Η άγνωστη Ιστορία του Μνημείου του Καραϊσκάκη και του Τύμβου των Αγωνιστών στο Φάληρο

Απεικόνιση του Μνημείου Καραϊσκάκη το 1884

ΔΙΑΒΑΣΤΕ : Καραϊσκάκης – Θάνατος στη μάχη ή δολοφονία από ελληνικό χέρι;

Του Στέφανου Μίλεση

Κάποτε στο μέσο της έρημης πεδιάδας του Φαλήρου, υψωνόταν κατάλευκο και μόνο στην περιοχή, το μαρμάρινο Μνημείο του Καραϊσκάκη στο σημείο ακριβώς εκείνο που ο Στρατάρχης, ο ήρωας των μαχών της Αράχωβας και του Χαϊδαρίου, είχε πέσει υπέρ της ελευθερίας την 22α Απριλίου του 1827.

Αρχικά το Μνημείο του Καραϊσκάκη υψώνονταν μόνο του. Από τις 20 Απριλίου του 1835, ημέρα ανακομιδής των οστών του Στρατάρχη από την Σαλαμίνα στο Φάληρο, ορθώθηκε δίπλα του και ο λιτός Τύμβος, όπου εναποτέθηκαν τα οστά των συναγωνιστών του.

Στις 20 Απριλίου του 1835, πραγματοποιήθηκε η μεταφορά των οστών του Στρατάρχη από την Σαλαμίνα, όπου προσωρινώς είχε ταφεί, στο σημείο που είχε πέσει νεκρός για την υπόθεση της ελληνικής ανεξαρτησίας. Για την μεταφορά την ημέρα εκείνη των οστών του Στρατάρχη και τον ενταφιασμό τους στο Φαληρικό Μνημείο, είχε σχηματισθεί μια Επιτροπή αποτελούμενη από συναγωνιστές του Καραϊσκάκη, που τότε ακόμα βρίσκονταν εν ζωή. Η Επιτροπή αυτή λοιπόν απαρτιζόμενη από τους Βάσο, Κριεζώτη, Χατζηπέτρο, Μακρυγιάννη, Νικηταρά, Καλλέργη, Σπυρομήλιο και Βάγια παρέλαβε από την Σαλαμίνα τα οστά του Καραϊσκάκη με όλες τις οφειλόμενες τιμές, τα τοποθέτησε εντός μιας μαύρης λάρνακας και τα έφεραν στον Πειραιά με πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού που συνόδευαν τιμής ένεκεν δύο λέμβοι πολεμικών πλοίων του Γαλλικού και του Ρωσικού Ναυτικού αντίστοιχα. Μόλις έφτασαν στον Πειραιά, σχηματίσθηκε πομπή στην οποία συμμετείχαν οι κόρες και οι συγγενείς του Στρατάρχη. Της πομπής αυτής επικεφαλής βρίσκονταν η άμαξα που μετέφερε τη λάρνακα με τα οστά που την έσερναν τέσσερα μαύρα άλογα. 

To Μνημείο σήμερα 

Όταν η πομπή έφτασε στο Φάληρο (σχεδόν τριάντα πέντε χρόνια πριν ακόμα η περιοχή λάβει την ονομασία "Νέο Φάληρο"), στο σημείο που προϋπήρχε το Μνημείο (κενοτάφιο ακόμη) συνάντησε άλλη πομπή που συγχρόνως είχε ξεκινήσει από την Αθήνα, συνοδεύοντας δεκαέξι κιβώτια εντός των οποίων υπήρχαν τα οστά των συναγωνιστών του Καραϊσκάκη Ελλήνων και Φιλελλήνων που επίσης είχαν πέσει για την υπόθεση της ελληνικής ανεξαρτησίας. Αυτά θα τοποθετούνταν εντός Τύμβου που την χρονιά εκείνη είχε αποφασιστεί να κατασκευαστεί δίπλα στο Μνημείο του Καραϊσκάκη.

