ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ: "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ".

Κωστής Παλαμάς: "Πάει κι ο Αντίνοος έφηβος κι ο πιό λαμπρός που ζούσε μέ τό όραμα ημερόφαντον ανάστασης ως πέρα
μιάς ομορφιάς Ελλήνισσας, απάνου από τά λόγια,
καί που γοργά τή ζήση του που ζούσε ανάμεσό μας,
καί ξαφνικά, τήν τράβηξε μέσ' από μάς καί φεύγει,
καθώς τραβάς τό χέρι σου νά μή σού τό μολέψη
τό χέρι κάποιου ανάξιου μέ τό χαιρετισμό του."

                        Ἑλληνικὴν Μουσικὴν ἐμπρός!

                                                   Α'

Θέλομεν ἑλληνικὴν Μουσικήν. Πρῶτον διότι ἔτσι θέλομεν. Δεύτερον διότι αὐτὸ πρέπει νὰ θέλωμεν. Τρίτον διότι εἴμεθα ἐλεύθεροι νὰ δημιουργήσωμεν ὅ,τι θέλομεν. Τέταρτον διότι ἔχομεν τὰ αὐτὰ δικαιώματα μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους τῆς γῆς καὶ κάμνωμε ὅ,τι μᾶς ἀρέσει. Πέμπτον διότι φυσικὸν καὶ λογικὸν καὶ δίκαιον νὰ θέλωμεν γῆν, χωράφια, ἀμπέλους, σπίτια, ἔπιπλα, ποιήματα, τραγούδια ἰδικά μας καὶ Μουσικὴν ἰδικήν μας. Δέκατον διότι εἶναι λογικόν, ἁπλοῦν, ἀναγκαῖον. Ἑκατοστὸν διότι δὲν μᾶς λείπει κανένα τμῆμα τοῦ ἐγκεφάλου διὰ νὰ μὴ τολμῶμεν νὰ ἐκφράσωμεν τὰ αἰσθήματά μας μουσικῶς. Καὶ ἑκατομμυριοστὸν διότι ἔθνος χωρὶς Μουσικὴν εἶναι ΒΑΡΒΑΡΟΝ. Καὶ δισεκατομμυριοστὸν διότι ΕΛΛΑΣ, χωρὶς Τέχνας καὶ χωρὶς τὸ κάθε τι ἰδικόν της ἀπὸ τοῦ Α τῶν ἀνθρωπίνων ἐκδηλώσεων, μέχρι τοῦ Ω, καὶ χωρὶς αἱ ἐκδηλώσεις αὐταὶ νὰ εἶναι ἐκ ρίζης ἑλληνικαὶ καὶ ἑπομένως φύσει ἀντίθετοι πρὸς κάθε τι κάθε ἄλλου λαοῦ καὶ κάθε τινὸς Εὐρωπαϊκοῦ, δὲν εἶναι Ἑλλάς...

* * *

Λοιπὸν θέλομεν ἑλληνικὴν Μουσικήν. Θὰ ἀναφωνήσητε βεβαίως: «Ὅλα τἄχει ἡ νύφη μας καὶ ὁ φερετζὲς τῆς λείπει». Καὶ ἐγὼ σᾶς ἀπαντῶ, ὅτι τίποτε δὲν ἔχει ἡ νύφη μας, βεβαίως, καὶ ὅλα τῆς λείπουν. Ἀλλὰ καὶ δι᾿ αὐτό, ὅλα πρέπει νὰ ἀρχίσουν μαζί. Εἰς ὅλα πρέπει νὰ γίνῃ μιὰ συστηματικὴ ἀρχή. Κάθε ἕνα εἶναι ἄσχετον ἀπὸ τὸ ἄλλο, καὶ δὲν ἔχουν νὰ φροντίσουν οἱ μουσικοὶ περὶ ἐξοπλισμοῦ τοῦ στρατοῦ, καὶ οὐδεὶς τοὺς ἐμποδίζει εἰς τὸν κύκλον των νὰ ἐργασθοῦν. Κάθε ἕνα εἶναι ἄσχετον ἀπὸ τὸ ἄλλο καὶ ὅλα μαζί, ἄλλως, δι᾿ ἄλλους σχετικά. Καὶ ὅπως ὅλα μαζὶ ἐκατέβαινον καὶ ἐμολύνοντο, οὕτω καὶ ὅλα μαζὶ θὰ ἀρχίσουν ν᾿ ἀνεβαίνουν καὶ νὰ καθαρίζωνται.

