Ο «ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ ΚΑΙ Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΛΙΟΥΤΠΡΑΝΔΟΣ

    Η  εθνική συνείδηση του  Ιωάννη Βατάτζη.
«ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ EΛΛΗΝΙΚΟ ΓΕΝΟΣ       ΑΝΘΗΣΕ Η ΣΟΦΙΑ. ΟΙ ΓΕΝΑΡΧΕΣ ΤΗΣ  ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ  ΜΟΥ ΚΑΤΑΓΟΝΤΑΙ  ΑΠΟ  ΕΛΛΗΝΙΚΑ  ΓΕΝΗ».
Ο Ιωάννης Βατάτζης,  ένας  γνήσιος  Έλληνας,  από  το  Διδυμότειχο  της  Θράκης,  Αυτοκράτωρ της Νικαίας,  καλλιέργησε την μελέτη των ελληνικών γραμμάτων,
είχε δε και ο ίδιος στερεά κλασσική παιδεία και ελληνική εθνική  συνείδηση.

ΣΕ  ΠΟΙΑ ΕΠΟΧΗ  ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ  ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΕΙ 
ΚΑΙ ΝΑ ΟΜΟΛΟΓΕΙ  ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΟΥ  ΡΙΖΕΣ.
 ΔΕΝ ΔΙΔΑΧΤΗΚΕ ΠΟΤΕ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ  Η ΑΙΝΕΙΑΔΑ,
 ΠΑΝΤΑ  ΤΟ  ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΒΑΣΙΖΟΤΑΝ  ΣΤΟΝ  ΟΜΗΡΟ.

Την εποχή του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά (963-969) οι σχέσεις με τη Δύση και ειδικότερα με τη  Γερμανική αυτοκρατορία και τη Ρώμη οξύνθηκαν. Πολύτιμη μαρτυρία για το επίπεδο αυτών των σχέσεων αποτελεί η πρεσβεία του Λιουτπράνδου στην  Κωνσταντινούπολη το 969.

Ο Λιουτπράνδος ήταν  επίσκοπος της Κρεμόνας στη Βόρειο Ιταλία και βρισκόταν στη υπηρεσία του Όθωνα του Μεγάλου. Ήταν ένας από τους ελάχιστους λόγιους της Δύσης που γνώριζε ελληνικά.

Το 968 ο Λιουτπράνδος ανέλαβε την διπλωματική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη, στην αυλή του Νικηφόρου Φωκά με σκοπό να διαπραγματευτεί το συνοικέσιο της Θεοφανούς, πορφυρογέννητης κόρης του Ρωμανού Β' με το γιο του Όθωνα Α΄, Όθωνα Β΄.

Ο Γερμανός  Όθωνας είχε ήδη στεφθεί Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κάτι που δημιουργούσε πρόσθετα προβλήματα στις σχέσεις με το Βυζάντιο και το συνοικέσιο θα μπορούσε να εξασφαλίσει την εξομάλυνση της κατάστασης. Οι διαπραγματεύσεις παρατάθηκαν επί μακρόν και κατέληξαν σε αποτυχία εξαιτίας του ανταγωνισμού των δύο αυτοκρατοριών για τη Ν. Ιταλία. Ο Λιουτπράνδος θεώρησε ότι οι Βυζαντινοί δεν τον φιλοξένησαν με τρόπο αντάξιο της αποστολής του, τον υποτίμησαν σε σχέση με άλλους πρέσβεις, τον προσέβαλαν για την καταγωγή του και προσπάθησαν να τον παραπλανήσουν σχετικά με τις πραγματικές τους προθέσεις. Ως απεσταλμένος του Γερμανού αυτοκράτορα στην Πόλη συνέταξε μια  έκθεση με το όνομα «Αναφορά περί της πρεσβείας εις Κωνσταντινούπολιν»,  Η σχετική αναφορά του (Relatio) εκφράζει με υβριστικό τόνο την οργή για την ταπείνωσή του και δυσφήμισε το Βυζάντιο στη Δύση.       Στην έκθεση αυτή τόνισε την εχθρική  σχέση του Βυζαντινού αυτοκράτορα  με το  Γερμανό  ηγεμόνα, καθώς  ο τελευταίος διεκδικούσε το τίτλο του «αυτοκράτορα των Ρωμαίων» που κατείχε εν προκειμένω ο Νικηφόρος Φωκάς.

         Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι ο αυτοκρατορικός τίτλος που οικειοποιήθηκαν οι Γερμανοί αυτοκράτορες αντιμετωπίστηκε από το Βυζάντιο με οργή και περιφρόνηση.

            Σύμφωνα με το Λιουπράνδο της Κρεμόνας, όταν οι παπικοί απεσταλμένοι έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη φέρνοντας μια επιστολή που απευθυνόταν στον "αυτοκράτορα των Ελλήνων" και στην οποία ο πάπας αναφερόταν στον  Όθωνα Α΄ ως το  "σεπτό αυτοκράτορα των Ρωμαίων", οι Βυζαντινοί δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν την αγανάκτησή τους:  

«Tι θρασύτητα», κραύγασαν, «να αποκαλείται ο οικουμενικός αυτοκράτορας των Ρωμαίων, ο ένας και μοναδικός Νικηφόρος, ο μεγάλος, ο μεγαλοπρεπής «ως αυτοκράτωρ των Ελλήνων» και να πρασαγορεύεται ένα αξιολύπητο βαρβαρικό πλάσμα ως  «Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων»!  Ω ουρανέ!  Ω θάλασσα!  Ω  γη!  Τι θα κάνουμε με αυτούς τους παλιανθρώπους και τους εγκληματίες».

