Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΠΟΛΕΜΑΕΙ ΕΝΩΜΕΝΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ.

 Η  ΘΥΣΙΑ  ΤΩΝ  ΓΕΡΜΑΝΩΝ   ΚΑΙ  ΤΩΝ  ΑΛΛΩΝ  ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ  ΥΠΕΡ  ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

 Η θέση της Άρτας, όπου έγιναν οι δύο μάχες του Πέτα.Πίνακας του Παναγιώτη  Ζωγράφου, καθ' υπόδειξη του Γ. Μακρυγιάννη.

Πουθενά στην παγκόσμια ιστορία δεν καταγράφεται κίνημα σαν το φιλελληνικό στην οργάνωση, στην ορμή, το πάθος και την τελική προσφορά. Από τους 1200 Φιλέλληνες, 250 ήταν Γερμανοί, (η μεγαλύτερη συνεισφορά των Γερμανών σε στρατιωτική επιχείρηση στην Ελλάδα υπήρξε η συμμετοχή στη μάχη του Πέτα), ακολουθούν σε αριθμό οι Γάλλοι και Ιταλοί , μικρότερη συμμετοχή είναι των Πολωνών, Ελβετών, Ρώσων,  Άγγλων, Βουλγάρων, Σουηδών, Φιλανδών, Ολλανδών, Βέλγων, Ούγγρων, Ισπανών, Πορτογάλων και Αμερικάνων –συμμετείχαν Φιλέλληνες από 19 χώρες  καθώς  και  Έλληνες  από  την   Mικρά  Ασία.  Ο Γερμανός αξιωματικός κόμης Νόρμαν Έρενφελς  έφτασε στην Ελλάδα επικεφαλής σώματος 120 επιλέκτων Γερμανών στρατιωτών και θυσιάστηκε για την πατρίδα μας. Διακρίθηκε για τη γενναιότητα που επέδειξε στη μάχη του Πέτα,  στις 4 Ιουλιου του 1822. Πολύ βαριά πληγωμένος αναφέρθηκε στον Μαυροκορδάτο με όσες δυνάμεις του είχαν απομείνει, λέγοντας τα εξης: «Πρίγκιπά μου, χάσαμε τα πάντα,  πλην της τιμής».

 Μετά  από  λίγο   καιρό  ξεψύχησε στο Μεσολόγγι.  
 

Η  Μάχη του Πέτα

Στις 4 Ιουλίου 1822 το Πέτα της Άρτας είχε το σημαντικότερο ραντεβού με την ιστορία του. Το ραντεβού της 4ης Ιουλίου όμως τοποθέτησε το Πέτα στα μεγάλα θυσιαστήρια της Πατρίδας μας, δίπλα στο Μεσολόγγι , στην Νάουσα, στο Σούλι , στα Ψαρά, στην Χίο , στο Αρκάδι.

Το θυσιαστήριο όμως αυτό διέφερε από τα άλλα. Στο θυσιαστήριο αυτό χάθηκε ο ανθός του Φιλελληνικού κινήματος της Ευρώπης. Τα 2/3 από τους δύο λόχους του σώματος των Φιλελλήνων μείνανε για πάντα στο Πέτα, μένοντας πιστοί στα υψηλά ιδανικά που τους οδήγησαν στην Ελλάδα.

Πουθενά στην παγκόσμια ιστορία δεν καταγράφεται κίνημα σαν το φιλελληνικό στην οργάνωση , στην ορμή , το πάθος και την τελική προσφορά.  Ο αγώνας της μικρής Ελλάδας κατά του Τούρκου δυνάστη συγκίνησε όλους τους ευαισθητοποιημένους ανθρώπους των πολιτισμένων κρατών. Αυτή η συγκίνηση μετατράπηκε σε ηθική συμπαράσταση και πολιτιστική ανάδειξη του αγώνα, αλλά κυρίως σε στρατιωτική βοήθεια, σε όπλα και σε εθελοντές στρατιώτες και αξιωματικούς. Οι «Κυανόκρανοι» της εποχής εκείνης , έμπειροι αξιωματικοί και οπλίτες των διαφόρων Ευρωπαϊκών στρατών , συγκεντρώνονται στην Κόρινθο τον Απρίλιο του 1822 μαζί με Έλληνες του εξωτερικού και ιδρύουν το τάγμα των Φιλελλήνων.