* * *

Θέλομεν λοιπὸν ἑλληνικὴν μουσικήν. Καὶ θέλομεν μίαν ἀρχήν, ἕνα πυρῆνα πρῶτον, ἕνα συστηματικὸν σχολεῖον θεωρητικῆς ἐρεύνης της μουσικῆς αὐτῆς. Καὶ ἐὰν τὸ ᾨδεῖον, τὸ ὁποῖον ἔπρεπε ἀπό τῆς πρώτης ἡμέρας, νὰ εἶναι τὸ σχολεῖον αὐτό, ὁ σκοπὸς αὐτός, ἡ ψυχὴ αὐτή, ἡ ἐργασία αὐτή, καὶ ὤφειλε νὰ τὸ ἔχῃ κάμῃ ἤδη, δὲν τὸ ἔκαμε, δὲν τὸ κάμνει, δὲν ἔχει σκοπὸν νὰ τὸ κάμῃ, καὶ ἐννοεῖ ὅπως ἦτο, ὅπως εἶναι, νὰ ἐξακολουθήση ὄν, δηλ. ὄχι ἑλληνικὸν ᾨδεῖον, ἀλλ᾿ Odeon, ἂς μείνῃ μέχρις ὅτου ὑπάρξουν διευθυνταὶ καὶ Συμβούλια, ἔχοντα συναίσθησιν τῆς ἑλληνικῆς των ἐθνότητος καὶ τῶν καθηκόντων των πρὸς τὸ Ἔθνος. Ἐὰν κάθε Εῖον πρέπει νὰ εἶναι ἑλληνικὸν Φονεῖον ἂς παραθερίζῃ ἐδῶ, μᾶς εἶναι ἀδιάφορον.

Ἡμεῖς θέλομεν ἑλληνικὴν μουσικήν.

* * *

Ναί: Θέλομεν ἑλληνικὴν μουσικήν. Ἀλλὰ δὲν ὑπάρχει, ἀλλὰ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξῃ; Ἀλλὰ οἱ ἀρχαῖοι δὲν εἶχον ἀναπτυγμένον τὸ μουσικὸν αἴσθημα· ἡ Μουσικὴ δὲν ἀνεπτύχθη, ὅπως αἱ ἄλλαι τέχναι, δὲν τὰς ἔφθασεν· ἀλλὰ δὲν ἔχομεν στοιχεῖα, ἀλλὰ ἡ ἐκκλησιαστική μας μουσικὴ δὲν εἶναι ἑλληνική. Ἀλλ᾿ οἱ Βυζαντινοὶ ἦσαν διεφθαρμένοι· ἀλλὰ ἡ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ εἶναι ἀστεία· ἀλλὰ δὲν εἶναι δυνατὸν ἕνας σημερινὸς καλλιτέχνης νὰ λάβῃ ὑπ᾿ ὄψιν τὴν ψαλτικήν. Ἀλλὰ καὶ ἡ δημοτικὴ μοῦσα ἡ μόνη ποὺ κάτι εἶναι, πρέπει νὰ ἐξευρωπαϊσθῇ ἐντελῶς διὰ νὰ εἶναι κάτι τι ὑποφερτόν. Ἀλλὰ τί θὰ εἰπῇ ἑλληνικὴ μουσική· ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας· ἡ μουσικὴ εἶναι μία· ἀλλὰ ἡ πρόοδος· ὁ πολιτισμός· ἡ ἐξέλιξις ἡ Εὐρώπη· ὁ Wagner κύριε...

Κάτω τὰ ἀχρεῖα ψεύδη. Κάτω τὰ σοφίσματα. Κάτω ὅλαι αἱ προφάσεις. Κάτω ἡ Καφφενεδικὴ Ἀμάθεια. Αὐτὰ ὅλα ἀποτελοῦν μόνον τὴν ἐγκύκλιον Καφφενεδικὴν Ἀμάθειαν. Καὶ πρέπει νὰ σιγήσουν. Καὶ πρέπει νὰ σαρωθοῦν. Καὶ πρέπει νὰ παύσουν. Καὶ πρέπει νὰ λείψουν. Καὶ πρέπει νὰ ἐξαφανισθοῦν ἀπὸ τὴν σοβαρὰν ὁμιλίαν ἀνθρώπων ἀνεπτυγμένων. Διότι οἱ φωνασκοῦντες τὰ τοιαῦτα ἐκ τῶν Μουσικῶν, τί γνωρίζουν αὐτοὶ περὶ Ἑλληνικῆς Μουσικῆς; Πότε ἐμελέτησαν; Πότε ἐνεβάθυναν; Πότε ἔγραψαν; Πότε ἐξέθεσαν γραπτῶς τὰς θεωρίας των; Πότε τὰς συνεζήτησαν γραπτῶς; Μόνον μὲ τὰ Καφφενεδικὰ δὲν καὶ δέν; Ἀλλ᾿ εἰς αὐτὰ πρέπει νὰ δοθῇ ἕνα τέλος ὁριστικόν. Καὶ πρέπει νὰ κατορθωθῇ, καὶ θὰ κατορθωθῇ -αὐτὸ σᾶς τὸ ἐγγυῶμαι- νὰ μὴν ὑπάρξῃ πλέον οὔτε μισὸς Ἕλλην Μουσικὸς προβάλλων αὐτὰ τὰ πράγματα καὶ τὴν θεωρίαν τοῦ ἀδυνάτου καὶ ἔχων συγχρόνως, τὴν ἀξίωσιν νὰ θεωρηθῇ ἀνεπτυγμένος ἄνθρωπος καὶ Ἕλλην.

* * *

Ἡμεῖς θέλομεν Ἑλληνικὴν Μουσικήν. Καὶ τὸ πρῶτον βῆμα εἶναι νὰ πλησιάσουν οἱ μουσικοί μας σοβαρῶς τὸ ζήτημα, νὰ λάβουν τὰ πρῶτα στοιχεῖα, νὰ μυηθοῦν, νὰ γίνουν εἰδήμονες αὐτοῦ. Καὶ ὑπάρχει τὸ μέσον. Ναί. Ὑπάρχει.

