ΕΚΤΕΝΗΣ ΚΙ ΕΜΠΕΡΙΣΤΑΤΩΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙ ΟΡΛΩΦΙΚΩΝ

 

Τα «Ορλωφικά» ήταν μία από τις εξεγέρσεις των υποδουλωμένων Ελλήνων, στην Πελοπόννησο, πριν από τη μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ονομάστηκε έτσι, επειδή το σχέδιο της ρωσικής επέμβασης στην Ελλάδα έγινε από τα αδέλφια Αλέξιο (1737–1783) και Θεόδωρο (1741–1790) Ορλώφ, κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1768–1774.  

1. Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΔΟΥΛΗ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ

  Η Ρωσία ήδη από τον 15ο αιώνα οραματιζόταν να κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη, γι’ αυτό δεν έχανε την ευκαιρία να διατυμπανίζει την εμπάθεια της για τα δεινά των Ελλήνων και τον ισχυρό τους θρησκευτικό δεσμό, στην προσπάθεια της να επισημοποιήσει τις αξιώσεις της.  Όταν, κατά την εποχή του Μεγάλου Πέτρου (1689-1725), η Ρωσία καθίσταται ισχυρή ευρωπαϊκή δύναμη, τίθεται ως ο κυριότερος αντίπαλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στρατηγικός στόχος της Ρωσίας υπήρξε ο έλεγχος της Μαύρης Θάλασσας και η πρόσβαση στους εμπορικούς δρόμους του Αιγαίου και ευρύτερα της Ανατολικής Μεσογείου. Ο στόχος αυτός, δημιουργούσε κλίμα έντασης και οδήγησε συχνά σε πόλεμο τις δύο αυτοκρατορίες. Από τις αρχές του 18ου αιώνα διεξάγονται οι Ρωσο-οθωμανικοί πόλεμοι (1711, 1736-1739, 1768-1774, 1787-1792, 1806-1812), κυρίως στις ευρωπαϊκές κτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ¹.

 

  Ο Πέτρος Α’ λοιπόν, παρουσίαζε την τσαρική οικογένεια ως συγγενική με αυτή των Παλαιολόγων. Την εποχή εκείνη μάλιστα, Ρώσοι απεσταλμένοι διασκορπίστηκαν στην ελληνική επικράτεια και διένεμαν επαναστατικές προκυρήξεις και αντίτυπα προφητειών του Αγαθάγγελου, ότι δήθεν μόνο ο Ρώσος αυτοκράτορας και το ξανθό γένος μπορούν να λυτρώσουν τους Έλληνες από τον τούρκικο ζυγό. Ο φιλόδοξος αυτός τσάρος έγινε ο νέος Μεσσίας του απλού ραγιά, το όνομά του προσεφωνείτο στις εκκλησίες και δημιουργήθηκαν δημοτικά ποιήματα όπως αυτό: 

Ακόμη τούτη την άνοιξιν

Ραγιάδες, ραγιάδες,

Τούτο καλοκαίρι,

καημένη Ρούμελη,

Όσο να 'ρθή ο Μόσκοβος,

Ραγιάδες, ραγιάδες,

να φέρει το σεφέρι,

Μωριά και Ρούμελη ².

_________________________________________________________________________

1. Α. Δούκας, Η Σπάρτη δια μέσου των αιώνων 665.

2. Α. Δούκας, Η Σπάρτη δια μέσου των αιώνων 667.

_________________________________________________________________________

  Επί αυτοκράτειρας Άννας (1730-1744) αυξήθηκαν περαιτέρω οι τάσεις ξεσηκωμού και ενασχόλησης με το ελληνικό ζήτημα, ενώ ο διάσημος στρατηγός Μένιχ διεκήρυττε ότι οι Έλληνες θεωρούν την αυτοκράτειρα ως νόμιμη επικεφαλής τους.

  Η αυτοκράτειρα Ελισάβετ (1741-1762), θρησκόληπτη και περισσότερο δεισιδαίμων παρά πολιτικός, δε διατήρησε τη στάση των προκατόχων της, μόνο προσέλκυε Έλληνες ώστε να μεταναστεύσουν στο κράτος της, κι έστελνε δώρα στις ελληνικές εκκλησίες κι ιδίως στις μονές του Αγίου Όρους. 

  Ευθύς όμως με την άνοδο της Αικατερίνης Β' (1762-1796) λήφθηκε ιδιαιτέρως υπόψιν το μεγαλεπίβουλο σχέδιο του Μένιχ. Τότε αποφασίστηκε η κατασκευή ρωσικού στόλου και η δυναμική παρουσία του στη Μεσόγειο και ιδίως στο Αιγαίο. Μέρος του ρωσικού σχεδίου δράσης αποτελούσε και η εξέγερση των ορθόδοξων χριστιανικών πληθυσμών της Βαλκανικής Χερσονήσου και, ανάμεσά τους, των χριστιανικών πληθυσμών της Ρούμελης, της Πελοποννήσου και των νησιών του Αιγαίου. Η κοινή θρησκευτική πίστη αποτελούσε το έδαφος για τη διεκδίκηση εκ μέρους της Ρωσίας της αναγνώρισής της ως «προστάτιδας» των ορθοδόξων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ³.

                                                                     Αικατερίνη Β'

2. ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ

  Λίγο καιρό πριν, ένας Μακεδόνας τυχοδιώκτης, ο Γεώργιος Παπάζωλης, ερχόμενος στην Πετρούπολη κατατάσσεται στο ρώσικο πυροβολικό και μετά από λίγο προάγεται σε λοχαγό, με αποτέλεσμα να γνωρίσει στο ίδιο σώμα τον Γρηγόριο Ορλώφ και να αναπτύξει μαζί του φιλικές σχέσεις. Εραστής της Αικατερίνης, συζύγου του Πέτρου Γ', και πρωταγωνιστικό πρόσωπο στη δολοφονία του, ο Ορλώφ διορίσθηκε διοικητής του πυροβολικού. Ο Παπάζωλης επωφελούμενος την ισχυρή αυτή διασύνδεσή του πρόετρεψε αμέσως έναν ήδη ενθαρρυμένο Ορλώφ για επανάσταση στην Ελλάδα, κι αυτός προθύμως υποσχέθηκε τον βυζαντινό θρόνο στην Αικατερίνη, η οποία του χορήγησε τρία χρόνια ώστε να καταστρώσει το καλύτερο δυνατό σχέδιο επίθεσης ⁴.

  Πρώτος προορισμός του Παπάζωλη ήταν η Τεργέστη. Το σχέδιό του δέχθηκε θερμή υποστήριξη από τους εκεί πλούσιους Έλληνες εμπόρους, κι αφού κατέφθασε στην Ήπειρο διαλαλώντας υποσχέσεις σωτηρίας και απελευθέρωσης, απέστειλε κήρυκες προς την Πελοπόννησο. Οι Αλέξιος και Θεόδωρος Ορλώφ αναχώρησαν το 1768 από τη Ρωσία και έφτασαν στη Βενετία όπου συνεργάστηκαν με τον Πάνο Μαρουτσή, γόνο γνωστής ηπειρωτικής οικογένειας εμπόρων και ευεργέτη, καθώς και με τον ζακυνθινό κόμη Μοτζενίγο⁵.

_________________________________________________________________________

3. Α. Δούκας, Η Σπάρτη δια μέσου των αιώνων, 668

4. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Ελληνική Ιστορία, τόμ 25 σ. 252

5. Κ. Σάθας, Τουρκοκρατούμενη Ελλάς, 518

_________________________________________________________________________

Ο τελευταίος τους εφοδίασε με χάρτες και στρατιωτικές πληροφορίες για τις δυνάμεις των Τούρκων στην Πελοπόννησο και αλλού. Ταυτόχρονα, σε ρωσικά ναυπηγεία ετοιμάζονταν πλοία.