Από τους 1200 Φιλέλληνες, 250 ήταν Γερμανοί, (η μεγαλύτερη συνεισφορά των Γερμανών σε στρατιωτική επιχείρηση στην Ελλάδα υπήρξε η συμμετοχή στη μάχη του Πέτα), ακολουθούν σε αριθμό οι Γάλλοι και Ιταλοί , μικρότερη συμμετοχή είναι των Πολωνών, Ελβετών, Ρώσων,  Aγγλων, Mικρασιάτες, Βουλγάρων, Σουηδών, Φιλανδών, Ολλανδών, Βέλγων, Ούγγρων, Ισπανών, Πορτογάλων και Αμερικάνων –συμμετείχαν Φιλέλληνες από 19 χώρες.

Στα μέσα Μαίου του 1822 αναχώρησαν για το Μεσολόγγι, όπου έφτασαν στις 23 Μαίου. Εκεί ενώθηκαν με άλλους ντόπιους οπλαρχηγούς , αλλά κυρίως με το πρώτο Ελληνικό πεζικό σύνταγμα, που το αποτελούσαν 350 άνδρες υπό την ηγεσία του Γερμανού Στρατηγού Νόρμαν και του Ιταλού Πέτρου Ταρέλλα.

 Έτσι δημιουργήθηκε ένα αξιόλογο εκστρατευτικό σώμα με 3.000 περίπου άνδρες , το οποίο λαμβάνει εντολή να τραβήξει για την Ήπειρο προς βοήθεια των επαναπατρισθέντων Σουλιωτών, που νιώθουν να κινδυνεύουν άμεσα από τους Τούρκους, αφού πλέον ο Αλή Πασάς έχει βγει από τη μέση και η περιφέρειά του ελέγχεται από τον Χουρσίτ Πασά. Περί τα τέλη Ιουνίου το εκστρατευτικό σώμα φτάνει στο Πέτα. Το φιλελληνικό σώμα αποτελείται κυρίως από Γερμανούς Γάλλους, Ιταλούς και Πολωνούς. Το τάγμα των φιλελλήνων, περίπου 100 άνδρες (ο Γεώργιος Τερτσέτης το 1854, στην ομιλία του της 28ης Μαρτίου στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων , παρουσία του διασωθέντος Ιταλού αξιωματικού Κολέλλιους , αναφέρει ότι οι Φιλέλληνες ήταν 200) ήταν χωρισμένο σε δύο λόχους με αρχηγούς τον Ελβετό Λουδοβίκο Σεβαλιέ και τον Πολωνό Μιρζέφσκι, ενώ τη διοίκηση του την ανέλαβε ο Ιταλός Ανδρέας Δάνια. Την γενική αρχηγία της εκστρατείας είχε ο Μαυροκορδάτος  έχοντας ανάμεσα στους επιτελείς του και τον Βυρτεμβέργιο στρατηγό Νόρμαν. Στην Άρτα οργανώνεται ο Τουρκικός στρατός, περίπου 8.000,  με επικεφαλής τον Κιουταχή.

Ο Αλέξανδρος  Μαυροκορδάτος  πού ήταν πρόεδρος του Εκτελεστικού,  γνωστός ως «τεσσαρομάτης», «ήρχισε τον ανταγωνισμό προς τον Δ. Υψηλάντη, τον οποίον ήθελε να υπερτερήση και ως στρατιωτικόν». Στις 22 του Ιούνη ο «στρατάρχης» Μαυροκορδάτος με 3.000 άνδρες έφθασαν στο Κομπότι.  Ανάμεσα τους και το τάγμα του ταχτικού στρατού με 560 άνδρες, οι 93 από αυτούς - Φιλέλληνες.  Στις 23 του Ιούνη βγήκαν οι Τούρκοι από την Άρτα, αλλά οι Έλληνες και οι ξένοι πολέμησαν πεισματικά και τους πισωγύρισαν στο Κομπότι. Ξεχώρισε για την παλικαριά του ο Γερμανός στρατηγός  Νόρμαν. 

