HΣΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΘΕΟΓΟΝΙΑ

Για τον Ησίοδο οι πληροφορίες που έχουμε είναι λίγες και ιδιαίτερα συγκεχυμένες, συνεπώς μοναδική αυθεντική πηγή για τον ποιητή παραμένουν τα δύο σωζόμενα έργα του, Θεογονία και Έργα και Ημέραι. Το όνομα του Ησιόδου αναφέρεται μόνο μία φορά και μάλιστα στη Θεογονία(στίχος 22 [Αι νυ που’ Ησίοδον καλήν εδιδαξαν αοιδήν - αυτές (οι Μούσες) λοιπόν δίδαξαν στον Ησίοδο κάποτε το ωραίο τραγούδι]). Η ποίησή του έχει έντονα προσωπικό χαρακτήρα. Το ακριβές έτος της γέννησης αλλά και του θανάτου του είναι άγνωστα (εκτιμάται ότι έζησε περί το 700 ή 800 π.Χ). Είναι μεταγενέστερος του Ομήρου και οπωσδήποτε προγενέστερος του Αρχίλοχου.

Ο πατέρας του καταγόταν από την Κύμη της Αιολίδας και εγκατα­στάθηκε στην Άσκρα της Βοιωτίας, όπου εργάστηκε ως γεωργός. Εκεί γεννήθηκαν ο Ησίοδος και ο αδερφός του Πέρσης. Όπως ο ίδιος αναφέρει στη Θεογονία, έλαβε το χάρισμα του ποιητή από τις Μούσες, ενώ στο Έργα και Ημέραι λέει ότι είχε κερδίσει τρίποδα οε ποιητικό αγώνα στη Χαλκίδα. Μετά το θάνατο του πατέρα του ο Ησίοδος συγκρούστηκε για την πατρική περιουσία με τον αδερφό του Πέρση, ο οποίος κατάφερε με χρήματα να διαφθείρει τους δικα­στές. Ο Ησίοδος τελικά τον συγχώρησε και για να τον επαναφέρει στην ορθή οδό έγραψε τοΈργα και Ημέραι. Πέθανε στην Άσκρα και ετάφη στην αγορά του Ορχομενού, όπου αιώνες μετά οι κάτοι­κοι έδειχναν τον τάφο του στους επισκέπτες.

Ο Ησίοδος, αντίθετα από τον Όμηρο, παρουσιάζει έναν κόσμο στον οποίο οι άνθρωποι είναι ενταγμένοι στο φυσικό τους πλαίσιο και ασχολούνται με συνηθισμένα πράγματα. Η επίδρασή του υπήρξε πολύ μεγάλη, καθότι ως θεολογών ποιητής επέδρασε στους προσωκρατικούς φιλοσόφους και ως απόλυτα προσωπικός ποιητής στην πρώι­μη λυρική ποίηση.

Εκτός από τα δύο προαναφερόμενα έργα, στον Ησίοδο αποδιδόταν ήδη από την αρχαιότητα ένα ακόμη ποίημα η “Ασπίς” (480 εξάμετροι στίχοι) με θέμα τη νίκη του Ηρακλή επί του υιού του Άρη, Κύκνου. Το μεγαλύτερο μέρος του ποιήματος καταλαμβάνει η περιγραφή της ασπίδας του Ηρακλή, η οποία κατασκευάστηκε από τον Ήφαιστο.