Β'

Θέλομεν ἑλληνικὴν μουσικήν. Καὶ τὸ πρῶτον πρῶτον βῆμα εἶναι νὰ θελήσουν καὶ ἀποφασίσουν οἱ μουσικοὶ νὰ γίνουν εἰδήμονες τοῦ ζητήματος, νὰ γνωρίσουν αὐτὸ -προσέχετε διὰ νὰ μὴ παρενοῆτε τὰ γραφόμενά μου- πρῶτον θεωρητικῶς. Καὶ ὑπάρχει ἕνα μέσον πρὸς αὐτὸν τὸν σκοπόν, καὶ τὸ μέσον αὐτὸ εἶναι ἕνας ἄνθρωπος μὲ τὸν ὁποῖον οἱ μουσικοὶ πρέπει νὰ συνεργασθοῦν, καὶ ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς εἶναι ὁ... Ἰωάννης Σακελλαρίδης. Τί; ὁ Σακελλαρίδης; ποῖος; ἐκεῖνος ὁ κοντός; ὁ δεξιὸς ψάλτης; Κύριε ἐλέησον! Τώρα πίσω πίσω, πά-βού-γά-δή; Μὰ αὐτὸς δὲν ἠξεύρει τὰ τρία κακὰ τῆς μοίρας του ἀπὸ Εὐρωπαϊκὴν μουσικήν. Καὶ ἡ Εὐρωπαϊκὴ μουσικὴ κύριε... ἡ ἐξέλιξις τῆς τέχνης... Καὶ καλὰ διὰ τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Μουσικήν, κανεὶς δὲν ἔχει ἀντίρρησιν ὅτι εἶναι περίφημος, ἀλλὰ δι᾿ ἀνώτερα ζητήματα μουσικῆς... αὐτὸ εἶναι ἱεροσυλία, ὁ Σακελλαρίδης!... μὰ αὐτὸ εἶναι προσβολὴ κατὰ τῆς μουσικῆς... Ἡ σκιὰ τοῦ Wagner θὰ γαυγίσῃ. Καὶ νὰ συζητήσῃ ἕνας μουσικὸς μὲ ἕνα ψάλτην διὰ μουσικὰ ζητήματα; Mio Dio! μὰ αὐτὸ εἶναι προσβολὴ κατὰ τῶν μουσικῶν.

* * *

Μάλιστα, Κύριοι Μασκάνιοι. Ὁ δυνάμενος νὰ ὁδηγήσῃ τοὺς Μουσικοὺς εἰς τὴν θεωρητικὴν ἔρευναν τῆς ἑλληνικῆς Μουσικῆς εἶναι ὁ Σα-κελ-λα-ρί-δης. Αὐτὸς ὅλος ὅλος. Διατί δὲν σᾶς ἀρέσει; Μήπως ὁ Ψάλτης δηλαδὴ ὁ Ὑμνητὴς ἑνὸς Θεοῦ -καὶ εἶναι πανδήμως ἀνεγνωρισμένον ὅτι εἰς τὸ ἔργον του εἶναι ἐντελὴς- δὲν εἶναι ἴσος, εἶναι κατώτερος ἀπὸ ἕναν ἐξυμνητὴν μίας μοδιστρούλας, ἢ ἐκτελεστὴν ξένης μουσικῆς, δηλαδὴ Μουσικομηχανήν, ἢ ἀπὸ πολκογράφον ἢ βαλσερογράφον, ἤ... Nenteγράφον; Καὶ διατί νὰ μὴν εἶναι ἴσος μὲ κάθε ἄλλον τωρινὸν Μουσικόν, θέλοντα νὰ ψάλλῃ τὸν Θεὸν Τραβιατιστὶ καὶ ψάλλοντα αὐτὸν Ντεληγιαννιστί, ἕνας Ψάλτης ψάλλων τὸ ὑπέροχον ᾆσμα ὑψίστων ποιητῶν καὶ μουσουργῶν -αὐτῶν ἐπὶ τέλους οἱ ὁποῖοι ἔπλασαν τὸν πανευρωπαϊκὸν Θεὸν- καὶ ἔχων τὰ στήθη καὶ τὴν καρδίαν καὶ τὸν νοῦν ἔμπλεα θεουργικῆς μουσικῆς;

Καὶ προκειμένου περὶ ἑλληνικῆς δὲν εἶναι προτιμότερος εἷς μὴ γνωρίζων παρὰ γνωρίζων, εἷς μὴ κεντώμενος ὑπὸ τῆς φιλοδοξίας, νὰ ἀνακατεύσῃ, νὰ ἐξευρωπαΐσῃ, νὰ συνδυάσῃ... τὰ ἀσυνδύαστα, παρὰ εἷς εὐρωπαιομανής;

