Βρασίδας : Ο Αχιλλέας του Πελοποννησιακού Πολέμου

Ελάχιστοι γνωρίζουν αυτό το όνομα. Όνομα μιας προσωπικότητας που κατά την γνώμη μου (και όχι μονό) ξεπέρασε σε ανδρεία και πολεμικά κατορθώματα τους περισσότερους από τους πολεμιστές που έχει γνωρίσει η Ελλάδα! Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό όμως η αλήθεια είναι πως κάποια ονόματα παρότι είναι τεράστιες προσωπικότητες, δεν είχαν την δίκαιη ανταμοιβή δαφνών δόξας από την ιστορία. Αποκαλέστηκε από τον κλασσικό κόσμο ως Ο ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ και είναι η σπουδαιότερη πολεμική φυσιογνωμία της Σπαρτής στον Πελοποννησιακό πόλεμο.

O στρατηγός Βρασίδας θεωρείται γενικά ο μοναδικός ιδιοφυής στρατιωτικός ηγέτης τον οποίο έχει να επιδείξει η Σπάρτη κατά την περίοδο των δέκα πρώτων χρόνων του Πελοποννησιακού Πολέμου, τον λεγόμενο αρχιδάμειο πόλεμο.

Με την ευφράδεια και την προσωπική γοητεία του, ιδιότητες ασυνήθιστες για Σπαρτιάτη, και μάλιστα στρατιωτικό, ο Βρασίδας κέρδισε τον θαυμασμό πολλών από τους συμμάχους της Αθήνας υποβοηθώντας έτσι τις αποστασίες τους προς την πλευρά της Σπάρτης και προετοιμάζοντας το έδαφος για τις εξεγέρσεις άλλων αργότερα, μετά την αποτυχία της αθηναϊκής εκστρατείας κατά των Συρακουσών της Σικελίας.

Το 431 π.χ. αναφέρεται ότι ηγήθηκε στρατεύματος που έλυσε την πολιορκία της Μεθώνης από τους Αθηναίους, που την πολιορκούσαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας τους στην Πελοπόννησο. Συνέχισε τη δράση του στη Ναύπακτο, στον Πειραιά, στην Κέρκυρα και το 424 ματαίωσε επίθεση των Αθηναίων κατά των Μεγάρων. ενώ το επόμενο έτος έγινε επώνυμος έφορος της Σπάρτης. Με πολλά πλοία οι Αθηναίοι έκαναν απόβαση στην Μεθώνη και προσπάθησαν να καταλάβουν την πόλη. Τότε ήταν που έκανε την εμφάνιση του ο Βρασίδας.

Ο Βρασίδας βρίσκονταν εκεί κοντά με 100 άνδρες και καθώς οι Αθηναίοι είχαν απλωθεί γύρω από το τείχος, αυτός με τους άνδρες του σαν γροθιά κατευθύνθηκε προς την πύλη περνώντας μέσα από τις γραμμές και τα στρατόπεδα των Αθηναίων καταλαμβάνοντας την πόλη με ελάχιστες απώλειες σε αντίθεση με τους αντίπαλους του!! Για την πράξη του αύτη ήταν ο πρώτος Σπαρτιάτης που απήλαυσε το δημόσιο έπαινο στη Σπαρτή!(Θουκιδ.2.22)
Κατά την διάρκεια των γεγονότων της Πύλου, στις επιθέσεις των Λακεδαιμόνιων διακρίθηκε ως κυβερνήτης τριήρους, οπού βλέποντας τον δισταγμό των υπολοίπων πλοιάρχων να πλησιάσουν την ακτή, φοβούμενοι μήπως συντρίψουν τα πλοία, άρχιζε να φωνάζει πως είναι ντροπή να κάνουν οικονομία στα "ξυλά" και να επιτρέπουν τους Αθηναίους να διατηρούν οχύρωμα στην ακτή. Ο ίδιος μάλιστα παροτρύνε τον πηδαλιούχο του να ρίξει το πλοίο του στα βράχια και ενώ προσπαθούσε αποφασισμένος και μαχόμενος να αποβιβαστεί δέχτηκε τόσα πολλά χτυπήματα από τους Αθηναίους που λιποθύμησε από αιμορραγία χάνοντας την ασπίδα του την οποία την ξέβρασε το κύμα στην ακτή και οι Αθηναίοι την χρησιμοποίησαν ως τρόπαιο!

