Ο Σύλλας ήρθε, είδε, ενίκησε, έστησε τρόπαιο και κατέστρεψε

«ΤΡΟΠΑΙΟΝΛΕΥΚΙΟΣΚΟΡΝΗΛΙΟΣ̣Σ̣Υ̣Λ̣Λ̣Α̣ΣΑΥ̣ΤΟΚΡΑΤΩΡ

           ΚΑΤΑΒΑΣΙΛΕΩΣΜΙΘΡΑΔΑΤΟΥΚΑΙΤΩΝΣΥΜΜΑΧΩΝΑΥΤΟΥ»

Δηλαδή, 

Τρόπαιον Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας Αυτοκράτωρ

Κατά βασιλέως Μιθριδάτου και των συμμάχων αυτού,

γράφει η επιγραφή του μνημείου που ανήγειρε ο ρωμαίος ανθύπατος όταν νίκησε τον Μιθριδάτη ΣΤ τον Ευπάτορα στον Ορχομενό. 

Κι έτσι, όταν η αρχαιολόγος Έλενα Κουντούρη την είδε, ανάμεσα στα κομμάτια από το σπασμένο τρόπαιο, ήταν σίγουρη περί τίνος επρόκειτο. Το ανέσκαψε, το μελέτησε, (τώρα είναι στην τελική ευθεία για την πλήρη δημοσίευση) και συνεργάστηκε στην αναστήλωσή του, που συζητήθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

Το τρόπαιο εντοπίστηκε το 2004 σε αγρό ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου και Μαρίας Γκιζίμη στον Ορχομενό. Κατά τη σωστική ανασκαφή που ακολούθησε, εντοπίστηκε το σύνολο των αρχιτεκτονικών στοιχείων που το αποτελούσαν. Η Έλενα Κουντούρη, διευθύντρια Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, έχει στην ομάδα της τον Νίκο Πετρόχειλο αρχαιολόγο στην ΕΦΑ Φωκίδας, τη Σοφία Ζουμπάκη ερευνήτρια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και τους αρχιτέκτονες Θέμη Μπιλή και Μαρία Μαγνήσαλη. Η αποκατάσταση και ανάδειξη του Τροπαίου του Σύλλα, θα γίνει στη θέση Κυδωνιές του δήμου Ορχομενού, όπου βρέθηκε, ενώ θα αναδειχθεί και ο περιβάλλων χώρος του.

Ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας (138-78 π.Χ.) ανέλαβε πόλεμο κατά του Μιθριδάτη ΣΤ του Ευπάτορος την άνοιξη του 87 π.Χ. και στο πλαίσιο αυτού του πολέμου, εκστράτευσε εναντίον της Ελλάδας. Για τα μέτρα των αρχαίων η σύγκρουση υπήρξε ιδιαίτερα ανίερη: οι δυνάμεις του Μιθριδάτη είχαν λεηλατήσει το ιερό νησί της Δήλου για χρήματα. Ο Σύλλας απέσπασε τα πολυτιμότερα των αναθημάτων από την Επίδαυρο και την Ολυμπία, όπως και από αθηναϊκούς ναούς. Οι μάχες της Χαιρώνειας και του Ορχομενού που ακολούθησαν, σήμαναν την οριστική και συντριπτική υπεροχή του ρωμαϊκού στρατού και απέδειξαν τις στρατιωτικές ικανότητες του Σύλλα, ο οποίος κατόπιν επέστρεψε στη Ρώμη και ανακηρύχτηκε ισόβιος δικτάτορας.

Στον Ορχομενό έλαβε χώρα μία από τις δύο καθοριστικές μάχες κατά τις οποίες ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας επιβλήθηκε επί των στρατευμάτων του βασιλιά του Πόντου, Μιθριδάτη Στ’ Ευπάτορος, οι επεκτατικές επιδιώξεις του οποίου στη Μικρά Ασία τον είχαν φέρει σε σύγκρουση με τη Ρώμη. Έτσι, όταν η ευθύνη της αντιμετώπισης του Μιθριδάτη, το 87 π.Χ., ανετέθη στον ύπατο Λεύκιο Κορνήλιο Σύλλα, αυτός με την ιδιότητα του ανθυπάτου αποβιβάστηκε στην Ήπειρο και κινήθηκε προς τα νότια.

