ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ.

ΟΙ  ΜΕΓΑΛΟΙ  ΠΕΝΤΕ.

 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ  ΤΗΣ  ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ  ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ  1.

Επιστημονική  Φαντασία  ονομάζεται  η  χαρακτηριστική  εκείνη  λογοτεχνία,  που συνδυάζει τις επιστήμες (ιδίως τις φυσικομαθηματικές  και  μηχανολογικές)  και την  καθοριστική  επίδραση  που  ασκούν  αυτές  στην  κοινωνία.

Η  λογοτεχνία της Επιστημονικής  Φαντασίας είναι δύσκολη  λογοτεχνία.  Δεν  γράφεται,  ούτε  διαβάζεται  εύκολα.  Ο  συγγραφέας,  εκτός  του  λογοτεχνικού  ταλέντου,  πρέπει  να  κατέχει  πολύ  καλά  τις  βασικές  θετικές  επιστήμες.  Πράγματι οι  περισσότεροι  αξιόλογοι  λογοτέχνες  της  Ε.Φ. υπήρξαν  και  σπουδαίοι επιστήμονες.  Ο  αναγνώστης  της  Ε.Φ.  για  να  αντιλαμβάνεται  τα  έργα  της,  πρέπει επίσης  να  έχει  μία  επαρκή  γνώση  των  βασικών  φυσικομαθηματικών  επιστημών και  να  εκδηλώνει  ένα  διαρκές  ενδιαφέρον  για  την  θετική  επιστήμη  και  τις συνέπειές  της  για  την  ζωή.  Εάν  λείπουν  αυτά,  η  ανάγνωση  εύκολα  ξεστρατίζει σε  παραλογοτεχνία  της  Ε.Φ.  στην  λεγόμενη  λογοτεχνία του Φανταστικού, των ιστοριών τρόμου και φρίκης  κλπ,  που  καμία  σχέση  δεν  έχουν  με  την  καθαρή Ε.Φ.  Η  Ε.Φ. δεν είναι ένα ευχάριστο ανάγνωσμα  γι  αυτούς  που  δεν  ενδιαφέρονται για  την  επιστήμη.  Και  σε  καμία  περίπτωση  η  λογοτεχνία  της  Ε.Φ.  δεν  καταντάει  Άρλεκιν  ή  αστυνομικό  μυθιστόρημα.        

Η  λογοτεχνία  της  Επιστημονικής  Φαντασίας  γεννήθηκε  βέβαια  στην  Ελλάδα. Σήμερα  είναι  πολύ  διαδεδομένη  σε  όλο  τον  κόσμο,  με  κυριαρχούσα  χώρα  τις ΗΠΑ.

Μερικοί κατηγόρησαν την  Ε.Φ. ότι  είναι  μία λογοτεχνία  φυγής. Η  λογοτεχνία όμως  της  Ε.Φ.  έχει  επιδράσει  ισχυρά  στους  ανθρώπους  που  ασχολούνται  

με  την επιστημονική  έρευνα.  Όπως  ομολόγησαν  πολλοί  από  αυτούς,  (π.χ.  ο Βέρνερ φον Μπράουν), η ανάγνωση της  Ε.Φ. τους διέγειρε την φαντασία  και την δημιουργικότητα  και  τους  έδωσε  μεγάλη  ώθηση  για  νέες  επιστημονικές ανακαλύψεις.

Όταν κάποιος  θελήσει να ασχοληθεί με την  Ε.Φ.  (αλλά και  κάθε μορφωμένος άνθρωπος),  θα  πρέπει  να  διαβάσει  τουλάχιστον  ένα  ή  περισσότερα  έργα  

των πέντε  γιγάντων  του  είδους  της  λογοτεχνίας  αυτής.

ΟΙ  ΠΕΝΤΕ  ΓΙΓΑΝΤΕΣ  ΤΗΣ  ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ  

ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ

1. ΕΛΛΑΔΑ. Ο Έλληνας θεμελιωτής της Ε.Φ. ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ Ο ΣΑΜΟΣΑΤΕΥΣ:

 «Αληθής  ιστορία».

 «Ικαρομένιππος». 

2. ΓΑΛΛΙΑ. Ο Γάλλος  Ιούλιος  Βερν:

  «Από  την  γη  στην  σελήνη».

  «Γύρω  από  την  σελήνη».

3. ΓΕΡΜΑΝΙΑ. Ο Γερμανός Κουρτ Λάσσβιτς: «Ανάμεσα σε δύο κόσμους».

