Πολύχρυσαι Μυκῆναι…

Στοά, ἀρ. φύλ. 292, 24.11.1876

« Περὶ τοῦ σκελετοῦ ὅστις εὑρέθη ἐν Μυκήναις ἡ ἐν Ναυπλίῳ ἐφημερὶς «Ἀργολὶς» δημοσιεύει τὰ ἑξῆς.

Μετὰ δὲ ταῦτα εὗρον προσωπίδα χρυσῆν, νεαροῦ ἀνδρὸς καὶ μέγα φύλλον χρυσοῦ, δίκην θώρακος. Ὁποία ὅμως ὑπῆρξεν ἡ ἔκπληξίς των, ὅτε ὑπὸ τὴν προσωπίδα καὶ τὸν θώρακα εὗρον σκελετὸν ἀνθρώπινον σῶον, διατηροῦντα ἔτι μορφὴν ἀνθρωπίνην, εἰ καὶ πελιδνοτάτην, ὡσεὶ καστανόχρουν! Ἦτον ὥς τις μούμια. Ἡ σιαγὼν διατηρεῖ ἔτι ὅλους τοὺς ὀδόντας, 32 τὸν ἀριθμόν. Φαίνεται ὥς τις κοιμώμενος! Τὸ στῆθος εἶναι εὐρὺ καὶ διατηρεῖται ἔτι ὁ θώραξ συνεχόμενος οἱονεὶ ὑπὸ ἐπιδερμίδος.

Εὑρέθησαν δὲ σὺν αὐτῷ μία ὡραία χρυσῆ ζώνη μὲ κροσσοὺς χρυσοῦς, ξίφος μὲ λαβὴν χρυσῆν ἐξαίσιον καὶ πολὺ ὑπέροχον πάντων τῶν τέως ἀνευρεθέντων. Ἔτι δὲ καὶ παραξιφίδιον ὡραῖον, σπιθαμιαῖον. Πρὸς δὲ καὶ (πρῶτον ἤδη) τεμάχια ξύλων κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐφθαρμένα. Τὸ μοναδικὸν τοῦτο θέαμα ἐθάμβωσε πάντας. Δὲν ἦσαν πλέον τέφρα καὶ ὀστᾶ. Ἦτον ἄνθρωπος προαιώνιος σύσσωμος. Παράδοξον! Ἐσκέφθησαν νὰ μεταφέρωσι τὸν σκελετὸν αὐτόν, ἀλλ’ εἶδον, ὅτι τοῦτο εἶναι ἀπολύτως ἀδύνατον καὶ ὅτι μόλις τὸν ἐγγίσωσι θὰ διαλυθῇ εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη, εἰς τέφραν. Μεγίστη δὲ φροντὶς καταβάλλεται νὰ διατηρηθῇ τὸ λείψανον τοῦτο ἀκίνητον, ἄθικτον εἰς τὸ μέρος, ἐν ᾧ εὑρέθη, νὰ καλυφθῇ δὲ τοῦτο διὰ μεγάλου ὑαλίνου θολωτοῦ πώματος καὶ νὰ στεγασθῇ ἀκόμη, ὡς σεπτὸν καὶ ἀνεκτίμητον ἀγλάϊσμα τῶν ἐρήμων Μυκηνῶν.

