Μεγάλη Ελλάδα.(Magna Grecia). Μέρος 1ον

Μεγάλη Ελλάδα ,η αρχαία ονομασία της Νότιας ή Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας, η οποία δόθηκε εξαιτίας των πολυάριθμων αποικιών (αχαϊκών, δωρικών, ιωνικών) που ιδρύθηκαν εκεί από τους Έλληνες. Δεν είναι εξακριβωμένη η προέλευση της συγκεκριμένης ονομασίας, ωστόσο δηλώνεται με αυτόν τον όρο, σε γραπτές φιλολογικές μαρτυρίες, ήδη από το 2ο αι. π.Χ., από τον ιστοριογράφο Πολύβιο. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Στράβωνας (C, 253), η επικοινωνία μεταξύ των πληθυσμών της Νότιας Ιταλίας και του Αιγαίου είχε ξεκινήσει από την μυκηναϊκή εποχή, με ανταλλαγές εμπορικών προϊόντων, ενώ δεν αποκλείεται το γεγονός να είχαν εγκατασταθεί σε αυτό το τμήμα της Ιταλίας, και κατά κύριο λόγο στα παράλια, ομάδες Μυκηναίων ήδη από το 13ο αι. π.Χ. Η Κάτω Ιταλία αποικίσθηκε από Αχαιούς της Κεντρικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου, ενώ η Σικελία από Ίωνες και Δωριείς. 

Οι Eλληνικές πόλεις της "Μεγάλης Ελλάδος" ήταν αποικίες Ελληνικών πόλεων-κρατών από την κυρίως Ελλάδα και την Μικρά Ασία

Είναι γεγονός, ότι η αρχαιότερη αποικία, σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, είναι η Κύμη, η οποία ιδρύθηκε το 725 π.Χ. από τους Χαλκιδείς στην Καμπανία της Ιταλίας και θεωρείται ως η πρώτη αποικιακή πόλη στη Δύση. Επηρέασε τον πολιτισμό των Ετρούσκων και των άλλων ιταλικών λαών, καθώς από τους αποίκους της Κύμης διαδόθηκε στην Ιταλία το χαλκιδικό αλφάβητο, από το οποίο προήλθε το λατινικό. Οι ελληνικοί μύθοι, οι ελληνικές θρησκευτικές δοξασίες, τύποι λατρείας, ήθη και έθιμα και πολλά άλλα πολιτιστικά στοιχεία διαδόθηκαν επίσης στην περιοχή.
Η Καμπανία, μια και αναφερθήκαμε σ’ αυτήν, είχε κατοικηθεί στα πολύ παλιά χρόνια από Ετρούσκους. Ο μεγάλος ελληνικός αποικισμός που άρχισε από τον 8ο π.Χ. αιώνα έφερε στην περιοχή πολλούς Έλληνες αποίκους, που ίδρυσαν σημαντικές πόλεις, κυρίως στα παράλια της Καμπανίας (Ποτίολοι, Ελέα, Ποσειδωνία, Καπρέες, Καπύη κτλ.) και παρουσιάστηκε τότε μια αλληλεπίδραση στους πολιτισμούς Ελλήνων και Ετρούσκων.
Η πόλη Ποτίολοι, είναι μία ρωμαϊκή ονομασία της αρχαίας ελληνικής αποικίας Δικαιάρχειας (σήμερα Ποτσουόλι), στον κόλπο της Νεάπολης. Η Δικαιάρχεια ιδρύθηκε γύρω στα 526 π.Χ. από Σάμιους, που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους διωγμένοι από την τυραννίδα του Πολυκράτη. Ανάμεσά τους πρέπει να ήταν και ο φιλόσοφος Πυθαγόρας. Η πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή από το εμπόριο του θειαφιού, που αφθονούσε στην περιοχή, και του σιδήρου. Αργότερα κατακτήθηκε από τους Σαμνίτες και τέλος από τους Ρωμαίους, οπότε ονομάστηκε Ποτίολοι. Ως τις αρχές του 2ου αι. ήταν ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ρώμης. Από τη ρωμαϊκή πόλη σώζονται τα ερείπια της αγοράς και ένα αμφιθέατρο, που έχτισε ο Βεσπασιανός.
Η Ποσειδωνία είναι κι αυτή μία πολύ σημαντική αρχαία ελληνική αποικία στη Λευκανία της Κάτω Ιταλίας, στις ακτές του Τυρρηνικού πελάγους. Ιδρύθηκε από αποίκους της Σύβαρης και γνώρισε μεγάλη ακμή ως την κατάληψή της από τους Λευκανούς στο τέλος του 4ου π.Χ. αι. Το 273 π.Χ. την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι και την ονόμασαν Paestum. Στη συνέχεια η Ποσειδωνία άκμασε και ως ρωμαϊκή πόλη. Αργότερα καταστράφηκε από επιδρομή Σαρακηνών πειρατών (877 μ.Χ.) και από το 15ο αιώνα έπαψε να κατοικείται.