  Στη Βενετία, όπου έφτασε και ο Παπαζώλης, καταστρώνονταν στρατηγικά σχέδια και στρατολογούνταν εθελοντές, ενώ Έλληνες απεσταλμένοι πηγαινοέρχονταν στην Ήπειρο, στη Μακεδονία και στην Πελοπόννησο. Όμως οι κινήσεις τους έγιναν αντιληπτές από τις ενετικές αρχές και αναγκάστηκαν να φύγουν και να εγκατασταθούν στη Γένοβα όπου αγόρασαν ένα πλοίο με 20 πυροβόλα. Αναγκάστηκαν να φύγουν και από εκεί και να μεταφέρουν το στρατηγείο τους στο δουκάτο της Τοσκάνης. 

  Όλοι, κληρικοί, προύχοντες, λαϊκοί, δέχθηκαν όλα αυτά τα επαναστατικά λόγια με απερίγραπτο ενθουσιασμό και δεσμεύθηκαν πως θα συμπράξουν για επανάσταση σε όλη την ελληνική οικουμένη. Βλέποντας αυτήν την ανταπόκριση, ο Παπαζώλης έστειλε λεπτομερές υπόμνημα στον Ορλώφ, κι αφού έλαβε ενθαρρυντική απάντηση αποβιβάσθηκε στο Οίτυλο ώστε να έρθει σε επαφή με τα αδέρφια Μαυρομιχάλη, Στέφανο, Πιέρο και Ιωάννη. Αυτοί φανέρωσαν ειλικρινά όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις τους και κυρίως την κατάσταση εξουσθένωσης που έχουν δημιουργήσει οι προσωπικές έριδες. Oι Μανιάτες, του έλεγαν, δεν αρκούν για να καταπολεμηθεί ο Τούρκος, γιατί ο διαχωρισμός τους σε φατριές τους εμποδίζει από το να συνεννοηθούν για έναν κοινό σκοπό. Εν κατακλείδι, συμφώνησαν λόγω πείρας να συνδράμουν μόνο όταν δουν ρώσικο στρατό πάνω από 10,000 στην Πελοπόννησο ⁶. Οι Μανιάτες, παρ' ό,τι είχαν πληροφορηθεί από ανθρώπους τους στην Ιταλία ότι οι υποσχέσεις του Παπαζώλη ήταν χωρίς αντίκρυσμα, πήραν την απόφαση αυτή σε γενική συνέλευση των οπλαρχηγών και των προεστών της Μάνης, με επικεφαλής τους Μαυρομιχάληδες, και στην ουσία δεν εξυπηρέτησε καθόλου τους σκοπούς του Παπαζώλη, που ήθελε να παρουσιάζει συνεχώς στην αυτοκράτειρα το σχέδιο τους ως κάτι που θα αποδειχθεί εύκολα επιτυχές ⁷. Είχε ανοίξει ένα τεράστιο πεδίο υποσχέσεων, από τη μια στους συμπατριώτες του και από την άλλη στην αυτοκράτειρα της Ρωσίας. Αναζητώντας απελπισμένα τυφλή υποστήριξη, στράφηκε στον προύχοντα της Καλαμάτας Παναγιώτη Μπενάκη, εγγονό του περιβόητου Λιμπεράκη Γερακάρη. Ο Μπενάκης είχε αποκατασταθεί στην Καλαμάτα κι είχε αποκτήσει μεγάλα κτήματα και, με την ευφυϊα και την ευπροσηγορία που τον χαρακτήριζε, είχε κερδίσει την αγάπη των συμπατριωτών και ομοεθνών του, καθώς και την κατά καιρούς εύνοια των πασάδων και λοιπών Τούρκων στην Πελοπόννησο. Είχε μάλιστα, αρκετές φορές εξασφαλίσει προστασία σε Έλληνες, αθωώσεις, καθώς και τιμωρίες ενόχων Τούρκων. Αυτή τη διαφορά είχε από τους Μανιάτες, κι αυτό τον έκανε να αυτοθεωρείται ικανός για να συγκεντρώσει τον λαό σε επανάσταση και να ηγηθεί αυτός υπό την προστασία της Αικατερίνης. Επομένως, τα λόγια του Παπαζώλη εγκολπώθηκαν στην φιλόδοξη ψυχή του Μπενάκη, ο οποίος εξέθεσε αναλυτικά τον σκοπό σε προύχοντες, κληρικούς και λοιπούς επίσημους της Πελοποννήσου και ζήτησε την ένθερμη υποστήριξή τους.

_________________________________________________________________________

6. Α. Δούκας, 668

7. Α. Δούκας, 669

_________________________________________________________________________

  

  Τελικά, λαμβάνοντας υπόψιν και τις επιπρόσθετες παράδοξες υποσχέσεις του Παπάζωλη, υπογράφθηκε ένα συμφωνητικό σύμπραξης που όριζε τη στρατολόγηση 100,000 ανδρών, όταν το ρωσικό ναυτικό θα κατέφθανε στα παράλια με τον ανάλογο στρατό και πυρομαχικά ⁸. Μεταξύ αυτών που συμφώνησαν με τον Παπάζωλη ήταν ο Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας Λαμπαδάρης και οι προεστοί του Μυστρά, Ιωάννης Μελιτάκης, Ιωάννης Καφεντζής και ο Γιαννάκης Κρεββατάς, ενώ από τα Καλάβρυτα ο Π. Ζαϊμης.  Όταν εξερράγη ο ρωσοτουρκικός πόλεμος στις 30 Σεπτεμβρίου 1768, η Αικατερίνη Β’ επεχείρησε να εξεγείρει τους χριστιανούς των Βαλκανίων δίνοντας στον πόλεμο το χαρακτήρα σταυροφορίας κατά του ισλαμισμού ⁹. Μέσα σε ένα τέτοιο πολιτικό σκηνικό, το καλοκαίρι του 1769 και ενώ ο Ρωσο-οθωμανικός πόλεμος (1768-1774), ο πρώτος που επιχειρεί η τσαρίνα, συνεχίζεται με οθωμανικές επιτυχίες στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, τέλη Ιουνίου αναχωρεί από το λιμάνι της Κροστάνδης η πρώτη μοίρα, υπό την ηγεσία του ναυάρχου Σπυριδώφ, αλλά με ουσιαστικό διοικητή των Άγγλο ναύαρχο Greyg στη Βαλτική, 14 πλοία με περίπου 600 στρατιώτες. Πρόκειται για την πρώτη ρωσική ναυτική μοίρα, αποστολή της οποίας ήταν να πλεύσει στη Μεσόγειο και να αναλάβει πολεμική δράση στο Αιγαίο, κινητοποιώντας ταυτοχρόνως σε εξεγέρσεις τους χριστιανικούς πληθυσμούς στις νότιες βαλκανικές κτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ιδίως στην Πελοπόννησο.

  Έντονες επαναστατικές προετοιμασίες γίνονταν στην Πελοπόννησο με αποθήκευση τροφίμων και προμηθειών. Στην Ηλεία ο Ζαΐμης με δικές του δαπάνες συγκέντρωσε μεγάλες ποσότητες τροφίμων. Ο Μπενάκης συγκέντρωσε σώμα από 400 μισθοφόρους και ανάλογες ενέργειες έκανε ο Μαυρομιχάλης στη Μάνη. Παράλληλα, κληρικοί και πρόκριτοι ανέλαβαν έντονη εκστρατεία για την τόνωση του φρονήματος του πληθυσμού.

_________________________________________________________________________

8. Α. Δούκας, 669

9. Α. Βακαλόπουλος, Ιστορία του νέου Ελληνισμού, τομ. Δ, σελ. 384

_________________________________________________________________________

   Οι Έλληνες νόμισαν ότι πλησίαζε το τέλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η ανασύσταση της Βυζαντινής. Περισσότερο ενθουσιώδεις ήταν οι Έλληνες κληρικοί, ανώτεροι και κατώτεροι, οι οποίοι βοήθησαν το έργο των Ρώσων πρακτόρων διαδίδοντας τις προφητείες και κάνοντας προμήθειες από όπλα και πολεμοφόδια. 