Θεογονία

Αποτελεί ουσιαστικά το ιερό βιβλίο των αρχαίων Ελλήνων και δεν είναι τυχαίο ότι γράφτηκε από κάποιον που κατοικούσε στη Βοιω­τία. Στη συγκεκριμένη περιοχή κατά την αρχαιότητα συναντούσε κανείς δε­κάδες ιερά και τόπους αγιασμένους από θεούς και ήρωες. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ζεύς και ο Ερμής γεννήθηκαν στην Τανάγρα, η Αθηνά στις Αλαλκομενές, ο Απόλλων στην Τεγύρα και ο Διόνυσος στην Αλίαρτο. Ο γάμος του Δία με την Ήρα έγινε στον Κιθαιρώνα, ενώ πολλοί Βοιωτοί, όπως η Σεμέλη, ο Ηρακλής και ο Γλαύκος, έγιναν αθάνατοι. Τέλος, η μορφολογία του εδάφους και οι διάφορες γεωλογικές διαταραχές ενίσχυσαν τη δεισιδαίμονα διάθεση του λαού, ο οποίος θεωρούσε την περιοχή κατοικητήριον φοβερών τεράτων, όπως ήταν η Σφιγξ, ο Τυφών, οι Ερινύες κ.λ.π.). Πηγή της Θεογονίας πρέπει να θεωρηθούν οι πανάρχαιοι θρησκευτικοί ύμνοι. Όσο τα ιερά αυξάνονταν και η λα­τρεία γινόταν πιο πολύπλοκη και επίσημη τόσο περισσότερο εμπλουτιζόταν αυτής της μορφής η ποίηση. Οι αρχέγονοι ύμνοι είχαν χαρακτήρα αφηγηματικό και τα θέματά τους ήταν οι στοι­χειώδεις για τους θεούς παραδόσεις για τη γέννηση και τις περιπέ­τειες τους. Το έργο των αοιδών – συνθετών των ύμνων εξασκούσαν οι ιερείς. Είναι βέβαιο ότι ιερέας υπήρξε και ο ποιητής της Θεογο­νίας, ο οποίος μάλιστα θεωρεί ως πρωτεύουσα ασχολία των Μουσών την εξύμνηση του Δία και κατά δεύτερο λόγο των άλλων θεών.

Ο Ησίοδος συνένωσε παραδόσεις ήδη διαμορφωμένες, συγκεφαλαι­ώνοντας τις βασικές παραδόσεις των παλαιότερων ασμάτων σε μια ενιαία σύνθεση.

Ανάλυση του ποιήματος

Το ποίημα αποτελείται από πέντε απόλυτα διακριτά μέρη: το Προ­οίμιο (στ. 1-115), την Κοσμογονία και τη Θεογονία (στ. 116-616), την Τιτανομαχία (σι. 617-885) στη συνέχεια της Θεογονίας (στ. 886-964) και την Ηρωογονία (στ. 966-1020).

Προοίμιο-

Απαρτίζεται από δύο μέρη, την επίκληση (στ.1-34) και τον ύμνο προς τις Μούσες (στ. 35-115). Στο πρώτο μέρος ο ποιητής περιγράφει τις ασχολίες των Μουσών στον Ελικώνα, οι οποίες τη νύχτα πη­γαίνουν στον Ουρανό για να εξυμνήσουν τους θεούς. Επίσης εξι­στορεί ένα θαύμα, την επιφάνειαν, που προέρχεται από τις Μούσες, οι οποίες του αποκάλυψαν την ποιητική τέχνη και έτσι τον απομάκρυναν από τη δύσκολη ζωή των γεωργών.

Το δεύτερο μέρος είναι ύμνος προς τις Μούσες. Ο ποιητής τις πα­ρουσιάζει να βρίσκονται τριγύρω από το θρόνο χου Δία, να υμνούν και να διασκεδάζουν τους θεούς.

Στη συνέχεια περιγράφει τη γέννησή τους, την πρώτη τους εμ­φάνιση στον Όλυμπο, αλλά και τη δράση τους ανάμεσα στους αν­θρώπους. Επισημαίνει το γεγονός ότι οι Μούσες εμπνέουν τους ποιητές (την τέχνη) και τους βασιλείς (επιβλητικό λόγο και δικαιοσύ­νη). Το τμήμα αυτό τελειώνει με ένα χαιρετισμό και μια επίκληση προς τις Μούσες να ψάλουν τη γέννηση των αθανάτων.