Την Τρίτη 4 Ιουλίου 1822 ο Ρεσίτ πασάς ή Κιουταχής - καταγόταν από την Κιουτάχεια της Μικράς Ασίας - με περίπου 8.000 Οθωμανούς στρατιώτες  βγήκε  από την Άρτα.


 Το Πέτα απέχει από την Άρτα 5 χλμ. και βρίσκεται σε μια κορυφογραμμή από Β προς Ν με απότομες πλαγιές προς την πόλη. Ύστερα από πολλές συζητήσεις καταρτίσθηκε στο σχέδιο της μάχης. Μπροστά από το Πέτα στους χαμηλούς λόφους θα παρατάσσονταν το τακτικό σώμα , οι φιλέλληνες και οι Επτανήσιοι, περίπου 600 συνολικά άνδρες, υπό τη γενική αρχηγία του Στρατηγού Καρόλου Νόρμαν. Στο κέντρο θα βρισκόταν το σώμα του τακτικού στρατού υπό τον συνταγματάρχη Πέτρο Ταρέλλα, ενώ η διλοχία των φιλελλήνων υπό τον Ανδρέα Δάνια θα κατελάμβανε την αριστερή πτέρυγα και οι Επτανήσιοι τη δεξιά. Στα υψώματα πίσω από το Πέτα τοποθετήθηκαν σώματα Ελλήνων ατάκτων , 1.500 περίπου άνδρες. Ο Βαρνακιώτης στο κέντρο, αριστερά ο Μπότσαρης και δεξιά ο Γώγος Μπακόλας.

    Η  ΜΑΧΗ

       Η επίθεση των Τούρκων εκδηλώθηκε την αυγή της 4ης Ιουλίου.  Η πρώτη σύγκρουση πραγματοποιήθηκε με το σώμα του Δάνια και σε λίγο η μάχη άρχισε να γενικεύεται, καθώς αντεπιτέθηκαν οι τακτικοί του Ταρέλλα και οι Επτανήσιοι. Οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν να απομακρυνθούν προσωρινά για να ανασυνταχθούν, ενώ οι απώλειές τους σε νεκρούς ήταν σημαντικές. Ενώ διεξαγόταν σφοδρή μάχη, κυρίως στον τομέα που είχαν ταχθεί να φυλάξουν οι Φιλέλληνες,  80 περίπου Τουρκοαλβανοί αποσπάσθηκαν από σώμα 2.000 ανδρών που είχε στείλει ο Κιουταχής για να κτυπήσει τα νώτα των Ελλήνων και καθώς βρήκαν αφύλακτο το πέρασμα του Μετεπιού ή Κορακοφωλιά, στο ύψωμα που κατείχε ο Μπακόλας,  προχώρησαν στο λόφο, όπου ήταν αφρούρητος, τον κατέλαβαν και ύψωσαν τουρκικές σημαίες, οι δε πυροβολισμοί που άρχισαν να ρίχνονται από εκεί δημιούργησαν γενικό πανικό και τα άτακτα ελληνικά σώματα τράπηκαν σε φυγή.  Οι Έλληνες θεώρησαν αυτό το περιστατικό ως προδοσία του Μπακόλα και αποχώρησαν, και καθώς άργησε η διαταγή της οπισθοχώρησης οι Φιλέλληνες που έμειναν στην μάχη περικυκλώθηκαν από τους εχθρούς και πολέμησαν ηρωικά. Ο Κιουταχής, εκμεταλλευόμενος τη σύγχυση που επικράτησε στις γραμμές των Ελλήνων, ενίσχυσε την επίθεση εναντίων των φιλελλήνων με δύναμη ιππικού και ο τόπος σε λίγο μεταβλήθηκε σε αληθινή κόλαση. Οι Φιλέλληνες και οι Επτανήσιοι σχεδόν αποδεκατίζονται. Ο Ταρέλλα, πίπτει νεκρός. Πέριξ του γενναίου Ιταλού συνάπτεται σκληρή μάχη , κατά την οποία έπεσαν νεκροί όλοι οι Φιλέλληνες. Ο Νόρμαν μεταφέρεται, βαθύτατα τραυματισμένος, εκτός μάχης, ο αρχηγός των Κεφαλληνίων Σπύρος Πάνιας πίπτει και αυτός νεκρός. Τραγικότερη υπήρξε η άμυνα των Φιλελλήνων , οι οποίοι είχαν απομονωθεί στο Πέτα. Μετά από φονική μάχη πίπτει στο πεδίον  της  τιμής ο γενναίος Ιταλός Δάνια.  Ο Πολωνός Μιρζέφσκι  και περίπου 15 Πολωνοί Φιλέλληνες  κλείστηκαν πολεμώντας στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο κέντρο του Πέτα και εκεί βρήκαν τραγικό θάνατο. Οι περισσότεροι από τους Φιλέλληνες κείτονται νεκροί.