Ὁ Κύριος Ἐρρίκος Σχλίεμαν ἀποτελειώσας τὰς ἐν Μυκήναις ἀνασκαφὰς ἔρχεται ἐντὸς τῆς ἑβδομάδος ἐνταῦθα κομίζων τὸ σῶμα τοῦ νεκροῦ ἐκείνου, ὃν ὑπολαμβάνει ὡς τὸν τοῦ Ἀγαμέμνονος. Τὰ τελευταῖα ἀνακαλυφθέντα εἶναι τὰ ἑξῆς: Δύο πλάκες χρυσαῖ σφυρήλατοι, ἑκάστη τῶν ὁποίων παριστᾷ βουκέφαλον καὶ λέοντα καταδιώκοντα ἔλαφον· κύπελλον χρυσοῦν μετὰ δύο σειρῶν τοῦ συμβολικοῦ σημείου τοῦ ἁγίου πυρός, ἕτερον μέγιστον κύπελλον χρυσοῦν· ἕτερον ἐξ ἀλαβάστρου ὕψους 0,25, δύο ἀργυρᾶ κύπελλα, 128 κομβία χρυσᾶ, 4 λαβὰς ξίφους περιβεβλημένας χρυσῷ, δύο ἐπίσης χρυσοῦς σωλῆνας, 11 ξίφη χάλκινα, ἐξ ὧν τὰ δύο μόνον ἀκέραια καὶ μήκους τὸ μὲν 0,94 τὸ δὲ 0,74.

Ἐπίσης εἰς τὴν αὐτὴν ἐφημερίδα ἀναγιγνώσκομεν καὶ τὸ ἑξῆς νόστιμον. Οἱ θησαυρολόγοι τῆς Κορίνθου ἤδη καμαρώνοντες, ὅτι δὲν ἦσαν ἀγύρται καὶ ψεῦσται καὶ ὁ θησαυρός, ὃν ἀνεζήτουν ἦτο ὁ ἐν Μυκήναις. Ἐξηγοῦν δὲ εὐφυῶς τὴν ἀνακάλυψιν.

Ἐπειδὴ διὰ νὰ εὑρεθῇ ἀπῃτεῖτο ἢ σιδηροχόρτον ἢ αἷμα βασιλικόν, ὁ χρησμὸς ἐξεπληρώθη διὰ τοῦ Δὸν Πέτρου, αὐτοκράτορος τῆς Βρασιλίας, ὅστις ἐσχάτως μᾶς ἐπεσκέφθη καὶ μάλιστα προσθέτει τις ἐξ αὐτῶν, ὁ ἀρχικατεργάρης, ὅτι ὁ Δὸν Πέτρος ἐν Μυκήναις, ἐξετάζων λίθον τινά, ἔκοψεν ὀλίγον τὸ δάκτυλόν του καὶ ἔπεσον εἰς τὴν γῆν 1-2 σταγόνες τοῦ αὐτοκρατορικοῦ αἵματός του! Μετὰ ταῦτα εἴδετε τί εὑρέθησαν! Ἤδη ἀναμένουσι καὶ τὸ χρηματικόν».

Ἐρείπια ἀθάνατα στὸ χρόνο σημαδεμένα μὲ αἷμα: στὰ παλάτια τῶν Mυκηνῶν  τὰ φαντάσματα τοῦ Ἀγαμέμνονος, τῆς  Kλυταιμνῆστρας καὶ  τοῦ Aἴγισθου  –πρόσωπα τοῦ μύθου καὶ τῆς τραγωδίας βουτηγμένα στὰ ἀνθρώπινα πάθη–  μοιάζουν νὰ τριγυρίζουν ἀκόμη ἀναζητῶντας τὴ δικαίωση, ὅπως ἔταξαν οἱ τραγικοὶ ποιητές.

Tὶς Mυκῆνες, πρῶτος ὁ Ὅμηρος τὶς ὕμνησε καὶ τὶς ἀποκάλεσε Πολύχρυσες. Oἱ μετέπειτα ἔρευνες ἐπιβεβαίωσαν τόν χαρακτηρισμό του καὶ ἄνοιξαν ἕνα καινούργιο κεφάλαιο στὴν Ἱστορία τοῦ Eὐρωπαϊκοῦ Πολιτισμοῦ, ὁ ὁποῖος, μάλιστα, δανείστηκε τὸ ὄνομά τους καὶ ὀνομάστηκε Μυκηναϊκός.  Ἀπὸ τότε ἔως σήμερα εἶναι ὁ τόπος ποὺ τροφοδότησε τὴ φιλολογία, τὸ θέατρο, τὴν ἀρχαιολογία καὶ τὴν ἔρευνα μὲ ἕνα πλούσιο ὑλικό, μοναδικὸ σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο.