Η αποφασιστική σύγκρουσή του με τις δυνάμεις του Μιθριδάτη, επικεφαλής των οποίων είχε τεθεί ο Αρχέλαος, πραγματοποιήθηκε το 86 π.Χ. στη Βοιωτία, σε δύο μάχες που έλαβαν χώρα στη Χαιρώνεια και τον Ορχομενό, πληροφορίες για τις οποίες αντλούνται από τον Πλούταρχο. Στη μάχη της Χαιρώνειας ανεκτίμητη υπήρξε η συμβολή δύο Χαιρωνέων, του Ομολωίχου και του Αναξιδάμου, οι οποίοι συνέβαλαν στον αιφνιδιασμό του εχθρού που είχε στρατοπεδεύσει στο λόφο του Θουρίου, οδηγώντας ένα μικρό ρωμαϊκό στρατιωτικό απόσπασμα από ένα μυστικό μονοπάτι. Τμήμα μνημείου το οποίο πιθανότατα έστησαν οι ίδιοι οι δύο Χαιρωνείς βρέθηκε το 1989 στον κοντινό λόφο Θούριον.

Ανάμεσα στη μάχη στη Χαιρώνεια και σε αυτήν του Ορχομενού που επακολούθησε, ο Σύλλας υποχρεώθηκε να αντιμετωπίσει επίσης και την αλλαγή των πολιτικών ισορροπιών στη Ρώμη, καθώς το 86 π.Χ. πολιτικοί του αντίπαλοι πέτυχαν να ανακηρυχθεί ο Σύλλας εχθρός της πατρίδας, να σταματήσει κάθε ανεφοδιασμός για το στράτευμα που είχε εκστρατεύσει μαζί του και η αρχηγεία του πολέμου να ανατεθεί αρχικά στον ύπατο Μάριο και, μετά τον θάνατό του, στον Valerius Flaccus. Σύμφωνα πάντοτε με τον Πλούταρχο, ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας μετά τις επιτυχίες του στη Χαιρώνεια και τον Ορχομενό, ίδρυσε δύο τρόπαια στην περιοχή, ένα εκ των οποίων ταυτίζεται με βεβαιότητα με αυτό που βρέθηκε στον Πύργο Ορχομενού.

Ας σημειωθεί ότι ο Σύλλας στη συνέχεια επιτέθηκε στην Αθήνα. Συγχώρεσε τους ζωντανούς Αθηναίους για χάρη των πεθαμένων, του Περικλή και του Πλάτωνα, καθώς επί των ημερών τους η πόλη είχε μεγάλη και άφθαστη δόξα. Όμως την ίδια την Αθήνα τη μετέτρεψε σε έναν τρομακτικό ερειπιώνα το 86 π.Χ. Κατέστρεψε τα τείχη της, την Αγορά και άλλα σημεία, ξεθεμελιώνοντας οικίες και λεηλατώντας τα ιερά.

