ΣΕΜΠΡΕΒΙΒΑ ή ΕΛΙΧΡΥΣΟΣ, ΤΟ ΛΟΥΛΟΥΔΙ ΤΗΣ ΠΑΝΤΟΤΙΝΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Σεμπρεβίβα, το χρυσαφί λουλούδι της ελληνικής υπαίθρου που είναι πάντα ανθισμένο! Συμβολίζει την αιώνια αγάπη και συνδέεται με τον μύθο του Πάρη και της ωραίας Ελένης.

Ελίχρυσος (αμάραντος ,αθάνατος, σεμπερβίβα) Μυθικό φυτό της Μεσογείου, στο οποίο η φύση δώρισε το χάρισμα της αιώνιας νεότητας, καθώς διατηρεί την ομορφιά και τη φρεσκάδα του ακόμα κι όταν κοπεί.

Η σεμπρεβίβα των Κυθήρων έχει έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα και φυτρώνει σε απόκρημνα μέρη στα νοτιοδυτικά του νησιού.

Το άνθος αυτό, σύμβολο της παντονινής αγάπης, φύεται στα Κύθηρα, την

Αμοργό (Helichrysum amorginum) όπου υπάρχει και ένα σπάνιο είδος με υπόλευκο χρώμα, αλλά και στα ορεινά πετρώδη εδάφη της Ηπείρου.
Περιλαμβάνει πάνω από 500 είδη σε όλο τον κόσμο πολλά εκ των οποίων καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά, στην Ελλάδα όμως υπάρχουν περίπου δέκα είδη. Στην Ήπειρο είχαν και πρακτική χρήση αφού οι γυναίκες στο παρελθόν τα χρησιμοποιούσαν σαν ένα είδος φυσικού σκωροαπωθητικού αντί για ναφθαλίνη.

Ο μύθος του Πάρη και της ωραίας Ελένης

Ο μύθος λέει ότι όταν ο Πάρης έκλεψε την ωραία Ελένη από την Σπάρτη και ενώ ταξίδευαν προς την Τροία, σταμάτησαν στα Κύθηρα για να κάνουν σπονδές προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης που τους προστάτευε.
Εκεί πέρασαν λίγες μέρες και ολοκλήρωσαν τον έρωτά τους.

Η ωραία Ελένη όμως ζήλεψε την θέα Αφροδίτη που κατά την μυθολογία ζούσε στο νησί και απαίτησε από τον Πάρη να της πει ότι εκείνη ήταν η πιο όμορφη 

γυναίκα. Ο Πάρης θέλοντας να καθησυχάσει την ωραία Ελένη της είπε δείχνοντας το κίτρινο άνθος :
«Βλέπεις αυτό το λουλούδι; Τα μαλλιά σου έχουν το χρυσαφί του χρώμα, το σώμα σου μοιάζει με τον μίσχο του και το δέρμα σου είναι απαλό σαν τα πέταλά του. Η ομορφιά σου θα διατηρηθεί έτσι για πάντα» .
Και το λουλούδι ονομάστηκε σεμπρεβίβα.

Εκτός από την σεμπρεβίβα, στην ίδια κατηγορία είναι και ο αμάραντος, ένα αυτοφυές ποώδες φυτό που τραγουδήθηκε και από τη λαϊκή μας παράδοση.
Όμως η ομορφιά της άγριας σεμπρεβίβας με το έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα που φυτρώνει στα απόκρημνα μέρη της ελληνικής υπαίθρου είναι μοναδική και μας θυμίζει τους θησαυρούς της ελληνικής γης και τα ανεκτίμητα δώρα της φύσης.

Αμάραντος (φυτό), (ή Μάης) αγριολούλουδο της ελληνικής υπαίθρου με την επιστημονική ονομασία Λειμώνιο το Κολπωτό

Αμάραντος

Ο Αμάραντος είναι ένα αυτοφυές ποώδες φυτό που το συναντάμε σε πολλές ποικιλίες στην Ελλάδα. Φύεται σε ακαλλιέργητους τόπους, συνήθως τον βλέπουμε κοντά σε βράχους, τόσο σε Ηπειρωτικά όσο και σε παραθαλάσσια μέρη.

Είναι ένα πολυετές φυτό που ανθίζει την άνοιξη. Ο χρωματισμός των ανθών του ποικίλει ανάλογα με το είδος του, καθώς υπάρχουν γαλάζια, άσπρα, κίτρινα αλλά και μωβ άνθη. Τα λουλούδια αυτά διατηρούν τον χρωματισμό τους για πολλούς μήνες (για αυτό και το όνομα του φυτού «Αμάραντος»), ενώ αν αποξηραθούν το χρώμα τους κρατάει πολύ περισσότερο.