Από τον επίσκοπο της Κρεμόνας μαθαίνουμε ο αυτοκράτορας Ν. Φωκάς, έχοντας μεγάλη εμπιστοσύνη στην πολεμική ικανότητα του στρατού του,  αντιμετώπιζε υπεροπτικά τη στρατιωτική ισχύ της Δύσης.  Ο Φωκάς ρωτούσε συχνά για το στρατό του Όθωνα και αμφισβητούσε το αξιόμαχό του, τόσο σε αριθμούς όσο και σε ποιότητα και εξοπλισμό. Ειρωνευόταν επίσης τους Δυτικούς στρατιώτες ως κοιλιόδουλους και μέθυσους, ενώ σημείωνε ιδιαιτέρως ότι οι Γερμανοί δεν διέθεταν ναυτικό.  Η θάλασσα ανήκει στους Βυζαντινούς, του τόνισε. « Η κυριαρχία του κόσμου μού ανήκει γιατί είμαι ο κύριος της ναυσιπλοΐας», ενώ απείλησε μάλιστα ότι ο βυζαντινός στόλος θα επιτεθεί και θα καταστρέψει τις παράλιες πόλεις που οι Γερμανοί κατείχαν στην Ιταλία.

 

Η  ΑΞΙΑ  ΤΟΥ  ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ

Ο  Χριστόφορος, ένας   αξιωματούχος  του αυτοκράτορα Νικηφόρου Β’ Φωκά, απείλησε τον Λιουτπράνδο  σε μεταξύ τους διένεξη λέγοντας του τα εξής:

«Έτσι και ο βασιλιάς σου μας επιτεθεί, τότε όχι μόνο στην Ιταλία, αλλά ούτε και σ΄ αυτούς τους πειναλέους και δερματοφόρους ομογενείς του, τους Σάξωνες,  δεν  θα βρίσκει τόπο να κρυφτεί. Γιατί με τα χρήματά  μας, θα υποκινήσουμε όλα τα έθνη, μέχρι να τον συντρίψομε, ωσάν κέραμον μη αναπλάσιμο».

Το  Βυζάντιο  εκείνη  την  εποχή  είχε   ισχυρό και σταθερό νόμισμα.

Στοιχεία  από  το  βιβλίο «Πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη του Νικηφόρου Φωκά», Λιουτπράνδος της Κρεμώνας
μετάφραση: Δημήτρης Δεληολάνης 

Ο  Λιουτπράνδος   έγραψε  στη Relatio,  γεμάτος οργή,  ότι τον υποτίμησαν, τον ταπείνωσαν και τον πρόσβαλαν για την καταγωγή του. Και προσθέτει με κακεντρέχεια: «Επί βασιλείας του Νικηφόρου οι Ασσύριοι δεν θα μπορέσουν να αντισταθούν στους Έλληνες. Μετά το θάνατο του θα έρθει ένας χειρότερος (φοβάμαι όμως πως χειρότερος δεν γίνεται) και πιο δειλός. Στη βασιλεία του οι Ασσύριοι μοιραία θα υπερισχύσουν και θα κατακτήσουν μέχρι και την Χαλκηδόνα  Ο βασιλιάς των Ελλήνων είναι μαλλιαρός, φορά χλαμύδα με μακριά μανίκια και γυναικείο μανδύα, είναι ψεύτης, απατεώνας, αδυσώπητος, πονηρή αλεπού, υπερόπτης, ψευδοταπεινόφρων, τσιγκούνης, πλεονέκτης, τρώει σκόρδα, κρεμμύδια και πράσα...»     

 Εκφράζοντας το μίσος του ο Λιουτπράνδος, πριν αναχωρήσει από τη Πόλη, έγραψε στους τοίχους του δωματίου του τα εξής:

«Μην εμπιστεύεσαι τους Έλληνες. Ζουν για να προδίδουν. Και μην ακούς τις υποσχέσεις τους, ό,τι και να  λένε. Εάν το ψεύδος τους εξυπηρετεί, παίρνουν οποιοδήποτε όρκο. Κι όταν είναι καιρός να τον πατήσουν, δε νιώθουν κανένα φόβο».

 

Η  ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ  ΤΟΥ  ΕΛΛΗΝΑ  ΜΕ  ΤΟΝ  ΓΕΡΜΑΝΟ

 Αυτοκράτορας  Φωκάς:      
«Ο Πάπας είναι ανάγωγος. Αγνοεί ότι ο άγιος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος μετέφερε εδώ το σκήπτρο, τη Σύγκλητο και ολόκληρο το ρωμαϊκό στρατό αφήνοντας στη Ρώμη μόνο ευτελείς υποτελείς. Κι εσείς δεν είστε Ρωμαίοι, είστε Λομβαρδοί».