Καὶ προκειμένου περὶ θεωρητικῆς ζητήσεως αὐτῆς, καὶ δεδομένου ὄντος ὅτι ὄχι μόνον οἱ ἰδικοί μας Μουσικάνται ἀλλὰ καὶ οἱ διάσημοι ὑψηλὰ ἰδεολόγοι ἀλλὰ καὶ ξένοι ὕψιστοι Μουσικοὶ καὶ ἰδεολόγοι ἔχουν πελαγώσει εἰς τὸ ζήτημα αὐτό, πῶς εἶναι δυνατὸν οἱ ἰδικοί μας, κατὰ τὸ πλεῖστον Ἐκτελεσταὶ μόνον, νὰ τολμοῦν νὰ ἀρνοῦνται τὴν σπουδαιότητα ἢ χρησιμότητα τούτου ἢ ἐκείνου τοῦ πράγματος ἢ τοῦ ἀνθρώπου; Καὶ δεδομένου ὄντος ὅτι οἱ Εὐρωπαῖοι Ἱστορικοὶ τώρα μόλις ἀποπειρῶνται νὰ καταλάβουν τὴν Βυζαντινὴν ἐποχήν, καὶ τώρα μόλις ἀρχίζουν νὰ βλέπουν ὅτι ὑπὸ τὸ Χριστιανικὸν ἔνδυμα ὑπάρχει ὅλος ὁ ἀρχαῖος Ἕλλην, δηλαδὴ ὁ εἷς καὶ ὁ αἰώνιος καὶ ὅτι ἑπομένως ὑπὸ τὸ ἔνδυμα αὐτὸ ὑπάρχει ὁλόκληρος ἡ οὐσία τῆς προτέρας μας ἐποχῆς.

Καὶ δεδομένου ὄντος ὅτι οἱ Εὐρωπαῖοι Μουσικοὶ κάθε ἄλλο παρά... Ἑλληνισταὶ ἦσαν καὶ ἂν ἦσαν δὲν τοὺς ἄφινεν ἡ πλαστογραφημένη ἱστορία τῶν ἀναμίξεων καὶ διασπορῶν καὶ διαφορῶν καὶ χαμῶν τῆς Φυλῆς μας, νὰ ὑποπτεύσουν ὅτι εἰς τὴν Βυζαντινὴν Μουσικὴν εἶναι ἡ ἀρχαία καὶ δὲν εἶχον εἴδησιν, δὲν ἔχουν ἀκόμη, ἢ ἔχουν ἀτελέστατα γνῶσιν.

Καὶ δεδομένου ὄντος, ὅτι δὲν γνωρίζομεν ἐντελῶς καὶ κατὰ βάθος καὶ πλάτος, τὴν ἐκκλησιαστικήν μας μουσικήν, ποῖος εἶπεν εἰς τοὺς ἰδικούς μας, ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ δὲν εἶναι -ἀπολύτως ἀδύνατον νὰ εἶναι ἄλλο τι- ὁλόκληρος ἡ ἀρχαία, νὰ εἶναι τὸ αὐτὸ σύστημα, τὸ αὐτὸ εἶδος, τὸ αὐτὸ μουσικὸν αἴσθημα, καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον εἰς τὰς θεμελιώδεις καὶ μεγάλας γραμμὰς ἐκδηλωμένον;

Καὶ τούτων οὔτως ἐχόντων, -συζητήσιμων βεβαίως, καὶ ἐγὼ δὲν ζητῶ τίποτε ἄλλο παρὰ νὰ συζητηθοῦν σοβαρῶς διὰ νὰ ἀποδειχθοῦν τελειωτικῶς- ἐὰν ἔχουν οὕτω, τότε αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ δὲν εἶναι ἡ οὐσία, τὸ κέντρον, ἡ καρδία, ἡ νοῦς τοῦ μουσικοῦ μας ζητήματος; Καὶ ὅπως διὰ κάθε ἄλλο ἑλληνικὸν ζήτημα, ἡ Βυζαντινὴ ἐποχὴ εἶναι τὸ κλειδὶ πρὸς νόησιν ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν πρὶν μέχρι τῶν μυθολογικῶν, τὸ κλειδὶ πρὸς νόησιν ὅλων τῶν ἔκτοτε μέχρι τῶν μέχρις αὐτῆς τῆς στιγμῆς, διὰ τὸ παρὸν ζήτημα ἡ ἐκκλησιαστικὴ αὐτὴ μουσικὴ δὲν κινδυνεύει νὰ εἶναι τὸ μόνον κλειδί;

* * *

Κινδυνεύει, φίλτατε Φαῖδρε! Καὶ κινδυνεύει ἀκόμη, φιλτάτη κάρα κενή, νὰ φανῇ, νὰ εἶναι βέβαιον, ὅτι τότε ἕνας ψάλτης ἐντελὴς ἐκκλησιαστικὸς μουσικός, θεωρητικὸς καὶ πρακτικός, γνώστης καὶ ἐρευνητὴς τῆς ἀρχαίας μουσικῆς φιλολογίας, ἐντελὴς συλλέκτης καὶ ἐκτελεστὴς ἀηδονικώτατος τῆς δημοτικῆς μούσης, νὰ εἶναι χρησιμώτατος ἀνθρώπων ἁπάντων ἰδικῶν μας καὶ ξένων μουσικῶν καὶ τρισμεγίστων ξένων, ἐννοῶ διὰ τὸ θεωρητικὸν πρόβλημα ὅλης τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς.

