Μικρά Ασία: Αρχαία Άντανδρος της Τρωάδος

Η αρχαία Άντανδρος βρισκόταν στη νότια ακτή της Τρωάδας, ανατολικά της Άσσου και βορειοανατολικά της Λέσβου. Βόρειά της βρίσκεται το όρος Ίδα (ή Ίδη), το οποίο τη χωρίζει από την κεντρική κοιλάδα του ποταμού Σκαμάνδρου και τις πόλεις του Ελλησπόντου. Η θέση του αρχαίου οικισμού βρίσκεται δίπλα στο σημερινό Altınoluk.
Σύμφωνα με τους διάφορους μύθους που σώζονται, η Άντανδρος κατοικούνταν από Αιολείς, Πελασγούς, Λέλεγες, Θράκες ή Κιμμέριους.
Τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι αρχαιολογικά τεκμηριωμένο μέχρι στιγμής και ο σποραδικός χαρακτήρας των αρχαιολογικών ερευνών δεν επιτρέπει την αποκατάσταση της ιστορίας της περιοχής μέχρι περίπου τον 7ο αι. π.Χ.


Τον 7ο αι. π.Χ. η Τρωάδα βρισκόταν στα όρια του λυδικού βασιλείου, που είχε διοικητικό του κέντρο τις Σάρδεις. Δε σώζονται πληροφορίες για τις σχέσεις της περιοχής με το λυδικό βασίλειο, καθώς και με τα νομαδικά φύλα που κατά καιρούς εισέβαλλαν στην περιοχή, ενώ τα αρχαιολογικά στοιχεία είναι μέχρι στιγμής ανύπαρκτα. Τον ίδιο αιώνα πάντως η Λέσβος μπόρεσε να ιδρύσει αποικίες στην απέναντι μικρασιατική ακτή, και πιθανώς η Άντανδρος να ιδρύθηκε ως αποικία της Μήθυμνας, όπως και η γειτονική Άσσος.

Με την κατάκτηση του λυδικού βασιλείου από τους Πέρσες κατά τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. άρχισε μια περίοδος αστάθειας για την περιοχή λόγω του περσικού επεκτατισμού. Το 514 π.Χ. με την εκστρατεία του Δαρείου η Άντανδρος, όπως και άλλες πόλεις, προσαρτήθηκε στο περσικό βασίλειο. Είναι πιθανό να έλαβε μέρος στην Ιωνική επανάσταση κατά των Περσών στο τέλος του 6ου και στις αρχές του 5ου αι. π.Χ., αλλά η υπόθεση αυτή παραμένει ανεπιβεβαίωτη.

Αρχαία Ελληνική επιγραφή από την Άντανδρο

Εκτός από την πληροφορία του Ηροδότου ότι ο Ξέρξης πέρασε από την Άντανδρο στο δρόμο για την εκστρατεία του κατά των Ελλήνων δε γνωρίζουμε τίποτε άλλο για αυτή μέχρι το τελευταίο τρίτο του 5ου αι. π.Χ. Τις πληροφορίες μας για τη συγκεκριμένη περίοδο αντλούμε από το Θουκυδίδη. Σύμφωνα με τον ιστορικό, η Άντανδρος ανήκε στις λεγόμενες ακταίες πόλεις, που υπάγονταν στη σφαίρα ελέγχου της Μυτιλήνης κατά το τελευταίο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ. Η Άντανδρος πρέπει να υπαγόταν στη σφαίρα επιρροής της τελευταίας για το μεγαλύτερο μέρος του αιώνα αυτού. Χαρακτηριστικά, εμφανίζεται στους καταλόγους των εισφορών της Αττικής-Δηλιακής Συμμαχίας μόνο μετά την αποστασία της Μυτιλήνης από τη συμμαχία και τη φυσική και οικονομική καταστροφή της από τους Αθηναίους το 427 π.Χ. Η συμβολή της Αντάνδρου στο συμμαχικό ταμείο ήταν περίπου οκτώ τάλαντα, ενδεικτικό της καλής οικονομικής κατάστασης της πόλης. Σε αυτό το σημείο οι ακταίες πόλεις πέρασαν από τη σφαίρα ελέγχου της Μυτιλήνης σε αυτή της Αθήνας. Το καλοκαίρι του 424 π.Χ. εξόριστοι κάτοικοι της Λέσβου ξεκίνησαν να καταλάβουν την Άντανδρο και να ελευθερώσουν τις υπόλοιπες ακταίες πόλεις από τους Αθηναίους, το σχέδιό τους όμως απέτυχε χάρη στην έγκαιρη παρέμβαση των Αθηναίων. Στην τελευταία φάση του Πελοποννησιακού πολέμου η Άντανδρος πρέπει να πήγε με το μέρος των Περσών. Παρότι καμία πηγή δεν το σχολιάζει άμεσα, ο Θουκυδίδης φαίνεται να το θεωρεί δεδομένο. Μας παραδίδει ότι το 411 π.Χ. οι κάτοικοι της Αντάνδρου έφεραν στην πόλη τους οπλίτες από την Άβυδο γιατί ο Αρσάκης, ύπαρχος του Πέρση σατράπη των Σάρδεων Τισσαφέρνη, τους αδικούσε. Με τη βοήθειά τους έδιωξαν από την πόλη την περσική φρουρά του Αρσάκη.