Από τους αξιωματικούς των δύο λόχων ουδείς σώθηκε. Μόνο 25 Φιλέλληνες με το λοχαγό Χέλμαν από τη Λειψία και ορισμένοι υπό το λοχαγό Ανναί από τις Βρυξέλες κατόρθωσαν να φτάσουν στη Λευκάδα. Οι λίγοι αιχμαλωτισθέντες Φιλέλληνες μεταφέρθηκαν στην Άρτα, όπου βρήκαν οικτρό θάνατο. Οι  τούρκοι  τους  βασάνισαν  και  τους  σκότωσαν.  Τα δε άτακτα ελληνικά σώματα, που τράπηκαν σε φυγή, είχαν ελάχιστους νεκρούς. Οι Τούρκοι, που είχαν μεγάλες απώλειες κατά τη μάχη του Πέτα (περίπου 1.000 νεκρούς), αποχώρησαν την επόμενη ημέρα.

Η  συντριβή των Φιλελλήνων και των Ελλήνων σε αυτή τη μάχη ήταν αποτέλεσμα σειράς παραλείψεων , αμελειών και έλλειψη συντονισμού των επιχειρήσεων. Η αναμφισβήτητη γενναιότητα των Φιλελλήνων δεν ήταν αρκετή για να αποτρέψει την έκβαση του πολέμου. Οι  στρατιώτες  του   πρώτου ενωμένου Ευρωπαϊκού στρατού  της εποχής εκείνης έπεσαν ηρωικά, μόνο και μόνο από την πίστη τους στην ελευθερία.   Στο Πέτα η λέξη «Ξένος» δεν υπάρχει. Όλοι οι ξένοι πολίτες και οι επισκέπτες του, είναι δημότες του Πέτα.
Στο Πέτα η θυσία των Φιλελλήνων δεν πήγε χαμένη.



  
       ΑΠΟΨΕΙΣ  ΓΙΑ  ΤΑ  ΑΙΤΙΑ  ΤΗΣ  ΗΤΤΑΣ  

Οι απώλειες της ελληνικής πλευράς στο Πέτα ήταν πολύ

βαρύτερες σε σχέση με κάθε άλλη μάχη κατά τα τρία πρώτα

χρόνια της επανάστασης.

Οι Φιλέλληνες αξιωματικοί θέλησαν να αποδώσουν την ήττα τους στην φυγή των άτακτων ελληνικών ομάδων από το πεδίο της μάχης, κάτι που επέτρεψε στην Τουρκική πλευρά να περικυκλώσουν τις δύο τακτικές μονάδες που είχαν παραμείνει παρατεταγμένες στις θέσεις τους, δηλαδή το Τάγμα των Φιλελλήνων και το Σύνταγμα Ταρέλα. Το κύριο αίτιο της ήττας τους ήταν ο συνδυασμός στην επιχείρηση δύο τακτικά ασυμβίβαστων στρατευμάτων σε μια ενιαία διάταξη μάχης: τα δύο τακτικά ασυμβίβαστα στρατεύματα ήταν οι άτακτες ελληνικές μονάδες από την μια και το Τάγμα των Φιλελλήνων και το Σύνταγμα Ταρέλα από την άλλη.