Σήμερα οι ανθοί του αμάραντου διακοσμούν κυρίως ανθοδέσμες και στεφάνια αλλά τους μαζεύουν ακόμη και για γούρι καθώς πιστεύεται ότι αυτοί φέρνουν τύχη.
Σε μερικές περιοχές της Ελλάδος (κυρίως στη Κρήτη και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου) τα φύλλα μαζεύονται τον χειμώνα όταν είναι τρυφερά, πριν ακόμη ανθίσουν και μαγειρεύονται. Φτιάχνονται με αυτά πίτες, και σαλάτες ενώ χρησιμοποιούνται ως συνοδευτικό σε χοιρινό ή μπακαλιάρο.
Σ’ αυτές τις περιοχές ο αμάραντος ονομάζεται και «προβάτσες».

Μια όμως εντελώς διαφορετική χρήση του φυτού είχαμε τα παλιότερα χρόνια στα χωριά της Ηπείρου.
Στην περιοχή μας οι γιαγιάδες τοποθετούσαν τον αμάραντο στους γίκους με τα ρούχα, τις βελέτζες και τα στρωσίδια. Τον χρησιμοποιούσαν εκεί ως ένα είδος φυσικού σκοροαπωθητικού, αντί για τη ναφθαλίνη!!

Αχ, για ιδέ καλέ για ιδέ 

για ιδέστε τον αμάραντο!

(Για ιδέστε τον αμάραντο

σε τι βουνό φυτρώνει καλέ!)

Αχ φυτρώ καλέ φυτρώ 

φυτρώνει μες στα δύσβατα.

(Φυτρώνει μες στα δύσβατα, 

στις πέτρες στα λιθάρια καλέ.)

Αχ, ποτέ καλέ ποτέ.

Ποτέ του δε ποτίζεται!

Ποτέ του δε ποτίζεται

και δε κορφολογιέται καλέ.)

Αχ, τον τρών’καλέ τον τρών’, 

τον τρών’τα λάφια και ψοφούν.

(Τον τρών’τα λάφια και ψοφούν, 

τ’αγρίμια κι ημερεύουν καλέ.)

https://www.youtube.com/watch?v=mF1A8GJZSvg&feature=youtu.be&t=4

Σε ότι αφορά το επιστημονικό όνομα, που, όπως και στα περισσότερα φυτά προέρχεται κατά βάση από τα αρχαία ελληνικά, υπάρχουν διάφορες απόψεις. Κατά μία εκδοχή ( Αθήναιος 15.681), ο Θεμισταγόρας από την Έφεσο αποδίδει την ονομασία του φυτού στη νύμφη Ελιχρύση, που το αγάπησε και το μάζεψε πρώτη. Άλλη πιθανή ετυμολόγηση είναι από το ελίσσω + χρυσός και το επίθετο orientale = ανατολικός , αναφορά στη γεωγραφική εξάπλωση του φυτού στην ανατολική Μεσόγειο και την Τουρκία.

Στεφάνια από ελίχρυσο πρόσφεραν οι Αρχαίοι Έλληνες στους αθάνατους θεούς. Ο Θεόφραστος το ονόμασε “χρυσάνθεμον” και ελίχρυσο και το εκτιμούσε ιδιαίτερα για την καταπραϋντική επίδραση που είχε στο θυμικό του ανθρώπου. Το φυτό αναφέρεται ακόμα στον Θεόκριτο που θαυμάζει το χρυσοκίτρινο χρώμα του, στον Διοσκουρίδη και τον Πλίνιο που το θεωρούν από τα καλύτερα αφιερώματα στα αγάλματα των θεών. Ο πρώτος βοτανικός κήπος με καθαρά επιστημονικό, ερευνητικό και μορφωτικό χαρακτήρα, ήταν εκείνος που ιδρύθηκε από τον Αριστοτέλη το 350 π.χ. κοντά στον Ηριδανό, παραπόταμο του Ιλισού. Είχε εμπλουτιστεί και με Έλίχρυσο και πολλά σπάνια φυτά που έστελνε ο Μέγας Αλέξανδρος στο δάσκαλο του από τις ασιατικές χώρες τις οποίες κατακτούσε. Επιμελητής του κήπου ήταν ο Θεόφραστος, μαθητής και φίλος του Αριστοτέλη, ο οποίος θεωρείται σήμερα ως ο θεμελιωτής της Βοτανικής Επιστήμης.

ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