Μικρά Ασία : Κύζικος Μυσίας

Θέση και ίδρυση της πόλης – Μυθολογικά στοιχεία

Η Κύζικος, πόλη της Μυσίας χτισμένη στη νότια ακτή της Προποντίδας στη χερσόνησο Αρκτόνησο (σημ. Kapu Dağ), ήταν ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά λιμάνια της περιοχής κατά την Αρχαιότητα. Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, η πόλη πήρε το όνομά της από το βασιλιά Κύζικο, ο οποίος σκοτώθηκε κατά λάθος από τους Αργοναύτες. Στους Πρώιμους Ιστορικούς χρόνους η Κύζικος δέχτηκε αποίκους από τη Μίλητο της Ιωνίας και ως μιλησιακή αποικία πλέον άρχισε την ιστορική της διαδρομή.
Ο Ευσέβιος, εκκλησιαστικός ιστορικός του 4ου αι. μ.Χ., παραδίδει δύο χρονολογίες ίδρυσης της αποικίας: το 756 π.Χ. και το 679 π.Χ. Μερικοί ερευνητές, υιοθετώντας τη θεωρία του «διπλού αποικισμού», δέχονται την πρωιμότερη χρονολογία.
Σύμφωνα με αυτή, η πρώτη εγκατάσταση των Μιλησίων στην Κύζικο έγινε γύρω στα μέσα του 8ου αι. π.Χ., αλλά η θέση εγκαταλείφθηκε έπειτα από επιδρομή των Κιμμερίων και αποικίστηκε ξανά τον 7ο αι. π.Χ. Τα αρχαιολογικά δεδομένα όμως υποστηρίζουν μόνο τη δεύτερη χρονολογία, αφού η πρωιμότερη κεραμική από τις εκεί ανασκαφές δεν μπορεί να χρονολογηθεί πριν από τον 7ο αι. π.Χ. Επομένως, η Κύζικος πρέπει να ιδρύθηκε γύρω στο 680 π.Χ., την εποχή δηλαδή που άρχισε ο συστηματικός αποικισμός της περιοχής από τη Μίλητο.

Ανάγλυφη πλάκα του 6ου αιώνα π.Χ από την Κύζικο.

Ιστορία
Όσον αφορά την πρώιμη ιστορία της πόλης, είναι εφικτή η ανασύνθεση ενός γενικού μόνο πλαισίου. Τον 6ο αι. π.Χ. η Κύζικος, όπως και όλες οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, ήταν υποταγμένη στο βασιλιά των Λυδών Κροίσο (560-546 π.Χ.). Μετά την ήττα του από τους Πέρσες, το 546 π.Χ., η περιοχή της Ελλησποντικής Φρυγίας, στην οποία ανήκε η Κύζικος, εντάχτηκε διοικητικά στην τρίτη περσική σατραπεία με έδρα το Δασκύλειον. Το 478 π.Χ., μετά την αίσια για τους Έλληνες έκβαση των Μηδικών πολέμων, έπαψε να βρίσκεται η Κύζικος υπό την περσική κυριαρχία. Έγινε μέλος της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας καταβάλλοντας ετήσιο φόρο 9 ταλάντων. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου αποστάτησε, αλλά ανακαταλήφθηκε από τους Αθηναίους. Το 410 π.Χ. έλαβε χώρα κοντά στην πόλη μια σημαντική ναυμαχία μεταξύ Αθηναίων και Λακεδαιμονίων, στην οποία νίκησαν οι Αθηναίοι με επικεφαλής τον Αλκιβιάδη. Υπό την αθηναϊκή κυριαρχία παρέμεινε μέχρι τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς (405 π.Χ.), που σήμανε το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου. Τη συντριβή των Σπαρτιατών από τους Πέρσες στη ναυμαχία της Κνίδου το 394 π.Χ. ακολούθησε η ίδρυση μιας ομοσπονδίας πόλεων στην οποία ανήκε και η Κύζικος.

