Τι σημαίνει η αναγνώριση της Παλαιστίνης

: Χρήστος Ιακώβου* 
Θέση κράτους-παρατηρητή απέδωσε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στην Παλαιστίνη μετά την ψηφοφορία της Πέμπτης. Το γεγονός αυτό έλαβε χώρα ακριβώς 65 χρόνια μετά το ιστορικό ψήφισμα 181 της Γενικής Συνέλευσης που πρότεινε τότε ως λύση του Παλαιστινιακού Ζητήματος τη δημιουργία δύο κρατών, ενός Αραβικού και ενός Εβαϊκού, μετά την αποχώρηση των Βρετανών από την Παλαιστίνη. Μπορεί ο συμβολισμός αυτός να έχει το δικό του πολιτικό μήνυμα όμως στην πραγματικότητα, οι Άραβες παρουσίασαν ως μία διπλωματική νίκη αυτό που απέρριψαν κατηγορηματικά πριν από 65 χρόνια.

Μετά το σχετικό ψήφισμα εγείρονται δύο ερωτήματα: Μπορεί ο ΟΗΕ με ψήφισμα να ιδρύσει ένα νέο κράτος; Ποια η σημασία της αναγνώρισης της Παλαιστίνης ως κράτους-παρατηρητή του ΟΗΕ;   

Σε ό,τι αφορά στο πρώτο ερώτημα, το πρόσφατο ψήφισμα έχει μία σημαντική ποιοτική διαφορά από το ψήφισμα του 1947. Τότε, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ
εξέδωσε ψήφισμα προτείνοντας τη δημιουργία δύο κρατών για την ειδική περίπτωση της υπό Βρετανική Εντολή Παλαιστίνης. Η Εντολή που έλαβε η Βρετανία από την Κοινωνία των Εθνών είχε σαφή σκοπό: να προετοιμάσει τις συνθήκες για την ανεξαρτησία της περιοχής. Αυτό το καθεστώς δεν υφίσταται πλέον. Επίσης, η Γενική Συνέλευση πρότεινε μόνο τη λύση των δύο κρατών το 1947 και δεν αναγνώρισε το Ισραήλ μετά την απόρριψη του ψηφίσματος 181 από τους Άραβες. Το Ισραήλ έγινε δεκτό στον ΟΗΕ το Μάϊο του 1949, ένα χρόνο μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του.

Η πρακτική του διεθνούς οργανισμού καταδεικνύει ότι η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ δεν μπορεί να ιδρύσει ένα κράτος. Μπορεί όμως να κάνει δύο άλλα πράγματα: πρώτον, μπορεί να εκφράσει την υποστήριξή της για την ίδρυση ενός κράτους και να το δεχθεί ως μέλος του οργανισμού, εφόσον εξασφλισθεί και η έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας και δεύτερον, μπορεί να καλέσει τα μέλη του να το αναγνωρίσουν και να υποστηρίξουν την ένταξή του σε άλλους διεθνείς οργανισμούς. Όλα αυτά βεβαίως μπορούν να συμβούν όταν η οντότητα που ζητεί την αναγνώριση ικανοποεί το άρθρο 1 της Σύμβασης του Μοντεβιδέο (1933), που ορίζει ως κράτος την πολιτική οντότητα που διαθέτει τέσσερα βασικά γνωρίσματα: μόνιμο πληθυσμό, προσδιορισμένο από σύνορα γεωγραφικό χώρο, οργανωμένη κυβέρνηση και κυριαρχία. 

Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο ερώτημα, το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ δεν συνιστά νομική πράξη παρά μόνο πολιτική. Συνεπώς δεν είναι δεσμευτικό για τα κράτη μέλη να προχωρήσουν σε πλήρη αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Παλαιστίνης. Ούτε επίσης η Γενική Συνέλευση μπορεί να αποδεχθεί ένα κράτος ως μέλος εκτός εάν το Συμβούλιο Ασφαλείας το εισηγηθεί. Στην περίπτωση της Παλαιστίνης, οι ΗΠΑ θα υποβάλουν βέτο εάν βρεθούν πρό τέτοιου ενδεχομένου, όπως έκαναν το Σεπτέμβριο του 2011.

