Ο Ναός και το Ιερό του Νεμείου Διός

Tο ιερό του Διός στην Νεμέα αναπτύσσεται στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα με την καθιέρωση των Νεμείων πανελλήνιων αγώνων, σε μία περιοχή όπου μαρτυρείται ανθρώπινη δραστηριότητα από τα προϊστορικά χρόνια.
Στα αρχαϊκά χρόνια χρονολογείται ο πρώτος ναός του Διός και οι δύο πρώτες φάσεις του Ηρώου. Στον 5ο π.Χ. αιώνα κατασκευάζονται οι εννέα οίκοι-θησαυροί. Στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, στο πλαίσιο ενός μεγάλου Μακεδονικού οικοδομικού προγράμματος κτίζονται ο νεώτερος ναός του Διός, το λουτρό, ο ξενώνας, το Στάδιο και η τρίτη φάση του Ηρώου.
 Ο ναός του Δία δέσποζε σε ένα μεγάλο και καλά οργανωμένο ιερό όπου λατρευόταν ο Νέμειος Δίας και ο νήπιος ήρωας Οφέλτης.
Ο Οφέλτης ήταν γιός του βασιλιά της Νεμέας Λυκούργου και της Ευρυδίκης. Κάποια μέρα η τροφός του μωρού, η Υψιπύλη, συνάντησε τους Επτά Αργείους βασιλείς που εκστράτευαν προς τη Θήβα και της ζήτησαν να τους υποδείξει μια πηγή για νερό. Η Υψιπύλη ακούμπησε τον Οφέλτη σε ένα στρώμα από αγριοσέληνο και εκεί τον δάγκωσε ένα φίδι και το βρέφος πέθανε. Προς τιμήν του Οφέλτη οι Επτά επί Θήβας θέσπισαν τα Νέμεα, αγώνες που διεξάγονταν ανά διετία και είχαν πανελλήνιο χαρακτήρα.

Μακέτα του ιερού όπως ήταν στην αρχαιότητα

 Το έπαθλο των αγώνων ήταν ένα στεφάνι από αγριοσέληνο. Η διάρκεια των αγώνων εικάζεται ότι ήταν πέντε μέρες και την ευθύνη της διεξαγωγής τους είχαν οι Ελλανοδίκες οι οποιοι φορούσαν πένθιμο ένδυμα.
Ο ναός του Δία ανήκει στο τέλος της εποχής του Κλασικού Δωρικού ρυθμού και στην αρχή της νέας Ελληνιστικής τάσης να συνδυάζονται οι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί με ιδιαίτερη έμφαση στη διακόσμηση. Έχει μαζεμένη κάτοψη, με έξι κίονες στις μικρές πλευρές και δώδεκα στις μεγάλες (η Κλασική αναλογία θα ήταν 6 Χ 13) και στερείται οπισθόδομου, που είναι συνιστά στοιχείο της παλαιότερης παράδοσης.
Αντ’ αυτού, έχει μια επέκταση του εσωτερικού χώρου, που αντιπροσωπεύει το άδυτον μη προσβάσιμο απαγορευμένο χώρο το οποίο περιλαμβάνει μια υπόγεια κρύπτη άγνωστης χρήσης. Μπροστά (ανατολικά) από το άδυτον, η εσωτερική κοινοστοιχία αποτελείται από 14 κίονες κορινθιακού ρυθμού που εδράζονται στο δάπεδο και φέρουν σε δεύτερο όροφο Ιωνικούς κίονες – πρόκειται για ένα από τα πρώτα αρχαία οικοδομήματα που συνδυάζουν και τους τρεις αρχιτεκτονικούς ρυθμούς.

Kιονόκρανο κορινθιακού ρυθμού από τον ναό του Δία

Κάτω από το ναό του Διός υπήρχε ένας πρωιμότερος ναός, που οικοδομήθηκε το πρώτο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε βίαια πριν από το τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα. Από τον πρώιμο ναό σώζονται στη θέση τους ελάχιστα ερείπια, μολονότι στις ανασκαφές έχουν βρεθεί αρκετοί λίθοι και κέραμοι που προέρχονται από αυτόν.
Μετά την μεταφορά των αγώνων το 270 π.Χ. στο Αργος, το ιερό παρακμάζει.
Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση του Παυσανία όταν το 2ο μ.Χ. αιώνα επισκέπτεται την ερειπωμένη και μελαγχολική περιοχή της Νεμέας: «αξίζει να δει κανείς το ναό του Νεμείου Διός, ακόμα κι αν έχει καταρρεύσει η οροφή και λείπει το λατρευτικό άγαλμα». (Παυσανίας, 2ος μ.Χ. αιώνας)

Αεροφωτογραφία του ναού πριν την αναστύλωση.

Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή αποσυναρμολογήθηκαν οι περισσότεροι από τους τριάντα-έξι δωρικούς κίονες, το υλικό των οποίων χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή χριστιανικής εκκλησίας βασιλικού ρυθμού, σε μικρή απόσταση από τα ερείπια του ναού. Το γεγονός ότι οι κίονες βρέθηκαν πεσμένοι ακτινικά, δείχνει ότι η καταστροφή δεν προήλθε από τα φυσικά αίτια ενός σεισμού, όπου οι σπόνδυλοι των κιόνων θα έπεφταν δεξιά - αριστερά του κατακόρυφου άξονα του κάθε κίονα, αλλά από ανθρώπινη παρέμβαση. Οι κίονες "σπρώχθηκαν", προκειμένου να χρησιμοποιηθεί τόσο το συνδετικό υλικό όσο και οι ίδιοι οι σπόνδυλοι οι οποίοι έπεσαν προς την συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Ο Ναός αναστηλωμένος εν μέρει σήμερα

Η αναστήλωση του Ναού
Επίκεντρο του οικοδομικού προγράμματος ήταν ο Ναός του Νεμείου Διός, τρεις από τις κολώνες του οποίου συνέχισαν να παραμένουν όρθιες από την εποχή της κατασκευής τους.
Πρώτος ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας δρ Στέφανος Μίλερ οραματίστηκε την αναστήλωση του Ναού του Διός στη Νεμέα, την οποία και ξεκίνησε ουσιαστικά το 1999. Ως το 2003 είχαν τοποθετηθεί δύο επιστύλια και η τρίγλυφος των υπαρχόντων κιόνων, ενώ η ανόρθωση των υπολοίπων κιόνων της βορειοανατολικής γωνίας άρχισε το 2003-2004 και ολοκληρώθηκε στα μέσα του 2009. Στο μεταξύ ο κ. Μίλερ συνταξιοδοτήθηκε, την αναστήλωση ανέλαβε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πάτρας κ. Νίκος Μακρής και μετά ο πολιτικός μηχανικός κ. Κωνσταντίνος Παπαντωνόπουλος.
Η αναβίωση των αγώνων.

Η αναβίωση των Νεμέων άρχισε το 1996 και τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια.Σημαντική για την αναβίωση ήταν η ανασκαφή του αρχαίου σταδίου από τον καθηγητή Στήβεν Μίλλερ του πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ και την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή από το 1974 μέχρι το 1991.
Στις 5 Απριλίου 1995, στο Μουσείο Μπενάκη, έγινε η επίσημη ιδρυτική ανακοίνωση του «Συλλόγου για την Αναβίωση των Νεμέων αγώνων», με σκοπό να αναβιώσει τα Νέμεα ως μια διεθνή αθλητική συνάντηση όχι για τον κατ' επάγγελμα αθλητή αλλά για το μέσο άνθρωπο ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας, γλώσσας ή θρησκείας.

Η αναβίωση των Νεμέων

Τα σύγχρονα Νέμεα καθιερώθηκε να διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια στο αρχαίο στάδιο της Νεμέας, το οποίο είναι ίσως το πιο καλοδιατηρημένο του αρχαίου κόσμου. Ξεκίνησαν το 1996 και διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια.
Στους αγώνες δεν καταγράφονται ρεκόρ ούτε απονέμονται μετάλλια. Οι συμμετέχοντες αγωνίζονται ξυπόλυτοι, σε αγώνες δρόμου φορώντας μόνο ένα λευκό χιτώνα στο αρχαίο αποδυτήριο και είναι χωρισμένοι ανά φύλο και ηλικία. Μπαίνουν στο στάδιο από την αρχαία θολωτή είσοδο και εκκινούν από τη λίθινη αφετηρία με τη βοήθεια του αρχαίου μηχανισμού εκκίνησης.
Όπως στην αρχαιότητα, οι νικητές δένουν μια κορδέλα στο κεφάλι και λαμβάνουν ένα κλαδί φοίνικα. Στο τέλος της ημέρας στεφανώνονται με ένα στεφάνι αγριοσέλινου, σύμβολο του εφήμερου χαρακτήρα της νίκης.
Επίσης, δεν επιτρέπεται η εμπορευματοποίηση των εκδηλώσεων και δεν υπάρχουν χορηγοί.

ΠΗΓΕΣ .lifo.gr -nemeangames.org- opheltes.gr