Γράφει ο Αδάμης ΕυθύμιοςΟι Αιτωλοί, ως οντότητα διοικητική και πολιτική, μνημονεύονται για πρώτη φορά στον Όμηρο, ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά την παρουσία τους και τη δράση τους που προηγείται των τρωικών γεγονότων.
Στην Ιλιάδα λοιπόν και ειδικότερα στον «Κατάλογο Νεών» (ή Βοιώτεια, όπου απογράφονται οι συμμετοχές των ελληνικών βασιλείων στην τρωική εκστρατεία), εμφανίζονται για πρώτη φορά οι «Αιτωλοί», ως φυλετική ομάδα(με το δικό της όνομα) και ως βασίλειο, περιφερειακή στρατιωτική δύναμη(των μυκηναίων).
« Στους Αιτωλούς ήταν αρχηγός ο Θόας, γιος του Ανδραίμονα,
οι οποίοι έμεναν στην Πλευρώνα, στην Ώλενο, στην Πυλήνη,
στην παραθαλάσσια Χαλκίδα και στην πετρώδη Καλυδώνα,
γιατί δεν ζούσαν πια οι γιοι του αντρειωμένου Οινέα,
κι ο ξανθός Μελέαγρος είχε και αυτός πεθάνει.
Γι’ αυτό σ’ όλους του Αιτωλούς ορίστηκε βασιλιάς ο Θόας
και τον ακολουθούσαν σαράντα μαύρα καράβια.»
Β 638 -644
Συνεπώς αν ο κατάλογος μεταγράφει κάποια μυκηναϊκή πηγή(αυθεντικό κείμενο της μυκηναϊκής εποχής), όπως πολλοί πιστεύουν, τότε οι «Αιτωλοί» αποτελούν μία από τις πολλές φυλετικές ομάδες, που έχουν το δικό τους όνομα, το βασίλειο και το πιο σημαντικό, την δική τους μυθολογική παράδοση, ήδη διαμορφωμένη από την μυκηναϊκή εποχή, εάν όμως ο κατάλογος είναι μεταγενέστερο κείμενο, τότε οι Αιτωλοί, που αναφέρονται εκεί, ανήκουν στον 8ο αι π.Χ., την εποχή που(όπως πιθανολογείται) έζησε ο Όμηρος.