  Το ίδιο έτος, εκδόθηκε μυστικά από τυπογραφείο στη Μόσχα και πιθανότατα από τον Παπάζωλη, σύγγραμα το οποίο μεταξύ άλλων τόνιζε τις διαφορές μεταξύ των χριστιανικών δογμάτων (Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Καλβινιστές, Προτεστάντες) κι εγκωμίαζε αρχιερείς και προεστούς της Πελοποννήσου που συμφώνησαν να συμβάλλουν στον αγώνα, όπως ο Ι. Μελιτάκης κι ο Λ. Καφετζής.

3. Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ

  Ο επαναστατικός αυτός αναβρασμός δεν ήταν δυνατόν να διαφύγει από την προσοχή των Τούρκων, οι οποίοι για παραδειγματισμό εκτέλεσαν ύποπτους Ρωμιούς, μεταξύ των οποίων και ο προαναφερθείς μητροπολίτης, Ανανίας Λαμπαδάρης. Φαίνεται επίσης ότι κάποιες οικογένειες που συμμετείχαν στην εξέγερση είχαν επαφές και με τους Τούρκους.

  Οι διωγμοί αυτοί συνεχίσθηκαν μέχρι και το 1770, ώσπου ο ρωσικός στόλος κατέφθασε στο Οίτυλο στις 28 Φεβρουαρίου, υπό τον Θεόδωρο Ορλώφ ¹⁰. Την ίδια μέρα, συναντήθηκαν μαζί του οι Ιωάννης και Στέφανος Μαυρομιχάλης, τους οποίους ευθέως διέταξε να εξοπλίσουν τους στρατιώτες τους και να ενημερώσουν τους υπόλοιπους οπλαρχηγούς για την άφιξή του. Δυσαρεστημένοι οι Μανιάτες, προέτρεψαν και τις δύο πλευρές, Ορλώφ και οπλαρχηγούς, να συμφωνήσουν σε μια ειλικρινή σύμπραξη και να επιτεθούν κατευθείαν δια ξηράς και θαλάσσης το οχυρό της Κορώνης, το οποίο στερείται στρατιωτικής δυνάμεως και πολεμοφοδίων. Ο υπό των Μπενάκη συμβουλών Ορλώφ αποφάσισε να χωρίσει το ελληνικό σώμα σε 2, εκ των οποίων το δυτικό της Σπάρτης, θα όδευε προς τη Σπάρτη (Μυστρά) και θα ενωνόταν καθ' οδόν και με άλλους Λάκωνες, ενώ το ανατολικό της Σπάρτης, θα ακολουθούσε κατά μήκος τα ανατολικά λακωνικά παράλια. Έτσι οι σπαρτιατικές στρατιές αναχώρησαν προς διαφορετικές κατευθύνσεις, αφού ορκίστηκαν πίστη στη Ρωσίδα αυτοκράτειρα. Παράλληλα ο Ορλώφ κατευθύνθηκε προς την Κορώνη, κι ενώ η πολιορκία βρισκόταν σε εξέλιξη, ο δυτικός στρατός, αποτελούμενος από 200 Έλληνες και 12 Ρώσους, καταλάμβανε το ένα χωριό μετά το άλλο κι εισήλθαν στην Καλαμάτα όπου ο Μπενάκης, αν και τους υποδέχθηκε, δεν ενσωματώθηκε στον ένοπλο αγώνα επικαλούμενος την ανάγκη για φρούρηση της πόλης. Ο στρατός συνέχισε την πορεία του στη μεσσηνιακή πεδιάδα, επιτιθέμενος στα τούρκικα χωριά και σφάζοντας τους αιχμαλώτους, και κατέφθασαν στην Κυπαρισσία όπου οι εκεί έντρομοι Τούρκοι παραδόθηκαν με τον όρο να μεταφερθούν στα απέναντι Ιόνια νησιά ¹¹. 

_________________________________________________________________________

10. Α. Δούκας, 670

11. Α. Δούκας, 670

_________________________________________________________________________

Η ανατολική λεγεώνα, από την άλλη, αρχικώς αποτελούμενη περίπου από τους ίδιους αριθμούς διέσχισε την ορεινή Μάνη, ενισχύοντάς τους αριθμούς της κατά πολύ ακόμα, με προορισμό τη Σπάρτη. Βλέποντας από μακριά ρώσικες στολές, οι Τούρκοι τράπηκαν σε φυγή φωνάζοντας "αυτοί δεν είναι Ρωμαίοι, είναι Μόσκοβοι" και κλείστηκαν στο φρούριο του Μυστρά. Στις 5 Μαρτίου 1770, ο διοικητής της ανατολικής στρατιάς, Αντώνιος Ψαρρός, έχοντας τοποθετήσει στην εμπροσθοφυλακή τους Ρώσους και τους Έλληνες που φορούσαν ρωσικές στολές, εισήλθαν στο Μυστρά, χωρίς να κανονιοβολήσουν οι Τούρκοι, αντ' αυτού έστειλαν πρεσβευτές ζητώντας συνθηκολόγηση. Η συμφωνία ορίστηκε ώστε οι Τούρκοι αφού παραδώσουν όλα τους όπλα θα έπαιρναν ήσυχα τις οικογένειές τους και θα έφευγαν από το φρούριο, αλλά ενώ γινόταν όλη αυτή η διαδικασία κι οι Τούρκοι κατέβαιναν μαζικά από το οχυρό, ορδές Μανιατών εξόρμησαν προς ανηλεή αρπαγή και σφαγή άνευ διακρίσεως φύλου και ηλικίας.       Έντρομος ο τούρκικος όχλος κατέφυγε σε έναν χριστιανικό ναό εκλιπαρώντας για έλεος εν ονόματι του Θεού. Αμέσως ο Αρχιεπίσκοπος κι ο υπόλοιπος κλήρος περικύκλωσαν το ναό απαγορεύοντας από τους διώκτες να βεβηλώσουν την οικία του Ύψιστου. Η μαζική αυτή επίκληση καταλάγιασε κάπως τους εξαγριωμένους Μανιάτες, οι οποίοι σκορπίστηκαν στην πόλη συνεχίζοντας να λεηλατούν. Όταν όλο αυτό το χάος είχε τελειώσει, κι οι Μανιάτες υποχωρούσαν πίσω στα βουνά τους με λάφυρα, ο απολογισμός των νεκρών ήταν 400 Τούρκοι, εκ των οποίων, βρέθηκαν βρέφη τα οποία είχαν ρίξει από τα βράχια.

Ύστερα απ' όλα αυτά, ο Ψαρρός αυτοανακηρύχθηκε διοικητής της Σπάρτης και των περιχώρων, συγκάλεσε συνέλευση με το σκοπό σχηματισμού κυβέρνησης και όρισε πολιτοφυλακή 3,000 Ελλήνων.

  Η κατάληψη της Σπάρτης διαπέρασε σα φωτιά το υπόδουλο γένος κι όλοι άρχισαν να παρασύρονται από τον ενθουσιασμό και την επαναστατική μέθη της απελευθέρωσης. Στην Κρήτη ο Δασκαλογιάννης κήρυξε την ανάσταση του Γένους, οι Χειμαρριώτες της Ηπείρου και οι Μεσολογγίτες ξεσηκώθηκαν, και πολλά πλοία στο Αιγαίο πέλαγος είχαν αρχίσει να αντικαθιστούν την τούρκικη σημαία με τη ρωσική. 