Το λίθινο τρόπαιο, συνολικού ύψους 6μ., απέληγε σε τμήμα με σχήμα οβελίσκου και έφερε κυκλικές ασπίδες ηττημένων εχθρών, ξόανο επάνω στο οποίο αναρτάται πολεμική εξάρτυση. Είναι μνημείο με μεγάλη ιστορική και αρχαιολογική αξία, συνδέεται με το ιστορικό γεγονός της τελικής επικράτησης των στρατευμάτων του Ρωμαίου στρατηγού Σύλλα το 86 π.Χ. έναντι του στρατού του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ΄ στην περιοχή της βόρειας Κωπαΐδας. Το σύνολο των λίθων που έχουν αποκαλυφθεί, είτε σε ακέραια είτε σε θραυσματική μορφή, είναι ικανοποιητικό και ο ποσοστό διατήρησης του μνημείου είναι μεγάλο. Το μνημείο είναι σπάνιο και αποτελεί εξαιρετική μαρτυρία ιστορικού γεγονότος, επιπλέον, η θέση του τροπαίου σηματοδοτεί το πεδίο της μάχης των στρατευμάτων του Σύλλα και Μιθριδάτη στο τοπίο της Κωπαΐδας.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η πρόταση των μελετητών αντιμετωπίζει με επιτυχία, τόσο την αρχαιολογική τεκμηρίωση, τη στατική επάρκεια και τη δομική αποκατάσταση του μνημείου, όσο και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου του. Το σημαντικό, εξάλλου, για την αποκατάστασή του είναι ότι έχει αποκαλυφθεί το σύνολο των λίθων που το αποτελούσαν και ως εκ τούτου πιστοποιείται με ασφάλεια η αρχική μορφή του.

Η θέση του υφιστάμενου θεμελίου του μνημείου είναι ιδιαίτερα δυσμενής. Λόγω της μακροχρόνια επίχωσης της ευρύτερης περιοχής η σημερινή στάθμη του εδάφους βρίσκεται τουλάχιστον 1μ. ψηλότερα από την στάθμη του στη θέση που εδραζόταν το μνημείο κατά την αρχαιότητα με αποτέλεσμα το θεμέλιο να βρίσκεται, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, κάτω από την στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα. Γι’ αυτό και η αναστήλωση θα γίνει σε υψηλότερη στάθμη. 

Στην περιοχή έχουν, ήδη, πραγματοποιηθεί εργασίες απομάκρυνσης της βλάστησης γύρω από το παλαιό ανασκαφικό σκάμμα, ενώ τα αρχιτεκτονικά μέλη από τον ερειπιώνα του μνημείου έχουν μεταφερθεί σε προσωρινό χώρο. Το μνημείο, το οποίο θα αναδειχθεί κατά χώραν (στο σημείο όπου βρέθηκε), συνδεόμενο με τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία της περιοχής του Ορχομενού, μπορεί να αποτελέσει ακόμη έναν σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών.

Ήδη, υπάρχουν εγκεκριμένες μελέτες αποκατάστασης του Αρχαίου Θεάτρου Ορχομενού και ενοποίησης της περιοχής των μνημείων του ομώνυμου χώρου (θολωτός τάφος Μινύου, αρχαίο θέατρο και βυζαντινός ναός Παναγίας Σκριπούς). Η προτεινόμενη αναστηλωτική δράση στην περιοχή θα ενταχθεί ιδανικά στο δίκτυο των αναστηλωτικών δράσεων των αρχαίων μνημείων του Ορχομενού (αρχαιολογικό πάρκο Ορχομενού). Έτσι, η δυνατότητα προσέλκυσης μεγάλου αριθμού επισκεπτών είναι εφικτή.

Η αρχαιολογική έρευνα διεξήχθη από τη δρ. Έλενα Κουντούρη, αρχαιολόγο και προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, ενώ στην ομάδα δημοσίευσης, εκτός από την ανασκαφέα, συμμετέχουν ο Νίκος Πετρόχειλος, αρχαιολόγος στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Φωκίδας, η Σοφία Ζουμπάκη, ερευνήτρια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, καθώς και οι δύο αρχιτέκτονες που πραγματοποίησαν τη μελέτη, Θέμης Μπιλής και Μαρία Μαγνήσαλη. Η πρώτη παρουσίαση του μνημείου έγινε σε συνέδριο για τη ρωμαϊκή Ελλάδα το φθινόπωρο του 2015, ενώ η οριστική δημοσίευση αναμένεται εντός του 2017.

Πηγή: Αντ. Καρατάσου, Liberal , in.gr, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

 http://anaskafi.blogspot.com/2016/08/blog-post_2.html#ixzz4GBaZHoeP