Αυτόχθονες Έλληνες: Οδοιπορικό στην άγνωστη αρχαία ακρόπολη της Πλατιάνας

Στο νοτιοανατολικό τμήμα του Νομού Ηλείας, στις ανατολικές απολήξεις του όρους Λαπίθα, στα σύνορα της Αρχαίας Τριφυλίας με την Αρκαδία βρίσκεται η ακρόπολη της Πλατιάνας . Πρόκειται για οχυρωμένη πόλη κτισμένη σε δυσπρόσιτο και ψηλό λόφο του παραπάνω όρους, αμέσως νοτίως της ομώνυμης σημερινής κοινότητας (υψόμετρο 630 μέτρα) και κοντά στις Κοινότητες της Μακίστου και της Αρτέμιδας.
Η θέα από την ακρόπολη προς όλα τα σημεία του ορίζοντα είναι καταπληκτική. Από εκεί φαίνονται εκτός των άλλων, το Αρκαδικό Λύκαιον και τα βουνά της Γορτυνίας, ο Χελμός και τα βουνά των Καλαβρύτων, ολόκληρη σχεδόν η Ηλεία με τον Αλφειό να δεσπόζει, τα βουνά της Ζακύνθου και της Κεφαλλονιάς

Η ακρόπολη της Πλατιάνας αποτελεί μία σημαντική αρχαιολογική θέση. Η θέση του οικισμού σε τόσο ψηλό και δυσπρόσιτο μέρος είναι σπάνια για ελληνική πόλη.
Στην επιλογή της θα πρέπει να συνετέλεσε το γεγονός πως δέσποζε στην περιοχή της ορεινής Τριφυλίας και πως ήλεγχε το δρόμο από την Πισάτιδα προς τη Μεγαλόπολη και την υπόλοιπη Αρκαδία.

Τμήμα του αρχαίου τείχους

Η αρχαία πόλη δεν έχει ανασκαφεί πλήρως. Διασώζονται τμήμα του αρχαίου τείχους της ακρόπολης, ερείπια του θεάτρου ,ερείπια της αγοράς καθώς και άλλων κτισμάτων.
Η περίοδος ακμής της πόλης ήταν η ύστερη κλασική και η ελληνιστική εποχή.
Από την ανεύρεση λίθινων τεχνέργων κατά τη διάρκεια εργασιών αποψίλωσης στην κορυφή και τα πρανή του λόφου εικάζεται πως η θέση είχε και προϊστορικές φάσεις κατοίκησης.

Λείψανα κτίσματος, πιθανόν αρχαίου πύργου

Για την ταύτισή της έχουν προταθεί οι πόλεις της αρχαίας Τριφυλίας Τυπανέαι και Ύπανα, οι οποίες μνημονεύονται από τον Πολύβιο σε σχέση με την εισβολή του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β΄ στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (-220/ -217), καθώς και από άλλες αρχαίες πηγές και επιγραφικές μαρτυρίες.
Τις πιο πολλές πιθανότητες φαίνεται να έχει η αρχαία πόλη Τυπανέαι η οποία πιθανολογείται ότι είναι η συνέχεια της Ομηρικής πόλης Αίπυ μέλος της εξάπολης των Μινύων , η οποία βρισκόταν κοντά στην αρχαία Μάκιστο και σύμφωνα με τον Όμηρο είχε συμμετάσχει στον Τρωικό πόλεμο και μάλιστα το αναφέρει σαν εύκιστον(καλόχτιστο):
«Όσοι εκαρπούντο την Πύλο και την ποθητή Αρήνη και το Θρύον, κοντά στου ποταμιού του Αλφειού το πέρασμα και το καλόχτιστο Αίπυ, και τον Κυπαρισσήεντα και την Αμφιγένεια κατοικούσαν, και την Πτελεόν και το Έλος και το Δώριον... Αρχηγός αυτών ήταν ο Γερήνειος Νέστωρ ο αρματομάχος.»
Στις διαταγές του αρμένιζαν στην γραμμή ενενήντα βαθουλά καράβια.» Ιλιάδα Β΄ στιχ. 591- 602 (μεταφρ. εκδόσεις Πάπυρος)