Αργυρό δυόβολο της  Άντανδρου . 420-380 π.Χ

Είναι άγνωστο πότε επανεγκαταστάθηκε εκεί η περσική φρουρά, αλλά η εποχή αδυναμίας της Αθήνας μετά την ήττα στη Σικελία (415 π.Χ.) θα δημιούργησε τις προϋποθέσεις γι’ αυτό. Μετά την εκδίωξη της φρουράς του Αρσάκη, η Άντανδρος φαίνεται ότι παρέμεινε υπό περσική κατοχή, γιατί το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου, έπειτα από την ήττα τους από τους Αθηναίους στη ναυμαχία της Αβύδου, οι Σπαρτιάτες είχαν τη δυνατότητα να ναυπηγήσουν καινούργια πλοία στην Άντανδρο, κατόπιν αδείας του Φαρναβάζου, σατράπη του Δασκυλείου. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η Άντανδρος πρέπει να βρισκόταν στο όριο ανάμεσα στις σατραπείες του Δασκυλείου και των Σάρδεων, οι σατράπες των οποίων δεν είχαν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους, και ότι η εξέγερση των κατοίκων της είχε στόχο μόνο τον ύπαρχο του σατράπη των Σάρδεων, όχι τους Πέρσες γενικά.

Στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. η Αθήνα έχασε τον έλεγχο στην περιοχή της Μικράς Ασίας με την ήττα στους Αιγός Ποταμούς και όλες σχεδόν οι πόλεις της Τρωάδας περιήλθαν στη δικαιοδοσία των Σπαρτιατών. Η Άντανδρος, όπως οι άλλες πόλεις της Τρωάδας έμειναν στα χέρια των Λακεδαιμονίων μέχρι το 394 π.Χ., οπότε οι τελευταίοι ηττήθηκαν από τους Πέρσες στην Κνίδο. Τότε πέρασαν στον έλεγχο των Περσών, εκτός από την Άβυδο. Η Άντανδρος προσπάθησε να επαναστατήσει με τη βοήθεια της Αβύδου, αλλά απέτυχε με σοβαρές συνέπειες. Το 387/386 π.Χ. οι Σπαρτιάτες, θέλοντας να εμποδίσουν την Αθήνα να ξαναποκτήσει ναυτική δύναμη, συνήψαν συνθήκη με τους Πέρσες, τη λεγόμενη Ανταλκίδειο ειρήνη, γνωστή και ως ειρήνη του βασιλέως. Με τη συνθήκη αυτή η Άντανδρος, όπως και όλες οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, πέρασαν στην κατοχή των Περσών.

