Ὁ Τάφος τοῦ Σοφοκλῆ

Κι ὅμως ὑπάρχει! Στίς παρυφές τῆς Πάρνηθας, στό Τατόι, ἕνας τύμβος δηλώνει τόν τόπο ταφῆς τοῦ μεγάλου Ἕλληνα τραγικοῦ ποιητοῦ. Ἀθηναῖοι, Σπαρτιάτες, μύθοι, Θεοί καί Ποιητές, ὅλα μαζί, σέ μερικά τετραγωνικά μέτρα. Ψάξαμε, μελετήσαμε, φωτογραφίσαμε καί σᾶς τόν παρουσιάζουμε…

Ὁ Ταφικός τύμβος τοῦ Σοφοκλῆ ἤ "Ἠρίον"

Βρίσκεται στήν περιοχή "Μεγάλη Βρύση", στόν δρόμο πού ὁδηγεῖ στή Δεκέλεια. Παλαιότερα ἀναφέρεται καί ὡς «τύμβος τῆς Καμβέζας». Ἀνασκάφτηκε τό 1958 ἀπό τίς πριγκήπισσες τῆς Ἑλλάδας Σοφία καί Εἰρήνη. Πρόκειται γιά ἕνα μεγάλο οἰκογενειακό ταφικό περίβολο, κλασικῶν χρόνων, πού περικλείεται ἀπό τεχνητό τύμβο. Ὁ τύμβος εἶχε ἀρχικά 13μ.ὕψος. Περιεῖχε τέσσερις μαρμάρινες σαρκοφάγους μέ ἀετωματικό κάλυμμα, τρεῖς στό κέντρο του καί μία μακρύτερα πρός τά Νότια, πού φαίνεται ὅτι προσετέθη ἀργότερα.

Ἡ μορφή πού παρουσιάζει τό μνημεῖο εἶναι παράξενη, καθώς εἶναι ἀπό τά λίγα ἀθηναϊκά δείγματα, ὅπου ὁ ταφικός περίβολος περιέχεται μέσα σέ τύμβο. Αὐτό εἶχε πιθανῶς σκοπό νά ἐξάρει τή μεγάλη σημασία τοῦ συγκεκριμένου μνημείου.  Ὁ τοῖχος ἦταν κτισμένος μέ μεγάλους ὀρθογωνισμένου ὀγκόλιθους ἀπό τοπική πέτρα. Δέν ὑπάρχουν πλάγιες πλευρές στόν περίβολο. Οἱ σαρκοφάγοι ἦταν λήκυθοι μέ διακόσμηση ἐρυθρῶν ἀνθεμίων. Οἱ σιδερένιες στλεγγίδες πού βρέθηκαν στούς δύο τάφους χρησίμευαν κατά τήν ἀρχαιότητα γιά τήν ἀπόξεση τῆς σκόνης καί τοῦ ἱδρώτα τῶν ἀθλουμένων ἀνδρῶν στίς Παλαῖστρες καί τά Γυμνάσια.

Ὁ τρίτος τάφος, στό κέντρο τοῦ τύμβου, ἀνῆκε σέ γυναίκα καί περιεῖχε σάν κτέρισμα ἕνα χάλκινο καθρέφτη. Σέ ἕναν ἀπό τούς τάφους βρέθηκε, κατά πληροφορίες τῶν ἐργατῶν τῆς ἀνασκαφῆς, ἕνα ροζιασμένο ξύλινο ραβδί πού θεωρήθηκε ὅτι ἀνῆκε στόν τραγικό ποιητή Σοφοκλῆ.

Τίς σημαντικότερες πληροφορίες γιά τήν ταφή τοῦ Σοφοκλῆ καί τήν θέση τοῦ τάφου μᾶς δίνει ὁ Ἀνώνυμος βιογράφος τοῦ Σοφοκλέους, πού ἀναφέρει ὅτι ὁ ποιητής ἐτάφη, ὅταν ἀπεβίωσε τό 406-5 π.χ., στόν πατρογονικό τάφο, στό δρόμο πού ὁδηγοῦσε στή Δεκέλεια, ὁ ὁποῖος βρισκόταν σέ ἀπόσταση 11 σταδίων ἀπό τό τεῖχος. Τό τεῖχος πού ἀναφέρει ἐδῶ ὁ Ἀνώνυμος βιογράφος πιθανῶς εἶναι τό φρούριο τῆς Δεκέλειας, πού τοποθετεῖται στήν περιοχή τοῦ Παλαιοκάστρου, στό Τατόι. Ὁ Σοφοκλῆς, πού διέμενε στό δῆμο τοῦ Κολωνοῦ, καταγόταν ἀπό τή Δεκέλεια καί ὁ τάφος τῶν προγόνων του ἦταν στήν περιοχή αὐτή.

