Η επιτύμβια Στήλη του Δεξίλεω "πρωτότυπο" των αγιογραφιών του Άγιου Δημήτριου

Η Στήλη του Δεξίλεω είναι αρχαίο αττικό επιτάφιο ανάγλυφο. Βρέθηκε στο Δίπυλο και φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού στην Αθήνα. Αντίγραφο του ανάγλυφου έχει τοποθετηθεί στο σημείο ανεύρεσής του στον αρχαιολογικό χώρο

Η στήλη εικονίζει τον Δεξίλεω, γιο του Λυσανία που πέθανε το 394 - 393 π.Χ. κοντά στην Κόρινθο. Εικονίζεται έφιππος νέος με αναπεταμένο το χιτώνα να μάχεται πάνω σε ατίθασο άλογο έχοντας ρίξει ήδη τον νεαρό αντίπαλό του στο έδαφος. Με το αριστερό κρατούσε τα χαλινάρια, ενώ με το δεξί εξακόντιζε δόρυ που έχει χαθεί. Ο πεσμένος εχθρός κρατούσε επίσης χάλκινο ξίφος που δεν σώζεται.

Η στήλη φέρει επιγραφή με τα ονόματα των ηρωικά πεσόντων στη μάχη επάνω. Στη βάση του μνημείου αναγράφεται σε τέσσερις στίχους η αφιέρωσή του στον Δεξίλεω:
«ΔΕΞΙΛΕΩΣ ΛΥΣΑΝΙΟ ΘΟΡΙΚΙΟΣ - ΕΓΕΝΕΤΟ ΕΠΙ ΤΕΙΣΑΝΔΡΟ ΑΡΧΟΝΤΟΣ - ΑΠΕΘΑΝΕΝ ΕΠ' ΕΥΒΟΥΛΙΔΟ - Ε΄Γ΄ ΚΟΡΙΝΘΩΙ ΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΙΠΠΕΩΝ»

Η στήλη εικονίζει τον Δεξίλεω λίγο πριν από την μοιραία ώρα, στην ακμή της δόξας και της δύναμής του. Ήταν στημένη προς τιμή του επάνω στον επιβλητικό οικογενειακό τάφο του στον ταφικό περίβολο των Θορικίων στον Κεραμεικό, αν και η τέφρα του Δεξίλεω καθώς και των τεσσάρων άλλων ιππέων είχε μεταφερθεί στην Αθήνα και είχε αποθετηθεί στο Δημόσιο Σήμα. Το επιτύμβιο αυτό ανάγλυφο αποτελεί ένα από τα θαυμαστότερα ανάγλυφα της αττικής τέχνης, που έχει διασωθεί. Η έκφραση «των πέντε ιππέων» πιστεύεται ότι ήταν ευρέως γνωστός όρος στην εποχή του. Δεν έχει εξακριβωθεί πλήρως, ούτε και αναφέρεται από τον Ξενοφώντα στην περιγραφή του περί της μάχης της Κορώνειας του 394 π.Χ.
Το καλλιμάρμαρο αυτό μνημείο ανήκει στα χρόνια λίγο πριν της Ανταλκιδείου ειρήνης. Η αναφορά των αρχόντων της Αθήνας στην επιγραφή μας επιτρέπει την ακριβή χρονολόγηση της ζωής του Δεξίλεω καθώς και της κατασκευής του μνημείου. Ο κατά τα άλλα αξιότατος δημιουργός του μας είναι άγνωστος, ενώ το έργο του συνδυάζει επιρροές των ώριμων κλασσικών χρόνων με στοιχεία των αρχών του 4ου αιώνα.

Η ομορφιά του ταφικού μνημείου δεν διέφυγε της προσοχής και του θαυμασμού

των μεταγενεστέρων. Σημειώνεται άλλωστε ότι πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πως οι αγιογραφήσεις του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Δημητρίου στους νεότερους χρόνους έχουν γίνει εξ αντιγραφής αυτού του μνημείου, όπου πράγματι παρατηρούνται πολλές ομοιότητες.

 

Συγκεκριμένα η στάση του άλογου ,του ιππέα αλλά και του πεσμένου εχθρού στο επιτύμβιο μνημείο είναι παρόμοιες με τις αγιογραφίες. Αν όχι 100% είναι όμως αρκετά πιθανό η επιτύμβια στήλη του Δεξίλεω να ήταν η έμπνευση για τους αγιογράφους ώστε να ζωγραφίσουν  τις γνωστές εικόνες του Αγίου Δημητρίου. Αντίστοιχη ομοιότητα παρουσιάζεται και στις αγιογραφίες με τον Άγιο Γεώργιο , με την διαφορά ότι ο  πεσμένος εχθρός έχει αντικατασταθεί από τον δράκο.

Γνωρίζουμε λίγο πολύ ότι αρκετά στοιχειά από την αρχαία Ελλάδα έχουν και περάσει στην χριστιανική θρησκεία μέσω των μυστηρίων και της αρχιτεκτονικής και είναι φανερό πλέον ότι και οι αγιογραφίες δεν έχουν μείνει ανεπηρέαστες από την επιρροή της αρχαίας Ελλάδας.

ΠΗΓΕΣ :
https://el.wikipedia.org/
http://photodentro.edu.gr