Το 427 π.Χ. συνόδευσε το ναύαρχο Αλκίδα ως σύμβουλός του στα νησιά Σύβοτα, όπου ο πελοποννησιακός στόλος νίκησε τον κερκυραϊκό. Το 425 π.Χ. διακρίθηκε ως τριήραρχος κατά την επίθεση του σπαρτιατικού στόλου στα αθηναϊκά οχυρά στην Πύλο, αλλά τραυματίστηκε βαριά και έχασε την ασπίδα του, η οποία τελικά τοποθετήθηκε από τους Αθηναίους στο τρόπαιο που έστησαν για τη νίκη τους στη Σφακτηρία. Το 424 π.Χ. έσπευσε στα Μέγαρα και αποσόβησε την κατάληψη της πόλης από τους Αθηναίους και, λίγο αργότερα το ίδιο έτος, τέθηκε επικεφαλής ενός εκστρατευτικού σώματος από οπλίτες και είλωτες και κατόρθωσε να απελευθερώσει πολλές πόλεις που τελούσαν υπό την κυριαρχία των Αθηναίων στα παράλια της Θράκης (σημερινή Χαλκιδική και ακτές ανατολικής Μακεδονίας),

Το 428 π.χ. εκστράτευσε στην Μακεδονία με σκοπό να ενισχύσει τις εκεί σπαρτιατικές θέσεις με την βοήθεια του συμμάχου, βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα Β'. Κατέλαβε μια σειρά από παραλιακές πόλεις: Άκανθος, Στάγιρα, Αμφίπολη και Τορώνη. Τελικά, το 423 π.Χ. υπεγράφη ανακωχή με την Αθήνα.

ΜΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΠΟΛΗ

Η Αμφίπολη ήταν αρχαία πόλη χτισμένη στην ανατολική Μακεδονία, στις όχθες του ποταμού Στρυμώνα, στη θέση πόλης που παλαιότερα ονομαζόταν "Εννέα Οδοί" ή πολύ κοντά σε αυτήν. Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από Αθηναίους το 437 π.Χ. με στόχο τον έλεγχο της πλούσιας σε πρώτες ύλες περιοχή και εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 8ο αιώνα μ.Χ.

 Κατά το χειμώνα του 424/3 π.Χ. ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας επιτέθηκε στην Αμφίπολη, μια παραλιακή πόλη της Μακεδονίας στα δυτικά της Θάσου, στρατηγικής σημασίας για την Αθηναϊκή Συμμαχία, λόγω της ναυπηγήσιμης ξυλείας που πρόσφερε η περιοχή και επειδή βρισκόταν κοντά στα χρυσορυχεία του Παγγαίου. Ο Αθηναίος διοικητής της Αμφίπολης ζήτησε βοήθεια από το Θουκυδίδη.

Ο Βρασίδας, γνωρίζοντας ότι ο Θουκυδίδης βρισκόταν στη Θάσο και φοβούμενος βοήθεια από τη θάλασσα, έσπευσε να προσφέρει ευνοϊκούς όρους στους κατοίκους της Αμφίπολης για παράδοση, τους οποίους και δέχτηκαν. Έτσι όταν ο Θουκυδίδης έφτασε στην Αμφίπολη, η πόλη ήταν ήδη υπό σπαρτιατικό έλεγχο.

Το 421 π.Χ. μαζί με τον Περδίκκα εκστράτευσαν κατά του τοπικού άρχοντα Αραβαίου, στην δυτική Μακεδονία. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων ήρθε για ενίσχυση του Αραβαίου τμήμα Ιλλυριών. Οι Μακεδόνες πανικοβλήθηκαν και τράπηκαν σε φυγή, αλλά οι Σπαρτιάτες με τον Βρασίδα, χάρη στην πείρα τους στις πολεμικές τακτικές, κατάφεραν να νικήσουν. Η τροπή αυτή των γεγονότων τερμάτισε την συμμαχία Μακεδονίας και Σπάρτης.