Οι Ευρωπαϊκοί στρατοί της εποχής είχαν σαν τακτική τους την απόλυτη εναρμόνιση των κινήσεών τους, την πυκνή διάταξη της παράταξής τους, αντίθετα τα παραδοσιακά στρατεύματα, μέσα στα οποία ήταν και των Ελλήνων της Επανάστασης, ήταν η άτακτη ορμή προς τον εχθρό και η υποχώρηση. Αυτές οι δύο τακτικές συγκρούστηκαν εντός της Ελληνικής παράταξης στη μάχη του Πέτα. Την πρώτη ασκούσαν τα ξένα Φιλελληνικά σώματα που συμμετείχαν στη μάχη, τη δεύτερη οι Έλληνες άτακτοι.

Οι  άτακτοι  Έλληνες  πολεμιστές  δεν  είχαν  πολλούς  νεκρούς,  αλλά  από  τους  Φιλέλληνες  και  τους  Επτανήσιους  τακτικούς,  σχεδόν  όλοι  ήταν  νεκροί.   Και αυτό από την στενοκεφαλιά των τακτικών και του πραγματικά ατρομήτου φιλέλληνα Δάνια , που απάντησαν στις προτροπές των άλλων οπλαρχηγών να φτειάξουν ταμπούρια, ότι έχουν τα στήθεια τους, που δυστυχώς κατατρυπήθηκαν από τα τούρκικα σπαθιά.  Αν λοιπόν είχαν οχυρωθεί, ακόμη και αν βρίσκανε την δίοδο να εισχωρήσουν τριακόσιοι αλβανοί στο μέσον του στρατοπέδου, πάλι θα έφερναν την μάχη στα μέτρα τους έστω και αν υποχωρούσαν οι Ρουμελιώτες πολεμιστές του Βλαχόπουλου, Ίσκου, τσόγκα κλπ  γιατί κράτησαν οι Μωραΐτες  πολεμιστές του Κανέλλου Δεληγιάνη,, Ζαίμη , Σισίνη κλπ.
Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς χρέωσαν την ήττα αυτή στο Μαυροκορδάτο, που είχε σωστό στρατηγικό στόχο, αυτό της διατήρησης της επανάστασης στην Ήπειρο, να μη καταβαίνουν οι σκληροί αρβανίτες πολεμιστές , αυτοί που κατέπνιξαν και την επανάσταση του 1770 στο Μωριά.   Αν λοιπόν δεν είχε σκοτωθεί ο Κυριακούλης στην Σπλάντζα και δεν είχε ηττηθεί ο Μάρκο Μπότσαρης στην μάχη της Πλάκας τρεις μέρες πριν την μάχη στο Πέτα, η εξέλιξη των πραγμάτων θα ήταν διαφορετική.