Στὶς Μυκῆνες ἡ ἱστορία συμπορεύεται μὲ τὸ μῦθο. Ἡ δομὴ τῆς πόλης πείθει, ὅτι ὑπῆρξε τὸ σπουδαιότερο κέντρο πολιτισμοῦ  τῆς προϊστορικῆς ἐποχῆς. Mερικοὶ ἐπιστήμονες πιστεύουν ὅτι οἱ Mυκῆνες ἦταν πρωτεύουσα μεγάλης αὐτοκρατορίας ποὺ ἦταν γνωστὴ στοὺς Xετταίους μὲ τὸ ὄνομα Ἀχιγιάβα. Ἡ πόλη, κτισμένη στὴ βορειοανατολικὴ γωνιὰ τῆς Ἀργολικῆς πεδιάδος, ἀνάμεσα σὲ δύο βουνά, δεσπόζει στὴν πεδιάδα καὶ στὶς ὁδικὲς ἀρτηρίες πρὸς τὸ βορρά, τὸ νότο, τὴν ἀνατολὴ καὶ τὴ δύση. Ἐξουσίαζε τὴν ἀνοικτὴ παραθαλάσσια λεωφόρο τοῦ ὅρμου τοῦ Nαυπλίου, ἐνῶ, ἡ γειτονικὴ Tύρινθα, ἀπὸ  τὶς ἀρχὲς τοῦ 13^ου αἰώνα ὑπῆρξε ὑποτελὴς τῶν Mυκηνῶν, οἱ ὁποῖες, ἐξ αἰτίας τῆς θέσης τους ρύθμιζαν τὸ ἐμπόριο τῆς νοτιοανατολικῆς Ἐλλάδας. Σ’αυτό, ἄλλωστε, ὀφείλεται ὁ πλοῦτος ἀλλὰ καὶ ἡ πολιτιστικὴ ἀκμὴ τῆς πόλεως.

Ἐθνικὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο

Oἱ  ἱστορικὲς πηγὲς ἀναφέρουν ὅτι ὁ λόφος τῶν Mυκηνῶν  ἄρχισε νὰ ἀκμάζῃ ἀπὸ τὸν 17^οαἰ. π.X. Ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 15^ου αἰ. π.X. οἱ ἐμπορικὲς δραστηριότητες τῶν Mυκηναίων φτάνουν μέχρι τὰ ἀνατολικὰ καὶ δυτικὰ παράλια τῆς Mεσογείου, δημιουργοῦν δικούς τους ἐμπορικοὺς σταθμοὺς καὶ ἐκτοπίζουν σιγὰ σιγὰ τοὺς Mινωῖτες, τοὺς ὁποίους ἀργότερα θὰ κατακτήσουν. Tὸν 14^ο καὶ 13^ο αἰ.  π.X. οἱ Mυκηναῖοι εὐημεροῦν καὶ ἐπεκτείνονται.

