Ο προαιώνιος αγώνας Τουρκίας και Ρωσίας για περιφερειακή υπεροχή!

Γράφει ο Σπύρος Ντότας

Τον Μάρτιο, όταν η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία και ανακοίνωσε την πρόθεσή της να «αξιοποιήσει πλήρως την γεωστρατηγική δυναμική της Κριμαίας» και να αναπτύξει περαιτέρω τον ρωσικό στόλο στη Μαύρη Θάλασσα, «ένα σημαντικό έργο για την χώρα όταν μία σειρά από συμφωνίες με την Ουκρανία ακυρώθηκαν αφότου η χερσόνησος της Κριμαίας ενώθηκε με την Ρωσία τον περασμένο μήνα», όλα αυτά άλλαξαν. Ξαφνικά, η ειρήνη και η σταθερότητα –μόνο το δεύτερο συστατικό στην τουρκο-ρωσική ιστορία- για άλλη μία φορά έδωσαν τη θέση τους στον ρωσικό επεκτατισμό.

Αδύναμοι και ανίκανοι

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η προέλαση στην Κριμαία ήταν μία απέλπιδα προσπάθεια του Πούτιν να διασώσει την εύθραυστη εξουσία του. Αλλά από την τουρκική πλευρά, η εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία ταιριάζει στο πρότυπο των 340 ετών.

Πρώτον, όπως κάποιοι στρατιωτικοί ιστορικοί πιστεύουν, η Ρωσία τείνει να επεκτείνεται όταν όλοι οι γείτονές της είναι αδύναμοι και ανίκανοι να αντιδράσουν.

Δεύτερον, η κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα είναι συνήθως κάτι περισσότερο: προοιωνίζει περαιτέρω παρεμβάσεις.

Τρίτον, η κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα απαιτεί αναπόφευκτα μία ρεβιζιονιστική θέση σχετικά με το καθεστώς τον Στενών του Βοσπόρου, επειδή τα περιπολούντα ρωσικά πλοία μπορούν να κινηθούν προς τα κάτω στη Μεσόγειο μόνο μέσα από αυτό το μοναδικό κανάλι. Φυσικά, οι δυτικές δυνάμεις βλέπουν την οποιαδήποτε ρωσική παρουσία στη Μεσόγειο ως απειλή. Η Ρωσία, ως εκ τούτου, δεν εδραιώνεται στη Μαύρη Θάλασσα, χωρίς να προετοιμάζεται για σύγκρουση (αν και όχι απαραίτητα στρατιωτική ή άμεση) με άλλες μεγάλες δυνάμεις.

Ρωσική Ζώνη Επιρροής

Πολλές πτυχές των κινήσεων της Ρωσίας στην Ουκρανία όντως ταιριάζουν με αυτό το ιστορικό μοντέλο. Η απάντηση στη Ρωσία από τους δυτικούς ισορροπιστές ήταν αδύναμη και διχασμένη. Ο πόλεμος της Συρίας, πολλοί υποστηρίζουν απέδειξε στην Ρωσία ότι η ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να προβάλλουν ισχύ κοντά στην ρωσική ζώνη επιρροής, είναι περιορισμένη. Και σχεδόν κάθε δυτικός στρατός ασχολείται με σημαντικές περικοπές προϋπολογισμού. Η Ρωσία μπορεί να είναι επίσης ασθενής, λέει το σκεπτικό, αλλά οι άμεσοι γείτονές της είναι ακόμη πιο αδύναμοι και η Δύση δεν είναι έτοιμη να τους προστατεύσει.

Κινεζικό σύστημα

Η Τουρκία, επίσης, είναι φοβερά εκτεθειμένη στη Μαύρη Θάλασσα. Στις αρχές Αυγούστου του 2013, το τουρκικό κυβερνητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ακύρωσε ένα δεκαετές τουρκικό εθνικό σχέδιο πολεμικών πλοίων (MILGEM), ένα ναυτικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού που αφορούσε την κατασκευή υψηλής τεχνολογίας stealth κορβετών (η ακύρωση είχε λιγότερο να κάνει με το ίδιο το έργο και περισσότερο με την διαμάχη του ΑΚΡ με τον κύριο χρηματοδότη του έργου, την Κοc Corporation).