Εκεί παρίστατο και ο ίδιος ο Βασιλιάς Όθωνας που διέταξε να ανοίξουν τη λάρνακα που περιείχε τα οστά του Καραϊσκάκη και αφού αφαίρεσε από το στήθος του τον Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος απέθεσε πάνω στα οστά του λέγοντας:

- Αθάνατε Καραϊσκάκη! Επειδή ζωντανό δεν σε πρόλαβα για να σε βραβεύσω για τα ανδραγαθήματά σου, σε βραβεύω μετά θάνατο παραδίδοντας τον Μέγα Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος στον υιό σου

Η λάρνακα με τα οστά του Στρατάρχη τοποθετήθηκε εντός του Μνημείου από τους ίδιους τους συναγωνιστές του, ενώ την ίδια στιγμή παραπλεύρως τοποθετούνταν τα οστά των πεσόντων Ελλήνων και Φιλελλήνων στον Τύμβο.

Γυμνάσια του Πειραιά φωτογραφίζονται μπροστά στο Μνημείο του Καραϊσκάκη το 1907. Δεξιά διακρίνεται ο Τύμβος των Πεσόντων Ελλήνων και Φιλελλήνων

Πάνω στο Μνημείο υπάρχουν χαραγμένες τρεις επιγραφές. Επί της πρώτης επιγραφής που βρίσκεται εντός κόγχης που προστατεύεται από σιδερένιο κιγκλίδωμα αναγράφεται:

Στο πάνω μέρος της πρόσοψης του Μνημείου υπάρχει η δεύτερη επιγραφή:

Ενώ στην πίσω πλευρά του Μνημείου βρίσκονται χαραγμένα τα ονόματα των τοποθεσιών των Μαχών καθώς και τα ονόματα των συναγωνιστών του:

Η αρχική θέση των Μνημείων:

Τόσο το Μνημείο του Καραϊσκάκη όσο και ο Τύμβος των πεσόντων Ελλήνων και Φιλελλήνων αρχικά βρίσκονταν στο σημείο που σκοτώθηκε ο ηρωικός αγωνιστής. Παρέμενε εκεί από την εποχή του Βασιλιά Όθωνα και η θέση του προσδιοριζόταν επακριβώς από την τοπογραφία Αθηνών και περιχώρων του Άλτεχόφτεν που τυπώθηκε το 1837 στην Βασιλική Λιθογραφία.

Ο Τάφος του Καραϊσκάκη βρισκόταν αριστερά ενός μικρού δρομίσκου που συνέδεε την Πειραιώς με την παραλία του Νέου Φαλήρου (αντίστοιχη με την σημερινή Καραολή και Δημητρίου).

 Αρχικώς το Μνημείο ήταν στο μέσο ενός καλλιεργούμενου αγρού πίσω αριστερά του Ποδηλατοδρομίουκαι έναντι του νεκροταφείου των νεκρών της χολέρας Αγγλογάλλων κατά την κατοχή του Πειραιά του 1854-1857. Το θέαμα στην έρημη έκταση του Μνημείου ήταν πραγματικά μοναδικό.

Σε αεροφωτογραφία του 1934 διακρίνεται το Ποδηλατοδρόμιο και πίσω αριστερά αυτού το Μνημείο με τον Τύμβο (εντός κύκλου). Η θέση αυτή προσδιόριζε το σημείο που σκοτώθηκε ο Στρατάρχης και ήταν η αρχική του Μνημείου από την εποχή του Όθωνα!

Αεροφωτογραφία του 1934 στην οποία είναι σημειωμένα η αρχική θέση του ποδηλατοδρόμιου και του αρχικού σημείου που βρίσκονταν το Μνήμα του Καραϊσκάκη και ο Τύμβος των Πεσόντων Αγωνιστών. 

Οι Πανευρωπαϊκοί Αγώνες Στίβου του 1969 ξηλώνουν τα Μνημεία:

Το 1964 στην θέση του Ποδηλατοδρόμιου ανεγέρθηκε το Στάδιο "Γεώργιος Καραϊσκάκης". Τόσο το Μνημείο του Καραϊσκάκη όσο και ο Τύμβος παρέμειναν στην αρχική τους θέση, ευρισκόμενα επί κυκλικού κόμβου επί της Λεωφόρου Καραολή και Δημητρίου, καθότι η οδός αυτή συναντούσε με την νέα χάραξή της τα Μνημεία. Το πρόβλημα αυτό είχε λυθεί τότε με κυκλική παράκαμψη πέριξ αυτών.