Tα νομίσματα της ομοσπονδίας είχαν κοινό εμπροσθότυπο, όπου απεικονιζόταν ο Ηρακλής να πνίγει τα φίδια, και έφεραν την επιγραφή ΣΥΝ. Την ελευθερία της διατήρησε η Κύζικος μέχρι το 386 π.Χ. Τότε, με την Ανταλκίδειο ειρήνη, όλες οι ελληνικές μικρασιατικές πόλεις βρέθηκαν ξανά υπό την κυριαρχία του Πέρση βασιλιά. Δεν είναι όμως γνωστές οι συνθήκες της περσικής κυριαρχίας στη δεύτερη αυτή φάση. Λίγο αργότερα (373 π.Χ.) η Κύζικος προσχώρησε στη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία, από την οποία αποσκίρτησε κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (357-355 π.Χ).

Χρυσός στατήρας της Κυζίκου με τον Κέρβερο . 500-450 π.Χ

Διατηρώντας την ελευθερία της στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του εδραίωσε την οικονομική της κυριαρχία με την προσάρτηση πολλών πόλεων της περιοχής. Στην επικράτειά της περιήλθαν οι πόλεις Προκόννησος και Αρτάκη λίγο μετά το 362/361 π.Χ., ενώ γύρω στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. προσαρτήθηκαν και οι πόλεις Πλακία, Σκυλάκη, Τήρεια και το νησί Βύσβικος. Τέλος, το Δασκύλειον ενσωματώθηκε το αργότερο την Πρώιμη Ελληνιστική εποχή.

Μία νέα περίοδος ξεκίνησε για την πόλη το 281 π.Χ., μετά τη μάχη στο Κουροπέδιο (Λυδία), που σήμανε την υποτέλειά της στους Σελευκίδες, οι οποίοι ωστόσο άσκησαν χαλαρό διοικητικό έλεγχο. Το 2ο αι. π.Χ. πέρασε στον έλεγχο της Περγάμου. Οι σχέσεις της Κυζίκου με το περγαμηνό βασίλειο ήταν ιδιαίτερα στενές ήδη από την εποχή του προγόνου της δυναστείας των Ατταλιδών, του Φιλεταίρου (281-263 π.Χ.). Ο γάμος του Αττάλου Α΄ με την Απολλωνία από την Κύζικο, μητέρα των Ευμένη Β΄ και Αττάλου Β΄, καθώς και η υποστήριξη της Κυζίκου στην Πέργαμο στους πολέμους εναντίον των βασιλείων της Βιθυνίας και του Πόντου, είναι μερικά ενδεικτικά γεγονότα της κοινής πορείας των δύο πόλεων.

Το 133 π.Χ. με την κληροδότηση του βασιλείου της Περγάμου στη Ρώμη, η Κύζικος ανέκτησε την ελευθερία της, την οποία διατήρησε μέχρι τον 1ο αι. π.Χ., διανύοντας μια περίοδο μέγιστης οικονομικής ακμής.