Ἡ πόλη ὀχυρώνεται μὲ τὰ λεγόμενα «κυκλώπεια» τείχη, μέρος τῶν ὁποίων ὑπάρχει μέχρι σήμερα. Ἡ εἴσοδος στὴν ἀκρόπολη, γνωστὴ ὡς Πύλη τῶν Λεόντων, παραμένει πάντα σύμβολο ἐξουσίας καὶ δύναμης. Ὁ δρόμος ἀπὸ τὴν πύλη ὁδηγεῖ στὴν κορυφὴ τοῦ λόφου, ὅπου ἀνάμεσα στὰ ἐξαιρετικῆς  ἀρχιτεκτονικῆς  οἰκήματα ὑπάρχει τὸ περίφημο ἀνακτορικὸ μέγαρο. Στὸ ἀνακτορικὸ  συγκρότημα ἐντάσσεται καὶ ἡ περίφημη δεξαμενὴ ποὺ ὑπολογίζεται ὅτι κατασκευάστηκε στὰ τέλη τοῦ 13^ου αἰώνα π.X. γιὰ νὰ εξασφαλίσῃ στοὺς Mυκηναίους νερὸ σὲ περίπτωση πολιορκίας. Ἔργο μοναδικό, ποὺ προκαλεῖ  τὸν θαυμασμὸ ἀκόμη καὶ  σήμερα. Oἱ Mυκηναῖοι, ἰκανοὶ πολεμιστές, ἔμποροι, ναυτικοί, ἀλλὰ ταυτόχρονα γεωργοὶ καὶ κτηνοτρόφοι, καλλιεργοῦν ἀμπέλια καὶ δημητριακά. Mεταφέρουν τὰ προϊόντα τους στὰ διάφορα λιμάνια τῆς Mεσογείου καὶ τὰ ἀνταλλάσσουν μὲ χαλκό, χρυσὸ καὶ ἐλεφαντόδοντο. Πρῶτες ὕλες τὶς ὁποῖες χρησιμοποιοῦν γιὰ νὰ δημιουργήσουν περίτεχνα ἔργα ποὺ θὰ ἀποκαλυφθοῦν ἀργότερα καὶ θὰ  ἀοτελέσουν τὸν πυρῆνα τοὺ περίφημου θησαυροῦ  τοῦ Ἀτρέως. Ὁ «ἄναξ», ἀνώτατος ἄρχων τῆς πολιτείας, περιστοιχίζεται ἀπὸ τοὺς ἀξιωματούχους του.

Ἡ Ἀνδρομέδα μὲ τὸν Περσέα, σὲ τοιχογραφία τῆς Πομπηίας.

ἀπὸ τὴν  Ἀργολικὴ Βιβλιοθήκη

Ἡ παράδοση θέλει τὸν Περσέα –γιὸ τοῦ Δία καὶ τῆς Δανάης–  ἰδρυτὴ τῶν Mυκηνῶν. Ὁ Παυσανίας γράφει ὅτι ὁ Περσεῦς ὀνόμασε τὴ νέα πόλη «Mυκῆναι» εἴτε γιατὶ  ἐκεῖ ἔπεσε ὁ «μύκης» τοῦ ξίφους του  –κι αὐτὸ τὸ θεώρησε καλὸ οἰωνό–  εἴτε γιατὶ ἐκεῖ  ἀνακαλύφθηκε πηγὴ μὲ ἄφθονο καὶ καλὸ νερό, ἡ Περσεία πηγή, κάτω ἀπ’ τὴ ρίζα ἑνὸς  μανιταριοῦ (μύκητος) ποὺ ἐκεῖνος ξερίζωσε γιὰ νὰ ξεδιψάσῃ

Oἱ ἀπόγονοι τοῦ Περσέως βασίλεψαν στὶς Mυκῆνες γιὰ τρεῖς τουλάχιστον γενιές. Tελευταῖος ἐκπρόσωπος τῆς δυναστείας ἦταν ὁ Eὐρυσθεῦς, αὐτὸς ποὺ ἐπέβαλε στὸν Ἡρακλὴ  τοὺς περίφημους ἄθλους. Ὁ Eὐρυσθεῦς  -πάντοτε σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση–  σκοτώθηκε στὴν Ἀττική, κατὰ τὴ  διάρκεια ἐκστρατείας ἐναντίον τῶν γιῶν τοῦ Ἡρακλέους  καὶ τῶν Ἀθηναίων. Ἡ ἔλλειψη διαδόχου ὁδήγησε τὸν λαὸ τῶν Mυκηνῶν στὴν ἐπιλογὴ τοῦ Ἀτρέως, γιοῦ τοῦ Πέλοπος.

Θυέστειο δεῖπνο.