Τον Σεπτέμβριο του 2013, η Τουρκία πήρε μία μοιραία απόφαση να επιλέξει ένα κινεζικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας HQ-9T-LORA-MIDS αντί των Patriots της Raytheon και της Lockheed Martin, των ρωσικών S-300 και των ιταλο-γαλλικών SAMP/T Aster 30. Με το MILGEM στο ράφι και με κακής ποιότητας και αβέβαια συστήματα πυραυλικής άμυνας τοποθετημένα μόλις και μετά βίας, η Τουρκία δεν έχει ένα σοβαρό σχέδιο για την αντιμετώπιση της επέκτασης του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα.

Αυξανόμενο Ρωσικό Ναυτικό

O Mark Galeotti, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, υποστηρίζει ότι οι ρωσικές δυνατότητες στη Μαύρη Θάλασσα είναι ακόμα σχετικά στοιχειώδεις και ότι δεν είναι σε θέση να επιβιώσουν σε μία μεγαλύτερη αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ. Αλλά η Ρωσία είναι πιθανό να στοιχηματίζει ότι το ΝΑΤΟ δεν πρόκειται να εμπλακεί. Στην πραγματικότητα, οι Ρώσοι εξακολουθούν να θυμούνται τον Κριμαϊκό πόλεμο του 1853 και είναι καλοί στο να υπολογίζουν πόσο πολύ μπορούν να πιέζουν πριν προκαλέσουν μεγάλες αντιδράσεις. Αλλά ακόμη και εάν η Μόσχα είναι προσεκτική, η εμπλοκή της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα θα περιπλέξει αναπόφευκτα τα πράγματα για την Τουρκία. Κατ’ αρχήν, η Ρωσία είναι πεπεισμένη ότι ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ Αλ Άσαντ, θα κερδίσει τελικά τον εμφύλιο πόλεμο στην Συρία και, ως ευχαριστία για την ρωσική υποστήριξη κατά τη διάρκεια του πολέμου, θα επιτρέψει στη Μόσχα να έχει μακροπρόθεσμη πρόσβαση στη ναυτική βάση Ταρτούς της Συρίας. Με τη Σεβαστούπολη και την Ταρτούς να παρέχουν στη Ρωσία πρόσβαση σε θερμά ύδατα και στις δύο πλευρές της χερσονήσου της Ανατολίας, η Τουρκία θα βρεθεί πρακτικά περικυκλωμένη από ένα αυξανόμενο Ρωσικό Ναυτικό.

Οι Κυπριακές τράπεζες

Εξαιτίας αυτού, οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες της περιοχής και για τις υπεράκτιες προσπάθειες εξερεύνησης πετρελαίου και φυσικού αερίου της Τουρκίας, θα δεχθούν ένα χτύπημα. Η Ρωσία θα μπορούσε δυνητικά να αρχίσει να διαφωνεί γύρω από το νομικό καθεστώς των Στενών του Βοσπόρου με το επιχείρημα-όπως ο Στάλιν- ότι η συμφωνία του Μοντρέ πρέπει να επικαιροποιηθεί για να δώσει στη Ρωσία ανεμπόδιστη πρόσβαση στην περιοχή. Το Ρωσικό Ναυτικό έχει ήδη αποδειχθεί πρόθυμο να ρίξει το βάρος του γύρω από τα θέματα αυτά, ιδίως στην ανατολική Μεσόγειο, όπου το Ισραήλ και η Κύπρος έχουν αρχίσει να διασχίζουν την θάλασσα, χωρομετρώντας για το φυσικό αέριο. Σε απάντηση, η Ρωσία υπενθύμισε στην Κύπρο τον έλεγχό της επί των Κυπριακών τραπεζών, ενώ προχώρησε πιο προσεκτικά με το Ισραήλ.

Συμφωνίες αμφίβολες

Η Ρωσία έχει παίξει πολύ σκληρότερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκλαμβάνει τις αποστολές εξερεύνησης φυσικού αερίου που ξεκινούν από τις τουρκικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας και διευθύνονται από την Exxon- Chevron ως δυτικό ιμπεριαλισμό. Η εισβολή στην Κριμαία ήταν ίσως η πιο ξεκάθαρη ρωσική προειδοποίηση σχετικά με τις δραστηριότητες αυτές μέχρι σήμερα. Οι δραστηριότητες της Exxon, της Chevron και της Shell στ Μαύρη Θάλασσα βρίσκονται σήμερα σε νομικό κενό. Οι τρεις εταιρείες είχαν υπογράψει συμφωνίες για υπεράκτιες εξερευνήσεις και γεωτρήσεις κατά μήκος των ακτών της Ουκρανίας πριν από την Κριμαϊκή προσάρτηση, και τώρα, με ένα ενισχυόμενο Ρωσικό Ναυτικό στην Μαύρη Θάλασσα, οι εν λόγω συμφωνίες είναι πολύ αμφίβολες.