Κοσμογονία και Θεογονία

Στην αρχή απαριθμούνται τα πρώτα στοιχεία που συνέθεσαν τον κόσμο: το Χάος, η Γη και ο Έρως. Ακολουθούν τα γένη του Χάους και της Γης. Από την ένωση της Γης με τον Ουρανό γεννήθηκε και άλλο γένος. Η γενεαλογική διήγηση διακόπτεσαι από το επεισόδιο του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων του Ουρανού από το υιό του Κρόνο. Από τα αποκομμένα όργανα του Ουρανού γεννήθη­κε η Αφροδίτη. Κατόπιν ο ποιητής συνεχίζει με τη γενεαλογία των θε­ών, αλλά συχνά διακόπτει τη διήγηση με διάφορα επεισόδια. Συγκεκριμένα, πρώτο είναι το επεισόδιο της Στυγός, η οποία γέννη­σε τέσσερα παιδιά, το Ζήλο, τη Νίκη, το Κράτος (εξουσία, ισχύ) και τη Βία. Υποχρέωσε το Δία να προσλάβει τα δύο τελευταία παιδιά της ως παραστάτες του (στ. 383-403).

Το δεύτερο επεισόδιο είναι ο ύμνος προς την Εκάτη. Ο ποιητής την εξυμνεί ως την πιο τιμημένη από το Δία θεά που συμμετέχει και στα τρία βασίλεια του κόσμου, τον Ουρανό, τη Γη και τη θάλασσα.

Η Εκάτη παρακινεί τους ανθρώπους να είναι δίκαιοι, βοηθά τους πολεμιστές να νικήσουν, στηρίζει τους βασιλείς για να απονέμουν σωστά τη δικαιοσύνη, βοηθά τους αθλητές, τους ψαράδες στη θά­λασσα, τους νέους κ.λπ. (στ. 411-462).

Το τρίτο επεισόδιο αφορά στη γέννηση του Δία και στην απάτη της Ρέας, η οποία έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί μια πέτρα ττα σπάργα­να και όχι το νεογέννητο Δία, τον οποίο η ίδια φρόντισε να κρύψει στην Κρήτη (στ. 493-506).

Το τέταρτο και τελευταίο επεισόδιο αναφέρεται στον Προμηθέα και στη δημιουργία της γυναίκας (οτ. 636-616).

Τιτανομαχία

Σε αυτά το τμήμα του έργου ο ποιητής περιγράφει τον πόλεμο ανά­μεσα στους Τιτάνες, οι οποίοι κατοικούσαν στην Όθρυ και στα τέ­κνα του Κρόνου και της Ρέας. που κατοικούσαν στον Όλυμπο. Στον αγώνα τους εναντίον των Τιτάνων οι θεοί του Ολύμπου είχαν συ­μπαραστάτες τον Κρότο, το Βριάρεω και το Γυη, χους Εκατόγχειρες. Οι Oλύμπιοι κατάφεραν να νικήσουν τους Τιτάνες και να τους συλλάβουν. Έτσι έμειναν μόνοι κυρίαρχοι του κόσμου.

Συνέχεια της θεογονίας

Αμέσως μετά την αποκατάσταση της τάξης στον κόσμο με την επι­κράτηση των θεών χου Ολύμπου αρχίζει η δεύτερη φάση της Θεογο­νίας. Γεννιούνται νέες θεότητες, που δεν έχουν καμιά σχέση με τις φοβερές φυσικές δυνάμεις που εκπροσωπούσαν οι παλιές, οι οποίες έσπευσαν, όσες επέζησαν, να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση.

Ηρωογονία

Το τμήμα αυτό της Θεογονίας αποτελεί παρεμβολή, που χρησιμεύει για τη μετάβαση από τη θεογονία στα Ηρωογονικά ποιήματα, δηλα­δή στη διήγηση των ενώσεων θεών και θνητών γυναικών (Κατάλο­γος). Ο Κατάλογος ή Ηοίαι, από τον οποίο έχουν σωθεί μόνο αποσπάσματα, συνδεόταν με τη Θεογονία και παρουσίαζε τη γένεση των ηρώων από θνητές γυναίκες. Ο πυρήνας του έργου θεωρείται από πολλούς Ησιόδειος.

Ο πίνακας με τους απογόνους του Διός εδώ, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται τόσο οι απόγονοι που απέκτησε με θεές όσο και με θνητές.

KΕΙΜΕΝΟ:chilonas.wordpress.com

©ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟΝ/visaltis.net