Τον Απρίλιο του 422 π.Χ. η ανακωχή Αθήνας και Σπάρτης τερματίστηκε και το επόμενο καλοκαίρι ο Βρασίδας με άψογη διπλωματία και έξοχα πολεμικά τεχνάσματα αιφνιδιασμού, κατέλαβε την Αμφίπολη, ένα τεράστιο στρατηγικό πλήγμα για την Αθήνα η οποία απέδωσε όλη την ευθύνη στον Στρατηγό Θουκυδίδη για την μη έγκαιρη προάσπιση της πόλης. Μπορεί όμως οι Αθηναίοι να έχασαν έναν μέτριο στρατηγό καταδικάζοντας τον σε εξορία, όμως η ανθρωπότητα κέρδισε έναν τεράστιο ιστορικό. Οι Αθηναίοι λοιπόν, με τον Κλέωνα ετοιμάζονταν να επιτεθούν στην Αμφίπολη. Ο Βρασίδας αντιλήφθηκε αμέσως τις προθέσεις τους να επιτεθούν, όμως τους αιφνιδίασε με ξαφνική έφοδο. Ο Βρασίδας δεν άφησε χρονικό περιθώριο ανασύνταξης του Κλέωνος μετά την κατάληψη ενός λόφου στην Αμφίπολη, και με μονό 150 επίλεκτους Σπαρτιάτες επιτέθηκε κατά των Αθηναίων με ταυτόχρονη και επιχειρησιακή υποστήριξη από τον Κλεαρίδα, με αποτέλεσμα τον πλήρη αιφνιδιασμό των Αθηναίων.
Ο Βρασίδας στον λόγο του προς τους άνδρες του που μας διασώζει ο Θουκυδίδης(5,9)προσδιορίζει τα τρία χαρακτηριστικά του καλώς μαχεσθαι.Η προθυμία για την μάχη με ανδρεία, η ντροπή για επαίσχυντο αποτέλεσμα και η συνειδητή υπακοή στους ανώτερους είναι τα στοιχειά της επιτυχίας για τον Βρασίδα. Συνεχίζοντας, λίγο πριν βγουν για την μάχη, ο Βρασίδας λέγει στους άνδρες του…

Το 422 π.Χ. ο Βρασίδας νίκησε τους Αθηναίους, οι οποίοι είχαν εκστρατεύσει στην Αμφίπολη με επικεφαλής το στρατηγό Κλέωνα, αλλά τραυματίστηκε θανάσιμα κατά τη μάχη. Ετάφη στην Αμφίπολη, όπου στο εξής λατρευόταν ως ήρωας και οικιστής της πόλης. Ο ιστορικός Θουκυδίδης, μολονότι ο ίδιος είχε εξοριστεί, επειδή ως Αθηναίος στρατηγός δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την κατάληψη της Αμφίπολης από τον Βρασίδα, αναγνώρισε τον τελευταίο ως ανώτερο όλων των στρατιωτικών ηγετών της Σπάρτης και αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο θάρρος του, στη στρατιωτική του ιδιοφυΐα και στην ευγλωττία του.Αξιοσημείωτη είναι η επιμονή του Βρασίδα να τονίζει προς τους κατοίκους των πόλεων της αθηναϊκής συμμαχίας ότι πήγαινε ως ελευθερωτής τους και ότι δεν είχε άλλη πρόθεση παρά να τους σώσει από τον αθηναϊκό ζυγό. Οι διαβεβαιώσεις αυτές έβρισκαν ανταπόκριση τουλάχιστον σε ορισμένα στρώματα του πληθυσμού τα οποία λαχταρούσαν να απαλλαγούν από την οικονομική αφαίμαξη που εφήρμοζε εις βάρος τους η Αθήνα.H πολιτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα να περιβάλλεται ο Βρασίδας με αισθήματα συμπάθειας από τους πληθυσμούς των πόλεων που κατακτούσε. Χαρακτηριστική απόδειξη αυτών των αισθημάτων ήταν οι τιμές που δαψίλευσαν οι κάτοικοι της Αμφίπολης στον σπαρτιάτη στρατηγό μετά τον θάνατό του λίγο έξω από την πόλη τους. Τον ενταφίασαν στην αγορά, δηλαδή στο κέντρο της πόλης, περιβάλλοντάς τον με τιμές ήρωα, τον ανακήρυξαν οικιστή της πόλης και θέσπισαν προς τιμήν του την εορτή των Βρασιδείων.