Τμήμα των τειχών

Η ταύτιση της θέσης με την αρχαία πόλη δεν είναι ακόμη απολύτως ασφαλής, μελλοντικές ωστόσο έρευνες και ευρήματα μπορούν να συνδράμουν προς την κατεύθυνση αυτή.
Η πόλη είχε πιθανόν εγκαταλειφθεί έως τον 2ο αι. μ.Χ, καθώς δεν μνημονεύεται από τον περιηγητή Παυσανία.
Ο Αρχαιολογικός Χώρος
Περιμετρικά του οροπεδίου εκτείνεται το τείχος της ακρόπολης. Είναι κτισμένο με τεράστιους τιτανόλιθους και τέλειο ισοδομικό σύστημα. Σε μερικά σημεία του διασώζεται σε ύψος 6μ , έχει πάχος περίπου 2μ και στη Ν και Δ πλευρά του διασώζονται μερικοί ενσωματωμένοι στο τείχος τετράγωνοι πύργοι. Ο χώρος που περικλείει είναι περίπου 500 μέτρα μήκους, και έως 100 μέτρα πλάτους.Ένα ιδιόμορφο χαρακτηριστικό του είναι ότι με εγκάρσια τείχη, διαιρείται κυρίως σε πέντε ανισοϋψή επίπεδα(Άνδηρα). Στο πρώτο επίπεδο που είναι και το ψηλότερο, διακρίνονται τα ερείπια της κυρίως Ακρόπολης. Στο δεύτερο επίπεδο διασώζονται το κοίλο ενός θεάτρου, μια άριστα διατηρημένη λαξευτή στο βράχο δεξαμενή και τα λείψανα οικημάτων και ιερών.

Το στόμιο λαξευτής δεξαμενής της ακρόπολης

Στο τρίτο επίπεδο είναι τα ερείπια της Αγοράς. Το τείχος της Ακρόπολης στη σημερινή του μορφή και τα περισσότερα οικοδομήματα, χρονολογούνται κατά τους υστεροκλασσικούς χρόνους.
Ενώ στα άλλα δυο επίπεδα ερείπια από διάφορα
κτίσματα ,πιθανόν δημόσια.
Το τείχος διαθέτει τρεις μεγάλες πύλες στα ΒΔ, ΝΔ και Α, όπου είναι η κύρια πύλη, καθώς και αρκετούς αμυντικούς πύργους, κυρίως ορθογώνιας αλλά και τραπεζιόσχημης κάτοψης. Τα τείχη όπως και τα περισσότερα κτίσματα έχουν κτιστεί από ογκόλιθους του φυσικού τοπίου κατά το πολυγωνικό σύστημα τοιχοδομίας.
Το θέατρο χρονολογείται σε δύο φάσεις. Tο κοίλο χρονολογείται στον -4ο αι., ενώ το σκηνικό οικοδόμημα χρονολογείται στο -245.
Όπως σώζεται σήμερα, το θέατρο παρουσιάζει την τριμερή χαρακτηριστική διάρθρωση των ελληνιστικών θεάτρων: κοίλο, ορχήστρα και σκηνικό οικοδόμημα.

Το αρχαίο θέατρο

Η ορχήστρα έχει διάμετρο 12,00μ. και το κοίλο 34,5 μ. Το κοίλο είναι ημικυκλικό με έντονα άνισα μήκη αναλημματικών τοίχων παρόδων. Από τις γενικές διαστάσεις του κοίλου προκύπτει ότι το θέατρο διέθετε από 10 έως 12 σειρές καθισμάτων με μέγιστη χωρητικότητα όχι μεγαλύτερη των 850 ατόμων.
Σήμερα διατηρείται μόνο τμήμα της σκηνής και του κοίλου, ενώ σε καλή κατάσταση σώζεται ο αρχαίος αναλημματικός τοίχος του θεάτρου και στην αρχική θέση του ένας θρόνος από τις προεδρείες.
Το μνημείο παρουσιάζει σήμερα τη μορφή μεγάλου ερειπιώνα . Αποτελεί το δεύτερο σωζόμενο μνημείο της συγκεκριμένης κατηγορίας στο Νομό Ηλείας , μετά από το θέατρο της αρχαίας Ήλιδας.
Η πρώτη προσπάθεια συστηματικής ανάδειξης της ακροπόλεως πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 2002 - 2003 από τη Ζ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Εναέρια φωτογραφία της Ακρόπολης και σχεδιάγραμμα της .
Πηγή :http://www.diazoma.gr/

Πως θα πάτε:
Η διαδρομή είναι περίπου 25 λεπτά απο το κέντρο της πόλης Ζαχάρως. Ακολουθούμε την επαρχιακή οδό προς Αρήνη-Μάκιστο . Πριν φτάσουμε στην κοινότητα Αρήνη στρίβουμε αριστερά προς Μάκιστο - Πλατιάνα. Μετά την Μάκιστο περίπου 3 χλμ στα δέξια υπάρχει ένα μικρό πλάτωμα με ταμπέλα "Προς αρχαιολογικό χώρο". Ακολουθούμε τον ανηφορικό χωματόδρομο και μετά περίπου 600-700 μετρά σε ένα πλάτωμα του δρόμου θα βρείτε δέξια σκαλοπάτια που οδηγούν στην Ακρόπολη.

Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό :