ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΚΕΑΣ

Επισκέπτομαι το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέας μια δροσερή μέρα του Ιουλίου. Το αεράκι μπαίνει από τα ανοιχτά παράθυρα και  αναδεύει σκιές που κολυμπούν στο γαλάζιο των τοίχων, ενώ ένα παραθυρόφυλλο κτυπάει με σταθερό ρυθμό. Είμαι η μοναδική επισκέπτρια, εκτός από ένα νεαρό που περνάει σιωπηλά, και εξαφανίζεται.

Είτε στέκουν είτε χορεύουν οι Κόρες της Κέας είναι στητές γυναικείες φιγούρες.

Οι αντανακλάσεις τους στις βιτρίνες μοιάζουν μακρύτερες, καθώς οι φούστες τους ακουμπάνε στο έδαφος και επιπλέον φορούν περικόρμια. Κάποιες φέρουν βαριές γιρλάντες ή περιδέραια, ενώ τα στήθη τους βαριά, προβάλλουν από χέρια ακρωτηριασμένα σε διάφορα μήκη του μπράτσου ή στον ώμο. Τα χέρια τους αν υπήρχαν θα ακουμπούσαν στην περιοχή της μέσης.

Μονάχα δυο από τις γυναίκες έχουν κεφάλια στους ώμους τους, και  πρόσωπα, μάλιστα η κόμη της ψηλότερης στεφανώνει το μέτωπο και καταλήγει σε μακριά κοτσίδα στην πλάτη της, όπως και σε άλλες από τις ‘αδελφές’ της. Κάποτε ήταν χρωματισμένες.

Το κόκκινο του κεραμικού μου φέρνει στο νου τη γη του ναού που ήταν το σπίτι τους για αιώνες, στον αρχαιολογικό χώρο της Αγίας Ειρήνης. Η χερσόνησος και ο όρμος του Αγίου Νικολάου Κέας βάφονται κόκκινα το ηλιοβασίλεμα.

Ο Αρχαιολογικός χώρος πίσω από το συρματόπλεγμα περιμένει υπομονετικά, γαλήνιος και σιωπηλός, πότε τα βλέμματα θα στραφούν προς αυτήν την πλευρά του όρμου. Τότε θα μένει ανοικτός ο χώρος για τακτικές επισκέψεις και ξεναγήσεις από αρχαιολόγους που θα εμπλουτίζουν τη γνώση μας για το παρελθόν, την αίσθηση μας για τη ζωή και την ταυτότητα.
Μέχρι τότε τα πολυσύχναστα καφέ, bars και τα εστιατόρια της μαρίνας στο Βουρκάρι και στην πλησιέστερη Αγία Ειρήνηθα μονοπωλούν την προσοχή τουριστών και ντόπιων.

Πίσω στο Μουσείο 

Φωτογραφίζω. Κάνω να φύγω, ξαναγυρίζω. Δεν ξέρω τι έχει αυτήν την επίδραση πάνω μου. Νιώθω ανησυχία κι όμως μένω ακινητοποιημένη να τις κοιτάζω. Στα πρόσωπα τους, στα χείλη των δύο γυναικών από τις Κόρες της Κέας και της Αγίας Ειρήνης που εξακολουθούν να έχουν τα κεφάλια πάνω στους ώμους τους, ‘το αρχαϊκό μειδίαμα’ διασώθηκε ακέραιο.

Τα θραύσματα που βρέθηκαν στην περιοχή του ναού στον Αρχαιολογικό χώρο της Αγίας Ειρήνης επαρκούν για να σχηματίσουν 40 έως 50 αγάλματα. Στις βιτρίνες μετράω γύρω στα 12. Τα αγάλματα δεν μοιάζουν στο ύψος ούτε στην κατασκευή. Το ύψος τους ποικίλει από 0,60 εκ. ως το φυσικό μέγεθος. Μάλλον δεν έχουν κατασκευαστεί την ίδια εποχή ούτε από τους ίδιους τεχνίτες.

Οι κόρες της Κέας απεικονίζουν θεότητες, ιέρειες, λατρευτές ή αναθήματα;

Ήταν αφιερώματα ή συμμετείχαν στα τελετουργικά που λάμβαναν χώρα στο ναό μέχρι την καταστροφή του γύρω στο 1450 π.Χ., στα τέλη της Yστεροκυκλαδικής II Περιόδου;
Για όποια χρήση ή πίστη φτιάχτηκαν, επέζησαν στους αιώνες και τους αρμόζει ένα όνομα, ας τις ονομάσουμε οι Κόρες της Κέας.

John L. Caskey and Myriam Caskey : δύο ονόματα που αξίζει να θυμόμαστε 

Τα πήλινα αγάλματα από το ναό του προϊστορικού οικισμού της Αγίας Ειρήνης στεγάζονται στο 2ο όροφο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κέας. Πρόκειται για γυναικείες φιγούρες από συγκολλημένα θραύσματα και αποκαλύφθηκαν γύρω από την περιοχή του ναού κατά τις ανασκαφές που διεξήγαγε το Πανεπιστημίου του Cincinnati υπό τη διεύθυνση του John L. Caskey, μεταξύ 1960-1976.
Όσο για το Αρχαιολογικό Μουσειο της Κέας στη Ιουλίδα είναι απόκτημα της δεκαετίας του ’70, ανακαινίστηκε 1997-2002.

«Το πιο εντυπωσιακό εύρημα είναι ένα πλήθος θραυσμάτων πήλινων αγαλμάτων με μακριά ενδύματα και περικόρμια, ενδύματα γνωστά από τα μινωικά ειδώλια και από τις τοιχογραφίες της Θήρας. Βρέθηκαν στο στρώμα καταστροφής του ναού του 1450 π.Χ. Μερικά κομμάτια προέρχονται από αγάλματα φυσικού μεγέθους και τίποτα ανάλογο σε μέγεθος δεν έχει βρεθεί έως τώρα στον αιγαιακό χώρο.

“nothing similar in size has been found until now in the Aegean” Caskeys

“Με τα χέρια ακουμπισμένα στη μέση ή λίγο πιο κάτω φαίνονται σαν να χορεύουν, και θα μπορούσαν ίσως να θεωρηθούν ως λάτρεις της θεότητας που προσδοκούν την επιφάνεια της, εάν φυσικά δεν απεικονίζουν θεότητες. Από τα αγάλματα, πολύ λίγα κεφάλια έχουν βρεθεί. Ίσως χρησιμοποιήθηκαν κατά την αρχαιότητα ως αντικείμενα λατρείας, όπως επιβεβαιώνεται από κεφαλή που βρέθηκε σε ιερό του τέλους των γεωμετρικών χρόνων, τοποθετημένη στο δάπεδο μέσα σε πήλινο δακτύλιο. Προφανώς το χρησιμοποιούσαν ως λατρευτικό άγαλμα».
από το άρθρο της αρχαιολόγου Caskey Myriam. «Προϊστορικοί χρόνοι». εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, ΚΥΡΙΑΚΗ 8 ΙΟΥΛΙΟΥ 2001, Η νήσος Κέα, σελ. 6-7.

Αγία Ειρήνη στον όρμο του Αγίου Νικολάου, νήσος Κέας, Ελλάδα

Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους οικισμούς του Αιγαίου. Διήρκεσε από την εποχή του Χαλκού έως το τέλος των μυκηναϊκών χρόνων (περ. 3000-1100 π.Χ.).

Στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. σε μια μικρή χερσόνησο του όρμου του Αγίου Νικολάου ιδρύεται ο οικισμός της Αγίας Ειρήνης, όπως ονομάστηκε από το εκκλησάκι που βρίσκεται εκεί.

Όπως διαπιστώνεται από την κεραμική, η Κέα είχε εμπορικούς δεσμούς με την ηπειρωτική και τη νησιωτική Ελλάδα. Κι εδώ όπως και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων υπήρχαν κοιτάσματα μολύβδου και χαλκού που συνέβαλε στην ευημερία τους.
Μετά από μια περίοδο εγκατάλειψης, στα ερείπια της πρωτοκυκλαδικής εγκατάστασης ο χώρος οικίζεται ξανά κατά τη μέση εποχή του Χαλκού (περ.2000-1900 π.χ.), οπότε και οχυρώνεται για πρώτη φορά. Στην ανατολική πλευρά του οικισμού κτίζεται ναός που δέχτηκε τροποποιήσεις για πάνω από 1000 χρόνια.
Η Ύστερη εποχή του Χαλκού ( 1600-1100) ήταν η πιο πλούσια φάση του οικισμού. Εκτός από την ηπειρωτική Ελλάδα, η επίδραση στην κεραμική, στο εμπόριο (τα μολύβδινα σταθμά) εντάσσουν την Κέα στο μινωικό εμπορικό δίκτυο.

