O ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

 

Το εορτολόγιο στην αρχαία Ελλάδα ήταν πάμπλουτο. Αρκετές εορτές εκείνης της εποχής συνοδεύονται από Μυστήρια. Σήμερα, οι περισσότερες εορτές συνοδεύονται από θρησκευτικές δοξολογίες, οι οποίες αντικατέστησαν τα Μυστήρια.

Την Άνοιξη, αρκετές περιοχές στην αρχαία Ελλάδα, εόρταζαν τον Θάνατο και την Ανάσταση, ένα κεντρικό  θέμα σε όλα τα Ελληνικά Μυστήρια.
Οι άνθρωποι που έπαιρναν μέρος στα Ελληνικά Μυστήρια της αρχαίας Ελλάδας, διδάσκονται τι ακριβώς είναι ο Θάνατος και μάθαιναν να αποβάλλουν τον φόβο τους για αυτόν.
Εκείνος που είχε μυηθεί στα Μυστήρια της Ζωής και της Φύσης, διδασκόταν ότι ο Θάνατος ήταν κάτι διαφορετικό και ότι δεν υφίσταται με τον τρόπο που αποδέχεται σήμερα η λαϊκή κοινή γνώμη.
Οι σημαντικότερες εορτές των αρχαίων Ελλήνων, γινόντουσαν στις Ισημερίες και στα Ηλιοστάσιο.

Οι πρώτοι Έλληνες παρατηρώντας ότι τον χειμώνα η Γη δεν καρποφορεί, ενώ όταν ερχόταν η Άνοιξη, η φύση άλλαζε πρόσωπο, άνθιζε και καρποφορούσε,  θέσπισαν τις πρώτες εορτές, αφιερωμένες στην Μητέρα Γαία και κατόπιν Μητέρα Γη - Δήμητρα. Τον χειμώνα εόρταζαν τον θάνατο της, και την Άνοιξη την Ανάσταση της.
Όταν όμως η Μητέρα Γαία αντικαταστάθηκε από την Μητέρα Γη-Δήμητρα, εκείνη που πέθαινε τον χειμώνα δεν ήταν η ίδια η Γη-Δήμητρα αλλά η Κόρη της Περσεφόνη, η οποία την Άνοιξη με την βοήθεια του θεού Ερμή και της Εκάτης, ανασταινόταν και επανερχόταν στην επιφάνεια της Γης. Τότε η Γη για να γιορτάσει το γεγονός, άνθιζε. Αυτή η εορτή ήταν συνυφασμένη με «τα Επιφάνεια της Κόρης-Περσεφόνης».
Ο συμβολισμός των Μυστηρίων είχε σχέση με την βλάστηση και την καρποφορία της Γης.

Στην Αθήνα, μεταγενέστερα, κατά την Ελληνιστική ίσως περίοδο, εόρταζαν τον Θάνατο και την Ανάσταση του Άδωνη. Ο Μύθος του Άδωνη αναφέρει ότι, κάποτε η Αμαζόνα Σμύρνα, καυχήθηκε ότι είναι ομορφότερη από την Αφροδίτη. Τότε η θεά την έκανε να ερωτευτεί τον πατέρα της.
Ένα βράδυ η Σμύρνα μεθυσμένη ενώθηκε μαζί του. Την άλλη ημέρα όταν ανακάλυψε τι είχε κάνει, πήγε σε ένα δάσος να κρυφτεί.
Η θεά την λυπήθηκε και την μεταμόρφωσε σε ένα δέντρο, που ονομάστηκε «Μυρσίνη». Αργότερα από τον φλοιό αυτού του δέντρου, γεννήθηκε ο Άδωνης.
Η θεά Αφροδίτη έδωσε το βρέφος στην Περσεφόνη να το μεγαλώσει στο βασίλειο του Άδη.
Ο Άδωνης μεγάλωσε και έγινε ένας πανέμορφος άντρας. Τόσο η Περσεφόνη όσο και η Αφροδίτη τον ερωτεύτηκαν και άρχισε η διαμάχη μεταξύ τους.
Την διαμάχη αυτή ανέλαβε να λύσει ο Δίας. Αποφάσισε ότι ο Άδωνης το 1/3 του χρόνου μπορεί να το περνάει με την Περσεφόνη, το άλλο 1/3 με την Αφροδίτη, και το τελευταίο 1/3 όπου εκείνος ήθελε.
Η Αφροδίτη όμως, χρησιμοποιώντας την μαγική της ζώνη (κεστός) επηρεάζει τον Άδωνη, ο οποίος τελικά αποφασίζει να περνά το 1/3 (τέσσερις μήνες) στον Κάτω Κόσμο με την Περσεφόνη και τα υπόλοιπα 2/3 (οκτώ μήνες) στον Κόσμο της Επιφάνειας με την Αφροδίτη.
Έτσι λοιπόν, κάθε φορά που ο Άδωνης κατέβαινε στον Κάτω Κόσμο, η φύση πάγωνε και τα λουλούδια μαραίνονταν, ενώ η Αφροδίτη έμενε στο παλάτι της αναμένοντας την άφιξη του. Η Κάθοδος του Άδωνη συμβόλιζε τον χειμώνα.
Όταν ο Άδωνης ανέβαινε στον Κόσμο της Επιφάνειας, τότε η φύση, τον πρώτο καιρό, άνθιζε και το επόμενο διάστημα καρποφορούσε. Τα χωράφια λουλούδιαζαν και τα δέντρα άνθιζαν. Η Αφροδίτη έφευγε από το θεϊκό της παλάτι στον Όλυμπο και απολάμβανε τον έρωτα της με τον Άδωνη στην φύση, στα βουνά και στα δάση.

