Η ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

                     

ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ (1900-1970)

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ

ΔΑΜΗΛΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

 

Ο δαιμόνιος Ελληνας Ηλιάδης μετανάστης στην Αργεντινή τα χρόνια του Μεσοπολέμου άρχισε ως πλανόδιος πωλητής γλυκισμάτων. Ταχύτατα έγινε ο μονοπωλιακός κατασκευαστής τους στη Mar del Plata που βρίσκεται 420 χλμ. νότια του Μπουένος Αϊρες. Αργότερα ο δραστήριος ρωμιός στράφηκε στις οικοδομικές business και έφτασε να γίνει ο ιδρυτής της μεγαλυτερης εταιρίας οικοδομών της μοντέρνας λουτρόπολης Mar del Plata. Ηταν μάλιστα ο πρώτος κατασκευαστής πολυκατοικιών που ξεπερνούν τους 40 ορόφους.

Απόβαση Ελλήνων

Η παρουσία όμως των Ελλήνων στην Αργεντινή χρονολογείται πολύ νωρίτερα από τότε που ανακαλύφθηκε η ήπειρος, η δε δράση τους καταμαρτυρείται στα ντοκουμέντα των Κορτές και Πισάρο. Κατά τον πόλεμο της ανεξαρτησίας της Αργεντινής Ελληνες πολεμιστές πολέμησαν στο πλευρό του Σαν Μαρτίν και έκτοτε μια φρεγάτα του πολεμικού ναυτικού της Αργεντινής φέρει τιμητικά το όνομα "Σπύρος".

Το πρώτο μεταναστευτικό ρεύμα δεν εκδηλώνεται παρά μόνο προς τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα χωρίς όμως να εμφανίζει τάσεις μόνιμης εγκατάσταης. Ούτως ή άλλως το ελληνικό μεταναστευτικό ρεύμα είχε προορισμό χώρες εξίσου μακρυνές όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία, σίγουρα όμως, πιο ανεπτυγμένες.

Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, το μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Λ. Αμερική ενισχύεται από ελληνικούς και αρμένιους πληθυσμούς οι οποίοι εγκαταλείπυν τις περιοχές της που περιήλθαν οριστικά στην Τουρκία.

Μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώνεται επίσης κάποια σημαντική ροή μεταναστών, η οποία όμως διακόπτεται στο τέλος της δεκαετίας του '60.

Σήμερα, δεν υπάρχει μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αργεντινή, αντίθετα εμφανίζεται μια τάση παλιννόστησης από αποδήμους της 2ας γενεάς κυρίως λόγω οικονομικών προβλημάτων.

Τα στοιχεία που αναφέρονται στον ομογενειακό πληθυσμό της Αργεντινής δε συμφωνούν μεταξύ τους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΠΕΞ για το 1992, οι Ελληνες της Αργεντινής αγγίζουν τις 20.000 ενώ η Εκκλησία ανεβάζει τον αριθμό στις 60.000, ίσως γιατί η εκκλησία μπορεί να έχει στοιχεία για την παρουσία Ελλήνων σε αρκετά απομακρυσμένες από την πρωτεύουσα της χώρας περιοχές που άλλοι φορείς ή αρχές είναι δύσκολο να καταμετρήσουν. Μπορούμε όμως, να υποθέσουμε, ότι μέρος του ποιμνίου δεν είναι ελληνικής καταγωγής αλλά πιστοί ορθόδοξοι.

Οι περισσότεροι Ελληνες άνω των 1/3 είναι εγκατεστημένοι στην ευρύτερη περιοχή του Μπουένος Αϊρες και επιδεικνύουν αξιοσημείωτη οργανωτική δραστηριότητα. Είναι γεγονός, πάντως, ότι ο ελληνισμός της Αργεντινής φθίνει και αυτό σε μια εποχή που η χώρα έχει ανοίξει τις πύλες της σε μετανάστες κυρίως της Ανατολικής Ευρώπης προσπαθώντας να αντισταθμίσει το πρόβλημα της υπογεννητικότητας και της ελλείψεως εργατικού και επιστημονικού προσωπικού.

Υπήρξαν σκέψεις για μετακίνηση προς την Αργεντινή επαναπατριζομένων Ελλήνων από Ρωσία και Αλβανία, οι οποίες όμως, δεν τελεσφόρησαν γιατί και η Ελλάδα αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογεννητικότητας.