Τμήμα της νεκρόπολης της Άντανδρου

Το 334 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος με την εκστρατεία του κατά των Περσών κατέκτησε την Τρωάδα, η οποία πέρασε έτσι στην κατοχή της Μακεδονίας. Η διαμάχη των Διαδόχων είχε συνέπειες και για την περιοχή αυτή. Από το 319 π.Χ. περίπου οι μικρασιατικές κατακτήσεις του Αλεξάνδρου διοικούνταν από το στρατηγό του Αντίγονο το Μονόφθαλμο, ο οποίος αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς το 306 π.Χ. Με το θάνατο του Αντιγόνου στη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.), ο αντίπαλός του Λυσίμαχος μπόρεσε να κυριαρχήσει για λίγο στην περιοχή, αλλά το 281 π.Χ., μετά τη μάχη στο Κουροπέδιο, οι Σελευκίδες πήραν στον έλεγχό τους σχεδόν ολόκληρη τη Μικρά Ασία. Στα μέσα του 3ου αι. π.Χ. η ανερχόμενη δυναστεία των Ατταλιδών στο βασίλειο του Περγάμου εμπόδισε την περαιτέρω εξάπλωσή τους. Η Άντανδρος κατά την περίοδο αυτή πιθανότατα ανήκε στη σφαίρα επιρροής των Σελευκιδών, βρισκόταν όμως πολύ κοντά στα σύνορα του βασιλείου των Ατταλιδών και αυτό ίσως να είχε συνέπειες στην πολιτική της ζωή.

Το 227/226 π.Χ. ο Άτταλος Α' νίκησε τον Αντίοχο Ιέρακα δίνοντας τέλος στην κυριαρχία των Σελευκιδών στην περιοχή της Τρωάδας. Η Άντανδρος τότε πρέπει να έγινε αυτόνομη πόλη υπό την επιρροή ή τον έλεγχο των Ατταλιδών. Οι Σελευκίδες μπόρεσαν να κερδίσουν μέρος της Τρωάδας για σύντομα χρονικά διαστήματα, πριν η περιοχή επιστρέψει οριστικά στη σφαίρα επιρροής του Περγάμου με τη συνθήκη της Απάμειας το 188 π.Χ. Μετά τη συνθήκη, η Άντανδρος διατήρησε την αυτονομία της και επεκτάθηκε, σε αντίθεση με άλλες πόλεις της νότιας ακτής της Τρωάδας. Οι πληροφορίες για την Άντανδρο από εδώ και στο εξής είναι ελάχιστες. Η πόλη συνέχισε να υπάρχει με το ίδιο όνομα μέχρι και τη Βυζαντινή περίοδο. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή υπήρξε σημαντικό τελωνείο, ενώ στην Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο είχε δικό της επίσκοπο.

Ψηφιδωτό και τοιχογραφίες Ρωμαϊκής εποχής από την Άντανδρο

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην Άντανδρο άρχισαν μόλις το 2001 υπό την αιγίδα του Ege Üniversitesi της Τουρκίας. Έχουν αποκαλυφθεί μέχρι στιγμής κτήρια που χρονολογούνται στην Ύστερη Αρχαιότητα και στην Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο. Μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα σημαντική είναι η βίλα της Ύστερης Ρωμαϊκής εποχής που ανακαλύφθηκε στις υπώρειες του λόφου της ακρόπολης. Περιλαμβάνει περιστύλιο διακοσμημένο με ψηφιδωτά καθώς και μια αίθουσα με ψηφιδωτά και τοιχογραφίες. Η πολυτελής αυτή οικία διέθετε και το δικό της λουτρό. Επίσης ανακαλύφθηκαν οικίες του 6ου μ.Χ. αιώνα που φέρουν ίχνη καταστροφής από πυρκαγιά. Τέλος στην παράκτια ζώνη αποκαλύφθηκε εκτενής νεκρόπολη στην περιοχή όπου οικοδομούνται παραθεριστικές κατοικίες και ξενοδοχεία.

Σίγουρα η στρατηγική θέση της με το προστατευμένο λιμάνι δίπλα στην Ίδα συνέβαλε στην ανάπτυξή της. Φιλολογικές πηγές μάς πληροφορούν ότι η γη στην περιοχή ήταν πολύ εύφορη. Ήταν επίσης πλούσια σε ξυλεία, εξ ου και τα πολύ σημαντικά ναυπηγεία της τα οποία αναφέρονται συχνά από συγγραφείς της Κλασικής και Ελληνιστικής περιόδου.

ΠΗΓΕΣ :
http://www.ehw.gr/
http://tomakedoniko.blogspot.gr/
wildwinds.com/

Δείτε επίσης :
Μικρά Ασία :Η Αρχαία Άσσος της Τρωάδος

Μικρά Ασία : Αρχαία Λάμψακος

Μικρά Ασία : Aρχαία Άβυδος. 

Μικρά Ασία : Αλεξάνδρεια Τρωάδος

Μικρά Ασία : Δωριέων Εξάπολις - Κνίδος Καρίας