 
           Ο  ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ 

Πριν την εκστρατεία, ο άρρωστος και απομονωμένος στο μοναστήρι του Προυσσού, Γεώργιος Καραϊσκάκης , μίλησε με αντιπροσωπεία ελλήνων αγωνιστών που τον επισκέφθηκαν για να του ζητήσουν να συμμετέχει στην εκστρατεία και τους απήυθυνε τα παρακάτω λόγια: « Ποια  Κυβέρνησις,  καπετάν Νότη; Το τζογλάνι του Ρειζ εφέντη, ο τεσσαρομάτης;  Ποιοί τον έκαναν Κυβέρνηση;  Εγώ κι άλλοι δεν τον γνωρίζομεν!  Ή σύναξεν δέκα ανόητους και τον υπέγραψαν διά της ιδιοτέλειάς των;
Ιδού ποιοι τον υπέγραψαν
Πρώτον εσύ όπου όλα τα πράγματα θέλεις να έρχονται με το ζουρνά
ο Σκαλτζάς όπυ δεν είναι άλλο παρά καμπάνα μπαγκ-μπαγκ,
ο Μακρής ο μακρολαίμης όπου το κεφάλι ηξούρει μόνο να ταράζει,
ο Μήντζιος ο Κοντογιάννης όπου αν ήταν γυναίκα δεν εχόρτανε με 80.000 φορές την ώρα,
ο ξυνόγαλος ο Γιώργος Τσιόγκας όπου στραβώνει τα χείλια του με το τζιμπούκι και δεν ηξεύρει τι του γίνεται και ο αδελφός μου ο Στουρνάρης ο ψεύτης .
Δεν τον υπέγραψε ο μπούντζος μου και να δω την εκστρατεία σας!»

Το μνημείο των Φιλελλήνων, που έπεσαν στη μάχη του Πέτα.

 Στην μάχη του Πέτα Άρτας, είχαν πάρει μέρος 1200 φιλέλληνες από τους οποίους οι 250 ήταν Γερμανοί.
Η μάχη εκείνη  έγινε στις 4 Ιουλίου 1822 υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.  

Οι Γερμανοί Φιλέλληνες που έχασαν τη ζωή τους ήταν οι : Νόρμαν Βον Φέϊμαν, Ροστ, Μόριτ, Τάϊχμαν (σημαιοφόρος), Σνάϊδερ, Κάρολος Μπάρς, Θεόδωρος Ντίτερλε, Έμπεν, Κούρτιος Δάρνερ, Φερνινάρος Άϊζεν, Μαυρίκιος Φέλς, Φέλος, Φέλς, Ιωάννης Χάϊσσε (ναυτικός), Αλβέρτος φον Κάϊζενμαρκ, Γεώργιος Γιόχαν (θαλαμηπόλος του Νόρμαν), Λουδοβίκος Κάϊζεμπεργκ (υπολοχαγός Βαυαρικού πυροβολικού) ,Κάρολος Λέσκυ, Λαουρίκε, Ερνέστος Λούτσε, Χ.Φ. Μάνεκε, Γουσταύος Νάγκελ (φαρμακοποιός), Θεόδωρος Όμπερστ, Φρειδερίκος Όλμερ, Χριστόφορος Αϊλμάγερ, Κάρολος Ράγκε (σημαιοφόρος), Ερνέστος Ρούστ, Φρειδερίκος Σάντερ, Ιάκωβος Σάντμαν (αξιωματικός), Ερρίκος Σμίτ (αξιωματικός), Ι. Σνάϊντερ (υπολοχαγός), Φρειδερίκος Σέεγκερ και Χάϊνριχ Σέεγκερ (αδέλφια), Φ.Β.Τάϊχμαν (λοχαγός σημαιοφόρος), Ιωάννης Βέτσερ, Νικόλαος Βέτσερ και Νικόλαος Βόλφ (φοιτητής Θεολογίας).

Ο Γάλλος Μινιάκ,οι Πολωνοί Μιζιέφσκι και Αλεξάντερ Κουσιανόβσκυ, οι Ιταλοί Πέτρος Ταρέλλα, Ανδρέα Δάνια, Μπατελάνι,Σελεστίν,Φόρτζιο,Βιβιανί,Πλενάριο, ο Ολλανδός Ροδόλφος Χούγκφανς, ο Ρώσος Μπερεντζόφσκι, ο Αιγύπτιος Δαβουσί,  οι Ελβετοί Λουδοβίκος Σεβαλιέ ,Καίνιχ  και Βράνδλιν.
Μαζί  τους  έπεσαν  ηρωικά  και οι Μικρασιάτες   Έλληνες  Άγγελος Ζωντανός, Μανώλης και Γαβρίλος Αμανίτης και ο Σμυρνιός Πέτρος Μέγγος.

   ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