  Περί τα τέλη Μαρτίου 1770, περίπου έναν μήνα από την έναρξη των επιχειρήσεων στην Πελοπόννησο, οι Ρώσοι και οι ντόπιοι επαναστάτες ήλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος της υπαίθρου, καθώς επίσης και ήσσονος στρατιωτικής σημασίας πόλεις και οχυρές θέσεις, χωρίς ωστόσο να έχει δοθεί κάποια σημαντική μάχη. Την εποχή εκείνη λοιπόν και ενώ ο κύριος όγκος των επαναστατών κατευθυνόταν από το Λεοντάρι προς την Τριπολιτσά, οι πρώτοι ένοπλοι που στρατολογήθηκαν από τους Τούρκους στις αλβανικές περιοχές για την καταστολή της επανάστασης πέρασαν τον Ισθμό δίχως να συναντήσουν αντίσταση ¹². Οι κάτοικοι της Κορινθίας και της Αργολίδας, που είχαν ξεσηκωθεί με επικεφαλής προύχοντες και αρχιερείς των περιοχών αυτών, προτίμησαν να καταφύγουν σε ασφαλέστερες περιοχές, ενώ άλλοι επιχείρησαν να κατευνάσουν τους εισβολείς προσφέροντάς τους χρήματα και δώρα. Έτσι, η δίοδος προς την Τριπολιτσά ήταν ελεύθερη και οι πρώτες οθωμανικές ενισχύσεις εισήλθαν στο διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου λίγο πριν προσεγγίσει την πόλη η Ανατολική Λεγεώνα.

  Εκτός αυτών, ο χρόνος περνούσε χωρίς να έχει κατακτηθεί η Κορώνη, και απελπισμένος από την έλλειψη μέσων άλωσης ο Θεόδωρος Ορλώφ άρχισε να ρίχνει την ευθύνη στους Έλληνες και κυρίως στον Μαυρομιχάλη γιατί τον προέτρεψε για την πολιορκία αυτή, με αποτέλεσμα ο διαπληκτισμός να γίνει ιδιαίτερα έντονος, με τις δύο πλευρές να εκτοξεύουν κατηγορίες μεταξύ τους. Εν τω μεταξύ, στην Κορώνη κατέφθασε κι ο Αλέξιος Ορλώφ, ο οποίος μάλιστα διέταξε τον Ψαρρό να εκστρατεύσει κατά της Τρίπολης.

  Η πρώτη και πλέον αποφασιστική μάχη για την πορεία της επανάστασης πραγματοποιήθηκε στην περιοχή Τρίκορφα, στα περίχωρα της Τριπολιτσάς, στις 29 Μαρτίου ¹³. Οι Οθωμανοί επιτέθηκαν πρώτοι βγαίνοντας έξω από την πόλη και, πραγματοποιώντας ελιγμό για να αποφύγουν τα τηλεβόλα των Ρώσων, κινήθηκαν εναντίων των ντόπιων. Οι τελευταίοι είχαν πιστέψει πως οι Οθωμανοί θα παραδίνονταν, όπως συνέβη και στον Μυστρά, και ύψωναν τα σπαθιά τους για εκφοβισμό, ενώ οι Ρώσοι προσπαθούσαν να τους πείσουν να σεβαστούν τη φορά αυτή τις όποιες συμφωνίες παράδοσης. Όταν αντιλήφθηκαν ότι πρόκειται για επίθεση, ήταν πλέον αργά.

_________________________________________________________________________

12. A. Δούκας, 670

13. Α. Δούκας, 671

_________________________________________________________________________

  Οι Μανιάτες και οι άλλοι Πελοποννήσιοι, που ήταν άπειροι στη διεξαγωγή ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης και μάλιστα τέτοιας κλίμακας, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και διασκορπίστηκαν εύκολα. Οι λιγοστοί Ρώσοι προσπάθησαν να αντισταθούν, είχαν όμως αρκετές απώλειες και σύντομα τράπηκαν και αυτοί σε φυγή. Μόνο λίγοι αξιωματικοί κατάφεραν να σωθούν.

  Μετά τη νίκη τους στα Τρίκορφα, οι ένοπλοι των Οθωμανών επέστρεψαν στην Τριπολιτσά αναμένοντας την έλευση νέων ενισχύσεων από τις αλβανικές περιοχές. Στο μεταξύ επιδόθηκαν σε σφαγή 3,000  Ελλήνων της πόλης, των παπάδων της εκεί επισκοπής, καθώς και σε λεηλασία και καταστροφή των περιουσιών τους ¹⁴.

  Οι βιαιοπραγίες επεκτάθηκαν στην ύπαιθρο, ενώ και οι βορειοδυτικές επαρχίες βρέθηκαν σύντομα στο έλεος άλλων ένοπλων σωμάτων, που εισέβαλαν από το Ρίο στις 2 Απριλίου.

  Την επομένη, Μεγάλο Σάββατο για τη χρονιά εκείνη, κατευθύνθηκαν προς την Πάτρα. Ταυτόχρονα, η φρουρά της πόλης, που για περίπου τρεις εβδομάδες βρισκόταν σε κατάσταση πολιορκίας, πραγματοποίησε έξοδο. Οι Επτανήσιοι, άοπλοι καθώς ήταν, διασκορπίστηκαν εύκολα. Λίγοι μόνο από αυτούς κατάφεραν να σωθούν φθάνοντας στην Κεφαλλονιά, όπου τους περίμεναν οι ενετικές αρχές για να τους συλλάβουν. Την τύχη της Πάτρας είχε και η περιοχή της Ηλείας, προς την οποία κατευθύνονταν οι οθωμανικές δυνάμεις.

_________________________________________________________________________

14. Συγκεκριμένα ο αυτόπτης Τριπολίτης, Αντώνης Πετρίδης, αναφέρει τα συμβάντα: "Ήλθε το απηνέστατον και παμμιαρώτατον ρωσσικόν στράτευμα εις την Πελοπόννησον, εις το μέρος του Νεοκάστρου και της Μεθώνης. Εις δε τον Μυστράν επήγαν Μαρτίου 5 και αυτόν κατεκυρίευσαν μετά των Μανιατών και τους εκεί οικούντας Τούρκους άπαντας, συν γυναιξί και τέκνοις ξίφει κατέσφαξαν. Μαρτίου 29, τη αγία μεγάλη Δευτέρα, ωσεί ώρα 8η, πολύ πλήθος Μανιατών και άλλων Μωραϊτών, φέροντες εις σημείον βασιλικού στρατεύματος και τεσσαράκοντα Ρούσσους, ήλθον εις την Τριπολιτσάν, την του ηγεμόνος καθέδραν και ημετέραν πατρίδα, εις το μέρος ονομαζόμενον Άγιος Βασίλειος. Οι δε εκεί ευρισκόμενοι Τούρκοι, ξένοι και εντόπιοι, λαμβάνοντες είδησιν, εξήλθον μετά πολλών αρμάτων εις πρϋπάντησίν των και διαστάσης ώσει ώρα μια, οι μεν νικηθέντες απήλθον εις τα οπίσω, οι δε νικήσαντες και θυμού εμπλησθέντες, πολλούς ή μάλλον ειπείν πάντας ανείλον τους εκεί χριστιανούς μαχαίρα. Από τους οποίους ιδού φανερώνω και τους συγγενείς μου, πρώτον τον πατέρα μου και τον αδελφόν μου και θειόν μου Οικονόμον, τον αδελφόν μου Κωνσταντίνον, τους θείους μου Παρασκευά Ρογάρην και τον υιόν αυτού Σπυρίδωνα, τον Γεώργιον Καρανικολάν και επιλοίπους. Τόση άδικη σφαγή εγένετο εις αυτήν την δύστηνον χώραν, ώστε όπου αι οικίαι και οι δρόμοι εγέμισαν αίμα και ει μη από θείαν ανδρών προς Κύριον εντεύξεως την επιούσαν δεν επρόφθανεν ο τω όντι ευσπλαχνικώτατος Οσμάν-μπέης μήτε καν όνομα χριστιανού εις την πόλιν εσώζετο. Πολλάκις λοιπόν η Πελοπόννησος αιχμαλωσίας εδοκίμασε, πλην αύτη η προξενηθείσα συμφορά ένεκα των βαρβάρων Ρούσσων μήτε ηκούσθη μήτε ο Κύριος να δώση εις άλλους χριστιανούς. Εκκλησίαι, μοναστήρια και σχολεία κατεκαύθησαν και ηφανίσθησαν, άπειρα πλήθη αθλίων χριστιανών, ιερωμένων τε και λαϊκών, μοναχών τε και μοναζουσών, ανδρών και γυναικών, νέων τε και γερόντων, παρθένων τε και απειροκάκων βρεφών, δοριάλωτοι και αιχμάλωτοι γενόμενοι και εις τα πέρατα της οικουμένης διασπαρέντες αγεληδόν ως άλογα ζώα απεμπωλούντο, πολύ χειρότερα από τους άλλοτε επί Τίτου και Ουεσπασιανού εξανδραποδισθέντας Εβραίους."