Καὶ τότε ἀπομένει μόνον ἡ δυσκολία τῆς ἀναγνωρίσεως καὶ κάμψεως τῶν ὑπερευαισθήτων ἐσπεριοειδῶν μουσικῶν πρὸ τῆς ἀληθείας καὶ τῆς ἀνάγκης τῶν πραγμάτων. Ἀλλὰ ἀφοῦ συμβαίνει -καὶ αὐτὸ εἶναι ὑπερβεβαιότατον- μόνον αἱ Μηδαμινότητες νὰ σκιάζωνται νὰ ἀναγνωρίσουν τοῦ ἄλλου τὴν τυχαίαν ἄλλως τε εἰδικότητα καὶ ἀξίαν, αἱ δὲ Μεγαλειότητες νὰ τρέχουν παντοῦ ἀφόβως καὶ νὰ χαίρουν ὑποκλινόμεναι καὶ νὰ ὑπερχαίρουν ἀναγνωρίζουσαι καὶ νὰ ἐνθουσιοῦν διδασκόμενοι ἀπὸ πάντας, πανταχόθεν καὶ ἀπὸ κάθε τι, εὐφυεῖς καὶ φιλότιμοι ἄνθρωποι δὲν ἔχουν κανένα ἄλλο ἐμπόδιον διὰ νὰ μὴ θελήσουν νὰ συνεργασθοῦν δι᾿ ἕνα κοινὸν σκοπόν, τιμητικώτατον καὶ εὐεργετικώτατον δι᾿ αὐτούς, σκοπὸν ἐθνωφελέστατον.

Γ'

Καιρὸς ἀρχῆς λογικῆς. Καὶ ὥρα ν᾿ ἀνατείλῃ ὀλίγη δικαιοσύνη διὰ τοὺς μουσικούς, κωμικοὺς καὶ ὀλεθρίους ἀνθρώπους τοὺς ἐργαζομένους ἑλληνικῶς! Ἰδοὺ ἕνας ἄνθρωπος -ὁ Σακελλαρίδης- μαλακόφωνος, ταπεινός, συνειθισμένος ἀπὸ τὴν καθημερινὴν παρουσίασιν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ νὰ ὑποκλίνεται μὲ σεμνότατον καὶ παπαδικώτατον τὸ ἦθος. Καὶ ἐντὸς αὐτοῦ ἕνας ἄλλος ἄνθρωπος, ἕνας δυνατὸς Μακεδών, ὁλόκληρος ἔρως, πάθος, μάθησις, μελέτη, ἀφοσίωσις, ἰδανικὸν μέγα, ἑλληνικὴ παιδεία, πατριωτισμός, πατριωτισμὸς ἔργων, εἰς τὸν κλάδον του, πατριωτισμὸς μουσικῆς. Ἕνας τωρινὸς ἄνθρωπος ὅλος ἀγὼν καὶ ἀποστολικὸν πῦρ.

Καὶ αὐτὸς ὁ ταπεινὸς ἄνθρωπος γεννῶν τρία παιδιὰ καὶ ἐνῷ οἱ ἑκατομμυριοῦχοι πατέρες κάμνουν τὰ παιδιά των ὑπαλληλίσκους, πενταροθήρας, θεσιθήρας, τὰ χώνουν εἰς τὰ Δημόσια Χασισοποτεῖα διὰ νὰ βυζάξουν ἀκόμη ὀλίγα μονόδραχμα, αὐτὸς ἀφοσιοῖ αὐτὰ εἰς τὴν Μουσικὴν καὶ ἀνατρέφων αὐτὰ ἑλληνικώτατα καὶ μορφώνων αὐτὰ ὅσον τὸ δυνατὸν καλλίτερον καὶ ἐφαρμόζων εἰς τὴν διάπλασιν τῶν ψυχῶν των τὰ ἀρχαῖα μουσικὰ διδάγματα, προσθέτων εἰς αὐτὰ καὶ τὴν εὐρωπαϊκὴν μουσικήν, καλλιεργῶν, ποτίζων, κλαδεύων, περιθάλπων αὐτά, ἀπὸ τὸ πρωῒ ἕως τὸ βράδυ, κατορθώνων νὰ ἔχῃ ἕνα υἱὸν -χαρὰν Θεοῦ- νεώτατον παλληκάρι καὶ ἤδη συνθέτην μὲ τὰ ἑλληνικώτατα τῶν Ἰδανικῶν, ἕνα ἄλλον ἀοιδόν, καὶ δημιουργῶν οὕτω μίαν ὁλόκληρον οἰκογένειαν περιγελασθεῖσαν μέν, ἀλλ᾿ ἀγωνιζομένην δυνατότατα, ἀλλὰ μεταβαίνουσαν καὶ εἰς τὴν Γερμανίαν αὐτὴν καὶ περιάγουσαν ἐκεῖ εἰς τοὺς ἀνωτάτους διδασκάλους τῆς Μουσικῆς ὀλίγον ἑλληνικὸν φῶς καὶ ἐκτιμώμενην ἐκεῖ καὶ ἐπανερχομένην ἐδῶ καὶ ἀπὸ τὸ πρωῒ ἕως τὸ βράδυ ἐργαζομένην καὶ μουσουργοῦσαν.