Το κεντρικό τμήμα του οικισμού καταλάμβανε Οικία Α, κτήριο αποτελούμενο από 24 υπόγεια διαμερίσματα και 2 ορόφους σε ορισμένα του τμήματα. Τα κτήρια χώριζαν στενοί δρόμοι και από κάτω άρτιο αποχετευτικό δίκτυο. Ο ναός ήταν από τα σημαντικότερα κτήρια του οικισμού με την πιο μακρόχρονη ιστορία.
Τον ναό χρησιμοποιούσαν μέχρι και την Ύστερη εποχή του Χαλκού. Από ευρήματα, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε λατρεία του Διονύσου στο ναό της Κέας πριν από τη γεωμετρική εποχή.
Ο οικισμός καταστρέφεται το 1450 π.Χ. 50 χρόνια μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Αν κι ο οικισμός δεν ανέκτησε την παλιά του δόξα, ο τόπος του ναού διατηρεί τη σημασία του και δέχεται αναθήματα και κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους.

Πηγές:

1. το άρθρο της Miriam Caskey
2. ΚΕΑ, Ιστορία και αρχαιότητες, Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Αρχαιολογικών πόρων και Απαλλοτριώσεων, έκδοση 2002

Για λεπτομερή καταγραφή του τόπου που βρέθηκαν τα θραύσματα των πήλινων γυναικείων αγαλμάτων και των ίδιων των θραυσμάτων,  με φωτογραφικό υλικό, αναζητήστε το βιβλίο της αρχαιολόγου Miriam Ervin Caskey:

ΚΕOS II, The Temple at Ayia Irini, Part. I. , American School of Classical Studies, Volume II edition (November 21, 1971)   http://goo.gl/iy3oF8    http://goo.gl/KP14hv

Επίλογος

Ενώ τα γυναικεία αυτά αγάλματα παραμένουν μυστηριώδη και σχετικά άγνωστα, ο Κούρος της Κέας είναι διάσημος. Αξιόλογο γλυπτό της αρχαϊκής περιόδου (530 π.Χ.) ο Κούρος βρέθηκε στην περιοχή την αρχαία Κορησσού, ψηλότερα από το σημερινό οικισμό της Κορησίας (το λιμάνι). Εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών.
Η εικόνα του ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο.

Ο Κούρος της Κέας θα ταξιδέψει στην Αμερική: αν η πληροφορία μου είναι σωστή, το άγαλμα θα εκτεθεί από την άνοιξη 2013 ως το φθινόπωρο 2014 στην έκθεση «Οι Έλληνες από τον Αγαμέμνονα στο Μέγα Αλέξανδρο». Η έκθεση περιλαμβάνει 564 έργα από 20 Αρχαιολογικά μουσεία και εστιάζει στην απεικόνιση του ελληνικού  προσώπου ανά τους αιώνες, από το 6.000 π.Χ. μέχρι το 2ο π.Χ. αιώνα.

Αρχαιολογικό Μουσείο Κέας,
Υπουργείο Πολιτισμού, Α’ Εφορία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων
ανοιχτό: Τρίτη – Σάββατο 8:00- 15:00
κλειστά Κυριακή, Δευτέρα & Διακοπές 

βιβλιογραφία στα Αγγλικά:1. International Dictionary of Historic Places, Vol.3, Southern Europe, page 375 http://goo.gl/TWxCO2
2. The Temple at Ayia Irini: Mythology and Archaeology, by Robert Eisner http://grbs.library.duke.edu/article/viewFile/9541/4509

                                    αναθεωρημένη έκδοση της αρχικής ανάρτησης 8 Αυγούστου 2012                                                                               2014 © Copyright. All rights reserved 

http://urbantraveltales.com/2013/10/01/%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CF%8C%CF%81%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%AD%CE%B1%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%B7/