   Λιουτπράνδος

"ΑΛΛΑΞΑΤΕ  ΓΛΩΣΣΑ  ΑΠΟ  ΛΑΤΙΝΙΚΑ  ΣΤΑ  ΕΛΛΗΝΙΚΑ.  ΔΕΝ  ΣΑΣ  ΑΡΕΣΕΙ  ΚΑΙ  Ο  ΟΡΟΣ  ΡΩΜΑΙΟΙ"

«Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ήρθε εδώ.  Αφού όμως αλλάξατε γλώσσα, ήθη και ενδυμασία, ο παναγιότατος Πάπας θεώρησε ότι ούτε και σε σας αρέσει ο όρος Ρωμαίοι...Εμείς  οι  Γερμανοί, Λομβαρδοί, Σάξονες, Φράγκοι, Λοθαρινοί, Βαυαροί, Σουηβοί, Βουργουνδοί περιφρονούμε τους Ρωμαίους σε τέτοιο βαθμό που για να προσβάλουμε τους εχθρούς μας τους αποκαλούμε Ρωμαίους, γιατί αυτή η ονομασία περικλείει αγένεια, δειλία, φιλαργυρία, ασωτία, απιστία και γενικά κάθε είδος κακίας. Με ένα λόγο, διαφθορά. Η Ιστορία μας διδάσκει πως ο αδελφοκτόνος Ρωμύλος, που έδωσε το όνομα στους Ρωμαίους, γεννήθηκε από μοιχεία. Και έφτιαξε ένα δικό του άσυλο, τη Ρώμη, όπου δέχτηκε τους χρεοφειλέτες, τους δραπέτες σκλάβους, τους φονιάδες, και τους θανατοποινίτες, αποκαλώντας τους Ρωμαίους. Από αυτήν την τάξη των ευγενών κατάγονται αυτοί που εσείς αποκαλείτε κοσμοκράτορες, δηλαδή Αυτοκράτορες».
         

Ο Αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς   ρώτησε  τον  Λιουτπράνδο  για  την   δύναμη,  τις κτήσεις και τον στρατό  των  Γερμανών.

Με  την απάντηση  του  Λιουτπράνδου  ο  Φωκάς εξαγριώθηκε.

 “Λες ψέματα”  είπε, “οι πολεμιστές του αφέντη σου δεν ξέρουν να ιππεύουν, ούτε και πεζοί να μάχονται. Το μέγεθος των ασπίδων τους, το βάρος των θωράκων τους, το μήκος των σπαθιών τους και το φόρτωμα των περικεφαλαίων τους δεν επιτρέπει να μάχονται με κανένα τρόπο.”

Και πρόσθεσε, χαμογελώντας:

“Τους εμποδίζει και η λαιμαργία τους, γιατί για Θεό έχουν την κοιλιά τους, το θάρρος τους είναι αέρας, η παλληκαριά τους είναι το μεθύσι. Αν νηστέψουν, καταρρέουν, αν σοβαρευτούν, τους  πιάνει  πανικός.

Ούτε έχει ο αφέντης σου τίποτα στόλους στη θάλασσα. Μόνο εγώ έχω στρατό από ναυτικούς. Θα του επιτεθώ με τα πλοία μου, θα πολιορκήσω και θα καταστρέψω τις παράλιες πόλεις, αλλά και όσες είναι κοντά στα ποτάμια, θα τις κάνω στάχτη.

Και πως θα μπορέσει να μου αντισταθεί, έστω και στη στεριά με τις σκόρπιες δυνάμεις του; Εδώ ήταν και ο γιος και η γυναίκα του. Οι Σάξονες, οι Σουάβοι, οι Βαυαροί ήταν μαζί του:  δεν μπόρεσαν να πάρουν ούτε μια μικρή πόλη που τους  αντιστάθηκε, πως θα σταθούν απέναντί μου όταν έρθω, και θα με ακολουθούν τόσοι στρατιώτες;

Θεοφανώ, η Ελληνίδα Αυτοκράτειρα της Μεσαιωνικής Γερμανίας. 

Άγαλμα της αυτοκράτειρας Θεοφανούς στο ναό της Μαρκτκίρχε της γερμανικής κωμόπολης Εσβέγκε, στην Έσση.

ΤΟ  ΟΝΕΙΡΟ  ΤΟΥ  ΓΕΡΜΑΝΟΥ 

Το όνειρο του  Όθωνα  Α’ (912-973), δούκα της Σαξονίας και βασιλιά της Γερμανίας και Ιταλίας, να παντρέψει τον γιο του Όθωνα Β’ με μια Ελληνίδα πριγκίπισσα, ως επικύρωση της συνθήκης ειρήνης και συμμαχίας, εκπληρώθηκε το 972. Μετά από δύσκολες και χρονοβόρες διαβουλεύσεις επιτεύχθηκε η συνθήκη αυτή, μέρος της οποίας ήταν και το προξενιό μεταξύ της νεαρής Ελληνίδας Πριγκίπισσας Θεοφανούς  και του γιού του Αυτοκράτορα Όθωνα του Α΄, του νεαρού τότε διαδόχου Όθωνα  Β΄. Τελικά, στις 14 Απριλίου της χρονιάς αυτής ο Όθωνας Β΄, ως νέος αυτοκράτορας της «Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους»  παντρεύτηκε την Θεοφανώ στην βασιλική του αγίου Πέτρου στην Ρώμη, από τον πάπα Ιωάννη ΙΓ’  (965-972), που την έστεψε και αυτοκράτειρα.