Ἐὰν ἡ μουσικὴ αὐτὴ οἰκογένεια, ἡ τοιαύτη μὲ τοιαῦτα στοιχεῖα, μὲ τοιαύτην ἐργασίαν, μὲ τοιούτους πόθους, ἐὰν αὐτὴ ἡ οἰκία δὲν ἀποτελεῖ κέντρον καὶ πυρῆνα κινήσεως μαθήσεως καὶ ἀναπτύξεως, θεωρητικῆς καὶ ἄλλης ζητήσεως διὰ τό μουσικόν μας ζήτημα καὶ δὲν εἶναι εὕρημα εἰς τοὺς τωρινοὺς καιροὺς καὶ θησαυρούς, τότε βεβαίως τὰ δένδρα ἔχουν τὸ φύλλωμά των ἐντὸς τῆς γῆς καὶ τὰς ρίζας των εἰς τὸν ἀέρα, τὸ κάθε τι εἶναι φυσικὸν καὶ σωστὸν καὶ ὀρθότατον τὸ νὰ περιπατοῦν τὰ ἐθνικὰ ἰδανικὰ κατὰ τὰ κυνικὰ καύματα, μὲ βαριὲς ρεδιγκότες καὶ καπέλλα ψηλά.

Ἀλλ᾿ ὄχι, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ παραφρονοῦν τόσοι ἄνθρωποι εἰς τοιοῦτον βαθμόν. Ὄχι, μὴ χάνετε καιρόν, δὲν ἔχετε διὰ νὰ χάνετε καιρόν. Ὄχι ἀρκεῖ, ὑπεραρκεῖ εἷς αἰὼν ὁλόκληρος χαμένος. Ἑνωθῆτε λοιπὸν ὅλοι μαζὶ μὲ αὐτόν. Σᾶς παραχωρῶ ὅ,τι θέλετε, ὅτι οἱ δύο Σακελλαρίδαι, δὲν εἶναι τέλειοι, δὲν εἶναι οἱ ἰδανικοί, δέν, δέν, δὲν ὅσας χιλιάδας χιλιάδων δέν, θέλετε. Παραχωρήσατέ μου μόνον τὰ ἀναντίρρητα: ὅτι εἶναι ἕνα σπιτάκι σεμνότατον μὲ ἕνα περιβολάκι δροσερώτατον, μὲ τοὺς ἀφελέστερους ἀνθρώπους τοῦ κόσμου. Εἶναι ἡ ἑλληνικὴ μουσικὴ παιδεία. (Σταθῆτε ὀλίγον εἰς αὐτὸ παρακαλῶ) ἡ συλλογή, ἡ ἔρευνα, ἡ ἐμβάθυνσις τῶν Ἀρχαίων. Ἡ θεωρητικὴ καὶ πρακτικὴ κατοχὴ τῆς Βυζαντινῆς, ἡ συλλογὴ καὶ ἔρευνα καὶ ἐκτέλεσις τῆς δημώδους. Εἶναι ἕνα σπιτάκι μουσουργῶν καὶ ᾄδον ἀπὸ τὸ πρωῒ ἕως τὸ βράδυ ἑλληνικῶς. Δὲν ἀρκεῖ αὐτό; δὲν ὑπεραρκεῖ; Τί ἄλλο θέλετε δι᾿ ἕνα κέντρον κοινῆς συναντήσεως καὶ κοινῆς ζητήσεως, δι᾿ ἕνα ἔργον κοινόν;

