ΑΡΧΑΙΑ ΣΑΜΙΑ: ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΑΓΝΩΣΤΗ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΗΣ

 Φωτογραφίες - Επιμέλεια: Γιάννης Σπυρούνης
Η Ηλεία είναι ένας τόπος γεμάτος ιστορία. Τόσο μεγάλη αλλά και τόσο άγνωστη στους περισσότερους. Σήμερα σας παρουσιάζουμε ένα φωτογραφικό οδοιπορικό απο την Αρχαία Σαμία, ή πιο γνωστή ως ακρόπολη του Σαμικού. Έναν τόπο που μπορεί να δημκιουργήθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. όμως η ιστορία του ξεκινά από τους προϊστορικούς χρόνους με την αντίστοιχη ακρόπολη της περιόδου εκείνης. Οφείλουμε να σημειώσουμε πως η πρόσβαση στο συγκεκριμένο σημείο δεν είναι εύκολη. Αν κάποιος δεν διαθέτει το κατάλληλο όχημα θα πρέπει να ανέβει όλη η διαδρομή πεζός και να περιηγηθεί επίσης πεζός μέσα στον χώρο, όπου θα βρει εύκολα τα μονοπάτια που έχουν αφήσει πίσω τους άλλοι επισκέπτες να ακολουθήσει... Το κάστρο αυτό της αρχαιότητας αξίζει να αναδειχθεί και να γίνει περισσότερο επισκέψιμο... Να γίνει γνωστή η ιστορία του και να το γνωρίσει ο κόσμος και για την υπέροχη θέα του...

Όπως αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού στο ενημερωτικό σημείωμα για το Σαμικό, "... ο αρχαιολογικός χώρος του Κάτω Σαμικού εκτείνεται στα βόρεια της λίμνης Καϊάφα και ταυτίζεται ενδεχομένως με αρχαία πόλη που έλαβε διαδοχικά τις ονομασίες Μάκιστος, Αρήνη και τέλος Σαμία ή Σαμικόν ή Σάμος. Βρίσκεται σε στρατηγική θέση, καθώς κυριαρχεί στην εύφορη πεδιάδα του Σαμικού και δεσπόζει στο δρόμο που ένωνε κατά την αρχαιότητα την Πισάτιδα με την Τριφυλία και τη δυτική Μεσσηνία. Περιλαμβάνει προϊστορική ακρόπολη που καταλαμβάνει το βραχώδη λόφο Κλειδί, καθώς και κλασική ακρόπολη που εκτείνεται στα ανατολικά.

Η προϊστορική ακρόπολη αναπτύσσεται στο λόφο του Κλειδιού που βρίσκεται στα δυτικά της κλασικής ακρόπολης. Περιβάλλεται από κυκλώπεια τείχη και έχει δώσει ίχνη ζωής από τη μεσοελλαδική και την υστεροελλαδική περίοδο. Την κατοίκηση του χώρου κατά τη μεσοελλαδική περίοδο επιβεβαιώνει το εκτεταμένο νεκροταφείο τύμβων αυτής της περιόδου και ο τύμβος με τάφους και πλούσια κτερίσματα από τη μεσοελλαδική έως την Υστεροελλαδική ΙΙΙ περίοδο. Στην τελευταία αυτή περίοδο χρονολογούνται και όστρακα αγγείων που βρέθηκαν στην κλασική ακρόπολη, όπου υπήρχε ενδεχομένως πύργος-σκοπιά του προϊστορικού οικισμού του Κλειδιού.

Στην κλασική εποχή χρονολογείται η ακρόπολη που βρίσκεται στο λόφο "Ελληνικό", στις δυτικές παραφυάδες της οροσειράς Λαπίθα. Τα τείχη χρονολογούνται στον 4ο αι. π.Χ. και σώζονται σε μεγάλη έκταση. Τμήμα της κάτω πόλης θα πρέπει να εκτεινόταν στα βορειοδυτικά της ακρόπολης, στην περιοχή της λίμνης Αγουλινίτσας που έχει σήμερα αποξηρανθεί.