Ο Άδωνης συνόδευε πάντα την Αφροδίτη. Όμως ο Άρης, ο αιώνιος εραστής της Αφροδίτης, καραδοκούσε. Αιώνια ερωτευμένος με την Αφροδίτη, την θεά του Έρωτα, θέλησε να βγάλει τον Άδωνη από την μέση, στέλνοντας τον για πάντα στο σκοτεινό βασίλειο του Άδη, προς χαρά της Περσεφόνης. Έτσι, μία ημέρα που ο Άδωνης πήγε για κυνήγι, ο Άρης μεταμορφώθηκε σε αγριογούρουνο του επιτέθηκε και τον σκότωσε.
Ο θρήνος της Αφροδίτης ακούστηκε παντού, τα δάκρυα της αναμίχθηκαν με το αίμα του νεκρού Άδωνη και όπου έπεφταν φύτρωναν παπαρούνες ενώ όπου υπήρχαν άσπρα τριαντάφυλλα βάφτηκαν κατακόκκινα από το αίμα του.
Η Αφροδίτη κλαίει απαρηγόρητη επάνω από τον νεκρό Άδωνη και ο αρχαίος λυρικός ποιητής Βίωνας, περιγράφει την τραγική αυτή ιστορία σαν τον «Επιτάφιο του Άδωνη».
Η Αφροδίτη τριγυρνά με λυτά μαλλιά και ξυπόλητη ανάμεσα στα λαγκάδια και στα δάση και μαζί της στέναζαν η Ηχώ και οι Άνεμοι.
Απαρηγόρητη η Αφροδίτη ζητά πάλι από την Περσεφόνη πίσω τον Άδωνη. Η Περσεφόνη συγκινημένη από τα δάκρυα της Αφροδίτης, συμφωνεί να περνά έξη μήνες τον χρόνο ο Άδωνης μαζί της στον Κάτω Κόσμο και άλλους έξι μήνες να τους περνά με την Αφροδίτη. Έτσι έρχεται και η Ανάσταση του Άδωνη.

Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο, εόρταζαν στην Αθήνα, αλλά και σε κάποιες άλλες πόλεις της Ελλάδας, τα «Αδώνια Μυστήρια», όπου κύριο δράμα ήταν ο Θάνατος (Επιτάφιος) και η Ανάσταση του Άδωνη, ένα βασικό θέμα και των Ελευσίνιων Μυστηρίων με ηρωίδα αυτή την φορά την Περσεφόνη.
Η πρώτη ημέρα των Αδώνιων Μυστηρίων λεγόταν «Αφανισμός» και ήταν ημέρα πένθους για τον θάνατο του θεού Άδωνη.
Στην Αθήνα, οι γυναίκες θρηνούσαν μπροστά σε δύο νεκροκρέβατα που ήταν τοποθετημένα τις εισόδους των σπιτιών.
Πάνω στα νεκροκρέβατα ήταν ομοιώματα του Άδωνη και της Αφροδίτης, συμβολίζοντας έτσι, καταρχήν, τον θάνατο του μεγάλου έρωτα των δύο θεών.
Γύρω τοποθετούσαν γλάστρες με φυτά και όταν αυτά αναπτύσσονταν τα τοποθετούσαν πάνω στις στέγες των σπιτιών (μόνο στην Αθήνα γινόταν αυτό).
Το ομοίωμα του Άδωνη, το άλειφαν με μύρο,  και το έντυναν με λευκά ρούχα. Τέλος το τύλιγαν σε λευκό σεντόνι, το στεφάνωναν και το στόλιζαν με λουλούδια. Μετά ακολουθούσε ο θρήνος και τέλος το περιέφεραν ως Επιτάφιο.
Οι γυναίκες με λυμένα τα μαλλιά τους, όπως η Αφροδίτη, και ξυπόλητες, με θρήνους και οδυρμούς και με την συνοδεία αυλού, έκαναν περιφορά (Επιτάφιο) στους δρόμους της πόλης, του ομοιώματος του Άδωνη.
Η περιφορά του Επιταφίου γίνονταν μόνο από γυναίκες, όπως σήμερα μόνο οι γυναίκες στολίζουν τον Επιτάφιο της Μ. Παρασκευής.
Κατόπιν πήγαιναν σε πηγές ή ποτάμια κα έριχναν το ομοίωμα του Άδωνη στα νερά, όπως όταν η ψυχή περνά τα νερά του Αχέροντα για να κατέβει στον Κάτω Κόσμο, και παρακαλούσαν να επιστρέψει ο θεός από τον Άδη.