Οι Γερμανοί εντυπωσιάσθηκαν από την Θεοφανώ. Παρά το νεαρό της ηλικίας της, είχε μόρφωση, καλλιέργεια, αγαθότητα αλλά και λεπτή και ευγενική ανατροφή. Έτσι κέρδισε γρήγορα τον θαυμασμό και την εκτίμηση των απλών υπηκόων της. Η νεαρή Ελληνίδα αυτοκράτειρα  μετέφερε και εισήγαγε στην γερμανική αυλή την λεπτεπίλεπτη εθιμοτυπία και την πολυτέλεια του Βυζαντίου, κι επίσης έθεσε τις βάσεις της μελέτης των Ελληνικών Γραμμάτων και των Τεχνών στην πολιτιστικά υπανάπτυκτη τότε Γερμανία.

   
ΠΕΘΕΡΑ  ΓΕΡΜΑΝΙΔΑ,  ΝΥΦΗ  ΕΛΛΗΝΙΔΑ    

Ο Odilo, αββάς στο μοναστήρι του Κλυνί, σύγχρονος των γεγονότων χρονογράφος, είχε καλές σχέσεις με την Αδελαΐδα της Βουργουνδίας, την πεθερά της Θεοφανούς. Μετά τον θάνατό της το 999 μ.Χ., εκφώνησε τον Επιτάφιό, στον οποίο εκθείαζε την θανούσα και κατέκρινε την Θεοφανώ. Δεν την αποκάλεσε ούτε καν με το όνομά της, αλλά με υποτιμητικό τρόπο έγραψε για «αυτή την Ελληνίδα αυτοκράτειρα». Οι σχέσεις των δύο γυναικών ήταν τεταμένες.  

Η Θεοφανώ φρόντιζε για τα συμφέροντα του γιού της Όθωνα του Γ’, ειδικά μετά τον θάνατο του πατέρα του το 983. Την χρονιά εκείνη ο Όθωνας Γ' ήταν μόλις τριών ετών. Η Θεοφανώ κανόνισε την στέψη του γιού της τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους, και κυβέρνησε η ίδια ως αντιβασιλέας, μέχρι την ενηλικίωσή του.

Η Θεοφανώ είχε  και  τρεις κόρες. Η πρώτη ήταν η Σοφία (975-1039), η οποία κλείστηκε στο αββαείο του Gandersheim σε ηλικία τεσσάρων ετών. Εκεί ανατράφηκε από την εξαδέλφη του πατέρα της, ηγουμένη Gerberga II. Η Σοφία έγινε ηγουμένη στο εν λόγω αββαείο το 1002 και το 1011 της δόθηκε επίσης το αββαείο στη Έσση. Ήταν δηλαδή ηγουμένη δύο αββαείων. Η δεύτερη κόρη της Θεοφανούς, Αδελαΐδα (977-1044/5) ανατράφηκε στο αββαείο του Quedlinburg, από την θεία του πατέρα της, ηγουμένη Ματθίλδη.  Μετά τον θάνατο της Ματθίλδης ανέλαβε το συγκεκριμένο αββαείο, το 999 μ.Χ. Η τρίτη κόρη της Θεοφανούς, Ματθίλδη (979-1025), στάλθηκε από μικρή στο αββαείο της Έσσης, με σκοπό να ανατραφεί κατάλληλα, ώστε να αντικαταστήσει την ηγουμένη εξαδέλφη της, η οποία επίσης λέγονταν Ματθίλδη. Εν τέλει παντρεύτηκε τον κόμη του παλατινάτου της Λοθαριγκίας (Λωρραίνη), Ezzo και έκαναν μαζί δέκα παιδιά.  

ΜΑΧΕΣ  ΓΕΡΜΑΝΩΝ - ΕΛΛΗΝΩΝ  ΣΤΗΝ  ΚΑΤΩ  ΙΤΑΛΙΑ

Οι εχθροπραξίες των Γερμανών με τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας, περιγράφονται στο έργο του Alpertus Mettensis, Fragmentum de Deoderico primo episcopo Mettensi, γραμμένο περίπου το 1017. Σε αυτό ο Alpertus εκφράζει την αντιπάθειά του για την Θεοφανώ, χαρακτηρίζοντάς την ως δυσάρεστη και πολύ ομιλητική. Την θεωρούσε ως εκπρόσωπο της ελληνικής νοοτροπίας και αναφέρει ότι θριαμβολογούσε για την νίκη των συμπατριωτών της επί  των Γερμανών.  

Εμφανώς, απογοητευμένος ο ίδιος από την ήττα των συμπατριωτών του εξέφρασε την δυσαρέσκειά του με προσωπικές επιθέσεις εναντίον της Ελληνίδας βασίλισσας. Με αυτό τον τρόπο εκφράζει τις στερεότυπες προκαταλήψεις των δυτικών για τους Έλληνες και τις γυναίκες. Και η Θεοφανώ ήταν ταυτόχρονα Ελληνίδα και γυναίκα.  Την  Θεοφανώ την κατηγορούσαν επίσης επειδή εισήγαγε στη Δύση είδη πολυτελείας και στολίδια, και συνήθειες άγνωστες όπως το συχνό λούσιμο. Είναι γνωστό ότι η απλυσιά ήταν πάγια τακτική των βάρβαρων δυτικοευρωπαίων την εποχή εκείνη και μάλιστα περηφανεύονταν γι’ αυτήν.  