Θὰ ἀναφωνήσετε βεβαίως. Καὶ μὲ αὐτὸ τί; Καὶ ἔπειτα τί; Μὲ αὐτὰ θὰ δημιουργηθῇ ἡ Ἑλληνικὴ μουσική; Ἡ μουσικὴ φίλε μου, θὰ γίνῃ ὅταν ὑπάρξῃ μία μεγαλοφυΐα. Εἴμεθα συμφωνότατοι. Ἀλλ᾿ ἀκριβῶς διὰ νὰ ὑπάρξουν μεγαλοφυΐαι αἱ ὁποῖαι νὰ ἐκφράσουν ἑαυτὰς καὶ τὴν μουσικὴν Ἑλληνικῶς, καὶ ὄχι μόνον δι᾿ αὐτὸ ἀλλὰ καὶ ἀσχέτως τούτου ἔργον τῶν μικροφυϊῶν εἶναι νὰ ἑτοιμάζουν καὶ εὐκολύνουν τὸν δρόμον τῶν ἐρχομένων, νὰ κάνουν ὅ,τι κάμνω καὶ ἐγώ, ὁ ὁποῖος ξεσχίζω τὰς σάρκας μου καὶ τὰς πετῶ κουρεληδὸν διὰ νὰ καταστήσω τὸν δρόμον εἰς τοὺς ἄλλους ἁπαλόν. Ἐγὼ δὲν ἔχω τὴν τρελλὴν ἀξίωσιν ἀπὸ κανέναν τωρινὸν καλλιτέχνην, καμμιᾶς τέχνης, μὲ τὴν τωρινὴν ἐθνικὴν ἀνατροφήν, ἐθνικὴν παιδείαν, καὶ ἐθνικὰ γύρω του εἰς ὅλα τρισελεεινότατα χάλια, νὰ δημιουργήσῃ ἀπολύτως τίποτε. Ἄλλως τε εἶναι καὶ ἀδύνατον -βγάλετέ το αὐτὸ ἀπὸ τὸν νοῦν σας- νὰ δημιουργηθῇ τι πρὶν δημιουργηθοῦν αἱ ἰδέαι τοῦ κάθε τινός, εἴτε μουσικοῦ κομματιοῦ, εἴτε στρατιωτικοῦ λόχου. Ἀλλ᾿ ἀξιῶ -ἐὰν οἱ καλλιτέχναι ὅλων τῶν εἰδῶν εἰς τὸ ἀνηλεὲς κτύπημα τοῦ μισελληνισμοῦ καὶ τοῦ ἐξευτελισμοῦ τῶν εὐγενεστάτων ἰδεῶν τοῦ ἀνθρώπου, τὸ ὁποῖον εἶναι ἡ ἐργασία μου, καὶ τὸ ὁποῖον θὰ θέσω ἀπ᾿ ἄκρη σ᾿ ἄκρη, ἐὰν ἐπιτραπῇ ἡ ἔκφρασίς του καὶ ἐὰν ὁ θάνατος εὐαρεστηθῇ νὰ δώσῃ τὴν ἄδειαν- ἐὰν θέλουν ὅπως διψῶ νὰ τοὺς σέβωμαι ἐκφραζόμενος περὶ τέχνης νὰ σηκωθοῦν ὀρθοὶ καὶ ὅλοι μαζὶ ἀνεξαιρέτως οἱ καλλιτέχναι κάθε κλάδου καὶ ἐδῶ οἱ μουσικοί, σὰν ἄνθρωποι καλῶς ἀνατεθραμμένοι καὶ σὰν καλῶς ἀνεπτυγμένοι καὶ σὰν ἄνδρες καὶ πολῖται ἑνὸς ἔθνους τὸ ὅποιον δικαιότατα! κατήντησε τὸ αἶσχος τῆς οἰκουμένης, νὰ ἑνωθοῦν διὰ νὰ θέσουν μίαν σειρὰν εἰς τὰς σκέψεις των· νὰ τακτοποιήσουν πρῶτα πρῶτα τὰς ἰδέας των εἰς τὸ κεφάλι των, νὰ προσπαθήσουν νὰ ἀνέλθουν μέχρι τῆς ἰδέας... μουσική, μέχρι τῆς ἐννοίας... μουσικός· ἀρχιζοντες πρωτίστως νὰ ἐφαρμόζουν τὸν ρυθμὸν εἰς τὸ σῶμα των καὶ παύοντες μουσικοὶ νὰ κινοῦν χέρια καὶ πόδια σὰν ἐρεθισμένες, ὑστερικές, γρηές, μαϊμοῦδες, νὰ καθαρίσουν καὶ συνθέσουν τὴν ἰδέαν τοῦ τὶ ἐστὶ μουσική, καὶ τὶ ὀφείλει νὰ εἶναι δι᾿ ἕνα λαόν, τὶ ἐστὶ ἑλληνικὴ τοιαύτη, νὰ συνθέσουν τὸν μουσικὸν Ἐθνικὸν Ἐγκέφαλον.

Καὶ δι᾿ αὐτὸ παρὰ τὰς ἰδέας των, παρὰ τὰς εὐρωπαϊκάς των ἀσχολίας, παρὰ τὰ εὐρωπαϊκά των ἔργα ἀκόμη, νὰ ἀποτελέσουν ὅλοι μαζὶ ἕνα ὅμιλον, χωρὶς νὰ λείψῃ οὔτε ὁ τελευταῖος πιανιστής, ὅμιλον ἀνθρώπων ὡρίμων, ἕνα συζητικόν, θεωρητικὸν σχολεῖον, εἰς τὸ ὁποῖον διὰ τῆς ἐρεύνης, ὑπερασπίσεως, ἀντικρούσεως ὅλων τῶν γνωμῶν ἰδικῶν μας καὶ ξένων μουσικῶν, θὰ συντεθῇ ὁλόκληρος καθαρὸς ὁ μουσικὸς ἰδεολογικὸς κόσμος καὶ θὰ τεθῇ τὸ ὁριστικὸν θεμέλιον.

Καὶ τὸ θεμέλιον αὐτό, κύριοι Μουσικοί, δὲν εἶναι ὅλα αὐτὰ τὰ κολοκύθια, τὰ ὁποῖα λέγονται καὶ γράφονται, διότι ὅλα αὐτὰ εἶναι δεύτερα καὶ εἶναι λεπτομέρειαι, ἀλλὰ ἐπαναλαμβάνω τί ἐστὶ Μουσικὴ καὶ τί ὀφείλει νὰ εἶναι. Καὶ ποῖον εἶναι τὸ μουσικὸν αἴσθημα τοῦ Ἕλληνος. Συγχρόνως καλοῦντες ὅλους τοὺς δυναμένους νὰ συνεισφέρουν εἰς τὴν διαφώτισιν τοῦ ζητήματος, κάμνοντες διαλέξεις καὶ μυοῦντες τοὺς πολλοὺς καὶ διδάσκοντες αὐτούς, ἕλκοντες τὸν πολὺν κόσμον, παρακινοῦντες αὐτόν, καθιστῶντες τὸ καθῆκον αὐτοῦ νοητόν, αἰσθητόν, ἐπιβλητόν, χαλοῦντες τὸν κόσμον διὰ νὰ ἑλκύσουν τοὺς φιλομούσους πρὸς ὑλικὴν ὑποστήριξιν τῶν ἐρευνῶν των καὶ προσπαθειῶν των καὶ κινοῦντες γῆν καὶ οὐρανὸν διὰ νὰ καταστήσουν καὶ αὐτὸ ἀκόμη τὸ ᾨδεῖον ἵδρυμα ἐθνικόν. Αὐτὸ εἶναι τὸ καθῆκον τῶν τωρινῶν -νὰ ἑτοιμάσουν τὴν ἐργασίαν διὰ τοὺς αὐριανοὺς -διὰ τὰ λοιπὰ δὲν ὑπάρχει καὶ λόγος νὰ ἀνησυχοῦν, διότι αὐτὰ εἶναι τόσα πολλὰ καὶ μεγάλα, ὥστε ἐν τῷ μεταξὺ θὰ ἔχουν νυστάξει καὶ θὰ ἔχουν ἀνάγκην τοῦ Ὕπνου.