Οικονομική δραστηριότητα

Ο ελληνισμός της Αργεντινής περιλαμβάνει αρκετούς πετυχημένους επιχειρηματίες, όπως εφοπλιστές, εμπόρους, βιομηχάνους, ελεύθερους επαγγελματίες και καλλιτέχνες. Σημαντική είναι η παρουσία εργατικής ομογένειας ειδικά στις βιομηχανικές ζώνες.

Λογοτεχνικές δάφνες

Οι Ελληνες της Αργεντινής δεν απέχουν από τα καλλιτεχνικά δρώμενα. Οι λογοτέχνες της διασποράς και ειδικά τα παιδιά των μεταναστών που δεν ξέρουν ελληνικά, αλλά κατέχουν άπταιστα την ισπανική, έχουνεπιδείξει αξιοσημείωτη καιαναγνωρισμένη λογοτεχνική δραστηριότητα.

Μερικοί από αυτούς απέσπασαν και βραβεία λογοτεχνίας όπως:

Ο διηγηματογράφος, πεζογράος και καθηγητής λογοτεχνίας Αντρές - Ομέρο Ατανασίου που τιμήθηκε το 1960 με το βραβείο Αργεντινής Ενωσης Συγγραφέων, η Λιμπερτάδ Ντεμιτρόπουλος που το 1981 κέρδισε το βραβείο δήμου του Μπουένος Αϊρες και το 1984 το Β κρατικό βραβείο.

Ο Χόρχε Ζανίνο ο οποίος το 1977 βραβεύτηκε με το βραβείο Αργεντινού Ιδρύματος για την ποίηση.

Ο τελευταίος διαφέρει από τους υπόλοιπους όσον αφορά τη θεματολογία του που έχει ως κύριο άξονα την Ελλάδα. Οι υπόλοιποι ως επί το πλείστον αντλούν τα θέματά τους από τον αμερικάνικο κόσμο και σπανιότερα από τη γη των προγόνων τους.

Αξίζει να αναφερθεί και ο πεζογράφος Γιώργος Χουρμουζιάδης με τα διηγήματα: "Κύκλοι που κλείνουν".

Οργανώσεις ελληνισμού Αργεντινής

Στην πρωτεύουσα και στην περιοχή του Μπουένος Αϊρες υπάρχουν 4 κοινότητες, η Επισκοπή Κεντρικής και Νότιας Αμερικής με 4 ναούς, ένα Ελληνικό Πολιτιστικό Ινστιτουτο, Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών, Αλληλοβοηθητικός Σύλλογος, γηροκομείο, Ελληνοαργεντινό Επιμελητήριο Βιομηχανίας και Εμπορίου.

Εκτός του Μπουένος Αϊρες υπάρχουν οι κοινότητες της Cosdoba της Mar del Plata με ιδιοκτησιακό κτίριο και 200-300 μέλη, της Σάλτα, της Ροσάριο και της Ρεσιστέντσια και Κομοδέρο Ριβαδάβια.

Η ελληνόφωνη ενημέρωση

Οι πληροφορίες που διαθέτουμε είναι αρκετά απογοητευτικές στο θέμα του Τύπου, εφόσον δεν υπάρχει πλέον ελληνόφωνος, ούτε ελληνικών συμφερόντων Τύπος στην Αργεντινή. Στο Μπουένος Αϊρες εκδίδεται ένα μηνιαίο έντυπο της Επισκοπής με τίτλο "Luz Mellenica" (ελληνικό φως) και μία μηνιαία δίγλωσση έκδοση με τίτλο "GRECIA MOY" (η Ελλάδα σήμερα) από το ίδρυμα "Θεόδωρος Μαραγκός".

Ακόμη, υπάρχει μια ωριαία εβδομαδιαία ελληνική εκπομπή στο Μπουένος Αϊρες κι αυτή υπό την επίβλεψη του Ιδρύματος "Θεόδωρος Μαραγκός" στο Radio Municipal.

Επίσης ραδιοφωνικές εκπομπές πραγματοποιούνται κατά καιρούς από τις ελληνικές κοινότητες και στις επαρχίες, στους τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς.

Η ελληνόφωνη εκπαίδευση

Η εκπαίδευση των Ελλήνων της Αργεντινής έχει εναποτεθεί κυρίως στην μέριμνα των Κοινοτήτων της Ομογένειας. Πολλές από τις κοινότητες διατηρούν απογευματινά δημοτικά σχολεία ή κάποιας μορφής εκπαιδευτικά προγράμματα εκμάθησης της μητρικής γλώσσας μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Γυμνάσια δεν υπάρχουν ακόμη.