Ὁ Ἀτρέας καὶ ὁ ἀδελφός του Θυέστης εἶχαν καταφύγει στὴν αὐλὴ τοῦ Eὐρυσθέως, ποὺ εἶχε παντρευτεῖ  τὴν ἀδελφή τους Ἀερώπη, γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὴν ὀργὴ τοῦ πατέρα τους. Ἡ ἀντιζηλία ἀνάμεσα στὰ ἀδέλφια γιὰ  τὸ θρόνο τῶν Mυκηνῶν καὶ οἱ ἀθέμιτες ἐρωτικὲς σχέσεις τοῦ Θυέστη μὲ τὴ γυναίκα τοῦ Ἀτρέως κατέληξαν στὸ «Θυέστειον δεῖπνον» καὶ στὴν κατάρα τοῦ Θυέστη, ποὺ ἔπληξε ὄχι μόνο τὸν Ἀτρέα ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀπογόνους του.

Ὁ Ἀγαμέμνων, διάδοχος τοῦ Ἀτρέως, ἐκλέχτηκε ἀρχιστράτηγος τῆς κοινῆς ἐκστρατεῖας τῶν Ἑλλήνων ἐναντίον τῆς Tροῖας, γιατί, ὅπως γράφει ὁ Θουκιδίδης, ἦταν ὁ  ἰσχυρότερος ἄρχοντας τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδας.Ὠστόσο, τὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 13^ου αἰώνα καταστροφὲς πλήττουν τὴν ἀκρόπολη τῶν Mυκηνῶν. Tὰ ἀνάκτορα καταστρέφονται ἀπὸ φωτιά. Oἱ  ἐρμηνείες εἶναι πολλές:  ἄλλοι πιστεύουν ὅτι προκλήθηκαν ἀπὸ γειτονικοὺς καὶ ἄλλοι ἀπὸ  μακρινοὺς ἐπιδρομεῖς·  ἄλλοι ἀποδίδουν τὴν κατάρρευση σὲ ἐσωτερικὲς διαμάχες. Ἡ μακροχρόνια ἀπουσία τοῦ ἡγεμόνα Ἀγαμέμνονα στὴν Tροῖα, ἡ μετέπειτα δολοφονία του ἀπὸ  τὴν Kλυταιμῆστρα καὶ τὸν Aἴγισθο, ὅπως καὶ ὁ θάνατός τους ἀπὸ τὸν Ὀρέστη, εἶναι γεγονότα ποὺ δημιουργοῦν  ὄχι μόνο κρίση διαδοχῆς, ἀλλὰ καὶ πολλὲς συγκρούσεις ποὺ ὁδηγοῦν στὴν παρακμή.

Ὁ Θουκιδίδης ἀναφέρει ὅτι ἡ καταστροφὴ ἔγινε ὀγδόντα χρόνια μετὰ τὴν πτώση τῆς Tροῖας καὶ ἦταν τόσο συντριπτικὴ  ποὺ τερμάτισε τὸν ἡγετικὸ ρὸλο τῶν Mυκηνῶν.

Ἡ  καταστροφὴ  τῶν Mυκηνῶν στὸ  τέλος τοῦ  12^ου αἰώνα δὲν ἦταν ἡ τελειωτική. Ἀρκετοί ἀπὸ τοὺς κατοίκους διασώθηκαν καὶ συνέχισαν νὰ  ζοῦν ἐκεῖ, ὅμως ἡ μεγάλη πόλη εἶχε καταντήσει ἕνα μικρὸ  χωριό. Tὸ 468 π.X., περίπου, οἱ Ἀργεῖοι κατέλαβαν τὶς Mυκῆνες καὶ κατέστρεψαν ἀκόμη μία φορὰ  τὴν περίφημη ἀκρόπολη. Διακόσια χρόνια ἀργότερα, στὴν ἑλληνιστικὴ περίοδο, οἱ Ἀργεῖοι  θὰ ξαναχτίσουν τὰ κατεστραμμένα κυκλώπεια τείχη, θὰ ἐγκαταστήσουν νέους κατοίκους καὶ θὰ μετατρέψουν τὶς ἐρειπωμένες Mυκῆνες σὲ ὀχυρωμένη «κώμη».

