Η ΔΥΑΔΙΚΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ

 H Σπάρτη είχε βασιλεία. Η βασιλεία της όμως δεν ήταν μοναρχική. Ο Ηρόδοτος, διηγείται μια ωραία ιστορία για το πώς προέκυψε το παράδοξο καθεστώς της δυαδικής βασιλείας.

Παλιά μία και μοναδική ήταν στη Σπάρτη η βασιλική οικογένεια, και η διαδοχή στο ύπατο αξίωμα γινόταν με τον γνωστό κληρονομικό τρόπο. Η γυναίκα όμως του νεκρού βασιλιά Αριστόδημου, η  Αργεία, γέννησε δίδυμα και προσποιήθηκε ότι δεν γνώριζε ποιο από τα δύο παιδιά της ήταν πρεσβύτερο. Ήθελε να ανέβουν και τα δύο στον θρόνο. Οι Σπαρτιάτες βρέθηκαν σε μεγάλο δίλημμα και αποφάσισαν να λύσουν το μυστήριο ρωτώντας το μαντείο των Δελφών. Η Πυθία αποκρίθηκε ότι έπρεπε να θεωρήσουν και τα δύο παιδιά βασιλείς, αλλά να τιμήσουν περισσότερο εκείνο που γεννήθηκε πρώτο.

Οι Σπαρτιάτες βρέθηκαν και πάλι σε απορία. Η λύση δόθηκε από έναν Μεσσήνιο, ονόματι Πανίτη (που σημαίνει τον υφαντουργό, αλλά μπορεί επίσης να δηλώσει τον πανούργο που διεισδύει παντού), ο οποίος πρότεινε να κατασκοπεύσουν τη μάνα και να δουν ποιο παιδί φροντίζει πρώτο στο τάισμα και το πλύσιμο. Η ιδέα υπήρξε επιτυχής. Οι Σπαρτιάτες ανακήρυξαν και τα δύο παιδιά βασιλείς, αλλά αναγνώρισαν τα πρωτεία τιμής στον Ευρυσθένη. Ο αδελφός του Προκλής αποδείχθηκε πολύ διαφορετικός χαρακτήρας, και οι δύο βασιλικές οικογένειες που προέκυψαν (οι Αγιάδες και οι Ευρυποντίδες) διέφεραν σημαντικά στη νοοτροπία, και έδειχναν όταν ενηλικιώθηκαν εχθρότητα η οποία μεταβιβάστηκε και στους απογόνους τους, οι τάφοι τους βρίσκονταν σε διαφορετικές τοποθεσίες: η Πιτάνα, μια από τις κώμες που συνιστούσαν την πόλη της Σπάρτης φιλοξενούσε τους τάφους των Αγιαδών, ενώ οι Ευρυποντίδες αντίθετα κηδεύονταν στις Λίμνες. Κατά παράδοση οι Αγιάδες, οι απόγονοι του Ευρυσθένη, αναγνωρίζονταν ως ανώτεροι.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Βασιλιάς Ευρώτας, το άγαλμα βρίσκεται στην βάση του μνημείου του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες.

Η ιστορία αυτή μπορεί να μην αποτελεί ιστορικό γεγονός. Δείχνει όμως μια ιδιαιτερότητα του πολιτεύματος της Σπάρτης που χρησιμοποιήθηκε τελικά προς όφελος του πολέμου. Από τον ύστερο 6ο αιώνα μόνο ο ένας από τους δύο βασιλείς πρωτοστατούσε ως αρχηγός στα εκστρατευτικά σώματα έξω από τα σύνορα της πόλης. Ο άλλος παρέμενε στη Σπάρτη. Η συνεχής απειλή των ειλώτων ίσως συνέβαλε σε αυτή τη διευθέτηση. Οπωσδήποτε όμως έπρεπε να αποτρέπεται η πιθανή διχογνωμία των βασιλέων στις κρίσιμες ώρες της μάχης. Σε καιρό πολέμου ο ένας βασιλιάς φρόντιζε τα εσωτερικά ζητήματα της πόλης και ο άλλος ήταν ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της εκστρατείας.

Ο Ξενοφών γράφει: «ο βασιλιάς δεν είχε άλλο καθήκον στην εκστρατεία από το να αποτελεί τον ιερέα των θεών και τον στρατηγό των ανδρών».