Μέρος της τελετής "Καραϊσκάκεια" του 1957

 Όμως η ανάληψη από την Ελλάδα (εποχή Δικτατορίας) της διεξαγωγής του 9ου Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος ανοικτού στίβου το 1969 (από 16 έως 21 Σεπτεμβρίου), ώθησε στην διαμόρφωση όλου των χώρων πέριξ του Σταδίου Καραϊσκάκη. Με εκείνη την διαμόρφωση αποφασίστηκε η κατασκευή γέφυρας και η "διάλυση" του Μνημείου και του Τύμβου, με σκοπό την μεταφορά τους σε άλλο σημείο.

Η διάλυση έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 1968 όπου τα οστά του Καραϊσκάκη παρέμειναν εντός της αρχικής λάρνακας, ενώ τα οστά των αγωνιστών τέθηκαν εντός ξυλοκιβωτίων!

Οι προτάσεις Φορέων και Ιδιωτών για την μετακομιδή:

Αν και η αρχική πρόταση ήταν να μεταφερθούν προς φύλαξη στον παρακείμενο ναό του Αγίου Δημητρίου Νέου Φαλήρου, ωστόσο η πρόταση αυτή δεν έγινε αποδεκτή. Μεταξύ άλλων ο Μελετόπουλος (Μελετητής της Πειραϊκής ιστορίας), είχε προτείνει είτε τα οστά να φυλαχθούν στο Ναΐδριο του Αγίου Νικολάου που βρισκόταν στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου (εκεί που συνήθιζε να προσεύχεται ο Καραϊσκάκης όταν διατηρούσε το στρατόπεδο), είτε να μεταφερθούν στο Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο δίπλα στην λάρνακα με την Καρδιά του Κανάρη που υπήρχε εκεί. Μάλιστα η μετακομιδή των οστών είχε προτείνει να γίνει με τιμές Αρχιστρατήγου εν ενεργεία.

Άλλες προτάσεις αφορούσαν την μετακομιδή τους στο Πολεμικό Μουσείο που ανεγειρόταν τότε επί των οδών Βασ. Σοφίας και Ριζάρη ή και ακόμα στην κενή έκταση που κάποτε βρισκόταν η Σχολή Ευελπίδων Πειραιώς κατ΄ αντιστοιχία με τα λείψανα του Μιαούλη που βρίσκονταν εντός της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων.

Δυστυχώς καμία πρόταση εξ αυτών δεν έγινε αποδεκτή και τα λείψανα μεταφέρθηκαν στο γκαράζ του τέως Δήμου Νέου Φαλήρου, εντός μιας καλύβας από τσιμεντόλιθους με χώμα αντί δαπέδου! Μάλιστα για την αποθήκευσή τους χρησιμοποιήθηκαν ξύλινα κιβώτια που είχαν δομικά υλικά κατασκευής λίγο πριν!

Η επιλογή της νέας τοποθεσίας:


 Ένα έτος είχε περάσει και τα οστά παρέμεναν εντός του Γκαράζ, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων του Νέου Φαλήρου και ειδικά της εφημερίδας "Φωνή του Νέου Φαλήρου". Ο Διευθυντής και εκδότης της εφημερίδας, έφτασε στο σημείο να μεταβεί στο Δημαρχείο του Πειραιά και να "αναγκάσει" τον Δήμαρχο της επταετίας Αριστείδη Σκυλίτση να δει από κοντά την αισχρή αντιμετώπιση των ιερών πραγματικά λειψάνων εκείνων που έδωσαν την ζωή τους για την ελληνική Ελευθερία.

Πραγματικά ο Σκυλίτσης συνοδευόμενος από τον Υπουργό Προεδρίας Βοβολίνη μετά τον θόρυβο που είχε δημιουργηθεί, διενήργησαν αυτοψία στο γκαράζ του Νέου Φαλήρου δηλώνοντας άγνοια για το περιστατικό.