Δυο από τους επιβλητικούς Ναούς της Ποσειδωνίας.

Πολύ αξιόλογα είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα της Ποσειδωνίας και ιδιαίτερα οι τρεις μεγάλοι δωρικοί ναοί της. Από αυτούς ο νεότερος, ονομαζόμενος ναός του Ποσειδώνα, χρονολογείται στον 5ο π.Χ. αι. και σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Είναι εξάστυλος, περίπτερος ναός με 36 κολόνες και διαστάσεις 60x24,25 μ. Σώζονται ακόμα πολυάριθμοι τάφοι με ωραίες τοιχογραφίες, μεγάλη «βασιλική στοά», αγορά, διάφορα ερείπια τειχών με πύλες κ.ά.
Η Σύβαρη (Σύβαρις) ήταν μία αρχαία ελληνική πόλη στη Λευκανία της Κάτω Ιταλίας. Την ίδρυσαν οι Αχαιοί και οι Τροιζήνιοι περίπου το 720 π.Χ. στον κόλπο του Τάραντα. Απέκτησε μεγάλο υλικό πλούτο, επειδή ήταν το κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου της Κάτω Ιταλίας. Ο πλούτος είχε μεγάλη επίδραση στην ψυχολογία και τη ζωή των κατοίκων, που έγιναν μαλθακοί. Λέγεται μάλιστα ότι τόσο απέφευγαν το θόρυβο, ώστε απομάκρυναν ακόμη και τους πετεινούς για να μην τους ενοχλούν. Από την αρχαιότητα με τη λέξη «συβαριτισμός» εννοείται η μαλθακότητα. Η Σύβαρη καταστράφηκε το 510 π.Χ. από την ανταγωνίστριά της πόλη Κρότωνα.
Άλλη σημαντική αποικία ήταν ο Τάραντας, που ιδρύθηκε περίπου στα τέλη του 8ου αι. π.Χ., στον ομώνυμο κόλπο, από αποίκους οι οποίοι προέρχονταν από την ευρύτερη περιοχή της Σπάρτης. Άλλη αχαϊκή αποικία στον κόλπο του Τάραντα ήταν ο Κρότωνας και το Μεταπόντιο, οι οποίες ιδρύθηκαν στο τέλος του 7ου αι. π.Χ. Το 730 π.Χ., περίπου, αποικίσθηκε το νοτιότερο άκρο της περιοχής της Καλαβρίας, από μια ομάδα Χαλκιδέων, οι οποίοι ίδρυσαν εκεί το Ρήγιο.
Ως γνωστόν, η Χερσόνησος της Καλαβρίας συγκαταλεγόταν από τον 8ο αι. π.Χ. στην περιοχή της Μεγάλης Ελλάδας και ονομαζόταν από τους Έλληνες Βρεττία. Οι ιταλικοί λαοί που την κατοικούσαν προηγούμενα αφομοιώθηκαν γρήγορα από τους Έλληνες και ακολούθησαν την πορεία του πολιτισμού τους. Οι ελληνικές αποικίες της περιοχής, το Ρήγιο, η Σύβαρη, ο Κρότωνας, οι Επιζεφύριοι Λοκροί έφτασαν γρήγορα σε μεγάλη ακμή. Στο εσωτερικό της χερσονήσου, στο οποίο δεν είχαν επεκταθεί οι Έλληνες άποικοι, ζούσαν οι Βρέττιοι ή Βρούττιοι, οι οποίοι, στα τέλη του 4ου αι. π.Χ., άρχισαν να προχωρούν προς τα νότια. Στον 3ο αι. π.Χ., μετά την κατάκτηση της χερσονήσου από τους Ρωμαίους, Βρούττιοι και Έλληνες συγχωνεύτηκαν και άρχισε η παρακμή των μεγάλων ελληνικών αποικιών. Μετά την κατάλυση του δυτικού ρωμαϊκού κράτους (476 μ.Χ.) η Καλαβρία υπέστη τις επιδρομές των Οστρογότθων και των Βησιγότθων. Τον 6ο αι. κατακτήθηκε από τους στρατηγούς του Ιουστινιανού Βελισάριο και Ναρσή. Λίγο αργότερα καινούριες επιδρομές των Λογγοβάρδων αυτή τη φορά και αργότερα των Σαρακηνών, προκάλεσαν την οριστική παρακμή. 
Για να επανέλθουμε, θα πρέπει να πούμε .ότι, κύριο χαρακτηριστικό των περισσότερων αποικιών της Μεγάλης Ελλάδας ήταν η έντονη εμπορική δραστηριότητα. Τα εμπορικά πλοία των Ελλήνων μετέφεραν τα ελληνικά εμπορεύματα σε όλα τα μέρη του τότε γνωστού κόσμου, εκτοπίζοντας τους Φοίνικες, οι οποίοι ήταν οι κυρίαρχοι μέχρι τότε. Ιδιαίτερες εμπορικές σχέσεις δημιουργήθηκαν με τη μητρόπολη και τις ιωνικές, κυρίως, αποικίες. 
Οι αποικίες αυτές εξελίχθηκαν επίσης σε αξιόλογα πολιτιστικά κέντρα.
 Ανεγέρθηκαν μεγαλοπρεπείς ναοί στον Ακράγαντα, την Ποσειδωνία, το Σελινούντα. 

