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ.
Παρά το γεγονός όμως ότι ίδρυσε τη δική του σχολή στη Ρόδο και έγραψε μέχρι το τέλος της ζωής του, το έργο του έμελλε να χαθεί. Και πώς ξέρουμε τότε ποιος ήταν και κυρίως τι ήταν; Μα από τους τόσους συγγραφείς και χρονογράφους που τον αναφέρουν και τον χρησιμοποιούν ως πηγή, ασχέτως αν ήταν Έλληνες, Λατίνοι ή Άραβες. Ακόμα και ο περιβόητος Μηχανισμός των Αντικυθήρων συνδέεται με τον Ποσειδώνιο, καθώς το σπουδαίο τεχνολογικό επίτευγμα της ύστερης ελληνιστικής εποχής δεν ήταν παρά πρακτική εφαρμογή της αστρονομίας και των μαθηματικών του μεγάλου Ρόδιου.
Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης, Ερατοσθένης ο Κυρηναίος και Ποσειδώνιος ο Ρόδιος ήταν οι τρεις πολυμαθέστεροι Έλληνες της αρχαιότητας.
Ο στωικός Ποσειδώνιος έκανε πολλά ακόμα για την εξέλιξη του ελληνικού πνεύματος, παραμένοντας ο αποφασιστικός συνδετικός κρίκος μεταξύ της πλατωνικής Ακαδημίας, του αριστοτελικού Περιπάτου και των άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων, ως προνομιακός συνομιλητής της σκέψης του καιρού του.
Ακροβατώντας μεταξύ καθαρής φιλοσοφίας (γνωσιοθεωρία, μεταφυσική, λογική και ηθική) και φυσικής φιλοσοφίας (επιστήμες), προσπάθησε να ανταποκριθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα στις φιλοσοφικές και επιστημονικές προκλήσεις του τελευταίου αιώνα της ελληνιστικής εποχής. Οι αποσπασματικές πληροφορίες που έχουν φτάσει ως εμάς, τα σκόρπια παραθέματα και οι αναφορές αποκαλύπτουν την τεράστια επίδρασή του στους μεταγενέστερους στοχαστές.
Ο Ποσειδώνιος πέθανε στη Ρόδο περί το 51 π.Χ. ως ο πάνσοφος Έλληνας του καιρού του. Η σκέψη του επηρέασε τα μέγιστα τόσο την εποχή του όσο και τον Μεσαίωνα, όπως μαρτυρούν τα μεσαιωνικά συγγράμματα που αποτιμούν τη συνεισφορά του στη σκέψη και την επιστήμη. Σήμερα ελάχιστοι Έλληνες τον γνωρίζουν. 51 χρόνια μετά το θάνατο του Μεγάλου Έλληνα, μερικές δεκάδες χιλιόμετρα νοτιότερα της Απάμειας, γεννήθηκε ο ιουδαίος "σωτήρας των ψυχών" μας, ο οποίος με τα κηρύγματα και την σκοτεινή δαιμονολογία του κατέστρεψε, ό,τι με κόπους και μελέτες έχτισαν οι Έλληνες σαν τον Ποσειδώνιο.-
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
1. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ ΑΠΑΜΕΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΟΡΟΝΤΟΥ
ΕΥΓΕ ΚΑΙ ΠΑΛΙ !
ΑπάντησηΔιαγραφήΜΠΟΡΕΙ ΤΟΝ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟ ΤΟΝ ΡΟΔΙΟ ΝΑ ΜΗΝ ΤΟΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ, ΑΛΛΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ κ. ΑΒΡΑΑΜ, ΤΟΝ κ.ΙΣΑΑΚ ΚΑΙ ΠΡΟ ΠΑΝΤΩΝ ΤΟΝ κ. Α Υ Ν Α Ν !
ΣΙΓΑ ΠΟΥ ΘΑ ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΨΟΥΝ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΒΡΑΪΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ, ΝΑ ΔΙΔΑΧΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΝ-ΜΕΓΙΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΜΑΣ, ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΚΑΤΕΣΦΑΞΑΝ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΕΒΡΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥΣ.
ΠΟΤΕ ΘΑ ΑΠΑΙΤΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ?
ΜΟΝΟΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΒΓΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ .
ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ ΣΤΟ ΑΚΟΥΣΜΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΑΙΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ, ΟΙ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΕΣ ΘΑ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΟΥΝ ΑΜΕΣΩΣ, ΔΙΟΤΙ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΝ ΟΤΙ ΤΕΛΕΙΩΣΑΝ....
ΤΟ ΝΑ ΒΓΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΓΙΑ ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΜΑΣ ΛΕΦΤΑ, ΔΕΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΚΑΜΜΙΑ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ.
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΕΞΕΓΕΡΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΗΜΑ.
ΓΙΑΤΙ ΑΠΟΚΤΩΝΤΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΚΑΙ ΑΦΘΟΝΟ...
ΕΝΑ ΧΑΘΕΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ, ΟΠΩΣ ΛΥΣΣΑΛΕΑ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΝ, ΤΟΤΕ ΘΑ ΚΑΛΟΥΜΕ ΞΕΝΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΚΑΤΕΧΟΥΝ ΑΡΙΣΤΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΟΥΝ ΤΟ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ?
ΤΟ ΕΧΟΥΜΕ ΣΚΕΦΘΕΙ ΑΥΤΟ ΠΟΤΕ ?
Η ΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΤΗΝ ΙΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ, ΘΑ ΦΕΡΕΙ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΑ ΤΗΝ ΑΦΘΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ.
ΟΣΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΕΣ ΜΑΣ, ΑΥΤΟΙ ΘΑ ΤΡΕΧΟΥΝ ΝΑ ΚΡΥΦΤΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΥΠΟΝΟΜΟΥΣ, ΓΙΑΤΙ ΜΟΝΟΝ ΕΚΕΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑ, ΣΑΝ ΠΟΝΤΙΚΟΙ ΤΩΝ ΥΠΟΝΟΜΩΝ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ !
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
ΑΓΓΕΛΙΚΗ