Έναν πιστό και ισχυρό σύμμαχο βρήκε και η Ρώμη στην Κύζικο κατά τους Μιθριδατικούς πολέμους. Η σθεναρή αντίσταση των κατοίκων της εναντίον του Μιθριδάτη ΣΤ΄, που την πολιόρκησε ανεπιτυχώς κατά τον Γ΄ Μιθριδατικό πόλεμο (74-67 π.Χ.), επιβραβεύτηκε πλουσιοπάροχα από τους Ρωμαίους. Η Κύζικος ανακηρύχτηκε πόλη ελεύθερη, γεγονός που σήμαινε την απαλλαγή της από την καταβολή κάθε εισφοράς και φόρου υποτελείας στη Ρώμη, την απουσία ρωμαϊκής φρουράς στην πόλη και ανεξάρτητη δικαστική εξουσία. Ως επιπλέον ανταμοιβή επεκτάθηκε εδαφικά με την προσάρτηση και άλλων περιοχών της Μυσίας. Στους χρόνους μεταξύ 73 π.Χ. και 25 μ.Χ. η επικράτεια της Κυζίκου εκτεινόταν στα δυτικά μέχρι το Γρανικό ποταμό και στα ανατολικά μέχρι την Απολλωνιάτιδα λίμνη. Η εδαφική αυτή επέκταση που υπήρξε και η μεγαλύτερη στην ιστορία της πόλης είχε ως αποτέλεσμα την εδραίωση της κυριαρχίας της στην περιοχή της Προποντίδας και την ενίσχυση της θέσης της ως εμπορικού κέντρου και ναυτικής δύναμης. Με ναυτική δύναμη συμμετείχε ενεργά η Κύζικος στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και Πομπηίου υποστηρίζοντας τον πρώτο (49-48 π.Χ.).
Το 20 π.Χ. έπεσε στη δυσμένεια του αυτοκράτορα Αυγούστου με την κατηγορία της δολοφονίας Ρωμαίων πολιτών και έχασε την ελευθερία της, αλλά την ανέκτησε από τον Αγρίππα 5 χρόνια μετά. Ο Τιβέριος το 25 μ.Χ. της αφαίρεσε οριστικά τον τίτλο της ελεύθερης πόλης με την κατηγορία της κακομεταχείρισης Ρωμαίων πολιτών και της αμέλειας στην προσφορά των υπηρεσιών στο ναό του Αυγούστου.

Οι σχέσεις με τη Ρώμη αποκαταστάθηκαν επί Καλιγούλα (37-41). Η Κύζικος έλαβε τον τιμητικό τίτλο νεωκόρος και ανέκτησε μερικά χαμένα προνόμια, όχι όμως και την πλήρη ανεξαρτησία της. Η εύνοια της Ρώμης προς την Κύζικο εξακολούθησε και επί αυτοκράτορα Αδριανού (117-138). Το 124, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στη Μικρά Ασία, επισκέφτηκε την Κύζικο που είχε πληγεί από έναν καταστρεπτικό σεισμό και συνέβαλε στην ανοικοδόμησή της.

Επιτάφια στήλη από τον Κύζικο, Μουσείο Λούβρου.

Οι ειρηνικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή τους δύο μεταχριστιανικούς αιώνες συντέλεσαν στην οικονομική και οικιστική ανάπτυξη της πόλης. Την περίοδο αυτή η Κύζικος έγινε μέσω του εμπορίου μία από τις πιο πλούσιες και ισχυρές πόλεις της Μικράς Ασίας. Το 2ο αιώνα, στα χρόνια της διακυβέρνησης του αυτοκράτορα Αντωνίνου Πίου (138-161), η πόλη επλήγη και πάλι από σεισμό.

Τον 3ο αιώνα οι αλλεπάλληλες επιδρομές βαρβάρων στα ασιατικά ρωμαϊκά εδάφη σηματοδότησαν μια περίοδο ταραχών και παρακμής. Επί Γαλλιηνού (253-268) και Κλαυδίου του Γοτθικού (268-270) η Κύζικος πολιορκήθηκε από ορδές Γότθων, Σκυθών και Ερούλων. Με την αναδιοργάνωση του ρωμαϊκού κράτους από το Διοκλητιανό (286-305) η Κύζικος έγινε πρωτεύουσα της επαρχίας του Ελλησπόντου και έτσι πέρασε στο Ανατολικό κράτος μετά τη διχοτόμηση της αυτοκρατορίας. Επί Ιουστινιανού, το 543, νέος καταστρεπτικός σεισμός ισοπέδωσε την πόλη. Το τελειωτικό χτύπημα το έδωσαν η πολιορκία των Αράβων (675) και ένας σεισμός (1063) που την κατέστρεψε ολοσχερώς.