Άμεση πρόκληση

Με την περικύκλωση της χερσονήσου της Ανατολίας, ο Πούτιν κάνει επίσης μία δήλωση εναντίον της Ευρωπαϊκής στρατηγικής του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου και δημιουργεί μία άμεση πρόκληση στο σχέδιο για τον Trans – Anatolian Natural Gas Pipeline (ΤΑΝΑΡ), που παρακάμπτει την Ρωσία και θα τροφοδοτήσει με αζερικό φυσικό αέριο την Ευρώπη. Τα αισθήματα της Ρωσίας για το θέμα συνοψίζονται ίσως καλύτερα σε μία πρόσφατη δήλωση του Ντιμίτρι Ρογκόζιν, του ρώσου αναπληρωτή πρωθυπουργού, ο οποίος είπε ότι δύο γαλλικά πλοία αμφίβιας επίθεσης Mistral – class, τα οποία η Ρωσία αγόρασε από την Γαλλία πριν από την αναμέτρηση στην Κριμαία, θα πρέπει να παραδοθούν στη Ρωσία «το συντομότερο δυνατόν» αλλιώς η Γαλλία θα πρέπει να επιστρέψει 1,2 δις. ευρώ. Εάν η Ρωσία καταλήξει να αποκτήσει τα δύο επιθετικά πλοία, το καθένα εκ των οποίων μπορεί να μεταφέρει 16 ελικόπτερα, 70 τεθωρακισμένα οχήματα και 450 στρατιώτες, αυτά θα καταστήσουν την Ρωσία ικανή να εξαπολύει επιδρομές μικρής κλίμακας σε όλα τα παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας, κάτι που θα μπορούσε να σταματήσει τον ευρωπαϊκό Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου.

Μετρήσιμη δέσμευση

Όλα αυτά ακούγονται σαν άσχημα νέα, και είναι. Αν υπάρχει ένας λόγος για ελπίδα, όμως, είναι ότι ο ρωσικός επεκτατισμός του Στάλιν ώθησε την Τουρκία να γίνει ένας πιστός σύμμαχος του ΝΑΤΟ.

Η εισβολή στην Κριμαία θα μπορούσε μόνο να ωθήσει την Τουρκία, η οποία υπό τον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε παρασυρθεί μακριά από την Δύση, να θυμηθεί γιατί η χώρα του εντάχθηκε στην συμμαχία εξαρχής. Με απλά λόγια, ούτε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ούτε η σύγχρονη Τουρκία ήταν ποτέ σε θέση να αποτρέψουν ή να αντισταθούν στον ρωσικό επεκτατισμό από μόνες τους. Όταν ασχολείται με τις βραχυπρόθεσμες ρωσικές απαιτήσεις, η Ρωσία πάντα γίνεται πιο διεκδικητική. Από το 1689, η μόνη πραγματική επιλογή της Τουρκίας για την επιβίωσή της ήταν να συνεργαστεί με τους συμμάχους.

Αλλά για να φτάσει σε αυτό το σημείο απαιτείται μία σταθερή και μετρήσιμη δέσμευση από τη Δύση προς την Τουρκία. Κάθε φορά που οι δύο ένωσαν τις δυνάμεις τους, η Δύση έκανε αξιόπιστες επιδείξεις της αποφασιστικότητάς της.

Προς το παρόν, όμως, δεν είναι σαφές κατά πόσο το ΝΑΤΟ θα εμπλακεί στην Ουκρανία. Ο βαθμός στον οποίο θα το κάνει –κάτι που θα καταδεικνύει μία ισχυρή βούληση για να ελέγξει την Ρωσία- θα καθορίσει το κατά πόσον η Τουρκία θα ενταχθεί στην προσπάθεια περιορισμού της Ρωσίας ή απλά θα καταρρεύσει υπό την ρωσική πίεση.

Πηγή εφημ. «Άλφα Ένα»

http://kostasxan.blogspot.gr/