Ο Παυσανίας στα Λακωνικά κεφάλαιο Β αναφέρει: «Ἐν Λακεδαίμονι δὲ ὄντων διδύμων τῶν Ἀριστοδήμου παίδων, οἰκίαι δύο βασίλειαι γίνονται· συναρέσαι γὰρ τῇ Πυθίᾳ φασίν. Ἀριστοδήμῳ δὲ αὐτῷ πρότερον τὴν τελευτὴν συμβῆναι λέγουσιν ἐν Δελφοῖς, πρὶν ἢ Δωριέας κατελθεῖν ἐς Πελοπόννησον. οἱ μὲν δὴ ἀποσεμνύνοντες τὰ ἐς αὐτὸν τοξευθῆναι λέγουσιν Ἀριστόδημον ὑπὸ Ἀπόλλωνος, ὅτι οὐκ ἀφίκοιτο ἐπὶ τὸ μαντεῖον, παρὰ δὲ Ἡρακλέους ἐντυχόντος οἱ πρότερον πύθοιτο, ὡς ἐς Πελοπόννησον Δωριεῦσι γενήσεται ἥδε ἡ κάθοδος. Ὁ δὲ ἀληθέστερος ἔχει λόγος, Πυλάδου τοὺς παῖδας καὶ Ἠλέκτρας, ἀνεψιοὺς ὄντας Τισαμενῷ τῷ Ὀρέστου, φονεῦσαι τὸν Ἀριστόδημον. Ὀνόματα μὲν δὴ τοῖς παισὶν αὐτοῦ Προκλῆς καὶ Εὐρυσθένης ἐτέθη· δίδυμοι δὲ ὄντες διάφοροι τὰ μάλιστα ἦσαν».

Το βέβαιο είναι ότι η Λακωνία μοιράστηκε  στους δυο δίδυμους γιους του καθιερώνοντας και την συμβασιλεία. Στον Ευρυσθένη έδωσε την περιοχή των Λιμνών και στον Προκλή την Πιτάνη, οι περιοχές αυτές αργότερα ήταν δύο από τις πέντε κόμες που αποτελούσαν το Σπαρτιάτικο βασίλειο.

Οι δυο δυναστείες των Αιγειάδων και των Ευρυπωντιδών - και οι δύο των Ηρακλείδων - βασιλεύουν από κοινού επί πέντε αιώνες, από τον 8ο έως τον 3ο αιώνα π.Χ. Στους κόλπους των δύο βασιλικών οικογενειών, η διαδοχή είναι αυστηρά κληρονομική, χωρίς ο κανόνας της διαδοχής να είναι η πρωτοτοκία: σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (7, 3), ο γιος που γεννήθηκε έπειτα από την άνοδο του πατερά του στο βασιλικό αξίωμα έχει περισσότερα δικαιώματα από τον πρωτότοκο που γεννήθηκε από έναν πατέρα που ήταν τότε απλός ιδιώτης. Τα προνόμια των βασιλέων είναι γνωστά χάρη στους δύο καταλόγους που μας παρέδωσαν  o Ηρόδοτος (6, 56-58) και ο Ξενοφών (Λακεδαιμονίων Πολιτεία, 130 και 115).

Δεν ήξερεν ο βασιλεύς Κλεομένης, δεν τολμούσε- 
δεν ήξερε έναν τέτοιον λόγο πώς να πει 
προς την μητέρα του: ότι απαιτούσε ο Πτολεμαίος 
για εγγύησιν της συμφωνίας των ν' αποσταλεί κι αυτή 
εις Αίγυπτον και να φυλάττεται λίαν ταπεινωτικόν, ανοίκειον πράγμα. 

Κι όλο ήρχονταν για να μιλήσει κι όλο δίσταζε. 
Κι όλο άρχιζε να λέγει κι όλο σταματούσε. 

Μα η υπέροχη γυναίκα τον κατάλαβε 
(είχεν ακούσει κιόλα κάτι διαδόσεις σχετικές), 
και τον ενθάρρυνε να εξηγηθεί. 
Και γέλασε  κ' είπε βεβαίως πιαίνει. 

Και μάλιστα χαίρονταν που μπορούσε νάναι 
στο γήρας της οφέλιμη στην Σπάρτη ακόμη. 
Όσο για την ταπείνωσι - μα αδιαφορούσε. 