Ο Δήμαρχος Αριστείδης Σκυλίτσης και ο Υπουργός Προεδρίας Βοβολίνης  μετά τον θόρυβο που είχε δημιουργηθεί βλέπουν και οι ίδιοι τα οστά του Καραϊσκάκη και των 106 πεσόντων Ελλήνων και Φιλελλήνων εντός ξυλοκιβωτίων. Τα κιβώτια αυτά είχαν τοποθετηθεί εντός τσιμεντολιθικής κατασκευής μέσα στο γκαράζ του τέως Δήμου Νέου Φαλήρου. 

(φωτογραφία εφημερίδα ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ)

Η τύχη του Στρατάρχη παραλίγο όμοια με του Νικηταρά:

Το καλοκαίρι του 1969 λοιπόν οι Ευρωπαϊκοί Αγώνες Στίβου, είχαν διεξαχθεί σε ένα Στάδιο που έφερε την ονομασία προς τιμή του Στρατάρχη, με τα οστά του όμως, όπως και αυτά των αγωνιστών, να συνεχίζουν να βρίσκονται εντός γκαράζ! Τα οστά μάλιστα κάποια στιγμή κινδύνεψαν να χαθούν όπως συνέβει άλλοτε με τα οστά του αποβιώσαντα στον Πειραιά Νικηταρά του Τουρκοφάγου που είχε ταφεί στο αρχικό Νεκροταφείο του Αγίου Διονυσίου. Το ταφολόγιο του Αγίου Διονυσίου όταν το νεκροταφείο διαλύθηκε, είχε παραδοθεί στο Πρωτοδικείο Αθηνών για φύλαξη. Δυστυχώς όμως όταν έφτασε η στιγμή να αναζητηθεί από την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου Πειραιώς το ταφολόγιο είχε χαθεί και μαζί του και τα οστά του Νικηταρά!

Εξεύρεση σημείου μεταξύ "Φοίνικος και Νέας Γέφυρας":

Στις 16 και 17 Οκτωβρίου 1969 ανακοινώνεται δια του τύπου, ότι το Μνημείο του Καραϊσκάκη θα επανατοποθετηθεί στο σημείο που ορίζεται μεταξύ "Φοίνικα και Νέας Γέφυρας" στην πλατεία που έχει διαμορφωθεί μπροστά από τον ηλεκτρικό σταθμό Νέου Φαλήρου. Ενώ ο Τύμβος με τα οστά των εκατό περίπου συμπολεμιστών του Στρατάρχη θα τοποθετηθεί πίσω από τον Ναό της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, δίπλα στο Ναυτικό περίπτερο του Νέου Φαλήρου.

Τελικώς στις 28 Φεβρουαρίου 1970 ανακοινώνεται ότι το νέο Μνημείο του Καραϊσκάκη είναι έτοιμο και αναμένεται η τελετή εγκαινίων του λίαν προσεχώς, ενώ και ο Τύμβος συμπολεμιστών θα ανεγερθεί δίπλα στο Μνημείο.  Έκτοτε τα μνημεία θα λέγαμε ότι μάλλον βρίσκονται παρατημένα στην τύχη τους, ενώ ο Τύμβος των πεσόντων Ελλήνων και Φιλελλήνων συναγωνιστών του Στρατάρχη δεν φέρει ουδεμία αναμνηστική πλάκα για τον σκοπό της ύπαρξής του!

Στον Τύμβο μεταξύ άλλων βρίσκονται και τα οστά των:

Λάμπρου Βεΐκου, Γεωργίου Δράκου, Κώνστα Διαμαντή, Ιωάννη Κριτσίκη, Συμεών Ζαχαρίτσα, Παναγιώτη Κραβαρίτη, Νικολάου Εμμανουήλ, Ιωάννη Σουλτάνη, Βούρβαχη (ή Μπούρμαχη), Παπά, Εμμανουήλ Γαλιάτση, Γεωργίου Τζαβέλλα, Χρήστου Μπέγα, Αθανασίου Τούσα, Χαράλαμπου Ιγγλέση, Δημητρίου Χουρμούδη (Κουρμούλη), Σπύρου Λαμπροπούλου, Στρατή Αινίτη, Ζάχου Καββαδία, Ιωάννη Νοταρά και Ισαυρίδη.

ΠΗΓΗ : http://pireorama.blogspot.gr/