Δωρικός Ναός ,πιθανόν αφιερωμένος στον Απόλλωνα ,στην Ακρόπολη του Σελινούντα στην Σικελία.

Αναπτύχθηκαν ακόμη ο αθλητισμός και τα γράμματα, με σημαντικότερους εκπροσώπους τον Εμπεδοκλή και το Γοργία. Στην ποίηση ξεχώρισαν ο Λεωνίδας ο Ταραντίνος (ο μεγάλος επιγραμματοποιός), ο Ίβυκος κ.ά. Άνθησαν η πυθαγόρεια και ελεατική φιλοσοφία και δημιουργήθηκαν διάφορα θρησκευτικά κινήματα. Παράλληλα οι πολιτικοί αγώνες οδήγησαν στους νομοθετικούς κώδικες του Ζάλευκου και του Χαρώνδα. 
Βέβαιον είναι ότι, όπως οι ελληνικές, έτσι και οι πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας είχαν έντονους πολιτικούς ανταγωνισμούς, καθώς ήταν αυτόνομες και ανεξάρτητες μεταξύ τους, χωρίς πολιτική ενότητα, με αποτέλεσμα να βρίσκονται συχνά σε κομματικές διχόνοιες που τις εξαντλούσαν. Δεν ήταν λίγες οι φορές που έφτασαν ως τον πόλεμο προκαλώντας την επέμβαση της μητρόπολης. Από τις διαφορές Εγεσταίων, Σελινουντίων και Συρακουσίων προκλήθηκε η εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία και η συνέχιση του πελοποννησιακού πολέμου. Οι συνεχείς πόλεμοι, εξάλλου, των ελληνικών πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας με τους ιθαγενείς λαούς της Ρώμης και της Καρχηδόνας προκάλεσαν ως ένα βαθμό τις εκστρατείες του Αρχίδαμου, του Αλέξανδρου του Μολοσσού, του Κλεώνυμου και του Πύρρου. Από τον 3ο αι. π.Χ. άρχισε η βαθμιαία υποταγή της Μεγάλης Ελλάδας στους Ρωμαίους. Χρειάστηκαν ωστόσο δύο ολόκληροι αιώνες μέχρι να τελειώσουν οι πόλεμοι Ρώμης και Καρχηδόνας, προκειμένου να υποταχτούν οι ελληνικές αποικίες οριστικά.

Καλώς Ήρθατε...Πινακίδα στην Ελληνόφωνη περιοχή της Grecìa Salentina του Salento της Aπουλίας.

Τελειώνοντας, να σημειώσουμε ότι παρά την υποταγή τους οι Έλληνες των περιοχών αυτών διατήρησαν για πολλούς αιώνες τον πολιτισμό, τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμά τους. Κατόρθωσαν παρά τη μακρά ρωμαϊκή κυριαρχία και την κατάληψή τους από τους Λομβαρδούς, τους Άραβες και τους Νορμανδούς να διατηρήσουν τη γλώσσα τους. Ακόμη και σήμερα σε πολλά χωριά της Κάτω Ιταλίας απαντώνται ελληνικά πολιτιστικά στοιχεία, καθώς και μια διάλεκτος που παρουσιάζει πληθώρα από παραφθαρμένες ελληνικές ρίζες. 

ΤΕΛΟΣ 1ου Μερους.

http://www.sakketosaggelos.gr/

Επιμέλεια φωτογραφίας Διόνυσος.