Ο  ΕΛΛΗΝΑΣ  ΠΑΠΑΣ

Οι  παπικοί  κατηγόρησαν την Θεοφανώ ότι είχε ερωτική σχέση με τον Ιωάννη Φιλάγαθο, ένα Έλληνα μοναχό από την Κάτω Ιταλία. Ο Ιωάννης έγινε μέλος της γερμανικής αυλής κατά την επιθυμία της Θεοφανούς  και αργότερα επίσκοπος στην Piacenza. Το πρόβλημα των παπικών ήταν ότι ο Έλληνας αυτός επίσκοπος έγινε στην συνέχεια πάπας Ρώμης το 997, με το όνομα Ιωάννης XVI, σε αντικατάσταση του Γερμανού πάπα Γρηγόριου V, ο οποίος ήταν ο ξάδελφος του Όθωνα ΙΙΙ, Bruno. Ο Ιωάννης αναδείχθηκε πάπας με την εκλογή των Ρωμαίων πολιτών και του συγκλητικού Κρησκέντιου, υποβοηθούμενου από τον Βασίλειο Β’ Βουλγαροκτόνο.  
Γράφει  ο  παπικός:

"Στο μεταξύ, όταν ο Όθωνας ΙΙΙ κυβερνούσε μαζί με την Ελληνίδα μητέρα του, κάποιος Έλληνας, θαλαμηπόλος της Αυτού Ελληνίδος ( σσ. ειρωνεία προς την Θεοφανώ), έγινε επίσκοπος Piacenza. Τα σχετικά μ’ αυτόν, λέγονταν, ότι είχε προσπαθήσει έξυπνα να μεταφέρει την δόξα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στους Έλληνες. Πράγματι, χρησιμοποιώντας την βοήθεια και τον πλούτο κάποιων Ρωμαίων πολιτών, ειδικά ενός πολύ πλούσιου με τον όνομα Κρησκέντιος, είχε καταλάβει βίαια την αποστολική έδρα, και εκτόπισε τον σεβαστό πάπα που κατείχε την έδρα μέχρι τότε. Όταν αυτό έγινε γνωστό, ο Όθωνας άφησε την Σουαβία και ήρθε γρήγορα στην Ιταλία".  

Οι Γερμανοί δεν μπορούσαν ν’ ανεχτούν έναν Έλληνα στην θέση του πάπα. Ο Όθωνας εισέβαλε στην Ρώμη το 998. Ο Ιωάννης προσπάθησε να ξεφύγει αλλά συνελήφθη. Του έκοψαν την μύτη, τ’ αυτιά, την γλώσσα και του έσπασαν τα δάκτυλα για να μην μπορεί να γράφει. Το άδοξο τέλος της αρχιερατείας του Φιλάγαθου περιγράφεται στο βίο του οσίου Νείλου του Καλαβρού:
«Στερηθείς γάρ παρ’ αυτῶν τῶν χρειοδεστέρων μελῶν, ὀφθαλμῶν λέγω καί γλώττηε και ῥινός, ἔρρίπτετο εἰς φυλακήν ἐλεινός τε καί ἀπροστάτευτος». 

ΣΤΗΝ  ΚΟΛΩΝΙΑ  ΤΗΣ  ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ

 Λίγοι είναι οι Έλληνες που γνωρίζουν, πως στην  ιστορική μεγαλούπολη της Κολωνίας, ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά και βιομηχανικά της Γερμανίας και ολόκληρης της Ευρώπης, υπάρχει κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, τόσο για εμάς τους Έλληνες, όσο και για τους Γερμανούς και όλους τους δυτικοευρωπαίους. Στην εκκλησία  του Αγ. Παντελεήμονος (ή Αγ. Πανταλέοντα, όπως τον ονομάζουν σήμερα οι Ρωμαιοκαθολικοί, διατηρώντας τον λατινικό τύπο του ονόματος του Αγίου), μία από τις 12 βασιλικές ρωμανικού ρυθμού που υπάρχουν στη πόλη αυτή, κρύβεται ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής, της γερμανικής αλλά  και ολόκληρης της ευρωπαϊκής ιστορίας. Το ιδιαίτερο αυτής της εκκλησίας δεν είναι μόνο η μακραίωνη ιστορία και ο βυζαντινής προέλευσης αρχιτεκτονικός της ρυθμός, αλλά και το ότι μέσα στον Ιερό αυτό Ναό σώζεται μέχρι σήμερα, εδώ και περισσότερα από 1000 χρόνια  ο τάφος της αυτοκράτειρας της Γερμανίας Θεοφανούς, της βυζαντινής εκείνης πριγκίπισσας που παντρεύτηκε τον Γερμανό αυτοκράτορα Όθωνα Β΄ και που, μετά τον θάνατο του συζύγου της, κυβέρνησε με επιτυχία για πολλά χρόνια το τεράστιο τότε γερμανικό κράτος ως αντιβασιλέας και επίτροπος του ανήλικου διαδόχου και υιού της Όθωνα Γ΄. Προς τιμή της Ελληνίδας αυτής, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη γερμανική αλλά και στην πανευρωπαϊκή ιστορία, υπάρχει σήμερα στην πόλη της Κολωνίας πλατεία και οδός με το όνομα της Θεοφανούς, καθώς επίσης το Πειραματικό Γυμνάσιο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» και Σύλλογος Φίλων της Θεοφανούς.