Οικονομία

Η μεγάλη ακμή της Κυζίκου άρχισε κυρίως μετά την άλωση της μητρόπολής της Μιλήτου από τους Πέρσες (494 π.Χ.), και ιδιαίτερα τον 4ο αι. π.Χ. με την εδαφική επέκταση της επικράτειάς της. Η προνομιούχος τοποθεσία της κατέστησε τα δύο λιμάνια της εμπορικό κόμβο και την Κύζικο το κέντρο της θαλάσσιας επικοινωνίας μεταξύ των Παρευξείνιων περιοχών και του Αιγαίου. Την κυριαρχία της στην περιοχή της Προποντίδας δεν μπόρεσε να αμφισβητήσει ούτε η γειτονική Λάμψακος, που υπήρξε και η κυριότερη αντίπαλός της.

Η Προποντίδα φημιζόταν για την αφθονία των ψαριών της και η αλιεία ήταν μία από τις κύριες πηγές πλούτου για την Κύζικο. Η εξέχουσα θέση της αλιείας στην οικονομία της πόλης καταδεικνύεται και από τα νομίσματα, όπου το ψάρι παλαμίδα, το έμβλημα της Κυζίκου, συνοδεύει πάντοτε την παράσταση της πρόσθιας όψης.

Η οικονομική ευρωστία της πόλης οφειλόταν όχι μόνο στο θαλάσσιο εμπόριο, αλλά και στην εύφορη γη της περιοχής που φημιζόταν κατά την Αρχαιότητα για τα κρασιά αλλά και τα πολύτιμα αρώματά της.

Σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Κυζίκου διαδραμάτισε το νομισματοκοπείο της, που επιδόθηκε ιδιαίτερα στην κοπή στατήρων από ήλεκτρο. Από τα μέσα του 6ου έως τον 4ο αι. π.Χ., οι κυζικηνοί στατήρες, μαρτυρώντας την ύπαρξη ενός ευρύτατου εμπορικού δικτύου, κυριαρχούσαν στην περιοχή από την Τροία μέχρι την Ιωνία, στην Προποντίδα, στη Βιθυνία και στην περιοχή της Μαύρης θάλασσας. Η ισχυρή νομισματοκοπία της Κυζίκου είχε μακρά εξέλιξη και περιλάμβανε την κοπή αργυρών (από το 550-530 π.Χ. και μετά) και χάλκινων νομισμάτων (γύρω στο 400 π.Χ.).

Πολιτειακή οργάνωση

Στο δημοκρατικό πολίτευμα της Κυζίκου τα κύρια διοικητικά όργανα ήταν η βουλή και ο δήμος. Επικεφαλής και των δύο ήταν, σύμφωνα με το αθηναϊκό πρότυπο, οι βουλευτές της φυλής που ασκούσε την πρυτανεία. Ο δήμος της Κυζίκου διαιρούνταν σε έξι φυλές, όπως ακριβώς στη μητρόπολη, τη Μίλητο. Κάθε φυλή αναλάμβανε την πρυτανεία 2 φορές το χρόνο από 1 μήνα. Στις συνελεύσεις του δήμου προήδρευε ο επιστάτης με τη βοήθεια του γραμματέα. Αναφέρεται επιπλέον ο θεσμός του επωνύμου άρχοντα, που από τον 4ο αι. π.Χ. αντικαταστάθηκε από τον ίππαρχο. Άλλοι αξιωματούχοι ήταν οι στρατηγοί και οι ιερομνήμονες.