4. ΑΓΓΛΙΑ. Ο  Αγγλος  Χέρμπερτ  Ουέλς: 

«Η  μηχανή  που  ταξιδεύει  στον  χρόνο».

«Ο  αόρατος  άνθρωπος».

5. ΗΠΑ.  Ο  Αμερικανός  Ρόμπερτ  Χάινλάιν:

«Στο  κατόπιν,  από  τα  κορδόνια  της  αρβύλας  του».

«Όλοι  εσείς  οι  Νεκροζώντανοι».

«Και  έχτισε  ένα  αλλόκοτο  σπίτι».  

Μερικά  θέματα,  όπως  τα  παρακάτω,  είναι  ιδιαίτερα  δημοφιλή  στην επιστημονική φαντασία:

1.  Διαστημικά Ταξίδια.

2.  Ταξίδια στο Χρόνο.

3.  Επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς.

4.  Εναλλακτικοί  Κόσμοι  και  παράλληλα  Σύμπαντα.

5.  Ρομπότ  και  Ανδροειδή.

6.  Μελλοντικές  τεχνολογίες.

7.  Η  εξέλιξη  του  ανθρώπινου  είδους   και  οι  άνθρωποι  με υπερφυσικές  δυνάμεις.

8.  Η  αυτοκαταστροφή  του  ανθρώπου  με  διάφορους  τρόπους  (π.χ. με  Πυρηνικό Ολοκαύτωμα).

"ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ: Από το Λουκιανό, τον Ιούλιο Βερν μέχρι σήμερα: Επιστημονική φαντασία ή πραγματικότητα;" της Αγγελικής Κάππου.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ  ΔΙΟΓΕΝΗΣ

Ο Αντώνιος Διογένης ήταν αρχαίος Έλληνας μυθιστοριογράφος του 1ου  αιώνα μ.Χ., γνωστός από το έργο του «Των  υπέρ  Θούλην απίστων, λόγοι  κδ΄», δηλαδή  «Οι  απίστευτες  αφηγήσεις  για την  Θούλη, σε 24  βιβλία».

 Το  μυθιστόρημα  αυτό  σώζεται  σήμερα σε αποσπάσματα,  ενώ   μία περίληψή του έχει διασώσει  ο  Φώτιος  στην  «Βιβλιοθήκη – Μυριόβιβλος».  Ο Φώτιος  

επαινεί  τον  Αντώνιο  για  την  καθαρότητα  και  την  χάρη των περιγραφών του.

Αποσπάσματα του μυθιστορήματος  διασώθηκαν και  στον  «Βίο του Πυθαγόρα»  του Πορφυρίου. 

Στο έργο αυτό ο ήρωάς του, ο Δεινίας ο Αρκάς, σε  ένα φανταστικό  ταξίδι στις  

παγωμένες χώρες του Βορρά, φθάνει από την πατρίδα του στο υπερβόρειο  νησί  

Θούλη και ερωτεύεται  εκεί  την Δερκυλίδα.

 Στο  μυθιστόρημα  γίνονται αναφορές για προσεγγίσεις  στην  Σελήνη, όπου εμπλέκονται φανταστικοί  ήρωες όσο και ιστορικά πρόσωπα, όπως π.χ. ο διάσημος τότε αστρολόγος Αστραίος. Όμως παρά το γεγονός ότι ο Φώτιος διέσωσε, έστω περιληπτικά, το έργο, όταν ο Διογένης φτάνει στο ταξίδι του ήρωα του προς τη Σελήνη,  χάνει την υπομονή του και αρνείται να αναμεταδώσει τα όσα  "άπιστα" (τα απίστευτα)  είχε γράψει για το ταξίδι αυτό  ο 

Αντώνιος Διογένης.

 Τόσο  πολύ  υπερβολικά  τα  θεώρησε, ώστε δεν τα εξιστόρησε, προς μεγάλη μας λύπη, αφού από καμιά άλλη πηγή δεν παραδίδονται λεπτομέρειες για  αυτή τη λογοτεχνική πτήση στη Σελήνη.

 Να τονιστεί ότι πρόκειται για το πρώτο ταξίδι προς την Σελήνη στην παγκόσμια λογοτεχνική δημιουργία.

• Ιωάννης Κακαβούλιας: Ελληνική Γραμματολογία (αρχαία και βυζαντινή), εκδ. Νικόδημος, Αθήνα, σελ. 41

1.  ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ   ΕΛΛΑΣ

Ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς

 (125 - 180 μ.Χ.)