"..Σε όποιον δεν τους γνωρίζει, αυτοί οι αντίπαλοι παρουσιάζουν μια εικόνα τρομακτική: είναι επίφοβοι χάρη στο μεγάλο τους πλήθος και σχεδόν ανυπόφοροι λογά της χλαλοής που προκαλούν. Κραδαίνουν στον αέρα τα όπλα τους προσπαθώντας έτσι να προκαλέσουν και να φανούν απειλητικοί. Και όμως, οι άνδρες αυτοί δεν είναι πια οι ίδιοι όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουν εμάς που διατηρούμε τις θέσεις μας και πολεμάμε σώμα με σώμα. Επειδή δεν έχουν κάποια συγκεκριμένη διάταξη, όταν βρεθούν κάτω από πίεση εγκαταλείπουν τις θέσεις τους χωρίς ντροπή. Η άτακτη οπισθοχώρηση η' η επίθεση είναι το ίδιο στην αντίληψη τους, συνεπώς το θάρρος τους δεν μπορεί να δοκιμαστεί αληθινά. Η μάχη είναι γι'αυτούς υπόθεση ατομική και έτσι ο καθένας έχει έτοιμη δικαιολογία για την υποχώρηση όταν πρόκειται να σώσει τον εαυτό του. Πιστεύουν πως είναι προτιμότερο και ασφαλέστερο να προσπαθούν να μας τρομοκρατήσουν από απόσταση χωρίς να διακινδυνεύσουν τίποτα, παρά να μας αντιμετωπίσουν σθεναρά και συγκροτημένα σε μάχη εκ παρατάξεως. Βλέπετε λοιπόν πως ο φόβος που εμπνέουν είναι περιστασιακός και ομολογώ πως είναι ενοχλητικό να τους βλέπει κανείς και να τους ακούει ....Η διατήρηση του σχηματισμού και της στοίχισης μας μαζί με την συνεκτική προστασία που μας προσφέρει η ασπίδα είναι ο λόγος που κυριαρχούμε εναντίον τους…. (συνεχεία..).Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μπροστά μας να έχουν νευρική κίνηση των δοράτων και των κεφαλιών τους και επομένως να μην μπορούν να σταθούν και να μας αντιμετωπίσουν αξιολογούταν οι αντίπαλοι ξεπέφτουν σε αυτήν την κατάσταση, δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την επίθεση..."(Οικ. 64,5.10.8)

Αφού έγινε αυτό επιτέθηκε με απίστευτη ορμή και ανδρεία προς το κέντρο των Αθηναίων οι οποίοι υπό το κράτος του πανικού τραπήκαν σε άτακτη φυγή! Οι Αθηναίοι έπαθαν πανωλεθρία χάνοντας 600 άνδρες ενώ από τον στρατό του Βρασίδα χαθήκαν μονό 7!!!

Δυστυχώς όμως μέσα σε αυτούς τους 7 ήταν και ο Βρασίδας ο οποίος κατά την διάρκεια της μάχης και οντάς ο μαχητικότερος τραυματίστηκε άσχημα και αργότερα, όταν άκουσε πως οι Σπαρτιάτες ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΑΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΑΙΟΝ ΕΣΤΗΣΑΝ έκλεισε για πάντα τα ματιά του!
Άλλα πως η Σπαρτή τίμησε τον ήρωα της….. Αμφιβάλλω, μας λέγει ο Σ.Καργακος στην Ιστορία της Σπάρτης, αν στην ιστορία των λαών υπάρχει εγκώμιο ήσαν αυτό που έπλεξε η μητέρα του Αρχομένη για τον νεκρό γιο της..᾿Aργιλεωνὶς ἡ Βρασίδου μήτηρ, τελευτήσαντος αὐτῇ τοῦ υἱοῦ, ὡς παραγενόμενοί τινες τῶν ᾿Αμφιπολιτῶν εἰς Σπάρτην ἧκον πρὸς αὐτήν, ἠρώτησεν εἰ καλῶς καὶ ἀξίως τῆς Σπάρτης ὁ υἱὸς ἐτελεύτα· μεγαλυνόντων δ' ἐκεῖνον καὶ λεγόντων ἄριστον ἐν τοῖς τοιούτοις ἔργοις ἁπάντων Λακεδαιμονίων εἶναι, εἶπεν "ὦ ξένοι, καλὸς μὲν ἦν κἀγαθὸς ὁ παῖ μου, πολλοὺς δ' ἄνδρας Λακεδαίμων ἔχει τήνω κάρρονας".(¨Όταν της είπαν για τον νεκρό γιό της ρώτησε αν πέθανε γενναία και όταν θράκες της είπαν πως κανείς άλλος δεν είναι σαν και αυτόν απάντησε..Ξένοι δεν ξέρετε καλά τους Σπαρτιάτες..ο Βρασίδας είναι βέβαια γενναίος αλλά η Σπάρτη έχει πολλούς γενναιότερους από εκείνον..!!)