Κορινθιακό κιονόκρανο από τον ναό του Αδριανού στην Κύζικο

Θρησκευτική ζωή

Τα επιγραφικά κείμενα και τα νομισματικά δεδομένα βοηθούν το σύγχρονο μελετητή στην ανασύσταση της θρησκευτικής ζωής της Κυζίκου. Προστάτης θεός της πόλης ήταν ο Απόλλωνας προς τιμήν του οποίου διοργανώνονταν γιορτές και αγώνες. Σε ένα πλήθος αναθηματικών αναγλύφων από την περιοχή της Κυζίκου ο θεός απεικονίζεται ως κιθαρωδός να δέχεται τις προσφορές των πιστών. Ιδιαίτερα διαδεδομένη ήταν και η λατρεία της Αθηνάς με τα επίθετα Πολιάς και Σωτείρα. Σύμφωνα άλλωστε με τη φιλολογική παράδοση, το πρώτο ιερό της Αθηνάς στην Ασία βρισκόταν στην Κύζικο. Από τις σημαντικότερες λατρείες ήταν αυτή της Κόρης με το επίθετο Σωτείρα, που, σύμφωνα με τα νομισματικά δεδομένα, χρονολογείται το αργότερο από τον 4ο αι. π.Χ. και εξής. Θεότητες που επίσης λατρεύονταν στη Κύζικο ήταν η Γη Καρποφόρος, ο Ποσειδώνας, ο Πάνας, καθώς και η Κυβέλη, το ιερό της οποίας είχαν ιδρύσει, σύμφωνα με την παράδοση, οι Αργοναύτες. Σύμφωνα με φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες στην πόλη διεξάγονταν γιορτές προς τιμήν της Κυβέλης καθώς τα ανθεστήρια, γιορτή προς τιμήν του Διονύσου, κατά τη διάρκεια των οποίων θα τελούνταν και δραματικοί αγώνες κατά το πρότυπο των ανθεστηρίων της Αθήνας.

Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική περίοδο η Κύζικος έλαβε δύο φορές τον τίτλο της Νεωκόρου. Ως κέντρο της αυτοκρατορικής λατρείας, όπως ερμηνεύεται ο τίτλος αυτός, απέδιδε λατρευτικές τιμές στο Ρωμαίο αυτοκράτορα που περιλάμβαναν τη διεξαγωγή λαμπρών αγώνων και γιορτών.

6. Οικοδομήματα

Για τη μεγαλοπρέπεια της αρχαίας πόλης της Κυζίκου κάνουν μνεία πολλοί αρχαίοι συγγραφείς. Ο Κικέρων τη χαρακτηρίζει ως την πιο ξεχωριστή πόλη της Ασίας και ο Στράβων θεωρεί ότι η ομορφιά της είναι ισάξια της Ρόδου, της Μασσαλίας και της Καρχηδόνας. Εξαιρετικά πλούσιες είναι και οι μαρτυρίες για δημόσια οικοδομήματα στα επιγραφικά κείμενα. Δυστυχώς η Κύζικος παραμένει η πόλη που έχει μελετηθεί λιγότερο επιστημονικά και ανασκαφικά, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μεγάλες πόλεις της Μικράς Ασίας. Σήμερα στη θέση που άλλοτε δέσποζε η επιβλητική πόλη δεν υπάρχουν παρά μόνο ελάχιστα διάσπαρτα ερείπια. Η κατάσταση διατήρησης, σε συνδυασμό με τις ελάχιστες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στο χώρο, καθιστoύν αδύνατη την ανασύσταση του πολεοδομικού σχεδιασμού της.

Από την Προρωμαϊκή εποχή διατηρείται σε ελάχιστα μόνο σημεία το οχυρωματικό τείχος του 4ου αι. π.Χ., χτισμένο σε πολυγωνική τοιχοποιία. Τα υπόλοιπα σωζόμενα τμήματά του είναι μεταγενέστερα και χρονολογούνται έως τη Βυζαντινή εποχή.