Οι αργεντινές αρχές δεν αναγνώριζαν τα κοινοτικά σχολεία μέχρι το 1984, οπότε ιδρύθηκε το δίγλωσσο ελληνο-αργεντινό ημερήσιο διδακτικό σχολείο της κοινότητας του Μπουένος Αϊρες ενταγμένο βέβαια στο αργεντινό σχολικό σύστημα. Το σχολείο ιδρύθηκε κυρίως με δαπάνες του κληροδοτήματος Ωνάση, ενώ αυτή τη στιγμή το υπουργείο παιδείας της Αργεντινής χρηματοδοτεί κατά 50% τις ανάγκες του.

Η ελληνική γλώσσα δε διδάσκεται σε δευτεροβάθμιο επίπεδο εκπαίδευσης.

Τα ελληνικά διδάσκονται ωστόσο σε τριτοβάθμιο επίπεδο στο γνωστό Καθολικό Πανεπιστήμιο στο Μπουένος Αϊρες, που ήταν απόρροια της πρωτοβουλίας του Ελληνικού Πολιτιστικού Ινστιτούτου Μπουένος Αϊρες που λειτουργεί από το 1983.

Τις προσπάθειες σε επίπεδο γλώσσας συμπληρώνουν πολιτιστικά προγράμματα με διαλέξεις, μουσικές εκδηλώσεις, διδασκαλία ελληνικών χορών και τραγουδιών. Παράλληλα αξιοσημείωτες διαστάσεις έχουν πάρει τα προγράμματα αλληλοβοήθειας για την ενίσχυση των ασθενέστερων Ελλήνων.

Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία

Η Αργεντινή υπάγεται εκκλησιαστικά στην Επισκοπή Μπουένος Αϊρες που αποτελεί τμήμα της Αρχιεπισκοπής Β/Ν Αμερικής και έχει 11 Ελληνορθόδοξους Ναούς.

Κάθε κοινότητα έχει έναν ιερό ναό, το πρόβλημα όμως, έρχεται στην έλλειψη ιερέων. Το Νοέμβριο του 1991 πραγματοποιήθηκε στο Μπουένος Αϊρες η Ε συνάντηση αντιπροσώπων των ελληνικών κοινοτήτων της Λατινικής Αμερικής και το Α κληρικολαϊκό συνέδριο. Συμμετείχαν 110 αντιπρόσωποι από όλες τις χώρες της Λατινικής Αμερικής εκ των οποίων οι 50 ήταν νεολαία.

"MAR DEL PLATA ή, ο έρωτας"

Το φτωχό ψαράδικο χωριό της Αργεντινής Mar del Plata χρωστάει κατά πολύ τη μετεξέλιξή του σε μεγάλο αστικό κέντρο και μοντέρνα λουτρόπολη στον Ελληνα μετανάστη Ηλιάδη, όπως αναφέραμε πιο πάνω.

Και όπως αναφέρει ο φημισμένος Αργεντινός συγγραφέας Αμπελάρντο Αριας στο διήγημά του "Mar del Plata ή ο έρωτας": "Με παίρνεις τώρα να μου δείξεις τις πολυκατοικίες σου, ορόφους πάνω σε ορόφους, που έχτισε ο ρωμιός εφευρέτης των γλυκισμάτων σου και γκρεμιστής των παλατιών σου".

Στον Ηλιάδη αναφέρεται και ο Ανδρέας Ζαϊμης Γενικός Γραμματέας Αποδήμων Ελληνισμού το 1990 μετά από ταξίδι του στην Αργεντινή:

"Ο Ηλιάδης έχτισε, λοιπόν, ένα ωραίο σπίτι, το νοίκιασε, έβγαλε λεφτά, έχτισε δεύτερο σπίτι, το πούλησε, έχτισε τρίτο σπίτι, τέταρτο. Τελικά έχτισε πολυκατοικίες και ουρανοξύστες. Και έκανε το Mar del Plata ένας Ελληνας".

Βιβλιογραφία:

-"Ο ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ" - Φάκελος: Λατινική Αμερική, Εκδοση ΓΓΑ 1994.

-"Αργεντινοί πεζογράφοι", μετάφραση Γ.Δ. Χουρμουζιάδης.

-"Επισκόπηση Ιστορίας Νεοελληνικής Διασποράς", Ι. Χασιώτης.

 

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