Σήμερα, δυστυχώς, πολύ σπάνια γίνεται  αναφορά της ιστορικής συμβολής της Θεοφανούς στον εκπολιτισμό των Γερμανών και των άλλων δυτικοευρωπαίων, ακόμη και στη Γερμανία, με αποτέλεσμα ελάχιστοι να γνωρίζουν την ιστορία και το έργο της. Πάντως, αξίζει εδώ να αναφερθεί, ότι το 1991, κατά την συμπλήρωση 1000 ετών από τον θάνατο της Θεοφανούς και τον ενταφιασμό της στο Ναό του Αγίου Παντελεήμονα της Κολωνίας, ο δήμος της πόλης αυτής, το ελληνικό Γενικό Προξενείο, που υπήρχε τότε στην Κολωνία (υπό τον τότε Γεν. Πρόξενο κ. Παναγιώτη Καρακάση),  γερμανικοί και ελληνικοί πολιτιστικοί και εκκλησιαστικοί φορείς της περιοχής, Γερμανοί και Έλληνες πανεπιστημιακοί καθηγητές και εκπαιδευτικοί κ.α. διοργάνωσαν στην Κολωνία, σε συνεργασία μεταξύ τους, σειρά επιτυχημένων πολιτιστικών εκδηλώσεων μνήμης  για την αυτοκράτειρα Θεοφανώ, κάτι που βοήθησε σημαντικά στη διάδοση της ιστορικής γνώσης για την Θεοφανώ.

    ΤΟ  ΒΥΖΑΝΤΙΟ  ΚΑΙ  Η  ΚΙΝΑ

Χρυσά βυζαντινά νομίσματα βρέθηκαν σε βασιλικούς τάφους – μέγα ενδιαφέρον Κινέζων και Ελλήνων αρχαιολόγων για έρευνα σε βάθος

 

Τα χρυσά βυζαντινά νομίσματα του 6ου έως 8ου αιώνα μ.Χ. που ανευρέθησαν σε σημαντικό αριθμό στην αχανή Κίνα, όπως είναι φυσικό, έχουν δημιουργήσει έντονο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον τόσο στην Κίνα όσο και στην Ελλάδα. Τα βυζαντινά χρυσά νομίσματα καθώς και πολλές κινεζικές απομιμήσεις τους βρέθηκαν σε βασιλικούς τάφους, τοποθετημένα στο στόμα του νεκρού ή κοντά στο κεφάλι του. Εύλογα ερωτήματα έχουν δημιουργήσει οι απομιμήσεις, γιατί σε όλη την επικράτεια της Κίνας απαγορευόταν αυστηρά η παραχάραξη νομισμάτων, επειδή υπονόμευε τη δύναμη των αυτοκρατόρων. Η τιμωρία των παραβατών ήταν αποκεφαλισμός. Οι Κινέζοι από τον Μεσαίωνα θεωρούσαν το Βυζάντιο τόπο ευημερίας και πλούτου και αυτό επιβεβαιώνεται από παλιά κινεζικά κείμενα, διακοσμητικά κεραμικών καθώς και εικονογραφήσεις με βυζαντινά στοιχεία.

Την όλη μελέτη του βυζαντινού θησαυρού που βρέθηκε στην Κίνα έχει αναλάβει η γνωστή αρχαιολόγος και καθηγήτρια Lin Ying του Πανεπιστημίου Sum Yat-Sen του Χονγκ Κονγκ. Αποφάσισε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη μελέτη και την ιστορική τους τοποθέτηση, καθώς και να συγγράψει ένα σχετικό βιβλίο. Αυτό δήλωσε η κ. Ying που επισκέφθηκε, συνοδευόμενη από τη γνωστή Κινέζα δημοσιογράφο κ. Liang Yeqian, ανταποκρίτρια του Xinhua News Agency στην Αθήνα, η οποία στέλνει αναφορές στην Κίνα σχετικά με τις επαφές της κ. Ying στην Ελλάδα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορική αυτή έρευνα δείχνει και ο πρέσβης της Κίνας στην Αθήνα, Tian Hue Jun και η σύζυγός του, που βοηθούν την καθηγήτρια κ. Ying στο έργο της. Η ανακάλυψη των βυζαντινών νομισμάτων έχει δραστηριοποιήσει τη συγγραφέα και ιστοριοδίφη κ. Κατερίνα Αγραφιώτη να συλλέξει ιστορικά στοιχεία που συνδέουν το Βυζάντιο με την Κίνα μέσα από τον Δρόμο του Μεταξιού. Γνωστά βιβλία της η βιογραφία του Ηρώδου Αττικού και η ζωή της Δώρας Στράτου.