* * *

Ἐμπρὸς λοιπόν. Τὸ ζήτημα τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς πρέπει νὰ τεθῇ ἀπὸ ὅλους τοὺς μουσικοὺς κατὰ πλάτος καὶ μάκρος καὶ βάθος. Αὐτὸ εἶναι τὸ καθῆκον των. Καὶ αὐτὸ πρέπει νὰ γίνῃ. Ὅ,τι ἔγινεν ἕως τώρα δὲν εἶναι ἀνθρωπινόν, οὔτε κἂν ἀνθρωποειδές, ἀλλὰ λυκανθρωπικόν. Πρέπει νὰ δεθοῦν, νὰ τιθασσευθοῦν οἱ ἄγριοι ἐγωϊσμοί.

Πρέπει νὰ χαλινωθοῦν καὶ καπιστρωθοῦν τὰ ἄγρια πάθη διὰ νὰ δημιουργηθῇ κοινὸν τι. Καὶ εἰς τὸ ἐλεεινὸν χάος, εἰς τὸ ὁποῖον κατεποντίσθησαν ὅλαι αἱ ἑλληνικαὶ ἰδέαι καὶ εἰς τὸν ἀπρόσιτον βόρβορον, εἰς τὸν ὁποῖον κατεποντίσθησαν ὅλα τὰ πράγματα, μόνον ἕνα σύσσωμον ξύπνημα, πέταγμα τῶν μελῶν ἑκάστου κλάδου, μία ἐξέγερσις ἀνθρωπισμοῦ καὶ ἐθνισμοῦ βαθυτάτη σιδηροδένουσα κάθε ἄλλο μικρόν, εὐτελές, ἀτομικόν, ἐγωϊστικὸν αἴσθημα, δυνατὸν νὰ ἐπιτρέψῃ μίαν ἐλπίδα μιᾶς ἀρχῆς ἐντίμου ἐθνικῆς ὑπάρξεως. Καὶ οἱ μουσικοὶ εἶναι ἱκανοὶ διὰ πάντα ταῦτα, ὅταν θελήσουν νὰ ἀφοσιωθοῦν μὲ πάθος θανάσιμον, ἀφοῦ κατωρθώθη ἕνα ὀνικώτατον αὐτὶ -τὸ ἰδικόν μου- νὰ αἰσθανθῇ καὶ ἐννοήσῃ τὰ πράγματα, τὰ ὁποῖα ἐν τόπῳ καὶ χρόνῳ θὰ σᾶς εἰπῶ δι᾿ εἰδικῆς περὶ μουσικῆς μελέτης.

* * *

Θέλομεν λοιπὸν ἑλληνικὴν μουσικήν. Καὶ ἀξιοῦμεν φυσικώτατα ἀπὸ τοὺς μουσικοὺς νὰ τεθῇ τὸ ζήτημα εἰς τὴν ἡμερήσιαν ἐθνικὴν ἐνέργειαν, ἀλλὰ ἐκ ρίζης. Καὶ ἐγὼ συνιστῶ εἰς τοὺς μουσικοὺς νὰ πιάσουν τὸ κεφάλι των μὲ τὰ δύο των χέρια καὶ νὰ σκεφθοῦν βαθύτατα, ὅτι δὲν πρόκειται περὶ τοῦ πά, βού, γά, δή, ἢ ντό, ρέ, μί, φά. Ἡμεῖς θέλομεν τὴν μουσικὴν τῆς ἀναδυομένης Ἑλλάδος εἰς τὸ Φῶς, ὑπὸ τοὺς ρυθμοὺς τῆς ὁποίας θ᾿ ἀνατραφοῦν ὅλαι αἱ Νέαι Τέχναι, πρὸς τοὺς ὁποίους ἁρμονιζόμεναι θὰ βαδίσουν ᾄδουσαι εἰς τὸν ἥλιον αὐταὶ καὶ ὅλαι αἱ σωματικαὶ καὶ πνευματικαὶ κινήσεις, ὅλος ὁ Νέος Ἑλληνικὸς Πολιτισμός. Ἐμπρός.

(Περικλῆς Γιαννόπουλος, ἐφ. «Τὸ Ἄστυ», 25, 27, 28-7-1904

 

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