_________________________________________________________________________

Οι περισσότεροι Ζακυνθινοί έφυγαν για το νησί τους. Μερικές εκατοντάδες από αυτούς παρέμειναν στη Γαστούνη να αμυνθούν, γρήγορα όμως εγκατέλειψαν κάθε προσπάθεια αντίστασης και διέφυγαν προς τα νότια 15.

Όπως συνέβη και στην Τρίπολη, οι χριστιανοί κάτοικοι των Πατρών, του Αιγίου, των Καλαβρύτων, της Γορτυνίας και της Ηλείας έπεσαν θύματα μιας ανεξέλεγκτης σφαγής. Όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν από τον θάνατο και την αιχμαλωσία κατέφευγαν σε ορεινές και απόκρημνες περιοχές. Η λεηλασία των πλούσιων επαρχιών της Πελοποννήσου ήταν ίσως το σημαντικότερο κίνητρο για τη στρατολόγηση των ενόπλων που κλήθηκαν να καταστείλουν την επανάσταση.

  Και ενώ μετά τη μάχη της Τριπολιτσάς (29 Μαρτίου) η Βόρεια και η Κεντρική Πελοπόννησος είχαν περιέλθει και πάλι στον έλεγχο των Οθωμανών, οι Ρώσοι ξεκίνησαν την πολιορκία του Ναυαρίνου (4 Απριλίου), το οποίο και παραδόθηκε έξι ημέρες αργότερα ¹⁶. Από τον Αλέξιο Ορλώφ αποφασίστηκε ο τερματισμός της πολιορκίας της Κορώνης, η προσβολή της γειτονικής στο Ναυαρίνο Μεθώνης και η αναζωπύρωση της επανάστασης στο εσωτερικό της Πελοποννήσου. Για τον σκοπό αυτό μάλιστα μοιράσθηκαν και πάλι προκηρύξεις προς τους χριστιανούς της Πελοποννήσου, οι οποίοι, την εποχή εκείνη, αναζητούσαν απεγνωσμένα τρόπους διαφυγής από τα ένοπλα σώματα που λεηλατούσαν τις βόρειες και τις κεντρικές επαρχίες της χερσονήσου. Ο τερματισμός της πολιορκίας της Κορώνης πραγματοποιήθηκε στα μέσα Απριλίου παρέχοντας τη δυνατότητα στην επί ενάμιση μήνα βρισκόμενη σε ασφυκτικό κλοιό οθωμανική φρουρά να ξεσπάσει στους κατοίκους της πόλης και των γύρω περιοχών.

  Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 29 Απριλίου, ξεκίνησε η πολιορκία της Μεθώνης ¹⁷. Η μικρή παράκτια ζώνη στη Δυτική Πελοπόννησο ήταν και η μόνη που ελεγχόταν στρατιωτικά από τους Ρώσους. Υπήρχε ακόμη ο Μυστράς, τον οποίο κατείχαν Μανιάτες, ενώ άλλες ομάδες Μανιατών συγκεντρώνονταν στα περίχωρα του Νησιού (Μεσσήνη) και στην Καλαμάτα, για να αποκόψουν επικείμενη οθωμανική επίθεση από την Τριπολιτσά.

_________________________________________________________________________

15.  Δέσποινα Ερ. Βλάσση, σελ. 79

16. Α. Δούκας, 672

17. Α. Δούκας 672

_________________________________________________________________________

Στο αντίπαλο στρατόπεδο, που είχε ως βάση την Τριπολιτσά, κατέφθαναν διαρκώς νέες ενισχύσεις από την ξηρά, ενώ και ο οθωμανικός στόλος εμφανίστηκε στο Ναύπλιο στις 9 Απριλίου. Ο Αλβανός Χατζή Οσμάν ξεκίνησε από την Τρίπολη με 8000 έχοντας προορισμό τη Μεσσηνία.  Όταν πληροφορήθηκε τον ερχομό του εχθρικού στρατού, ο Ιωάννης Μαυρομιχάλης ή Σκυλογιάννης, πήρε την απόφαση να αντισταθεί και ζήτησε τη βοήθεια του Ορλώφ, η οποία τελικά και δεν του δόθηκε. 400 Μανιάτες αμύνθηκαν ηρωικά στο Ριζόμυλο, για να δώσουν χρόνο στους Έλληνες και Ρώσους να αποφύγουν τη σφαγή και να οργανωθούν. Μετά τη διάλυση των σωμάτων των Μανιατών από τον ισχυρό τουρκικό στρατό, κλείστηκε με είκοσι τρεις συντρόφους του και τα μικρά παιδιά του στο Μελίπυργο, όπου και πολέμησε τρεις ολόκληρες μέρες. Τελικά οι Τούρκοι βάλανε φωτιά στον οχυρό πύργο και κατασφάξανε τον τραυματισμένο Σκυλόγιαννο, τους συντρόφους του και τα παιδιά του (13-14 Μαΐου). Σώθηκε μονάχα ο ένας γιος του, που πιάστηκε όμηρος, εξισλαμίστηκε, πήρε το όνομα Σιουκιούρ μπέης και διατέλεσε βαλής στα νησιά του Αιγαίου ¹⁸.

  Ακράτητοι πλεόν οι Τουρκαλβανοί ξεχύθηκαν προς τα ελευθερωμένα φρούρια. Συνδυάζοντας τη λαφυραγωγία με τις πολεμικές επιχειρήσεις, τα οθωμανικά στρατεύματα ενώθηκαν με τη φρουρά της Κορώνης και κινήθηκαν να αντιμετωπίσουν τους Ρώσους. Με τους τελευταίους βρίσκονταν ακόμη οι ένοπλοι της Δυτικής Λεγεώνας, οι στρατολογημένοι από τον Μπενάκη, και όσοι είχαν καταφύγει εκεί, ιδίως Επτανήσιοι.

  Ακούγοντας πως οι εχθροί πλησιάζουν προς την Πύλο, ο Αλέξιος Ορλώφ διέταξε να κλείσουν οι πύλες, αρνούμενος την είσοδο στους προσφεύγοντες Έλληνες που σπαρακτικά φώναζαν από τους προμαχώνες: «Μας υποσχεθήκατε ελευθερία, μόνο άσυλο σας ζητούμε» ¹⁹. Οι Ρώσοι έμειναν απαθείς από τις ικεσίες και τους οδυρμούς των δύστυχων γυναικόπαιδων. Όταν πλησίασαν οι Τούρκοι, όλοι αυτοί οι άνθρωποι στράφηκαν προς τη θάλασσα και προσπάθησαν να καταφύγουν σε ό,τι λογής καράβι ή βάρκα βρισκόντουσαν, πολλά από τα οποία αναποδογύρισαν λόγω βάρους και πολλοί πνίγηκαν. Τελικά, 4,000 Έλληνες κατόρθωσαν να μεταφερθούν στο απέναντι ξερονήσι της Σφακτηρίας και παρέμειναν εκεί πεινασμένοι και διψασμένοι, να κοιτούν τα πνιγμένα σώματα των συντρόφων, των γυναικών, των παιδιών τους. 