Νεανική, δραστήρια με ευχάριστη προσωπικότητα η καθηγήτρια κ. Lin Ying, που μιλάει άπταιστα αγγλικά επισκέπτεται τακτικά την Αθήνα. Για την επιτόπια μελέτη των βυζαντινών νομισμάτων έχει ήδη επισκεφθεί το Νομισματικό Μουσείο όπου την ξενάγησε η διευθύντρια κ. Δέσποινα Ευγενίδου. «Η ανακάλυψη των βυζαντινών νομισμάτων στην Κίνα ανοίγει νέες ενδιαφέρουσες προοπτικές στις σχέσεις του Βυζαντίου με την Κίνα που πρέπει να μελετηθούν σε βάθος», είπε η κ. Ευγενίδου. Τέλος, η κ. Δήμητρα Τσαγκάρη, Επιμελήτρια της Νομισματικής Συλλογής της Alpha Bank σε συνομιλία της με τον κ. Ιωνα Βορρέ, δήλωσε πως «εμείς οι Ελληνες αρχαιολόγοι θα συμβάλουμε με κάθε τρόπο στις έρευνες των Κινέζων συναδέλφων μας».

 

ΠΟΤΕ  ΤΟ  ΒΥΖΑΝΤΙΟ  ΑΡΧΙΖΕΙ  ΝΑ  ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΕΙ  ΚΑΙ  ΝΑ  ΟΜΟΛΟΓΕΙ  ΤΙΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ  ΤΟΥ  ΡΙΖΕΣ. 

Ο Ιωάννης Βατάτζης,  Αυτοκράτωρ της Νικαίας,  καλλιέργησε την μελέτη των ελληνικών γραμμάτων, είχε δε και ο ίδιος στερεά κλασσική παιδεία και ελληνική συνείδηση.

              Σε πολλούς μελετητές προξενεί εντύπωση η ονομασία «βασιλεύς Ρωμαίων», την οποία χρησιμοποιούσαν οι αυτοκράτορες της Κωνσταντινουπόλεως και η ορολογία «Ρωμανία», την οποία συναντούμε σε πολλά έγγραφα της εποχής ως ονομασία του κράτους. Είναι γεγονός ότι η ονομασία «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» είναι μεταγενέστερη και δημιουργήθηκε το 1562 από τον Γερμανό ιστορικό Ιερώνυμο Βολφ. Σήμερα την χρησιμοποιούμε για να γινόμαστε κατανοητοί στους πολλούς. Όμως από σεβασμό προς τις ιστορικές πηγές πρέπει να εξηγούμε στους νεωτέρους ότι οι όροι Ρωμαίος και Ρωμανία αναφέρονται στη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη και όχι στην Παλαιά Ρώμη.  

ΔΕΝ  ΔΙΔΑΧΤΗΚΕ  ΠΟΤΕ  ΣΤΟ  ΒΥΖΑΝΤΙΟ  Η  ΑΙΝΕΙΑΔΑ,  ΠΑΝΤΑ  ΒΑΣΙΖΟΤΑΝ  ΣΤΟΝ  ΟΜΗΡΟ.

Άλλωστε στο βυζαντινό κράτος η παιδεία βασιζόταν στον Όμηρο και ουδέποτε εδιδάχθη το λατινικό  έπος του Βιργιλίου, η Αινειάδα, που αναφέρεται στην πρεσβυτέρα Ρώμη.  Η ελληνική συνείδηση ήταν διαδεδομένη μεταξύ αρχόντων και αρχομένων στο βυζαντινό κράτος ιδίως μετά τον 7ο αιώνα, αν και το κράτος ήταν πολυεθνικό και το συνδετικό στοιχείο ήταν η Ορθοδοξία. Από τα ονόματα Ρωμαίος και Ρωμανία προήλθε και ο όρος Ρωμηός, ο οποίος στην νεώτερη ιστορία μας σημαίνει υπό ευρεία έννοια κάθε Ορθόδοξο και υπό στενή έννοια τον Έλληνα.

               Για να ξεκαθαρίσουμε το θέμα της ελληνικής συνειδήσεως των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, ιδιαιτέρως δε κατά τους τελευταίους αιώνες, καλόν είναι να μελετήσουμε ένα εκπληκτικό κείμενο ελληνικής αξιοπρεπείας και πατριωτικής παρρησίας γραμμένο από τον Αυτοκράτορα της Νικαίας Ιωάννη Γ Δούκα Βατάτζη  που  απευθύνεται στον Πάπα Γρηγόριο Θ . Όπως γνωρίζουμε μετά την Δ΄ Σταυροφορία και την επιβολή της Λατινοκρατίας στον χώρο του Ελληνισμού (1204) η αυτοκρατορία της Νικαίας με έδρα τη Νίκαια της  Μικράς  Ασίας υπήρξε ένα από τα ελεύθερα ελληνικά κράτη απ’ όπου προήλθε και η εκδίωξη των Φράγκων από την Κωνσταντινούπολη το 1261.  Ο Ιωάννης Βατάτζης βασίλευσε από το 1222 έως το 1254 διαδεχόμενος τον πεθερό του Θεόδωρο Λάσκαρι.