Οἱ Ἀθηναῖοι ζήτησαν ἀπό τό Σπαρτιάτη βασιλιά Ἅγι, πού κατεῖχε τό φρούριο, νά ἐπιτραπεῖ ἡ ταφή τοῦ ποιητῆ στόν πατρογονικό τάφο. Ἡ ἄδεια δόθηκε μέ τήν παρέμβαση μάλιστα τοῦ θεοῦ Διονύσου πού ἐμφανίστηκε στόν ὕπνο τοῦ Ἅγι καί τοῦ ἔδωσε ἐντολή. Κατά ἄλλους μελετητές, ἡ ἀπόσταση τῶν 11 σταδίων ἀπό τό τεῖχος θά ἔπρεπε νά μετρηθεῖ ἀπό τό τεῖχος τῶν Ἀθηναίων καί ὄχι ἀπό τό φρούριο τῆς Δεκέλειας, ἐπειδή δέ διευκρινίζεται στό κείμενο ποιό ἀκριβῶς ἦταν τό τεῖχος. Ὁπωσδήποτε, ἡ ἀπόσταση τῶν 11 σταδίων, ἄν μετρηθεῖ ἀπό τό τεῖχος τοῦ Παλαιοκάστρου, συμπίπτει μέ τή θέση τοῦ τύμβου τῆς Καμβέζας, πού βρίσκεται ἄλλωστε στήν ἀρχαία ὁδό πρός τό δῆμο τῆς Δεκέλειας.

Πάνω στόν τύμβο τοῦ Σοφοκλῆ οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν μία χάλκινη σειρήνα ἤ χελιδόνα γιά νά ὑπενθυμίζει τή γλυκύτητα τῆς ποίησής του καί τοῦ ἀπένειμαν θεϊκές τιμές, θυσιάζοντας κάθε χρόνο στόν τάφο του. Στήν ταφή τοῦ Σοφοκλῆ ἀναφέρονται ἀκόμα ὁ Πλίνιος καί ὁ Πτολεμαῖος Ἡφαιστίωνος.

Στήν περιοχή τοῦ τύμβου τοῦ Σοφοκλῆ, ἀλλά καί στήν «Παναγίτσα», πού βρίσκεται σέ μικρή ἀπόσταση ἀνατολικότερα ἔχουν βρεθεῖ καί ἄλλοι τάφοι καί πολλά κατάλοιπα ἀρχαίου οἰκισμοῦ, ὅπως τοῖχοι, ἐντοιχισμένα στήν ἐκκλησία ἀρχιτεκτονικά μέλη, ρωμαϊκό λουτρό (βαλανεῖο) καί πολλά θραύσματα ἀγγείων. Προφανῶς, ἐδῶ ὑπάρχει ἕνας ἀρχαῖος δῆμος, μᾶλλον ὁ δῆμος Κήττου ἤ Κητττού.

Κατά τήν ἐπίσκεψή μας, διαπιστώσαμε ὅτι στόν τύμβο διεξάγονται ἔργα. Ἄν εἶναι πρόσφατα ἤ ἄν ἔχουν παγώσει ἀμέσως μετά τήν ἔναρξή τους, δέν τό γνωρίζουμε.

Ὁ χῶρος εἶναι περιφραγμένος μέ ἕνα συρματόπλεγμα τό ὁποῖο καταρρέει. Γεμάτος μέ διάφορα οἰκοδομικά ὑλικά καί μέ πολύ περισσότερα σκουπίδια. Τά σκέπαστρα τῶν σαρκοφάγων (ἄν δέν κάνουμε λάθος) στηρίζονται ὄρθια, δεμένα σέ μερικά ἀσθενικά πευκάκια. Οἱ φωτογραφίες τοῦ ἄρθρου ἔχουν παρθεῖ ἐξωτερικά της περίφραξης, σεβόμενοι τήν ἀσθενική, συρμάτινη ὁριοθέτηση τοῦ τύμβου…

Ἄν ὁ τάφος εἶναι ὄντως τοῦ Σοφοκλέους, τότε πρόκειται γιά ἕνα ἀπό τά πιό σημαντικά ἀρχαιολογικά σημεῖα τῆς Ἀθήνας, ἀλλά καί ὁλόκληρης τῆς Ἑλλάδας. Διότι, ἄλλο πράγμα εἶναι νά ἀναφέρεσαι ἁπλῶς σέ κάποιον ἐπιφανῆ ἀρχαῖο ποιητή, καί ἄλλο νά περιδιαβαίνεις τόν τόπο στό ὁποῖο ἔχει ταφεῖ ἡ σωρός του.

Ὅταν ἡ ἱστορία γίνεται χειροπιαστή, τότε αὐτομάτως ἡ σημασία της ἀναβαθμίζεται. Καί οἱ μνῆμες ζωγραφίζονται μέ εἰκόνες ἀπό τόπους καί μνημεῖα. Ὅταν ἡ στείρα ἀκαδημαϊκή γνώση περνάει στήν διάσταση τοῦ χειροπιαστοῦ, ὅπως εἶναι ἡ ὕπαρξη τοῦ τάφου ἑνός μεγάλου Ἕλληνα ποιητοῦ, τότε γίνεται πιό προσιτή καί πιό ἀγαπητή ἀπό τούς νέους ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας. Καί αὐτό εἶναι τό ζητούμενο γιά κάθε πολιτισμό πού θέλει νά συνεχίσει νά ὑπάρχει…

ΠΗΓΗ : http://www.authorway.com/