Ο  Έλληνας  πατέρας  της επιστημονικής  φαντασίας  σε  ένα φανταστικό πορτραίτο  του 17ου αιώνα.

 Δύο είναι τα λογοτεχνικά  έργα  επιστημονικής  φαντασίας  του Λουκιανού:

1.  "Αληθής ιστορία" (λόγος πρώτος και δεύτερος).

2.   "Ικαρομένιππος" ή "Υπερνέφελος

Το  «Ταξίδι στη Σελήνη» που περιγράφει  ο  Λουκιανός,  είναι η πρώτη ιστορική και λογοτεχνική καταγραφή ενός παρόμοιου εγχειρήματος.  

Δεν είναι  μόνο  η μοναδική   αρχαία  λογοτεχνική αποστολή σε εξωγήινο περιβάλλον, αλλά και η πρώτη περιγραφή ενός διαπλανητικού πολέμου, που θα την ζήλευαν ακόμη και οι σημερινοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας του είδους «διαστημική όπερα».

Ξεκινώντας  ο  Μένιππος, που ο Λουκιανός τον ονομάζει "Ικαρομένιππο", λόγω του ότι "πετούσε", τον βάζει να μετράει την απόσταση και τη διαδικασία αποκόλλησης από την έλξη της  Χθονός, για το ταξίδι προς την Σελήνη  (αυτό  που  λέμε  σήμερα  γήινο  βαρυτικό  φρεάτιο) 

 Η  Σελήνη είναι ο πρώτος σταθμός για το ταξίδι του προς τον  Όλυμπο, την κατοικία των θεών, που βρίσκεται  μακριά, ενώ στην πορεία προς τα εκεί, αφήνει πίσω του ακόμα και τον Ήλιο.

Στην  Σελήνη  ο  Ικαρομένιππος  συναντά  ανθρώπους.  Μάλιστα αναφέρει και πόλεις.

 Ο  Λουκιανός  εδώ  περιγράφει  ένα  πόλεμο των άστρων,  μεταξύ των κατοίκων του Ήλιου και  της  Σελήνης,  για την κυριαρχία της Αφροδίτης 
και τις περιπλανήσεις του Λουκιανού και του πληρώματός του μέσα στις μαύρες τρύπες και τις σκουληκότρυπες του διαστήματος.

Το πρώτο κείμενο Επιστημονικής Φαντασίας που  γράφτηκε στα ελληνικά.

Αληθής ιστορία ή Αληθή διηγήματα /  Λουκιανός ο Σαμοσατεύς. (2^ος αι. μ.Χ.)

Από  τους  πρώτους  που  ασχολήθηκαν  με  το  θέμα  ήταν  ο  καθηγητής του Καίημπριτζ (Cambridge) Justin Meggitt,  που  υποστήριξε με  μία ενδιαφέρουσα  

μελέτη  του,  ότι το πρώτο κείμενο  Επιστημονικής  Φαντασίας στην ιστορία το  έγραψε  στα  ελληνικά  ο  Λουκιανός ο Σαμοσατεύς, τον 2ο αιώνα μ.Χ.

Πρόκειται για το βιβλίο  «Αληθής ιστορία» στο οποίο ο Λουκιανός σατιρίζει τα δημοφιλή στην εποχή του ταξιδιωτικά αφηγήματα. Ουσιαστικά είναι μια παρωδία των ταξιδιωτικών μυθιστορημάτων που ήταν αγαπητά κατά τους Ελληνιστικούς   

χρόνους, ένα είδος "σατιρικής επιστημονικής φαντασίας". Αντί, όμως, οι ήρωές του να περιπλανηθούν στη Γη, ο Λουκιανός τους «εκτοξεύει» σε μακρινούς κόσμους – σε παράξενους πλανήτες και νησιά αλλά και στη Σελήνη. 

Στη μυθοπλασία του συγγραφέα η Σελήνη είναι κατοικημένη από αλλόκοτα όντα – οι γήινοι ήρωές του μάλιστα φθάνοντας εκεί εμπλέκονται σε έναν πόλεμο ανάμεσα στους στρατούς των κατοίκων της Σελήνης και των κατοίκων του Ήλιου.