Συνεπώς, ποια η σημασία του ψηφίσματος της περασμένης Πέμπτης και γιατί το επεδίωξε η Παλαιστινιακή πολιτική ηγεσία; Το ψήφισμα προκαλεί πίεση τόσο από τους Παλαιστινίους όσο και διεθνώς επί του Ισραήλ για μία τελική διευθέτηση του Ζητήματος, η οποία θα καταλήγει στην ανακήρυξη και αναγνώριση εκ μέρους του Ισραήλ ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου Παλαιστινιακού κράτους. Είναι δεδομένο ότι ελάχιστα κράτη στον κόσμο θα σπεύσουν να αναγνωρίσουν ένα Παλαιστινιακό κράτους  το οποίο θα ανακηρυχθεί μονομερώς.

Η προσπάθεια της Παλαιστινιακής ηγεσίας ήταν ένας επιτυχημένος τακτικός ελιγμός για να δημιουργήσει μία νέα δυναμική λόγω του αδιεξόδου στο οποίο εισήλθε η Συμφωνία του Όσλο (1993). Εκείνη η Συμφωνία δημιουργούσε ένα μεταβατικό στάδιο πέντε ετών μέσα στο οποίο θα εγκαθίστατο μία Παλαιστινιακή Αυτοδιοίκηση (1994) η οποία θα διαπραγματευόταν μία τελική συμφωνία σχετικά με τη δημιουργία ανεξαρτήτου Παλαιστινιακού κράτους. Σήμερα γίνεται ξεκάθαρο ότι δεν επήλθε από την αρχή το ελάχιστο της αμοιβαίας κατανόησης των κεφαλαίων που άφηνε ανοικτά το Όσλο, δηλαδή εκείνα που αφορούσαν το μέλλον της Ιερουσαλήμ, το ζήτημα των Παλαιστινίων προσφύγων, το ζήτημα των Εβραίων εποίκων της Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και το έδαφος που θα παραχωρηθεί στο Παλαιστινιακό κράτος. Τα κεφάλαια αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα με τις παραστάσεις που έχουν αμφότερες οι πλευρές για το περιβάλλον ασφαλείας μετά τη δημιουργία Παλαιστινιακού κράτους, γεγονός που καθιστά την τελική διαπραγμάτευση εξαιρετικά δύσκολη καθώς επίσης, και για μερικούς Ισραηλινούς πολιτικούς, απωθητική την ιδέα αναγνώρισης ενός ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους.

  Το ψήφισμα για την αναβάθμιση της Παλαιστίνης σε κράτος-παρατηρητή είναι ένας ακόμη αρνητικός κρίκος στην αλυσίδα που αρχίζει να σφίγγει το Ισραήλ τα τελευταία δύο χρόνια. Παλαιά αραβικά καθεστώτα με τα οποία βρήκε ένα modus operandi υποχωρούν ή καταρρέουν. Οι Ισλαμιστές κερδίζουν συνεχώς έδαφος πέριξ αυτού. Η Τουρκία από σύμμαχος εξελίσσεται σε επικίνδυνο εχθρό. Στα Παλαιστινιακά εδάφη η δημογραφική έκρηξη μετατρέπεται σε πρόβλημα ασφαλείας για το Ισραήλ. Συνεπώς, εάν το Ισραήλ θέλει να παραμείνει Εβραϊκό κράτος θα πρέπει να επισπεύσει τις διαδικασίες για την αναγνώριση ενός Παλαιστινιακού κράτους. Αυτό θα του δώσει νομιμότητα πλέον στη Μέση Ανατολή, θα ακυρώσει τα επιχειρήματα των ισλαμιστών που ανέρχονται πολιτικά στην περιοχή και θα εξασφαλίσει πιο ισχυρή υποστήριξη από το δυτικό κόσμο, αφού το μόνο θέμα που θα τίθεται πλέον θα είναι η ίδια η ασφάλεια του η οποία δεν θα συγκρούεται με την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Παλαιστινίων, όπως συμβαίνει σήμερα.

*Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)