ΕΛΛΗΝΑΣ  ΑΠΟ  ΤΟ  ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ  ΤΗΣ  ΘΡΑΚΗΣ

 Ο Ιωάννης Βατάτζης γεννήθηκε το 1193 στο Διδυμότειχο της Θράκης.  Ως Αυτοκράτωρ της Νικαίας ο Ιωάννης Βατάτζης εργάσθηκε για την  ανακατάληψη των ελληνικών εδαφών και πολέμησε κατά των Φράγκων Σταυροφόρων και κατά των Τούρκων του Ικονίου.
Καλλιέργησε την μελέτη των ελληνικών γραμμάτων, είχε δε και ο ίδιος στερεά κλασσική παιδεία και ελληνική συνείδηση.

              Το συγκλονιστικό κείμενο, το οποίο διαφωτίζει την ελληνική  συνείδηση των «Ρωμαίων βασιλέων», διασώζει ο αείμνηστος καθηγητής της Ιστορίας Απόστολος Βακαλόπουλος  και έχει τίτλο «Του αοιδίμου βασιλέως κυρού Ιωάννου του Δούκα προς τον τε  Πάπαν Γρηγόριον».

Απ. Βακαλοπούλου, Πηγές Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού, Α´ τόμος, Θεσσαλονίκη 1965, σελ. 50-53.

Ο Βακαλόπουλος γράφει στον Πρόλογό του:

 «Η παρατιθέμενη επιστολή του Ιωάννου Γ. Βατάτζη (1222-1254) προς τον πάπα Γρηγόριο Θ (1227-1241) είναι πολύ χαρακτηριστική για τις ιδέες που επικρατούν στους βασιλείς της Νίκαιας μετά το 1204.
Έντονη είναι η ελληνολατρία και η εθνική ελληνική συνείδησή τους. 

Παρατηρούμε καθαρά πως γεννιούνται και δρουν οι πολιτικές εκείνες αντιλήψεις, που αποβλέπουν στην απελευθέρωση των σκλαβωμένων ελληνικών χωρών, και οι οποίες προσαρμοσμένες επιζούν επί Τουρκοκρατίας μέσα σε νέες συνθήκες. Και τελικά πως διαμορφώνουν το περιεχόμενο της λεγόμενης Μεγάλης Ιδέας».              

«Ιωάννης εν Χριστώ τω Θεώ πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων ο Δούκας τω αγιωτάτω πάπα της πρεσβυτέρας Ρώμης Γρηγορίω σωτηρίας και ευχών αίτησιν».

«Εγώ ως βασιλεύς θεωρώ άτοπα τα όσα μου γράφεις και δεν ήθελα να πιστεύσω ότι είναι δικό σου το γράμμα, αλλά αποτέλεσμα της απελπισίας κάποιου που βρίσκεται κοντά σου, και ο οποίος έχει την ψυχή του γεμάτη κακότητα και αυθάδεια.

«ΑΠΟ  ΤΟ  ΔΙΚΟ  ΜΑΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΟ  ΓΕΝΟΣ  ΑΝΘΗΣΕ  Η  ΣΟΦΙΑ»
             Η  εθνική συνείδηση του  Ιωάννη Βατάτζη

 «Γράφεις στο γράμμα σου ότι στο δικό μας γένος των Ελλήνων η σοφία βασιλεύει.

Ότι, λοιπόν, από το δικό μας γένος άνθησε η σοφία και τα αγαθά της και διεδόθησαν στους άλλους λαούς, αυτό είναι αληθινό.  Αλλά πως συμβαίνει να αγνοείς, η αν δεν το αγνοείς πως και το απεσιώπησες, ότι μαζί με την βασιλεύουσα Πόλη και η βασιλεία σε αυτόν τον κόσμο κληροδοτήθηκε στο δικό μας γένος από τον Μεγάλο  Κωνσταντίνο.

Υπάρχει μήπως κανείς που αγνοεί ότι η κληρονομιά της δικής του διαδοχής  πέρασε στο δικό μας γένος και εμείς είμαστε οι κληρονόμοι και διάδοχοί του;

 Απαιτείς να μην αγνοούμε τα προνόμιά σου.  Και εμείς έχουμε την αντίστοιχη απαίτηση να δεις και να αναγνωρίσεις το δίκαιό μας όσον αφορά την εξουσία μας στο κράτος της Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο αρχίζει από των χρόνων του Μεγάλου Κωνσταντίνου και έζησε επί χίλια χρόνια ώστε έφθασε μέχρι και την δική μας βασιλεία.

«ΟΙ  ΓΕΝΑΡΧΕΣ  ΤΗΣ  ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ  ΜΟΥ  ΚΑΤΑΓΟΝΤΑΙ  ΑΠΟ  ΕΛΛΗΝΙΚΑ  ΓΕΝΗ».

 Οι γενάρχες της βασιλείας μου, από τις οικογένειες των Δουκών και των Κομνηνών, για να μην αναφέρω τους άλλους, κατάγονται από ελληνικά γένη. Αυτοί λοιπόν οι ομοεθνείς μου επί πολλούς αιώνες κατείχαν την εξουσία στην Κωνσταντινούπολη. Και αυτούς η Εκκλησία της Ρώμης και οι προϊστάμενοί της τους αποκαλούσαν Αυτοκράτορες Ρωμαίων».- 

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