Το βιβλίο κυκλοφορεί στα νέα ελληνικά με τον τίτλο «Αληθινή ιστορία» (εκδόσεις Αίολος, 2006), «Λουκιανού διάλογοι: Αληθινή ιστορία, Ταξίδι στον Άδη, Ταξίδι στον ουρανό κ.α.» (εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη, 2003),

«Ταξίδι στο φεγγάρι: Σχεδόν απίστευτες περιπέτειες στο διάστημα» (εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2002),

«Μία αληθινή ιστορία : Το ταξίδι στην Σελήνη και ο πόλεμος με τους κατοίκους του ηλίου» (εκδόσεις Ιδεοθέατρον, 1999),

«Αληθινή ιστορία» (εκδόσεις Ύψιλον, 1992).

(Από την έκδοση του Παπαδόπουλου):

«Αν κανείς πάει στο φεγγάρι με πλοίο, πρέπει να έχει καπετάνιο έμπειρο. Εμείς πήγαμε! Και ζήσαμε πολλές περιπέτειες σ αυτό το ταξίδι που μοιάζει σχεδόν απίστευτο και που, αν έχετε λίγο χρόνο και λίγα χρήματα, πρέπει να το τολμήσετε κι εσείς, για να δείτε ότι είναι πέρα για πέρα αληθινό».

(Από την έκδοση του Αίολου):

«Περάσαμε το ποτάμι από ένα μέρος που ήταν ρηχά και βρήκαμε κάτι καταπληκτικά κλήματα: ο κορμός τους, από τη ρίζα ως τη μέση, ήταν χοντρός και γερός, αλλά από τη μέση κι απάνω ήταν γυναίκες, τέλειες σ' όλα τους, που το κορμί τους άρχιζε από τα λαγόνια. Από τα δάχτυλα τους ξεφύτρωναν κλαδιά γεμάτα σταφύλια. Τα μαλλιά τους ήταν κι αυτά γεμάτα σταφύλια, κληματσίδες και φύλλα. Μόλις πλησιάσαμε, μας χαιρετούσαν και μας καλωσόριζαν, άλλες μιλώντας λυδικά, άλλες ινδικά, μα οι πιο πολλές ελληνικά. Μας έδιναν μεθυστικά φιλιά στο στόμα κι όποιον φιλούσαν, έπεφτε τύφλα στο μεθύσι. Μόνο που δε μας άφηναν να κόψουμε σταφύλια, γιατί έτσι και κάναμε πως κόβουμε, πονούσαν και τσίριζαν. Επίσης ήθελαν να σμίξουν μαζί μας.  Δύο σύντροφοι μας όμως που τις άγγιξαν, δεν μπορούσαν πια να ξεκουνήσουν, γιατί κόλλησαν στο πράμα τους, φυτρώσανε και ρίζωσαν μαζί τους. Τα δάχτυλα τους έγιναν κλαδιά με κληματσίδες και δε θ' αργούσαν να βγάλουν και καρπούς».

Μερικά  στοιχεία  Ε.Φ.  σε  άλλους  αρχαίους  συγγραφείς:

 1.  Ο  ΣΩΚΡΑΤΗΣ  κατά τη διάρκεια ενός διαλόγου του  με τον Σιμμία, 

έδωσε  την  εξής  περιγραφή  της  γης: 

«Η  Γη,  αν τη δει κανείς από ψηλά, μοιάζει σαν τις σφαίρες, που έχουν φτιαχτεί από δώδεκα χρωματιστά είδη δέρματος».  Περιγράφει δηλαδή τη Γη, αφ' ενός σφαιρική, αφ’ ετέρου πολύχρωμη, λόγω ιδιομορφιών του εδάφους κυρίως,  αλλά και της θαλάσσης, όπως φαίνεται από το διάστημα.

«Η Ιερή Γεωγραφία Της Ελλάδος» Ν.Λίτσα , εκδόσεις  ΕΣΟΠΤΡΟΝ.

2.  Τα  πρώτα  δείγματα  Ε.Φ. τα  συναντούμε  στην  φανταστική 
«Πολιτεία»  του  Πλάτωνα.

3.  Ο Πλούταρχος στην πραγματεία του:  «Περί του προσώπου του εμφαινομένου εν τω κύκλω της Σελήνης», ένα διάλογο οκτώ ατόμων που περιέχεται στον τόμο "Ηθικά", συζητούν για όλες τις έως τότε (επιστημονικές) θεωρίες για τη Σελήνη και στα πλαίσια της συζήτησης αναφέρονται  και  σε ένα φανταστικό ταξίδι στη Σελήνη, που αφορά όμως  στην  μετά τον  θάνατο ζωή.

συνεχίζεται...

ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