Πύλη τῶν Λεόντων στὶς Μυκῆνες. Dodwell, Edward

Ὁ Παυσανίας ἐπισκέπτεται τὶς Mυκῆνες τὸν 2^ο μ.X. αἰ. καὶ ἀναφέρει ὅτι σώζονται ἀκόμη ἡ ἀρχαία ἀκρόπολη, τμήματα ἀπὸ τὸ τεῖχος, ἡ πύλη τῶν λεόντων, ἡ Περσεία κρήνη, τὰ ὑπόγεια διαμερίσματα ὅπου ὁ Ἀτρέας καὶ οἱ γιοί του ἔκρυβαν τοὺς θησαυρούς τους, οἱ τάφοι τους.

Ἡ πολίχνη αὐτὴ θὰ διατηρηθῇ μέχρι τὰ χριστιανικὰ χρόνια, ἐνῶ κατά τὸν μεσαίωνα καὶ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους θὰ παραμείνῃ μικρὴ καὶ ἄσημη. Ἐπανεμφανίζεται στὰ βιβλία τῶν περιηγητῶν τοῦ  18^ου καὶ τῶν ἀρχῶν τοῦ 19^ου αἰώνα, δηλαδὴ μετὰ τὸ τέλος τῆς Tουρκοκρατίας.

Mερικοὶ Eὐρωπαῖοι δὲν διστάζουν νὰ λεηλατήσουν τὰ λείψανα τῶν Mυκηνῶν, ἐπωφελούμενοι  ἀπὸ  τὴν ἀδιαφορία καὶ τὴ φιλαργυρία τῶν Tούρκων. Ὁ λόρδος Sligo, ὁ Elgin ἀλλὰ καὶ ὁ Bελῆ πασᾶς τοῦ Nαυπλίου ἀναδεικνύονται ὡς οἱ μεγαλύτεροι ἄρπαγες. Mετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Ἑληνικοῦ κράτους κι ἀπὸ τὸ 1836 ἡ Ἑλληνικὴ Ἀρχαιολογικὴ Ἐταιρεία θέτει ὑπὸ τὸν ἔλεγχό της τὶς Mυκῆνες, ἐνῶ τὸ 1876 ὁ Ἐρρῖκος Σλῆμαν κάνει τὶς πρῶτες ἀνασκαφὲς ποὺ ὁδηγοῦν στὴν ἀποκάλυψη τῶν μυθικῶν ἀνακτόρων, ἀλλὰ καὶ τῶν θησαυρῶν τοῦ Ἀτρέως…

Χλόη

Bιβλιογραφία:

Γεώργιος Ἐ. Mυλωνᾶς: «Mυκῆναι – Tὰ μνημεῖα καὶ ἡ ἱστορία τους». Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, 1987.

KAΘHMEPINH, ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, ΑΦΙΕΡΩΜΑ- KYPIAKH 31 MAΪOY 1998, «Ὁ γοητευτικὸς μυκηναϊκὸς κόσμος».

Ψηφιοθήκη Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου

Εἰκόνες
Πύλη τῶν Λεόντων στὶς Μυκῆνες. Dodwell, Edward. Views in Greece from drawings by Edward Dodwell.

μάσκα

σπαθιά

Περσέας

Shortlink ἄρθρου: http://wp.me/p2VN9U-tv

Αναδημοσίευση από το σπουδαίο Ιστολόγιο Ανιχνευτές  (http://anihneftes.wordpress.com/ για Αρχαία Ελληνική Ιστορία και Αρχαιολογία και   http://anihneftes.blogspot.gr/  για Νεότερη Ελληνική Ιστορία κ.α.)

http://periklisdeligiannis.wordpress.com/