  Τρομοκρατημένος ο Ορλώφ από την εμφάνιση των Τούρκων διέταξε αμέσως την αναχώρηση των στρατευμάτων του. Μάταια ο Παπάζωλης κι ο Μπενάκης προσπαθούσαν να τον πείσουν ότι δεν έχουν χαθεί τα πάντα, κι ότι μια νίκη στη θάλασσα θα μπορούσε να αναζωογονήσει την επανάσταση. Ο Αλέξιος διέταξε να επιβιβασθούν αμέσως τα στρατεύματα, μεταξύ τους εκατοντάδες Έλληνες. Όλοι αυτοί τοποθετήθηκαν ανάμεσα στο Ναβαρίνο, που αποτελούσε τη ναυτική βάση του ρωσικού στόλου, και στη γειτονική Μεθώνη, την οποία πολιορκούσαν γιατί η κατοχή της θεωρούνταν σημαντική για την ασφάλεια του Ναβαρίνου. Επιχειρήθηκε, λοιπόν, να δημιουργηθεί γραμμή άμυνας μεταξύ Μεθώνης και Ναβαρίνου, όμως η σφοδρότητα της οθωμανικής επίθεσης τους υποχρέωσε να υποχωρήσουν με βαριές απώλειες στο Ναβαρίνο, στις 17 Μαΐου.

_________________________________________________________________________

18. Α. Δούκας, 673

19. Α. Δούκας, 674

 ________________________________________________________________________

                                                              Η ναυμαχία στο Ναυαρίνο

                                                           

  Τότε ο τούρκικος στρατός επιτέθηκε στο στρατόπεδο των Μανιατών στον Αλμυρό όπου ύστερα από 8 ώρες μάχη αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν για να προστατεύσουν τις οικογένειές του σε κρησφύγετα του Ταϋγέτου. Τριάντα μόνο παρέμειναν, υπό την ηγεσία του Πιέρου Μαυρομιχάλη, πατέρα του Πετρόμπεη, οι οποίοι οχυρώθηκαν εντός ενός πύργου για να απασχολήσουν τους εχθρούς. Η έλλειψη νερού όμως κι η εξάντληση των πολεμοφοδίων τους ανάγκασε να ορμήσουν κατά του εχθρού με ξιφολόγχες, βρίσκοντας ηρωικό θάνατο. Ο Πιέρος όμως, πέφτοντας στη θάλασσα μαζί μ' έναν σύντροφό του, διέφυγε βαριά τραυματισμένος και κατάφεραν να σωθούν φθάνοντας στο στρατόπεδο των Μανιατών στον Πόρο. Ύστερα από καθολική απόφαση, 4,000 Μανιάτες, κατέβηκαν μέσα στη νύχτα απαρατήρητοι το όρος Σελίτση, πάνω από τον Αλμυρό κι αιφνιδίασαν τους Τούρκους, οι οποίοι μέσα στον πανικό τους και χωρίς να προβάλλουν ουσιαστική αντίσταση, τράπηκαν σε φυγή, αφήνοντας πίσω τους 700 νεκρούς συντρόφους τους, ενώ οι Μανιάτες συνέχισαν να τους καταδιώκουν ως την Καλαμάτα. Με τους Μανιάτες να αποτελούν συνεχή κι υπολογίσιμη απειλή, ο Χατζή Οσμάν αποφάσισε να διεισδύσει στη Μάνη από την ανατολική πλευρά, θεωρώντας ότι θα είναι από κει ομαλότερο και ευκολότερο να την κατακτήσει. Γι' αυτό το λόγο συγκεντρώθηκε στον Μυστρά ισχυρός στρατός, αποτελούμενος από πεζικό, ιππικό και πυροβολικό, με το συνολικό αριθμό να φθάνει τις 10,000. Ξεκινώντας την εκστρατεία του, άρχισε εύκολα να καταλαμβάνει τις ανατολικές πεδινές περιοχές των σημερινών δήμων Μαλευρείου, Γυθείου και Καρυοπόλεως και στρατοπέδευσε σε μια μικρή κοιλάδα δυτικά από το χωριό Σκουτάρι. Εκεί προέβαλλαν αντίσταση από τον πύργο των Καλκαντήδων 70 οχυρωμένοι Μανιάτες επί μία εβδομάδα εναντίων τόσο πολυάριθμου στρατού, μέχρι που τελικά οι Τούρκοι τίναξαν τον πύργο στον αέρα και οι ήρωες αυτοί θάφτηκαν στα ερείπια. Έχοντας κερδίσει σημαντικό χρόνο προετοιμασίας, 5,000 Μανιάτες υπό την αρχηγία του Γεώργιου Μαυρομιχάλη, πατέρα του Πιέρου, είχαν στρατοπεδεύσει στο Τρικεφάλι, όπου απεσταλμένοι του Οσμάν ζήτησαν να γίνουν διαπραγματεύσεις στο τουρκικό στρατόπεδο για όρους υποταγής και ειρήνης. Σίγουροι για την απιστία των Τούρκων, δε θέλησε κανείς να μεταβεί, αλλά τελικά τρεις ηλικιωμένοι αποδέχθηκαν την αποστολή παρακινώντας τους συντρόφους τους να επιλέξουν τον ένδοξο θάνατο παρά να υποταχθούν. Μόλις αυτοί παρουσιάσθηκαν στον πασά, με πρόφαση ότι δεν ακολούθησαν τους μουσουλμανικούς τύπους γονατίσματος και υποταγής, ο Χατζή Οσμάν απαίτησε οι Μανιάτες να παραδώσουν τα όπλα τους, 10 παιδιά αρχόντων ως ομήρους και ετήσιο χαράτσι στον σουλτάνο. Επειδή οι 3 γέροντες θαρραλέα απάντησαν ότι οι Μανιάτες προτιμούν το θάνατο παρά την αποδοχή των όρων αυτών, οι Τούρκοι τους αποκεφάλισαν, κάρφωσαν τα κεφάλια τους σε πάσσαλους και τα τοποθέτησαν στον δίπλα λόφο για φαίνονται μέχρι το μανιάτικό στρατόπεδο. Οι Μανιάτες ύστερα από συμβούλιο αποφάσισαν ότι 3,000 θα επιτεθούν τα μεσάνυχτα κατά των Τούρκων, 600 θα καταλάβουν το βουνό την Ξυνοκαβάλλας, υπερκείμενο του τούρκικου στρατοπέδου και παράλληλα θα χτυπήσουν πλευρικά, ενώ 1,500 θα καταλάβουν τους λόφους Πεταλέας, Μαστρολέου και Πασσαβά, ώστε να έχουν καλύψει τα μόνα στενά από τα οποία θα μπορούσαν να υποχωρήσουν οι Τούρκοι. Τη νύχτα λοιπόν, οι κραυγές 3,000 Μανιατών ξύπνησαν τους πανικοβλημένους Τούρκους, οι οποίοι δεχόμενοι αλλεπάλληλα χτυπήματα από πολλές πλευρές, άρχισαν σιγά σιγά να υποχωρούν.

                                                            O πύργος των Καλκαντήδων

Αφού μέχρι το πρωί είχαν φθάσει στη μικρή κοιλάδα του Βαθέως άρχισαν να ανασυντάσσονται, αλλά όταν εισήλθαν στην κοιλάδα της Τουρκοβρύσεως, η οποία περιβάλλεται από τους λόφους Πεταλέας, Μαστρολέου και Πασσαβά, βρέθηκαν περικυκλωμένοι, όπου και αποδεκατίστηκαν. Πάνω από 8,000 Τουρκαλβανοί, ο Χατζή Οσμάν και αρκετοί αξιωματούχοι βρήκαν τραγικό θάνατο, ενώ όσοι διασώθηκαν εγκατέλειψαν άφθονο πολεμικό υλικό και λάφυρα. Τα πηγάδια (στέρνες) της περιοχής γέμισαν από πτώματα, γι’ αυτό μέχρι σήμερα αποκαλούνται «Βρωμοπήγαδα» ²⁰.