Η δεύτερη ημέρα, ήταν ημέρα χαράς και εόρταζαν την Ανάσταση του θεού και την άφιξη του στον επάνω Κόσμο της Επιφάνειας. Παρέθεταν πλούσια γεύματα, συνοδευόμενα από χορούς και τραγούδια.
Για να συμβολίσουν την γιορτή της φύσης λόγω της Επιφάνειας του Άδωνη, έσπερναν και καλλιεργούσαν σε γλάστρες και παρτέρια, στάρι, κριθάρι, μαρούλι, μάραθο και διάφορα λουλούδια, τα οποία περιποιούντο επί οκτώ ημέρες, αποκλειστικά γυναίκες. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι «Αδώνιοι κήποι».
Κατόπιν έκαιγαν τους κήπους αυτούς ή τους πέταγαν στην  θάλασσα σε κάποιες πόλεις, ενώ στην Αθήνα, όπως προαναφέρθηκε, τους τοποθετούσαν στις στέγες των σπιτιών.

Στα Αδώνια Μυστήρια, έκαιγαν μύρα ως  θυμίαμα και έψαλλαν άσματα, ενώ μερικές φορές γίνονταν και μυήσεις σχετικά με τον Θάνατο και την Ανάσταση. Οι μυήσεις αυτές βέβαια, δεν είχαν την ίδια ισχύ που έχουν στα Ορφικά ή στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Στην αρχαία Ελλάδα όμως, εορταζόταν και ο Θάνατος και η Ανάσταση του Διονύσου, με δύο διαφορετικούς τρόπους. Ο πρώτος δεν είναι ευρέως γνωστός αλλά υπήρχε.
Ο Διόνυσος σχετίζεται και αυτός με την φύση, την γονιμοποίηση και την καρποφορία της. Χάρισε στους ανθρώπους την καλλιέργεια του αμπελιού.

Στον πρώτο τρόπο εορτασμού και σύμφωνα με τον μύθο, ο Διόνυσος κατέβηκε στον Άδη για να φέρει πίσω στην ζωή την μητέρα του Σεμέλη.
Η κάθοδος τους έγινε από μία λίμνη στην Αργολίδα, που λεγόταν «Αλκυονία». Ο Αριστοφάνης στους «Βατράχους», τοποθετεί τον Διόνυσο να κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο από μία λίμνη των Αθηνών, που ονομαζόταν «Λίμναι».
Τότε οι άνθρωποι θρηνούσαν την αναχώρηση του Διονύσου, και ας μην ξεχνάμε ότι κάθε Άνοιξη ο Απόλλωνας επέστρεφε στην Υπερβόρεια και ο Διόνυσος που είχε αναλάβει όλο τον χειμώνα το Μαντείο των Δελφών, αποχωρούσε.
Οι άνθρωποι λοιπόν θρηνούσαν τον θάνατο του Διονύσου. Και ενώ η φύση ήταν ήδη ανθισμένη, τα άνθη μαραίνονταν, για να καρποφορήσουν αργότερα.
Αυτό συνέβαινε περίπου την Εαρινή Ισημερία, όπου ναι μεν η φύση ανθίζει αλλά σε λίγο τα άνθη μαραίνονται για να μετατραπούν σε καρπούς.
Τον θρήνο αυτόν για την Κάθοδο του Διονύσου, συνόδευαν διάφορες επικλήσεις προς τον θεό Διόνυσο, με συνοδεία σάλπιγγας, με τις οποίες τον παρακαλούσαν να επιστρέψει στον επάνω κόσμο.
Αυτή είναι μία εικόνα που βλέπουμε ακόμα και σήμερα σε διάφορες απεικονίσεις όπου ένας «άγγελος» σαλπίζει και ανοίγουν τα μνήματα ώστε να αναστηθούν οι νεκροί.
Η  «Επιφάνεια», δηλαδή η Ανάσταση το Διονύσου, εορταζόταν την Θερινή Τροπή του Ήλιου (Θερινό Ηλιοστάσιο), όπου και τοποθετείται η γενέθλιος ημερομηνία του θεού.
Ένα χαρακτηριστικό του εορτασμού αυτού ήταν ότι ο Διόνυσος επέστρεφε στον Κόσμο της Επιφάνειας με ένα πλοίο. Τότε οι αρχαίοι Έλληνες, εόρταζαν την επάνοδο του θεού και συγχρόνως την καρποφορία της Γης.