Από κινητά ευρήματα συμπεραίνεται πως η κλασική ακρόπολη είχε περίοδο ζωής από τον 4ο αι. π.Χ. έως τη ρωμαϊκή εποχή. Κατά την εποχή του Στράβωνα σωζόταν από την πόλη που είχε παρακμάσει μόνον ο οχυρωματικός περίβολος που έφερε το όνομα Σαμικόν. Στην ίδια θέση (Σαμικό) θα πρέπει ενδεχομένως να αναζητηθεί και η πόλη Μάκιστος που, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποτελούσε τμήμα της εξάπολης που ίδρυσαν οι Μινύες στην Ηλειακή Τριφυλία. Από τον ίδιο συγγραφέα μνημονεύεται το σαμιακό Ποσείδιο, ιερό άλσος αφιερωμένο στον Ποσειδώνα, το οποίο έχει αναζητηθεί στην παραλία του Σαμικού. Την εποχή του Στράβωνα λόγω του μαρασμού της πόλης την επιμέλεια του σαμιακού Ποσειδίου είχαν οι Μακίστιοι.

Στην περιοχή βορείως της κλασικής ακρόπολης υπάρχει ρωμαϊκό λουτρό και παλαιοχριστιανικός ναός. Λείψανα της μεσαιωνικής περιόδου υποδεικνύουν πως το Κλειδί είχε οχυρωθεί και κατά την περίοδο αυτή λόγω προφανώς της στρατηγικής του θέσης".

Μυθολογικά - Ιστορικά στοιχειά.

Η πόλη βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού Καϊάφα, στην χώρα των Καυκώνων στην Τριφυλία. Ιδρύθηκε από Πελασγούς και στην ομηρική εποχή ήταν γνωστή ως Αρήνη, ενώ μετά την κατοίκησαν Επειοί δίνοντάς της το όνομα Σάμος. Αργότερα την κατέλαβαν οι Μινύες της Λέσβου και την ονόμασαν Μάκιστο από το όνομα του Μάκιστου, αδελφού του Φρίξου, που ήταν ο αρχηγός τους. Οι Μινύες εισέβαλαν από τη θάλασσα, εκδιώξαν τη δυναστεία των Νηλειδών και έκαναν την Μάκιστο πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της Τριφυλίας ενώνοντας όλες τις πόλεις σε μια ομοσπονδία με κέντρο τον ναό του Ποσειδώνα. Στην Μάκιστο ήρθαν ο Ατρέας και ο Θυέστης όταν τους έδιωξε ο Πέλοπας από την Πίσα. Όταν αργότερα η Μάκιστος κατελήφθη από τους Ηλείους, με την βοήθεια των Σπαρτιατών, δεν θέλησαν, από ιστορικό πείσμα, να αφήσουν τις παλαιές ονομασίες (Αρήνη ή Μάκιστος) και γι' αυτό επανέφεραν την αρχαία ονομασία Σαμία ή Σαμικό. Έτσι όταν πέρασε ο Παυσανίας από εκεί, η πόλη λεγόταν Σαμία.

Το ιερό του Ποσειδώνα περιελάμβανε, εκτός από τον Ναό του και τον ναό του Ηρακλή Μακιστίου και περιβάλλονταν από ένα ιερό άλσος με αγριελιές. Ο Ναός του Ποσειδώνα ήταν διάστηλος και για την ανέγερση και την συντήρησή του συνεισέφερε όλη η Τριφυλία. Τα χέρια του αγάλματος του Ποσειδώνα, χωρίς γενειάδα, στηρίζονταν πάνω σε μία τρίαινα, ενώ το σώμα του θεού στολίζονταν με ύφασμα από λινάρι και βαμβάκι που ύφαιναν και έφερναν σε πομπή οι κόρες της Σαμίας, αν και σήμερα η τύχη του αγνοείται. Στο ιερό μαζεύονταν οι εκπρόσωποι της ιερής ομοσπονδίας των πόλεων, που είχε δημιουργηθεί, και εξέταζαν τις υποθέσεις της, ενώ εκεί γινόταν και ετήσια γιορτή κατά την οποία κηρυσσόταν εκεχειρία που ονομάζονταν Σάμιος εκεχειρία. Στη διάρκεια της γιορτής οι αντιπροσωπείες των εννέα Τριφυλιακών πόλεων θυσίαζαν εννέα κατάμαυρους ταύρους στον Κυανοχαίτη Ποσειδώνα. Το ιερό βρισκόταν δίπλα στην θάλασσα, κι εκεί αποβιβάστηκε ο Τηλέμαχος προερχόμενος από την Ιθάκη με προορισμό την Πύλο και τον βασιλιά της τον Νέστορα, και βρήκε Πυλίους να τελούν θυσία στο θεό.