4. Η ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

  Τρεις ημέρες ύστερα από την αναχώρησή τους από το Ναυαρίνο, οι εναπομείναντες Ρώσοι επιβιβάσθηκαν στα πλοία και εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο, παίρνοντας μαζί τους ορισμένους προύχοντες και αρχιερείς που πρωτοστάτησαν στα «Ορλωφικά», όπως οι επίσκοποι Κορώνης, Μεθώνης, Καλαμών, Πατρών, ο Παπάζωλης κι ο Μπενάκης. Όσοι χριστιανοί, ιδίως γυναικόπαιδα, είχαν καταφύγει το προηγούμενο διάστημα στο Ναβαρίνο αναζητώντας προστασία, εγκαταλείφθηκαν. Οι μουσουλμάνοι αιχμάλωτοι, και ανάμεσά τους πολλές γυναίκες, βρήκαν τον θάνατο όταν οι Ρώσοι, λίγο πριν φύγουν, ανατίναξαν την πυριτιδαποθήκη του φρουρίου.

  Ο Αλέξιος Ορλώφ και οι συνεργάτες τους δεν μπορούσαν όμως να επιστρέψουν στη Ρωσία χωρίς κάποια εντυπωσιακή νίκη. Άρχισαν λοιπόν τη συστηματική καταδίωξη του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο, η οποία κατέληξε στη μεγάλη νικηφόρο για τους Ρώσους ναυμαχία του Τσεσμέ (4 Ιουλίου 1770), μεταξύ Χίου και μικρασιατικών παράλιων, η οποία αποτέλεσε μία από τις σοβαρότερες ναυτικές καταστροφές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ²¹. Ωστόσο, οι Ορλώφ δεν κατόρθωσαν να περάσουν τα Δαρδανέλια, όπου στο μεταξύ ο βαρόνος Ντε Τοτ και οι Γάλλοι σύμμαχοι των Τούρκων είχαν οργανώσει την άμυνα και είχαν κατασκευάσει ισχυρά οχυρωματικά έργα. Κατόπιν τούτου εγκαταστάθηκαν στο λιμάνι της Νάουσας στην Πάρο, όπου έμειναν άπρακτοι έως την υπογραφή της συνθήκης Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774), η οποία αποκαθιστούσε την ειρήνη στο Αιγαίο.

_________________________________________________________________________

20. Α. Δούκας, 677

21. Σάθας, 522

_________________________________________________________________________

                                                                       Η μάχη στο Τσεσμέ

5. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ

  Αμέσως μετά την αποχώρηση των Ρώσων, μέλη της οθωμανικής κυβέρνησης (Διβάνι) πρότειναν την γενική σφαγή των Ελλήνων, αδιακρίτως φύλου κι ηλικίας. Όλοι συμφώνησαν εκτός από τον αρχιναύαρχο Χασάν Τζεζαϊρλή, ο οποίος κατόρθωσε τελικά να επιβάλει την άποψή του με το ακαταμάχητο επιχείρημα «Εάν φονευθώσιν όλοι οι Έλληνες, ποίος θα πληρώνη το χαράτσι ²²;»

  Ύστερα (προφανώς μετά το 1774, δηλαδή μετά την αποχώρηση του Ρωσικού στόλου από τις Κυκλάδες και την συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή) ο Χασάν έπλευσε στα νησιά του Αιγαίου. Πολλών τα πλοία είχαν υψώσει την ρωσική σημαία κατά την διάρκεια της επανάστασης και πραγματοποιούσαν καταδρομές στα παράλια, συλλήψεις πλοίων και λεηλασίες. Αλλά ενώ οι κάτοικοι περίμεναν έντρομοι την εκδικητική μανία των Τούρκων, ο Χασάν φέρθηκε ηπιότατα επηρεασμένος από τον διερμηνέα του στόλου Νικόλαο Μαυρογένη.

  Στην Πελοπόννησο όμως οι συνθήκες που επικράτησαν μετά την καταστολή της επανάστασης ήταν φοβερές για τους Έλληνες. Οι Αλβανοί, τους οποίους οι Τούρκοι είχαν εξαπολύσει κατά των Ελλήνων, επί εννέα χρόνια λεηλατούσαν την χερσόνησο, έκαιγαν, έσφαζαν, εξανδραπόδιζαν και πουλούσαν τους κατοίκους. Οι κάτοικοι της Βοστίτσας (Αιγίου) σφάχτηκαν όλοι, οι Σπέτσες ερημώθηκαν. Όταν δεν έβρισκαν πρόχειρη λεία ανάγκαζαν οι Αλβανοί τους Πελοποννήσιους να υπογράψουν χρεωστικές ομολογίες και πολλοί είχαν τέτοιες στα χέρια τους για πεντακόσιες ή εξακόσιες χιλιάδες γρόσια. Άλλοι πωλούνταν ως δούλοι. Ο Φρ. Πουκεβίλ αναφέρει ότι 20.000 πουλήθηκαν στην Αφρική και σε Τούρκους της Ρούμελης. Όσοι Έλληνες μπόρεσαν, κρύφτηκαν στα βουνά ή κατέφυγαν στην Επτάνησο. Ακόμα κι οι Μανιάτες ανέβηκαν στα κρησφύγετα του Ταΰγετου και οι οικισμοί τους λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν. Όπως αναφέρει ο Σάθας "Τα πάντα είχεν αφανίσει η Αλβανική πανώλης. Εκεί ένθα προ ολίγου υπήρχον πόλεις και κώμαι πολύανδροι και ευδαίμονες, ήδη έβλεπέ τις θανάτου ερήμωσιν, και πυριφλεγή ερείπια. Η Πελοπόννησος πάσα είχε σχεδόν απογυμνωθή κατοίκων ²³."

  Η Οθωμανική κυβέρνηση τους διέταξε επανειλημμένως να αποχωρήσουν αλλά οι Αλβανοί περιγελούσαν τις εντολές, ποδοπατούσαν τα σουλτανικά διατάγματα και άρχισαν να επιτίθενται και κατά των Τούρκων, απαιτώντας μισθούς και φόρους. Τελικά ο σουλτάνος αποφάσισε την εξόντωσή τους και την ανέθεσε στον Χασάν Τζεζαϊρλή. Όταν οι Αλβανοί έμαθαν τις εναντίον τους ετοιμασίες, διεμήνυσαν στον σουλτάνο ότι είναι πιστοί του υπήκοοι που ζητούν μόνο δικαιοσύνη και ότι θα φύγουν μόλις τους πληρώσουν οι Πελοποννήσιοι τα χρήματα που τους χρωστούν, δηλ. τις ομολογίες. Ο σουλτάνος έστειλε δύο νομομαθείς να εξετάσουν τις απαιτήσεις των Αλβανών, αυτοί όμως, αν και κατάλαβαν το άδικο των απαιτήσεων αυτών, δεν τόλμησαν να εκδώσουν απόφαση.  Συγχρόνως όμως ο αρχιναύαρχος διατάχθηκε να προχωρήσει ²⁴.

  Ο στόλος του Χασάν έφτασε στην Αργολίδα και οι δυνάμεις του στρατοπέδευσαν στο Άργος. Η κύρια δύναμη των Αλβανών από δέκα χιλιάδες άντρες ήταν οχυρωμένη στην Τριπολιτσά. Στις 10 Ιουλίου 1779 ο Χασάν, ύστερα από νυκτερινή πορεία, εμφανίστηκε αιφνιδιαστικά μπροστά τους.

  Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει ότι η δύναμη του Χασάν ήταν έξι χιλιάδες άντρες και τρεις χιλιάδες Κλέφτες του Μοριά που ενώθηκαν μαζί του ύστερα από «μπουγιουρντί (προσκυνοχάρτι)» που τους έστειλε ο αρχιναύαρχος για «να ευρή ο ραγιάς το δίκηό του». Ο πατέρας του Θεόδωρου, ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης, απέφυγε να δηλώσει υποταγή στον Χασάν, κατέλαβε όμως με χίλιους άντρες τα στενά των Τρικόρφων, δυτικά της Τριπολιτσάς, για να εμποδίσει την υποχώρηση των Αλβανών. Ο Χασάν έστειλε τότε στον Κολοκοτρώνη μήνυμα «να πάγη σε δαύτονε διά να τον προσκυνήση» αλλά αυτός προφασίστηκε την κρισιμότητα των περιστάσεων και ο αρχιναύαρχος τον πίστεψε (ή έκανε πως τον πίστεψε) και του έστειλε μάλιστα και δώρα ²⁵.

_____________________________________________________________________________________________

23. Σάθας, 527.

24. Κολοκοτρώνης,

25. Κολοκοτρώνης, 6.

  Ο Χασάν επιτέθηκε αμέσως στους Αλβανούς οι οποίοι αμύνθηκαν λυσσωδώς αλλά τελικά τράπηκαν σε φυγή και κατασφάχτηκαν. Κατά την διήγηση του Κολοκοτρώνη, δύο φορές τμήματα Αλβανών από 4.000 και 6.000 άντρες προσπάθησαν κατά την διάρκεια των εχθροπραξιών να απωθήσουν τον πατέρα του Κωνσταντίνο από τα Τρίκορφα, χωρίς όμως επιτυχία. Στο τέλος, ύστερα από την επικράτηση του Χασάν, όλοι οι Αλβανοί επιχείρησαν να εκβιάσουν την δίοδο, αλλά ο Κωνσταντίνος και οι άλλοι οπλαρχηγοί που έσπευσαν εν τω μεταξύ, τους συγκράτησαν ενώ το επερχόμενο τουρκικό ιππικό τους αποδεκάτισε ²⁶.

  Μετά την νίκη του ο Χασάν διέταξε ν’ ανεγερθεί μπροστά από την ανατολική πλευρά της Τριπολιτσάς «πυραμίς εκ τεσσάρων χιλιάδων κεφαλών προσκεκολλημένων δι’ άμμου και ασβέστου» με επιγραφή που απειλούσε με θάνατο αυτόν που θα τολμούσε να την γκρεμίσει ²⁷.

  Ύστερα ο Χασάν άρχισε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και σύντομα η Πελοπόννησος απαλλάχτηκε οριστικά από τους Αλβανούς, οι οποίοι είτε εξοντώθηκαν είτε έφυγαν, όσοι μπόρεσαν. Σ’ εκείνη την εκστρατεία ο Χασάν προσπάθησε να περιορίσει την αυτονομία των Μανιατών, απέτυχε όμως ²⁸ και συνέχισε τις επιχειρήσεις του κατά των Αλβανών στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η τάξη αποκαταστάθηκε και οι Αλβανοί περιορίστηκαν στην πατρίδα τους.

  Μετά από ένα χρόνο (1780) ο Χασάν επέστρεψε στην Πελοπόννησο για να υποτάξει τους Κλέφτες. Συνέλαβε με δόλο και θανάτωσε με ανασκολοπισμό τον μπέη της Μάνης, Καπετανάκη Γρηγοράκη, του οποίου οι συγγενείς εκδικούμενοι κατέλαβαν το φρούριο του Πασαβά και εξολόθρευσαν επτακόσιες οικογένειες Τούρκων ²⁹. Η Μάνη υποχρεώθηκε σε καταβολή ετήσιου φόρου 15.000 αντί των μέχρι τότε 4.000 και στο εξής ο ηγεμόνας της (ο μπέης της Μάνης) έπρεπε να εγκρίνεται από την Υψηλή Πύλη. Οι περισσότεροι από τους Κλέφτες εξοντώθηκαν, μεταξύ αυτών και οι Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης και ο Παναγιώταρος Βενετσανάκης που και πάλι δεν προσκύνησαν. Πολιορκήθηκαν επί δώδεκα μερόνυχτα σε δύο πύργους και τελικά σκοτώθηκαν σχεδόν όλοι, ο Παναγιώταρος, ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης και οι αδελφοί του Αποστόλης και Γεώργιος. Μεταξύ των λίγων διασωθέντων ο δεκάχρονος τότε Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ³⁰.

_________________________________________________________________________

26. Σάθας, 528 και υποσημ.

27. Παπαρρηγόπουλος, Βιβλίον ΙΔ΄, κεφ. Η΄, υποκεφ. ΙΖ΄.

28. Σάθας, 533.

29. Σάθας, 534

30.  Κολοκοτρώνης, 8. Παπαρρηγόπουλος, ο.π.

_________________________________________________________________________

 
6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 Οι αερολογίες και τα φανταχτερά λόγια Ρώσων αξιωματούχων και Ελλήνων προκρίτων πότισαν με επαναστατικό πυρ τις καρδιές των κουρασμένων, απεγνωσμένων Ελλήνων,  μια φλόγα όμως που αποδείχθηκε δηλητήριο. Η έλλειψη προετοιμασίας εκ μέρους των Ελλήνων, η ανανδρεία κι η ανούσια υπεροψία των Ρώσων, είχαν ως αποτέλεσμα την ολοσχερή αποτυχία της εξέγερσης αυτής, προκαλώντας ως αντίκτυπο τέτοιες σφαγές, λεηλασίες και καταστροφές, που όμοιές τους δεν είχε ξαναζήσει η Πελοπόννησος. Ύστερα από τα Ορλωφικά, στα οποία η συμμετοχή των Ρώσων αποδεικνύει μονάχα την έλλειψη ουσιαστικού ενδιαφέροντος για τα των Ελλήνων δεινά, αποδείχθηκε γι’ άλλη μια φορά η χαώδης κατάσταση εντός της τουρκοκρατημένης Ελλάδος, όπου ο αυτόχθων Έλληνας καλείται να αμυνθεί από την καθημερινή καταπίεση των Τούρκων και την απερίγραπτη βαρβαρότητα των Αλβανών, αναγκασμένοι έτσι να εισέρχονται σε βιαιοπραγίες και φρικαλεότητες που μένουν καταγραμμένες στην Ιστορία και στη μνήμη, μεταφερθέντα από γενιά σε γενιά.  Είτε αμόρφωτος είτε κυνηγημένος, ο Έλληνας πάντα ήξερε ότι είναι διαφορετικός από τον Τούρκο, κι από τον Αλβανό κι από τον Ενετό. Από όλους τους, ο Έλληνας δεν έφυγε πότε από κάπου για να πάει κάπου. Δεν απέφυγε πότε κάποιον και όρμησε σε κάποιον άλλον. Δεν κατονόμασε ως πατρίδα του ποτέ την πατρίδα κάποιου άλλου. Γι’ αυτό δε σταμάτησε ποτέ να πολεμά. Γι’ αυτό πλέον, είναι ελεύθερος. Γιατί η Ελλάδα κατοικείται από Έλληνες από τότε η ανθρωπότητα έμαθε τη γραφή! Γι’ αυτό, ποτέ δε θα πεθάνει.

Λυκούργος

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Κ. Σάθας, Τουρκοκρατούμενη Ελλάς. 1453-1821, Αθήνα, εκδ. Καμαρινόπουλου, 1962, σ. 494 πρώτη έκδοση 1869

2. Α. Δούκας, Η Σπάρτη δια μέσου των αιώνων, Νέα Υόρκη, 1922

3. Ν. Ροτζώκος – Δ. Τζάκης, ΤΑ ΝΕΑ 2007

4. Δέσποινα Ερ. Βλάσση, Η συμμετοχή των Επτανησίων στα Ορλωφικά κι η αντίδραση της Βενετίας, Αθήνα 1981

5. Βακαλόπουλος Απόστολος, Ιστορία του νέου ελληνισμού, τομ. Δ’, 1973

ΠΗΓΗ : http://apopseisneolaias.blogspot.gr/