Ερείπια από τον ναό του Αδριανού 

Έξω από το τείχος, βόρεια της πόλης, διατηρούνται ελάχιστα ίχνη του ρωμαϊκού αμφιθεάτρου του 2ου αι. μ.Χ. Ανάμεσα στα ερείπια της Κυζίκου ιδιαίτερη θέση κατέχει ο ναός του Αδριανού στα δυτικά της πόλης. Ήταν ο ωραιότερος και μεγαλύτερος όλων των ναών κατά το Δίωνα Κάσσιο και θεωρείται ένα από τα θαύματα του αρχαίου κόσμου. Πρόκειται για ένα δίπτερο, ή κατ’ άλλους ψευδοδίπτερο, κορινθιακό ναό, από τον οποίο σήμερα σώζεται μόνο η θεμελίωσή του. Η αποπεράτωσή του (124-138) κατέστη δυνατή χάρη στην ουσιαστική συνδρομή του Αδριανού, στη λατρεία του οποίου αφιερώθηκε ο ναός από τους ευγνώμονες κατοίκους της Κυζίκου. Το 1431 ο Κυριάκος από την Αγκόνα επισκέφθηκε το χώρο του ναού του Αδριανού και σχεδίασε τη σωζόμενη μέχρι τότε ανωδομή του με τους 33 κίονες, που διατηρούνταν στη θέση τους. Δυστυχώς το 18ο αιώνα το οικοδομικό υλικό αφαιρέθηκε από το ναό, για να χρησιμοποιηθεί στην ανέγερση οικοδομημάτων στην Κωνσταντινούπολη.
Τέχνες και επιστήμες
Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα ευρήματα πλαστικής, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα γλυπτά έργα των Αρχαϊκών χρόνων. Πρόκειται για επιτύμβιες στήλες, έναν κούρο καθώς και μια μαρμάρινη κυκλική βάση, όπου απεικονίζονται να χορεύουν μια κεντρική γυναικεία μορφή ανάμεσα σε δύο ανδρικές. Στο έργο αυτό διαπιστώνεται έντονη η καλλιτεχνική επίδραση της Μιλήτου, αν και πρόκειται για τοπική δημιουργία.
Η Κύζικος υπήρξε επίσης σημαντικό κέντρο γραμμάτων και επιστημών. Ήταν ο τόπος καταγωγής του γραμματικού Αγαθοκλή, του ιστορικού Νεάνθη και του ποιητή Ερμοκλή. Στη διάρκεια του 4ου αιώνα π.Χ. στην Κύζικο ίδρυσε σχολή και δίδαξε για πολλά χρόνια ο μεγάλος μαθηματικός της αρχαιότητας, Εύδοξος της Κνίδου, σημαντικότερος μαθητής του οποίου ήταν ο κυζικινός Κάλλιππος.
ΠΗΓΗ :
www.ehw.gr/
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ :
https://en.wikipedia.org
http://wildwinds.com/


Δείτε επίσης :
Μικρά Ασία :Η Αρχαία Άσσος της Τρωάδος

Μικρά Ασία : Αρχαία Λάμψακος

Μικρά Ασία : Aρχαία Άβυδος. 

Μικρά Ασία : Αλεξάνδρεια Τρωάδος

Μικρά Ασία : Δωριέων Εξάπολις - Κνίδος Καρίας

Μικρά Ασία: Αρχαία Άντανδρος της Τρωάδος

Μικρά Ασία : Φώκαια Ιωνίας

Μικρά Ασία : Αρχαία Σμύρνη Ιωνίας.

Μικρά Ασία : Ερυθρές Ιωνίας.

Μικρά Ασία :Κλαζομενές Ιωνίας

Μικρά Ασία : Τέως Ιωνίας.

Μικρά Ασία : Κολοφώνα Ιωνίας

Μικρά Ασία : Νότιον Ιωνίας

Μικρά Ασία : To Ιερό του Απόλλωνα στην Κλάρο

Μικρά Ασία :Λέβεδος Ιωνίας

Μικρά Ασία : 'Εφεσος Ιωνίας

Μικρά Ασία : Το ιερό της Αρτέμιδος στην Έφεσο

Μικρά Ασία : Πριήνη Ιωνίας

Μικρά Ασία : Μίλητος Ιωνίας

Μικρά Ασία : Το Ιερό του Απόλλων στα Δίδυμα

Μικρά Ασία : Mητρόπολις Ιωνίας

Μικρά Ασία : Αλικαρνασσός Καρίας

Μικρά Ασία : Ιασός Καρίας

Μικρά Ασία : Κύμη Αιολίδος