Το φρόνημα της Σπάρτης ασφαλώς δεν ήταν ικανός 
να νοιώσει ένας Λαγίδης χθεσινός 
όθεν κ' η απαίτησίς του δεν μπορούσε 
πραγματικώς να ταπεινώσει Δέσποιναν 
Επιφανή ως αυτήν Σπαρτιάτου βασιλέως μητέρα. 


Κωνσταντίνος Π. Καβάφης    

Οι σύγχρονοι ιστορικοί, αναλύοντας τις δικαιοδοσίες των βασιλέων της Σπάρτης, τείνουν να εξετάζουν διαδοχικά τις «εξουσίες», τις «τιμές» και τα «υλικά προνόμια» τους. Παρόμοιες διακρίσεις είναι τεχνητές. Οι όροι που χρησιμοποιούνται από τον Ηρόδοτο (γέρεα) και τον Ξενοφώντα (τιμαί) συνδυάζουν αυτές τις έννοιες.

Η διατύπωση δε του Ηροδότου είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη, καθότι προσεγγίζει τους βασιλείς της Σπάρτης με τους ομηρικούς βασιλείς: Γέρεα δη τάδε τοισι βασιλευσι Σπαρτιάται δεδώκασι, «να τα προνόμια που οι Σπαρτιάτες έχουν προσφέρει στους βασιλείς τους» (ο Παρακείμενος υπογραμμίζει τον οριστικό χαρακτήρα αυτής της προσφοράς). Αυτά τα γέρεα συνδυάζουν αντιλήψεις περί τιμής και εξουσίας και εμφανίζονται σαν «πατρώοι νόμοι» - αξιοσέβαστοι -και κατατάσσονται από τον Ηρόδοτο σε τρεις κατηγορίες: τις δικαιοδοσίες σε περίοδο πολέμου, τις αντίστοιχες σε περίοδο ειρήνης, τις αποδιδόμενες τιμές στους βασιλείς μετά θάνατον. 

Ο Ξενοφών ακολουθεί την ίδια τάξη. Οι δυο συγγραφείς σημειώνουν τη διπλή αντίθεση μεταξύ της σπουδαιότητας του βασιλιά ευρισκομένου σε εκστρατεία και της μετριοπάθειας των εξουσιών του στη Σπάρτη, μεταξύ της υποταγής του εν ζωή βασιλιά στους νόμους και τη μετά θάνατον ηρωοποίησή του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η σπαρτιάτισσα εκπαιδευόταν γυμνή σε αθλήματα όπως και οι σπαρτιάτες.

ΟΙ ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ

ΛΕΛΕΓΙΔΕΣ

Λέλεγας , Μύλης, Ευρώτας.

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΔΕΣ

Λακεδαίμονας, Αμύκλας, Άργαλος, Κυνόρτας, Περιήρης, Οίβαλος, Ιπποκόων, Τυνδάρεως.

ΑΤΡΕΙΔΕΣ

Μενέλαος, Ορέστης, Τισαμενός, Διών.

ΗΡΑΚΛΕΙΔΕΣ

Αριστόδημος, Θήρας, Λακώνικας

ΑΓΙΑΔΕΣ  

  

Ευρυσθένης   Χ - 930  

'Αγις Α'   930 - 900 υιός Ευρυσθένη  

Εχέστρατος   900 - 870 υιός 'Αγι Α'  

Λεοβώτας   870 - 840 υιός Εχέστρατου  

Δόρυσσος   840 - 815 υιός Λεοβώτα  

Αγησίλαος Α'   815 - 786 υιός Δόρυσσου  

Αρχέλαος   786 - 760 υιός Αγησίλαου Α'  

Τήλεκλος   760 - 740 υιός Αρχέλαου  

Αλκαμένης   740 - 700 υιός Τήλεκλου  

Πολύδωρος   700 - 665 υιός Αλκαμένη  

Ευρυκράτης   665 - 640 υιός Πολύδωρου  

Αναξανδρίδας Α'   640 - 615 υιός Ευρυκράτη  

Ευρυκρατίδας   615 - 590 υιός Αναξανδρίδα  

Λέων    590 - 560 υιός Ευρυκρατίδα  

Αναξανδρίδας Β'   560 - 520 υιός Λέοντα  

Κλεομένης Α'   520 - 490 υιός Αναξανδρίδα  

Λεωνίδας Α'   490 - 480 υιός Αναξανδρίδα  

Πλείσταρχος   480 - 459 υιός Λεωνίδα Α'  