Κοντά στην πόλη βρισκόταν η σπηλιά των Ανιγρίδων νυμφών με πηγή που έβγαζε ιαματικό νερό. Εκεί όσοι έρχονταν για να θεραπευτούν από τα νερά της πηγής προσεύχονταν πρώτα στο ιερό των νυμφών που υπήρχε στη σπηλιά και μετά περπατούσαν μέσα στο ποτάμι, τον Ανίγρο όπως λέγεται. Η σπηλιά και το ποτάμι σήμερα αποτελούν μέρος των Ιαματικών λουτρών του Καϊάφα.

Σήμερα διασώζονται τα λείψανα της Ακρόπολης, 2 χλμ. από το χωριό Κάτω Σαμικό, πάνω στην τελευταία απόληξη του Όρους Λαπίθα και σε υψόμετρο 200 μ. Τα τείχη της με περίμετρο περίπου 1.600 μ. περικλείουν μια σχεδόν τριγωνική κατηφορική περιοχή. Είναι κτισμένα με τέλειο ισοδομικό σύστημα, από τεράστιους κυβικούς ή πολυγωνικούς τιτανόλιθους. Έχουν πάχος 2 μ. και σε μερικά σημεία διασώζονται σε ύψος 5 μ. Εντυπωσιακές είναι οι τρεις μικρές θυρίδες που διασώζονται ακέραιες με τους παραστάτες στο εξωτερικό μέρος τους και τις τρύπες για τις αμπάρες. Η κατασκευή τους ανάγεται από τον 4ο ως τον 5ο π.Χ. αιώνα, ενώ επισκευάσθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σαν ορμητήριο, από τον στρατηγό της Αχαϊκής Συμπολιτείας Πολυσπέρχοντα, εναντίον των Αρκάδων.

Κοντά στα ερείπια της ακρόπολης, πάνω σε έναν λόφο, βρίσκονται επίσης και τα λείψανα του Τούρκικου Πύργου που έκτισε ο Ιμπραήμ πασάς το 1826. Τα Μυκηναϊκά λείψανα που ανακαλύφθηκαν, αποδόθηκαν στην Αρήνη των Νηλειδών. Στη θέση κλειδί του ομώνυμου λόφου, βρίσκεται ο Μυκηναϊκός Τύμβος του Ιαρδανού που ανασκάφηκε το 1954 και βρέθηκε να περιέχει 16 τάφους που απέδωσαν πάμπολλα και σημαντικότατα ευρήματα της περιόδου 1600 – 1200 π.Χ. τα οποία προέρχονται από ντόπια αγγειοπλαστική, με γεωμετρική ή σχηματοποιημένη φυτική διακόσμηση και φυλάσσονται στην προθήκη 6 της αίθουσας 1 του μουσείου της Αρχαίας Ολυμπίας. Ο τύμβος αποδίδεται στον μυθικό ήρωα Ιάρδανο, σύμφωνα με τις περιγραφές του Στράβωνα, ενώ κοντά στον τύμβο έχει βρεθεί και ανασκαφεί ο ναός του Ποσειδώνα. Στην ίδια θέση έχουν επισημανθεί επίσης και λείψανα Κυκλώπειων τειχών.

Στη θέση Φραγκοκλησιά, ένα χλμ. ανατολικά του Κάτω Σαμικού, στις όχθες του ομώνυμου ρέματος, βρίσκεται το Βαλάνειο. Είναι ένα βυζαντινό λουτρό, από τα ελάχιστα που διασώζονται στην Ελλάδα. Διακρίνονται τμήμα του υπόκαυστου και η δυτική του πλευρά, ενώ οι άλλες πλευρές έχουν διαβρωθεί από τη ροή του ρέματος.

ΠΗΓΕΣ :www.ilialive.gr-https://el.wikipedia.org