Ετάφη στην Αμφίπολη με τις πρέπουσες τιμές, ενώ στην Σπάρτη δημιουργήθηκε κενοτάφιο δίπλα στους τάφους του Παυσανία και του Λεωνίδα. Επίσης διοργάνωναν ετήσιες εκδηλώσεις με ομιλίες και αθλητικούς αγώνες προς τιμήν του. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο Βρασίδας ήταν γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις χωρίς κανένα δισταγμό. Επίσης υπήρξε και εύγλωττος ρήτορας. Πρόσφερε τεράστιες στρατηγικές καινοτομίες αιφνιδιασμού και διπλωματίας και ήσαν ο πρώτος που δημιούργησε (βρασίδειοι) και στηρίχτηκε τόσο σε επίλεκτα τμήματα οπλιτών.
Ο Βρασίδας λοιπόν, ο οποίος δεν προέρχεται από την Μυθολογία, ούτε υπάρχει στα Ομηρικά έπη,  ένας πραγματικός, "γήινος" ήρωας, ο οποίος κατάφερε να αποδείξει την κατάργηση των ορίων της ανθρώπινης ψυχής και κατάφερε να κερδίσει δάφνες δόξας ισάξιες του Αχιλλέα και του Ηρακλή. Είναι το τελειότερο δημιούργημα της Σπάρτης και όλης της ανθρωπότητας , μαζί με τους Θερμοπυλομάχους,  ο οποίος καταργώντας τους φυσικούς νόμους, εκτίναξε τις δυνατότητες του Άνθρωπου σε Θεϊκά επίπεδα! Με τις πράξεις του απέδειξε την καταγωγή του από τον Ηρακλή και προσδιόρισε τι Άνθρωπο μπορούσε να βγάλει η Σπαρτή!! Τα ανδραγαθήματα του ας είναι πηγή έμπνευσης για όλους μας...

Η νεκρική λάρνακα του Βρασίδα.

Ο Τάφος του Βρασιδα εντοπίστηκε κατά τις ανασκαφικές εργασίες του οικοπέδου για την ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου το 1976. Πρόκειται για κιβωτιόσχημο τάφο από πωροπλίνθους, λαξευμένο μέσα στο φυσικό ημίβραχο. Βρέθηκε ασύλητος και σφραγισμένος. Περιείχε μια ταφή- καύση μέσα σε οστεοθήκη όπου βρέθηκε χρυσό στεφάνι από φύλλα ελιάς. Η θέση του τάφου εσωτερικά των τειχών οδηγεί στην άποψη ότι πρόκειται για το τάφο ενός ιδιαίτερα σημαντικού προσώπου που τάφηκε με τιμές μέσα στον περίβολο των τειχών. Σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη (Θουκ. IV.104, 106, 108 και V, 6, 10, 11), ο στρατηγός Βρασίδας ήταν ο ικανός στρατηγός της Σπάρτης που τάφηκε το 422 π.Χ. με τιμές εντός των τειχών και μπροστά στην αγορά της πόλης μετά τη φονική μάχη μεταξύ Κλέωνος και Βρασίδα (Στρατηγών Αθηναίων και Σπαρτιατών) που δόθηκε τη χρονιά αυτή μπροστά στα τείχη της πόλης. Ο Βρασίδας λατρεύτηκε στην Αμφίπολη ως ήρωας και πραγματικός οικιστής και η λατρεία του καθιερώθηκε με ετήσιους αγώνες και θυσίες.

ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΜΑΡΩΝΑ 480

ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ PALAIOCHORI.COM

ΕΛ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ

http://www.hellinon.net/