Πλειστοάναξ   459 - 409 υιός Κλεομένη Α'  

Παυσανίας   409 - 395 υιός Πλειστοάνακτος  

Αγησίπολις Α'   395 - 380 υιός Παυσανία  

Κλεόμβροτος Α'   380 - 371 υιός Παυσανία  

Αγησίπολις Β'   371 - 370 υιός Κλεομβρότου  

Κλεομένης Β'   370 - 309 υιός Κλεομβρότου  

Αρεύς Α'   309 - 265 εγγονός Κλεομένη Β'  

Ακρότατος   265 - 262 υιός Αρέως Α'  

Αρεύς Β'  262 - 254 υιός Ακροτάτου  

Λεωνίδας Β'   254 - 242 εγγονός Κλεομένη Β'  

Κλεόμβροτος Β'   242 - 241 υιός εξ αγχιστείας Λεωνίδα Β'  

Λεωνίδας Β'   241 - 236 [βλ. ανωτέρω]  

Κλεομένης Γ'   236 - 227 υιός Λεωνίδα Β' Προκλής    Χ - 895  

  

ΕΥΡΥΠΟΝΤΙΔΕΣ 

Ευρυπών    895 - 865 υιός Προκλέους  

Πρύτανις   865 - 835 υιός Ευρυπώντος  

Πολυδέκτης   835 - 805 υιός Πρυτάνιδα  

Εύνομος    805 - 775 υιός Πολυδέκτη  

Χάριλλος   775 - 750 υιός Ευνόμου  

Νίκανδρος   750 - 720 υιός Χαρίλλου  

Θεόπομπος   720 - 675 υιός Νικάνδρου  

Αναξανδρίδας   675 - 660 υιός Θεοπόμπου  

Αρχίδαμος Α'   660 - 645 υιός Αναξανδρίδα  

Αναξίλας   645 - 625 υιός Αρχιδάμου Α'  

Λεωτυχίδας Α'   625 - 600 υιός Αναξίλα  

Ιπποκρατίδας   600 - 575 υιός Λεωτυχίδα Α'  

Αγασικλής   575 - 550 υιός Ιπποκρατίδα  

Αρίστων    550 - 515 υιός Αγασικλή  

Δημάρατος   515 - 491 υιός Αρίστωνος  

Λεωτυχίδας Β'   491 - 469 δισέγγονος Ιπποκρατίδα  

Αρχίδαμος Β'   469 - 427 εγγονός Λεωτυχίδα   

'Αγις Β'   427 - 399 υιός Αρχιδάμου Β'  

Αγησίλαος Β'   399 - 360 υιός Αρχιδάμου Β'  

Αρχίδαμος Γ'   360 - 338 υιός Αγησιλάου Β'  

'Αγις Γ'   338 - 331 υιός Αρχιδάμου Γ'  

Ευδαμίδας Α'   331 - 305 υιός Αρχιδάμου Γ'  

Αρχίδαμος Δ'   305 - 275 υιός Ευδαμίδα Α'  

Ευδαμίδας Β'   275 - 244 υιός Αρχιδάμου Δ'  

'Αγις Δ'   244 - 241 υιός Ευδαμίδα Β'  

Ευδαμίδας Γ'   241 - 228 υιός 'Αγι Δ'  

Αρχίδαμος Ε'   228 - 227 υιός Ευδαμίδα Β'  

  

   

  ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Απέλλα συνεδριάζει.

Από την κοινωνική επανάσταση έως την υποδούλωση 

στους Αχαιούς και Ρωμαίους. 

Κλεομένης Γ'   227 - 222  

Μακεδονική κατοχή  222 - 219  

Λυκούργος   219 - 210  

Μαχανίδας   210 - 207  

Νάβις    207 - 192 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ των Δ.Ι. ΚΥΡΤΑΤΑ και Σ.Ι. ΡΑΓΚΟΥ εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ

ΠΗΓΗ :

http://pluton22.blogspot.gr/