Κατά τον δεύτερο τρόπο εορτασμού του Θανάτου και της Ανάστασης του Διονύσου, ο θεός κατασπαράζεται από τους Τιτάνες.
Στα Ορφικά Μυστήρια, κατά την Εαρινή Ισημερία, ο Διόνυσος ο Ζαγρέας (τιτανική φύση), πεθαίνει με οδυνηρό τρόπο αφού τεμαχίζεται και κατασπαράζεται από τους Τιτάνες.
Η θεά Αθηνά, σώζει την καρδιά του, την πηγαίνει στον Δία και εκείνος μεταμορφώνει τον Διόνυσο σε «Άνθιο-Ελευθερέα-Λυσία», ο οποίος επιστρέφει στην Γη για να διδάξει στους ανθρώπους πώς να απελευθερώσουν την Ψυχή τους από τα δεσμά της ύλης.
Ο Διόνυσος σε διάφορες απεικονίσεις, εμφανίζεται από τα αρχαία χρόνια με ένα φωτοστέφανο στο κεφάλι.

Τόσο στα Ορφικά Μυστήρια της Θράκης όσο και στα Κορυβαντικά Μυστήρια της Κρήτης, συμπλήρωναν τον εορτασμό με την ωμοφαγία και την οινοποσία, όπου έτσι μεταλάμβαναν το «σώμα και το αίμα» του θεού Διονύσου, όπως ακριβώς, πολύ μεταγενέστερα» γίνεται και στον «Μυστικό Δείπνο» του Χριστού Ιησού.
Ο συμβολισμός του συγκεκριμένου εορτασμού ήταν η Αναγέννηση του Πνευματικού Ανθρώπου.
Κατόπιν, οι Ορφικοί, την Θερινή Τροπή του Ήλιου (θερινό Ηλιοστάσιο) εόρταζαν την Ανάσταση του Διονύσου, ως Διόνυσος ο Ελευθερέας.

Στα Ελευσίνια Μυστήρια εόρταζαν τον Θάνατο και την Ανάσταση, με την επάνοδο της Περσεφόνης από τον Άδη, την Άνοιξη, όταν με την βοήθεια του δαυλού της Εκάτης και την καθοδήγηση του Ερμή, η Περσεφόνη επιστρέφει από τον Κάτω Κόσμο στον επάνω Κόσμο της Επιφάνειας.

Αλλά και οι Μύστες των Δελφών, στα Δελφικά Μυστήρια, στο διάστημα από την Εαρινή Ισημερία έως το Θερινό Ηλιοστάσιο, τελούσαν Μυστήρια σχετικά με την επάνοδο του Απόλλωνα Φοίβου, όποιος αναχωρούσε κάθε χρόνο, την Φθινοπωρινή Ισημερία για την ιδιαίτερη πατρίδα της μητέρας του Λητούς, την Υπερβόρεια και επανέρχονταν την Εαρινή Ισημερία.

Στην Φωκίδα, κατά την εποχή του Δευκαλίωνα, μετά τον κατακλυσμό, υπήρχε η πόλη Πανοπεύς. Οι Πανοπείς κατάγονται από τους Μινύες (απόγονοι φυλής των Ατλάντων), μία φυλή των Αργοναυτών και ήταν μέτοικοι από τον Ορχομενό.
Η αρχαία πόλη Πανοπεύς, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην αρχαία Ελλάδα και στο γένος των Ελλήνων.
Όταν ήταν βασιλιάς ο Πανοπέας, τον οποίο ο Όμηρος τον αποκαλεί «καλλίχορον», τότε, κάθε δύο χρόνια, την Άνοιξη, τελούσαν εορτές προς τιμή του Διονύσου..
Από την Αττική και την Βοιωτία ερχόντουσαν οι Θυιάδες και μαζί με τους Βοιωτείς και τους Πανοπείς, ανέβαιναν στο Κωρύκειο Άντρο του Παρνασσού. Εκεί τελούσαν την Περιφορά του Λικνίτη (προσωνύμιο του θεού Διονύσου διότι όταν ήταν ακόμα παιδί βρισκόταν σε έναν «λίκνο»  που κρεμόταν από τον Ουρανό και λικνιζόταν επάνω από την Γη), του νεκρού Διονύσου, με μετά εόρταζαν με μεγαλοπρέπεια την Ανάσταση του θεού.

Όπως διαπιστώνουμε λοιπόν, όλα τα μεταγενέστερα έθιμα έχουν την ρίζα τους στην αρχαία Ελλάδα.

ΠΗΓΗ : http://www.astarhellas.com.gr/